(Görsel: Sora Shimazaki, Pexels üzerinden)<a fr-original-style="" href="https://www.ethics.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Etik ve Uyum İnisiyatifi</a> (ECI) tarafından her yıl küresel ölçekte gerçekleştirilen Global İş Etiği Anketi (GBES) 2021 yılı sonuçları <a fr-original-style="" href="https://www.ethics.org/global-business-ethics-survey/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İş Yerinde Etiğin ve Uyumun Durumu: Global Trendlere Bakış</a> başlığıyla yayımlandı. Söz konusu ankette, katılımcılar iş yerlerinde etik kültürün gücü ile gözlemledikleri suistimal örnekleri hakkında değerlendirmeler yaparak; iş yerlerinin etik durumu hakkında değerlendirmelerde bulunmaktadır. Anket sonucunda elde edilen veriler, etik ve uyum pratikleri bağlamında iş dünyasındaki mevcut durum hakkında uluslararası bir kıyaslamaya imkan sağlamaktadır. Çalışmada Brezilya, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, Meksika, Rusya, İspanya&nbsp;ve Birleşik Krallık’tan bin kişilik&nbsp;katılımcı grupları ile Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) beş bin&nbsp;katılımcının görüşlerine yer verilmiştir. Toplamda on dört bin çalışan ile gerçekleştirilen ankete katılım şartları, 18 yaşından büyük&nbsp;ve tek bir işveren için en az iki kişinin çalıştığı bir kuruluşta haftada minimum 20 saat&nbsp;çalışıyor olmak şeklinde belirlenmiştir.Anket sonucunda etik davranışları etkileyen çok sayıda faktör olduğu görülmüş ve bu durumun ağırlıklı şekilde çalışanların işyerinde aldıkları günlük kararlara dayalı olduğunu göstermiştir. Bu kararların etkenleri ise sırasıyla; iş yerinde etik standartlardan ödün verme&nbsp;baskısı; suistimal&nbsp;gözlemleri; bir suiistimalin bildirilmesi&nbsp;ile suiistimallerin bildirilmesine müteakip yaşanabilen misillemeler&nbsp;olduğu görülmektedir.Çalışanların suistimalleri gözlemleme olasılığı, bir organizasyonda etik kültürün gücüne&nbsp;dair temel bir göstergedir. Yüksek suistimal oranlarına sahip kuruluşların, etkisiz etik ve uyum programları olması veya hesap verilebilirlikten uzak üst düzey liderleri olması muhtemeldir. Suistimal vakalarının 2017 – 2020&nbsp;arasında en çok düzeyde arttığı, bunun yanı sıra ABD’den incelenen vakaların yüzde 49’unda en az bir dolandırıcılık, israf vb. olay gözlemlendiği belirtilmiştir. Ayrıca söz konusu dönemde, birinci kademe çalışanlar&nbsp;arasında, orta düzey&nbsp;veya üst düzey yöneticilere&nbsp;kıyasla daha fazla suistimal gözlemlendiğini; ve fakat 2020’de bu ilişkinin tersine&nbsp;dönerek orta düzey ve üst düzey yöneticilerde, birinci kademe çalışanlara göre daha fazla suistimal gözlemlendiği tespit edilmiştir.Araştırmaya göre ABD’de her beş çalışandan biri (%21) güçlü bir etik kültüre sahip bir işyerinde çalışmakta iken; küresel bazda bu oran yedide bir (%14) şeklindedir. Çalışan davranışı üzerindeki en önemli etkinin etik kültür olduğu ve bu tablonun son on yıldır pek değişmediği görülmüştür. Paralel şekilde, Dünya çapında çalışanların yüzde 29’unun işyeri standartlarından ödün verme baskısı hissettiğini ve 2017’den beri bu oranın arttığı görülmüştür. Etik kültürü geliştirmenin biricik yolu, bir kuruluşta gerçekleşen suistimallerin doğasını anlamaktır. Bu itibarla, çalışanların suistimalleri bildirme konusunda kendilerini rahat hissetmeleri zorunludur çünkü söz konusu raporlamalar olmadan etkin etik ve uyum programlarının geliştirmesi pek