<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 145, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 145, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Kamyonlar kavun taşır ve ben Boyuna onu düşünürdüm, Niksar'da evimizdeyken Küçük bir serçe kadar hürdüm.</blockquote>— Cahit KülebiTangur tungur sallanan minibüste nereye gittiğime dair bir fikrim olmadan ilerliyorum. Aslında nereye gittiğime dair bir fikrim var elbet ama ne yapacağıma dair bir fikrim yok.&nbsp;Tokat’a gitme fikri hayatıma girdiği andan itibaren kafamda Cahit Külebi’nin bir Yaşar Kurt şarkısında duyduğum dörtlüğü dönüyor.&nbsp;Öğle saatlerinde vardığım Tokat’ta ilk işim, eski sokaklara dalmak oluyor. Haritada gördüğüm ve "Burayı mutlaka görmeliyim,"&nbsp;dediğim Roma’dan kalan Sık Dişini Helası’nı arıyorum. Bu esnada Tokat merkezde kalan son tarih kırıntılarıyla karşılaşıyorum — son yıllarda Anadolu şehirlerinin kimliksizleşmesinden fazlasıyla payını almış bir şehir var karşımda. Binlerce yıllık tarihi sadece kalesine ve şehirde kalan birkaç esere yükleyen, her yere aynı binaları diken bir standartlaştırma hangi şehre gitsem orada. Kalan tarihî birkaç evin kaderinde gerçek yaşamdan ziyade gözlemeci, kahve veya lokanta olmak var. Helayı buluyorum, tadilat var. En azından yıkılmamış diye kendi kendime seviniyorum.&nbsp;Hava sıcak. Gölgeleri kollayarak dar sokaklarda yürüyorum. Kentsel dönüşüme dayanabilmiş eski mahallede pencere demirlerine asılmış biberlerin kokusu sokağa yayılıyor. Hafifçe esen rüzgâr, kapı girişlerindeki tüllerin eteklerini havalandırıyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/3/2/1650969704614.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.14" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">🌶 Pencere demirlerine asılmış biberler<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kaleye doğru yürümeye başlıyorum. Şehirleri tepeden görmenin dayanılmaz bir keyfi var. İnsanı muzaffer bir komutan edasına sokmaktan ziyade nerede ne var, şehir nasıl gelişmiş ve çevresindeki coğrafyayla ilişkisi nasıl onları anlıyor insan. Bir de yüksekte olmanın getirdiği ferahlık hissi var elbette — bilmediğin, tanıdığın kimsenin olmadığı bir şehre geldiğinde içinde beliren o hissi biraz bastıran.Şehir merkezinin kabasını aldıktan sonra Tokat’a gitmişken görme listelerinin zirvesindeki Ballıca Mağarası’na doğru rotayı çeviriyorum. Bindiğim takside Tokat’ın sorunları, kırsaldan kente göç ve "Buralar eskiden dutluktu," tadında sohbetler eşliğinde şehirden çıkıyoruz.&nbsp;Mağara, beklediğimden daha büyük ve görkemli. Anadolu coğrafyasında seyahat etmenin en heyecan verici kısımlarından biri de sürekli keşfedecek bir şeyin önüme çıkması. Az bilinen bir kale; farkına varılmayan bir vadi; adı sanı bilinmeyen bir manastır veya köyle karşılaşmak hâlâ mümkün.&nbsp;2 milyon cüce yarasanın evi Ballıca’da 1,5 saat geçiriyorum. Açıkçası yaz ortası Tokat’a gitmemin de bu sürede büyük etkisi var. İnsan, yerin yaklaşık yüz metre altında biraz serinliyor.&nbsp;Dışarıda bekleyen taksicinin çayının bitmesiyle şehre dönmek için yola düşüyoruz.