İktisada giriş ya da Econ 101 derslerinde biz iktisatçılara temel olarak öğretilen bir kanun mevcuttur. Öyle ki öğrendiğimiz pek çok iktisadi değerlendirmeyi bu kanun üzerine bina eder ve ekonomik gidişat hakkında yapacağımız yorumları bu kanun ile temellendiririz. Bu kanun elbette ki Alfred Marshall ve Leon Walrass tarafından geliştirilen arz - talep kanunudur ve ortaya atılmasının üzerinden 100 yıldan fazla geçmesine rağmen hala ekonomik trendleri sorunsuz olarak açıklamaktadır.&nbsp; <img data-fr-image-pasted="true" src="https://lh6.googleusercontent.com/Otu0XLCUgqEk-dv7Ml4Hz3PuYCV9g_4NeBiSLwokuKqD3LDwNJoIcrzkiNLbW4Ble7VK-xy-QdPEKIOtXGrLo17ESDW9wwwEKwPqTRcr6qaXzUsyTjIkJcMLvRuP1vedH8fNOFojbKrwTnhVFpFa7CvxxiOlmSzrrphesIseL7CLerB36L_cGTlpon8J" width="550" height="387" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.42" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Yukarıda gördüğünüz grafik, arz - talep kanununu açıklayan bir arz - talep grafiğidir. Grafikte P (price) ile gösterilen dikey eksen fiyatı, Q (quantity) ile gösterilen yatay eksen ise miktarı tanımlamaktadır. Aynı şekilde grafik üzerinde negatif eğimli ve D (demand) ile gösterilen eğri talebi tanımlarken, pozitif eğimli ve S (supply) ile gösterilen eğri ise arzı ifade etmektedir.Kanunun yaklaşımı oldukça basittir. Örneğin bir ürüne olan talebin artması durumunda ürünün fiyatı yükselecek ve piyasada bulunan miktarı azalacaktır. Bunun üzerine yüksek kazanç fırsatını gören üretici ürünün arzını artıracak ve ürün fiyatının piyasa fiyatı üzerinde dengeye gelmesini sağlayacaktır. Aynı yaklaşımla bir ürünün arzının artması durumunda ürünün fiyatında düşüş gözlemlenecek ve ürün piyasada kolaylıkla bulunabilir hale gelecektir. Ürünün ucuzladığını gören tüketiciler ürünü daha çok talep edecek ve ürün fiyatının piyasa fiyatı üzerinde dengeye gelmesini sağlayacaktır. Bu durumların tam tersi yaşanması halinde ise tam tersi sonuçlar gözlemlenecek fakat yine ürün piyasa fiyatı üzerinde dengeye gelecektir.İktisatçılar ürün fiyat ve miktarlarının bu şekilde kendi kendine dengeye gelmesi durumunu “görünmez el” olarak adlandırırlar. Bu yaklaşıma göre piyasa, “görünmez bir el” tarafından düzenlenmekte ve dengeye getirilmektedir. Günümüzde tartışmalı bir konu olsa da bu yaklaşım, klasik iktisat düşüncesinin temeli olarak kabul edilir. &nbsp;&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Giffen Paradoksu</h2>Her ne kadar arz - talep kanununca “fiyatı artan ürüne talep azalır” dense de bu durumun birtakım istisnaları mevcuttur. Bu istisnaların önemli bir örneği Giffen Paradoksu olarak adlandırılan durumdur. Sir Robert Giffen tarafından ortaya atılan bu paradoksa göre öyle ürünler vardır ki, fiyatları artması durumunda tüketimleri de artmaktadır. Bu durum kulağa biraz şaşırtıcı gelse de işin altında oldukça gerçekçi bir sebep yatmaktadır.&nbsp;Robert Giffen bu paradoksu İrlandalı işçi ailelerinin tüketim alışkanlıklarını incelerken keşfetmiştir. İrlandalı ailelerin temel tüketim gıdası ülkede yetiştirilen patatestir. Aileler kazandıkları paranın çoğuyla patates almakta, patatesten arta kalan parayla ise et gibi daha pahalı ürünlere yönelmektedir.&nbsp;İrlanda’da 19.yüzyılda ülkede yaşanan patates kıtlığı nedeniyle patates fiyatları çok yükselmiş ve ailelerin maddi durumunu sıkıntıya sokmuştur. Normal bir iktisatçı bu durumun patatese olan talebi azaltacağını ve patates fiyatlarının düşmesine neden olacağını düşünürdü. Fakat bunun tam tersi bir durum gözlemlenmiştir. Piyasada patatese olan talep artarken diğer gıda maddelerine olan talep düşmüştür. Peki buna sebep olan nedir?İrlandalı aileler patatese alışmıştır ve her şeye rağmen yiyebilecekleri en ucuz ürün yine patatestir. Dolayısıyla artan fiyatlar nedeniyle aldıkları diğer gıda ürünlerinden vazgeçmişler ve ellerindeki parayla daha fazla patates talep ederek diğer gıda ürünü talebinin azalmasına neden olmuşlardır. Böylece arz - talep kanunun söylediğinin aksine bir şekilde patates ürününün fiyatının artmasına rağmen talebi düşmemiş, tam aksine artmıştır. &nbsp;Bu ilginç durum tarihe Giffen Paradoksu olarak geçmiş ve arz - talep kanununa bir istisna olarak gösterilmiştir.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Veblen Etkisi</h2>Veblen Etkisi arz - talep kanununa istisna olarak gösterilen bir başka durumdur. İktisatçı Thorstein Veblen’in incelediği ve paradoksa neden olan bu mallar züppe malları ya da gösteriş malları olarak tanımlanan ürünlerdir. Yani bu ürünlerin fiyatı arttıkça bu ürünlere gösterilen talep de bilinçli olarak artmaktadır.Veblen malları “statü sağlayan ürünler” olarak da adlandırılabilir. Bir müzayede sırasında üzerine oldukça kızgın rekabetlere girilen antika eşyalar, lüks saatler, pahalı spor arabalar bu ürünlere örnek olarak gösterilebilir. Bu ürünler “dışarıya ne kadar zengin olduğunu gösterme” amacı taşıdığından dolayı fiyatı arttıkça üründen edinilen fayda da artmaktadır. Dolayısıyla bu ürünlerde yaşanan fiyat artışı, ürüne gösterilen rağbetin de artmasına neden olmaktadır.&nbsp;Veblen malları da Giffen malları gibi arz - talep kanunun “fiyat artarsa talep azalır” yaklaşımına bir istisna olarak gösterilmekte ve bu şekilde okutulmaktadır.&nbsp;

Paradoksu ile ilgili hikayeler