mümkün değildir. Küresel trende baktığımızda ise, ilgili istatistikler 2015‘den beri artmaktadır. Araştırmanın bulgularına göre, suistimal bildirimi en yüksekten en düşüğe sırasıyla Hindistan (%97), ABD (%86), Meksika (%85), Fransa (%82) ve Birleşik Krallık (%82) şeklinde oldu. Rusya ise (%64) ile en düşük raporlama seviyesine sahiptir.Pandemi koşullarına da odaklanan çalışmada, COVID-19‘un etkisini anlamak üzere; çalışanların stres ve baskı seviyelerini ölçmek adına yöneltilmiş sorular bulunmaktadır. Buna göre katılımcıların yüzde 44’ü pandemi başlamadan öncesine göre daha fazla iş baskısı&nbsp;yaşadıklarını belirtmektedir. Söz konusu baskının üç temel kaynağı olup; bunlar performans hedeflerine ulaşma&nbsp;(%49); her an ulaşılabilir olma&nbsp;(%49) ve katkı koyma/değer yaratma&nbsp;(%46) başlıkları altında ifade edilmektedir.Bu raporda incelenen bulgular, Dünya genelinde çalışan davranışlarının COVID-19 salgınından büyük ölçüde etkilendiğini göstermektedir. ECI&nbsp;tarafından her yıl güncellenen anket sonuçları, işyerinde etik ve uyum kültürünü geliştirmek üzere adımlar atan kuruluşlarda, çalışan suistimallerinin azaldığını göstermektedir. Buna paralel, misilleme önleyici politikalar&nbsp;ve etkin bir izleme prosedürü&nbsp;ile suistimalleri bildiren çalışanları korumak son derece önemlidir ve bir organizasyonda suistimallerin azaltılmasında kilit etkenlerden biridir. Bu durum çalışanları suistimallerden sorumlu tutmayı, organizasyonda neler yaşandığına ilişkin bilgileri paylaşmak üzere zaman ayırmayı, şirket liderlerinin verdiği sözleri tutacağına dair güven sağlamayı&nbsp;ve nihayetinde kendilerinin iyi bir çalışan&nbsp;örneği olmalarını mümkün kılar.Burcu Yoldaş

Etik ve uyum kültürünü geliştirmek üzere adımlar atan kuruluşlarda, çalışan suistimallerinin azaldığı görülmektedir.

İş yerinde etik

(Görsel kaynağı: Mathias Reding - Pexels üzerinden)Günümüzde uluslararası yaptırımlar&nbsp;ve ambargolar, hükümetlerin dış politikasının merkezi bir aracı haline geldi. Ancak yaptırım kartı ne kadar sık kullanılırsa, etkisi o denli az olmaktadır. Ana fikir "ihtiyatlı kullanın" idiyse de, kısa süre içinde ve özellikle Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump için bu düşünce silikleşti. Trump'ın döneminde, yaptırımlardaki sürekli artışın nadir görülen bir durum olduğunu söyleyebiliriz. Zira kendisinin dört yıllık görev süresi boyunca, yaptırım programlarını denetleyen ABD Yabancı Varlıkların Kontrolü Ofisi (OFAC), George W. Bush&nbsp;ile Barack Obama'nın ikişer dönemlik (sekiz yıl) başkanlıklarına kıyasla, dört yılda yaklaşık iki kat&nbsp;daha fazla kuruluşu ve kişiyi hedef <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/finance-and-economics/2021/04/22/sanctions-are-now-a-central-tool-of-governments-foreign-policy" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aldı</a>. Deyim yerindeyse namlu Çin, İran, Rusya, Venezuela&nbsp;ve diğer "ABD çıkarlarını tehdit eden ülkelere" çevrildi. Yeni başkan Joe Biden&nbsp;ise, kendisinin bir geri çekilme sergileyeceğini düşünenleri yanıltmadı. İran'la Obama döneminde imzalanan ancak Trump tarafından terk edilen nükleer anlaşmayı (<a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Joint_Comprehensive_Plan_of_Action" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">JCPOA</a>) yeniden canlandırmayı uman Biden yönetimi, İran İslam Cumhuriyeti ile selefinin azami baskısını hafifletmek için Viyana'da görüşmelere devam ediyor.