&nbsp;Güneş batmak üzere — tepeden Yeşilırmak’ın bereketli sularıyla beslenen vadiye bakıyorum. Altın rengine dönüşen güneşle beraber muazzam bir hâle bürünmüş. Taksiyi durdurup insanı heyecanlandıran bir yeşil ton skalasıyla ufka kadar giden meyve bahçelerine ve bağlara bakıyorum. Taksici bir sigara yakıp gururla “Bizim buralar güzeldir,” diyor. Bahçeleri bozulacak diye Tokat’tan demir yolu geçirmeyen eski insanlara içimden teşekkür ediyorum.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/3/2/1650969938401.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">🚬 “Bizim buralar güzeldir,” dedirten manzara<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Ertesi gün Twitter'dan tanımadığım birinden gelen bir mesajla karşılaşıyorum. Normalde bu tür mesajları geç görüp insanlarla tanışma fırsatını kaçırırım. Ancak Tokat’ta yaşayan genç bir akademisyenin mesajı ilgimi çekiyor. Kendisiyle görüşmek için plan yapıyoruz. Zaten diğer adı mecburiyet olan Cumhuriyet Caddesi’ni arşınlamak dışında çok da cazip bir planım yok.&nbsp;Çağatay Hoca'yla buluşur buluşmaz muhabbet koyulaşıyor. Sorularıma dolu dolu cevaplar veren bir sosyal bilimci var karşımda. Vavien filminden, Tokat’ın geçmişinden, kent kültüründen bahsediyoruz. Sohbet esnasında Almus Gölü’ne gitmeye karar veriyoruz ve arabaya atlayıp virajlı yollardan küçük kasabaya varıyoruz. Birkaç esnafı dolaşıp sohbetlere katılıyoruz. Çağatay sayesinde Tokat maceram derinleşiyor. Şehrin dokusunun geçirdiği hızlı dönüşümün insanlara o kadar yansımadığını görüp seviniyorum.&nbsp;Almus’un kıyısında salaş bir lokantaya oturuyoruz. Rüzgâr efil efil esiyor, buz gibi bir bira söylüyorum. Gölde tutulmuş balıklar geliyor. Su kenarında geçirilen tüm keyifli yaz öğlenleri gibi insana asla ölmeyecekmiş gibi hissettiren bir hava var. Külebi’nin dediği gibi kendimi “küçük ve hür bir serçe” gibi hissediyorum.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/3/2/1650970731976.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">🌳 Tokat'ın renkleri<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Sohbet dönüp dolaşıp aynı yere geliyor: kullanılmayan potansiyeller ve değerlendirilmeyen fırsatlar.&nbsp;Her Anadolu şehrindeki klasik senaryo burada da geçerli: verilen bir-iki yanlış kararla tüm ivmesi terse dönen kentler. Erozyon sadece toprakta olmuyor. Toplumlarda da yaşanınca kalan sadece mutsuz, tatsız, tek renkli bir satıh oluyor. Çok kültürlülüğünü günden güne kaybeden Tokat’ın da en büyük sıkıntısı belki de bu.&nbsp;Tokat Erbaa’da çekilen Vavien'deki replik aklıma geliyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 145, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 145, 143); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">İçine atıyon, o hiç iyi bi şey değil. İçine atma. Dünyadaki bütün büyük hastalıkların ana sebebi bu, içine atmak. Konuşmak mı istiyon, konuş. Ağlamak mı istiyon, "Abi ben bi dışarı çıkayım, dolaşayım," de, neyse artık... Ne yapmak istiyosan onu yap ama içine atma!</blockquote>Galiba ülkece içimize attığımızdan böyleyiz diyorum. Bir konuşsak rahatlayacağız ama çenemize sanki beton dökmüşler. Birinin gelip kırmasını bekliyoruz. O gelene kadar da tüm mevsimleri kaçırıyoruz. Konuşsak, paylaşsak, soru sormaya başlasak, eteğimizdekileri döksek rahatlayacağız. Sıkışmışlık sadece bizi değil kentleri de kanser gibi yavaşça öldürüyor.

