Dil, tarihi açık eder hatta önümüze serer de diyebiliriz. Toplulukların ilişkilerini gösteren ve hamurunu saygıdan alan örnekler de çok. Örneğin; “Be makam-ı Konstantiniyye el mahmiyye” kalıbı; yüzyıllar boyunca yazılı kaynaklarda ismi “Konstantinopolis” veya “Konstantiniyye” diye geçen şehrin, Osmanlı İmparatorluğu döneminde de basılı kitaplarının ilk sayfasındaki yer alan mührün künyesidir. “Konstantiniyye matbaası” demektir, “İstanbul matbaası” değil. Bunun tarihe sahip çıkmak yapıldığını söyleyebiliriz. Bu örnekten yola çıkarak “İstanbul’da dil nasıl hayat bulurdu?” diye merak etmemek elde değil. Bu hafta İstanbul’da yaşayanların diliyle ilgili birkaç not aktaralım.<ul><li>Sık konuşulan diller: Osmanlı İmparatorluğunun resmî dili olan Türkçe, kalabalık etnik gruplarla beslenirdi. Rumca ve Ermenice bunların başında gelir. Sadece konuşma dilinde de&nbsp; değil yazılı literatürde de yer alırdı. 15. yüzyılda Bizans İmparatorluğu zamanından yerleşen <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMWQxMjZmZmNhOGRlMDAwOTY3ODI1MyZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ0ci53aWtpcGVkaWEub3JnJTI1MkZ3aWtpJTI1MkZSb21hbnlvdA=="">Romanyot</a> topluluğu Yunanca konuşurdu. Musevi topluluğun üyelerinden Eliyahu Kapsali’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihiyle ilgili bir eseri de <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMWQxMjZmZmNhOGRlMDAwOTY3ODI1MyZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZkZXJnaXBhcmsub3JnLnRyJTI1MkZ0ciUyNTJGcHViJTI1MkZjdWlsYWglMjUyRmlzc3VlJTI1MkYyNjk0NCUyNTJGMjgzMjk1"">vardır</a>.&nbsp; &nbsp;</li><li>İspanyolca: Şu an dünyada en çok konuşulan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMWQxMjZmZmNhOGRlMDAwOTY3ODI1MyZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZlbi53aWtpcGVkaWEub3JnJTI1MkZ3aWtpJTI1MkZMaXN0X29mX2xhbmd1YWdlc19ieV9udW1iZXJfb2ZfbmF0aXZlX3NwZWFrZXJz"">ikinci dil</a> olan İspanyolca ise 15. yüzyıl sonunda Avrupa ve İspanya'dan alınan göçlerin sonucunda şehre giriş yapar.&nbsp; &nbsp;</li><li>İtalyanca: İlber Ortaylı’nın aktardığına göre İstanbul’da İtalyanca her lehçesiyle konuşulurdu. Buradaki zenginliğin sebebi ise 18. ve 19. yüzyıllardaki göçler. İşçi kesiminin geldiği ve zanaatkârların çoğunlukta olduğu da söylenir. Yazar Edmondo de Amicis, “İstanbul’da konuşulan İtalyancanın sadece konuşanlar tarafından anlaşıldığını” belirtir. Ortaylı’nın verdiği bir başka örnek de İtalyanca “faccia di culo” kalıbı, “alırım façanı aşağı” olarak dile geçer.&nbsp; &nbsp;</li><li>Bulgarca: 19. yüzyılda basılı yayınların çıkarıldığı göz önünde bulundurulunca Bulgarcanın da dile katkı yaptığı anlaşılıyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>Farsça: İstanbul’da yaşayanların diline yaptığı etkiyi tam olarak ölçmek mümkün değil. Fakat Ortaylı, 19. yüzyılda Üsküdar etrafında yoğunlaşan İran’dan gelen bir grubun Azeri lehçesiyle Farsça konuştukları not eder. &nbsp;</li></ul>Kaynak:&nbsp; Ortaylı, İlber. (2009), İstanbul'dan Sayfalar (İstanbul: Turkuvaz Kitap).&nbsp;

Aposto İstanbul

Dil, tarihi açık eder hatta önümüze serer de diyebiliriz. “Tarihi zengin olan İstanbul’da dil nasıl hayat bulurdu?” diye merak etmemek elde değil. Bu hafta İstanbul’da yaşayanların diliyle ilgili birkaç not aktaralım.

Rumca ile ilgili hikayeler