Öte yandan, görevindeki ilk 100 günü geride bırakan Biden, bir dizi yeni yaptırım ilan etti: 15 Nisan'da ABD seçimlerine müdahale ve siber saldırılar gerekçesiyle Rusya'ya yönelik kapsamlı tedbirler <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56764877" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıkladı</a>. Hemen bir ay öncesinde ABD ve Batılı müttefikleri, Çin'in Sincan&nbsp;bölgesindeki Uygur Türklerine&nbsp;yönelik <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.co.uk/news/extra/nz0g306v8c/china-tainted-cotton" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">insan hakları ihlalleri</a>&nbsp;nedeniyle bazı Çinli yetkililere, mal varlığı dondurma ve seyahat yasağı <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/article/us-usa-trade-china-idUSKBN28C38V" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">koymuştu</a>. Ayrıca Hong Kong'un özerkliğini zayıflattığı düşünülen Çinli yetkililere yaptırım uyguladı, Myanmar'da yaşanan darbenin aktörleri ile bağlantılı şirketleri hedef aldı. Bu tip önlemler, yaptırımların dış politikanın merkezi bir aracı haline geldiğini gösteriyor. Özetle yaptırımlar, diplomasinin tek başına yetersiz kaldığı ancak askeri müdahalenin çok riskli görüldüğü durumlarda; diğer devletlerin davranışlarını değiştirmeye çalışmanın bir yolu olarak görülmektedir. Örneğin ABD, yolsuzluk&nbsp;veya ciddi insan hakları ihlalleri&nbsp;ile suçlanan yabancı resmi yetkililere karşı <a fr-original-style="" href="https://www.state.gov/global-magnitsky-act/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Magnitsky Yasası</a>'na başvurabilir.Süreç içerisinde Batılı ülkeler, tematik ve sözüm ona değerlere dayalı politikaları giderek daha fazla benimsediler. Hedefler bir zamanlar Küba&nbsp;ve Kuzey Kore&nbsp;gibi küçük ülkelerdi; şimdiyse Çin&nbsp;ve Rusya&nbsp;gibi büyük ekonomileri içeriyor. Dolayısıyla hedefler büyüdükçe, ikincil hasar potansiyeli de artmaktadır. Uygurlara yönelik politikası nedeniyle Çin'e uygulanacak kapsamlı bir ambargo örneğin, dayanılmaz bir ekonomik geri tepme kuvveti&nbsp;yaratabilir. Söz konusu büyük hedefler, küresel anlamda finans ve teknolojiye olan bağımlılıklarını azaltmaya ne kadar çabuk cevap verirse, yaptırımların etkisi o kadar az olacaktır. Böylece uzun vadede yaptırımların ekonomiler üzerinde aşındırıcı&nbsp;bir etkisi olabilir.Yaptırımların tarihteki ilk bilinen kullanımı milattan önce 432'de, Atina'nın Megara'dan gelen tüccarları pazar yerlerinden yasaklaması ve böylece rakip şehir devletinin ekonomisini boğması idi. Bununla birlikte, tarihçi <a fr-original-style="" href="https://www.cambridge.org/core/journals/modern-american-history/article/secret-life-of-statutes-a-century-of-the-trading-with-the-enemy-act/77DD7CF528D3190CFC8CF8FF6DDAACB0" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Benjamin Coates</a>, "20. yüzyıla dek modern anlamda uluslararası yaptırım konseptinin (küresel düzeni güçlendirmek üzere tasarlanmış, ekonomik erişimin kolektif reddi) öne çıkmadığını" yazıyor. 