Ruta

Haritada karşılaşılan bir Roma helası; bereketli Yeşilırmak Nehri; silinen kent belleği; 2 milyon cüce yarasa ve Almus Gölü kıyısında efil efil esen rüzgâr.

Tokat yollarında

<h3>“Ağaç yaşken eğilir.” sözüne ithafen: Bu hafta Edebiyat | Portre'de konuğumuz Bilge Buhan Musa, konumuz ekolojik çocuk kitapları ve daha temiz bir dünya.&nbsp;</h3> Dört kitabında da çevre duyarlılığı ve ekoloji temaları üzerinden farklı hikâyeler okuyoruz. Bu kitapların ortaya çıkma hikâyesini merak ediyorum. Anlatır mısın?Bu kitapların öyküsü -aslında dün gibi olan- çok uzun yıllar öncesine çocukluğuma uzanıyor. Çocukluğumu doğanın tüm nimetlerinden faydalanarak geçirdim aslında. Yaz tatilinde Boğaz’da Küçüksu plajında denize de girdim, Kışın Niksar’da ana yolla bağlantısı olmayan bir köyün ilkokulununda öğrenci oldum. Çünkü idealist öğretmen ailenin çocuğuyum. Doğaya ait olmayan her şey beni rahatsız ederdi. Neden orada olduğunu aslında nerede olması gerektiğini hep sorgulardım. Zaten sorgulamaya başladığında seni bırakmıyor bir fikir. Dört-beş yaşlarından itibaren benimle büyüdü ve en son yüksek lisans yaparken bitirme tezim olarak ilk ürüne dönüştü. Çevre bilincinin başlangıç noktasının benim başlangıç noktam olduğunu görünce ve de çocuklara ulaşmanın en etkili yollarından biri olan çocuk kitapları olunca ben de öykülerimi oluşturmaya başladım.&nbsp;<h2>“Üretmek istediğinizde de desteklenmeniz elbette sizi çok güçlü kılar ama “icat çıkaran”, farklı düşünen biri olduğunuzda aslında siz daha da güçlü olursunuz."</h2>Geri Kazanım Atölyesi’nde okulda duyduğu bir fikri hemen uygulayan bir çocuğun hikâyesini okuyoruz. Görüyoruz ki zaten kardeşi ve ebeveynleri de destek oluyor. Buradan yola çıkarak üretmek ve desteklenmek arasındaki nasıl bir bağ var?Hikâyede öğrendiğini hayata geçiren Öykü’yü anne babası ve kardeşi destekleyip birlikte hareket ediyorlar. Çünkü aslında anne babalar çocuklarına kayıtsız kalamıyorlar ve onların öğrenme yolculuğuna eşlik ediyorlar. Ben bu konu ile ilgili öğretmenler, anne babalar ve elbette çocuklarla da bir araya geliyorum. Gözlemim şu ki doğamızı, dünyamızı aslında hepimiz önemsiyoruz ve bir şey bizi harekete geçirince kayıtsız kalamıyoruz.&nbsp;Üretmek istediğinizde de desteklenmeniz elbette sizi çok güçlü kılar ama icat çıkaran, farklı düşünen biri olduğunuzda aslında siz daha da güçlü olursunuz. Kendinizi ifade etme biçimleriniz değişir ve gelişir. Kendinize güveniniz ve iç motivasyonunuz yeterliyse tökezleseniz de yola devam ederseniz. Bir gün bir yerlerde fikriniz kabul görür. Ben kitaplarımı birçok yayınevine gönderdim olumsuz dönüşler oldu hatta hiç cevap bile vermeyen yayınevleri oldu ama sonunda çok iyi bir yayınevi aracılığı çocuklarla buluştular.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-10-22T12:36:49.841Z.png" alt="Beyaz Plastik Bardak Resimleyen: Sima Ertem"><figcaption>Beyaz Plastik Bardak kitabından Resimleyen: Sima Ertem</figcaption></figure>Yaşlı Çınar Ağacı, Meraklı Yeşil Şişe ve Beyaz Plastik Bardak&nbsp;birbirinden farklı seyirde ilerlese de okuyucu olarak bizlere gösterdiği tesadüfler ve karşılaşmalar çok umut verici. Yazarken ya da yazmayı düşünürken bu tesadüfler, hikâyelerin kendisi kadar sana umut verdi mi?Elbette umut verdi. Bazen