20. yüzyılın başlarında Milletler Cemiyeti çok taraflı yaptırımların uygulanmasına öncülük etti. Daha sonra Birleşmiş Milletler, beyaz üstünlükçü Rodezya&nbsp;veya Halepçe ve Duceyil katliamlarının sorumlusu Saddam Hüseyin'in egemenliği altındaki Irak'a karşı benzer bir yol izledi. Ancak ABD, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra uyguladığı tek taraflı yaptırımları artırmaya başladı. Danimarka&nbsp;ve Norveç'i işgal eden Nazilerin ülkedeki ABD varlıklarını ele geçirmesini engellemek adına, söz konusu varlıkları donduran öncü yasadan on yıl sonra, 1950'de OFAC&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://govinfo.library.unt.edu/pcha/PlunderRestitution.html/html/StaffChapter3.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kuruldu</a>. Soğuk savaş yıllarında Kongre, başkana re'sen yaptırım uygulama yetkisi verdi, sosyalist Küba&nbsp;favori bir hedefti. 1990'larda ise ABD, nükleer silah&nbsp;yapmaya çalıştığı gerekçesiyle bu kez İran'ı hedef tahtasına oturttu. Ancak Amerika'nın yaklaşımındaki en büyük değişim, 11 Eylül 2001'deki terör saldırılarının ardından geldi. Çok kısa bir süre sonra yürürlüğe giren Vatanseverlik Yasası&nbsp;(USA&nbsp;Patriot Act), terörün finansmanını hedef aldı. Böylece teröristlerin ve onları destekleyen diktatörlerin, ABD'nin sahip olduğu veya etkilediği mali olanaklara erişimini kısıtlayarak onları engellemeye odaklanan akıllı yaptırımlar&nbsp;dönemi başladı. Bu yöntem değişikliği, yaptırımları eskisinden çok daha güçlü hale getirdi.Ancak 2010'dan itibaren ABD, yalnızca kötü adamları(!) değil, aynı zamanda onlarla iş yapan herkesi finansal dışlama ile tehdit eden ikincil yaptırımlar uygulamasını yaygınlaştırdığında, bir başka dönüm noktasına gelindi. Bu durumun, İran özelinde etkisi bir hayli büyük oldu: 2015&nbsp;tarihli JCPOA'dan sonra İran'a hücum eden Avrupalı şirketler, Başkan Trump'ın 2018'de yaptırımları geri getirip ikincil yaptırımlar eklemesinin ardından hızlı bir şekilde ülkeden geri çekildiler. ABD politikası, son on yılda iki esas değişim daha yaşadı. Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhak etmesiyle başlayan süreçle birlikte, Rusya gibi büyük balıkların peşine düşecekti. İkincisi, Trump'ın amorf yaklaşımına dayanıyordu. Zira kendisinin hedefleri ne kadar çeşitli idiyse ve diplomatik tarzdan bir o kadar yoksundu: NATO üyesi ve ABD müttefiki olan Türkiye'yi, "ülke ekonomisini yok etmekle" tehdit etmişti. Yine bu dönemde kara listeye alınan kişi ve kuruluşlardan uzak durmanın maliyeti, özellikle bankalar&nbsp;için amansızca arttı. Örneğin 2014'te Fransız bankası BNP Paribas, Amerika tarafından kara listeye alınan ülkelere yönelik binlerce işlemi gerçekleştirdiğini kabul ederek 8,9 milyar dolar para cezası ödedi ve New York'taki dolar bazlı takas operasyonlarını bir yıllığına askıya almak zorunda kaldı.Yaptırımların etkinliğine yönelik en büyük tehdit ise, hedeflenen tarafların bunları aşma çabasıdır. Paravan şirketler&nbsp;üzerinden sahte ticaret ağları&nbsp;oluşturmak gibi yolsuzluklara başvurmanın maliyeti bir hayli yüksek olsa da, etkili bir yol olmaya devam ediyor. Örneğin İran söz konusu olduğunda Türkiye&nbsp;ve Dubai, özellikle serbest ticaret bölgeleri&nbsp;üzerinden Batılı ülkelerin yaptırımlarının aşılmasında zayıf halkalarını oluşturduğu biliniyor. Fakat pek çok ülke tarafından ilan edilen yaptırımlara uyum gemisinin dümeni, şimdilik Washington&nbsp;tarafından izlenen politikaya sabitlenmiş durumda.

Yaptırım altındaki ülkeler bir zamanlar Küba ve Kuzey Kore gibi küçük ülkelerdi, şimdiyse Çin ve Rusya gibi büyük ekonomileri kapsıyor. Söz konusu hedefler büyüdükçe, uluslararası sisteme yönelik hasarın olasılığı da artmaktadır.

Pexels ile ilgili hikayeler