ekolojik farkındalıkla ilgili umutsuzluğa düşüyorum, yok olmayacak biz bir türlü bilinçlenemeyeceğiz, diyorum. Ya da bireysel farkındalıklar yeterli olmayacak, uluslararası bir politikayla yönetilmeli ya da tüketim endüstrisi yönetmemeli alışkanlıklarımızı, diye aklımda dolanıp duruyor düşünceler. Sonra bir bakıyorum boyu yetişmese de geri dönüşüm kutularını kullanmaya çalışan çocuklarla karşılaşıyorum, ailelerini yönlendiren minicik ama kocaman yürekli çocuklarla tanışıyorum. “Sizin kitaplardan sonra evde hiçbir şeyi bize attırmıyor biz de alıştık bu işe,” diyen anne babaları duyuyorum. “Aaaa eskiden bu kadar bolluk yoktu zaten sonradan israf başladı bizde modaya uyduk, torunumdan tekrar öğrendim,” diyen anneanneleri biliyorum. Hayat tesadüfsüzlüklerle ve umutla güzel. Hem bana hem değerli okurlarıma umut olsun bu öyküler.&nbsp;:)<h2>"Bir şeyi almadan önce ve atmadan önce “Gerçekten gerekli mi? Başka ne işe yarar?” sorularına kesinlikle doğru cevabı bulmalıyız."</h2>Dört kitabın ortak özelliklerinden biri yalnız bir şeyleri anlatmak ve göstermek değil, aynı zamanda soru sormak. Her kitabın sonu, okuyucusu olan bizlere bir soru soruyor. Bu soruların cevaplarını yazar olarak nasıl alıyorsun? Cevaplar önemli mi?Bu soru için çok teşekkür ederim. Evet soru soruyorum çünkü sorgulasınlar istiyorum. Plastik bardağın “Neden ben buradayım?” diye yakınmasını okurların kendisine de “Aslında nerede olmalıydı?” sorusunu sorsun istiyorum.&nbsp;Cevaplar gerçekten önemli. Bir şeyi almadan önce ve atmadan önce “Gerçekten gerekli mi? Başka ne işe yarar?” sorularına kesinlikle doğru cevabı bulmalıyız. Doğru cevap herkesin faydasına mı diye bakmaktan geçiyor sanki.&nbsp;:) Çocuklarla buluştuğumda soruların cevaplarını da alıyorum bu arada. Yaşlı Çınar Ağacı’ndan bir parçanın kendi evlerine geldiğini, Meraklı Yeşil Şişe’nin onların evinde de olduğunun somut örneklerini hemen veriyorlar. Çevrim içi buluşmalarda evindeki yeşil renkli cam eşyaları koşa koşa gidip getiren çocuklar, hatta onların coşkusuna ortak olup heyecanla yeşil cam eşyaları getiren anne babalar bile oldu.Sima Ertem, kitabın resimlerini geri dönüşümlü malzemelerden yapmış. Bir araya gelmeniz, resimleme süreci nasıl gelişti?Benim aklımda kitaplar oluşurken hep bir farkındalığı olsun, kitabın kendisi de bir mesaj versin istiyordum. Sevgili Nilay Yılmaz’ın Zeno ve Mondo kitabındaki çakıl taşından tasarımları ve Sima’nın tasarımlarını görünce buldum, dedim, “Neden benim kitaplarımı hikâyesini yazdığım materyaller oluşturmasın?”. Sima beni çok iyi anladı çünkü kendisinin de ekolojik farkındalığı çok yüksek ve gerçekten çok iyi görseller oluşturdu. Camları bez çantalarda kırıp kolajladı. Tüm ailenin ambalaj atıklarına el koydu. Günlerce bir araya getirdikten sonra fotoğraflayarak görselleri oluşturdu. Ben açıkçası kitaplarımın tasarımlarından oldukça memnunum ve kitabın kendisi de bir farkındalık oluştursun fikrime kavuşmuş oldum.&nbsp;

Duende

“Çevre bilincinin başlangıç noktasının benim başlangıç noktam olduğunu görünce ve de çocuklara ulaşmanın en etkili yollarından biri olan çocuk kitapları olunca ben de öykülerimi oluşturmaya başladım.” sözleriyle tutkusunu dile getiren Bilge Buhan Musa'yı tanıyoruz. 

Niksar ile ilgili hikayeler