<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">🧐 Bugün neler okuduk?</h3><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/2023-edtech-camiasi-icin-olumlu-bir-tablo-cizmiyor" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Quando</a> | 2023, edtech camiası için olumlu bir tablo çizmiyor</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/secim-zamanlari-saglikli-habercilik-nasil-olur" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">n okuyoruz</a> | Seçim Zamanları Sağlıklı Habercilik Nasıl Olur?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/cayin-ardindaki-bilim" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Teapotea</a> | Çayın Ardındaki Bilim</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/veysel-ulusoy/issizlik-2108120" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Veysel Ulusoy</a> | Üretimle bağını koparan işsizlik</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/kirk-katir-mi-kirk-satir-mi/704071" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Şeref Oğuz</a> | Kırk katır mı kırk satır mı: Ekonomiyi ehline bırakmazsak bizi IMF bile kurtaramayacak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.wsj.com/articles/the-scary-math-behind-the-worlds-safest-assets-a22069f9" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Wall Street Journal</a> | The Scary Math Behind the World’s Safest Assets</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/finance-and-economics/2023/08/10/american-stocks-are-at-their-most-expensive-in-decades" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Economist</a> | Are they worth the cost? American stocks are at their most expensive in decades</li></ul>💡 İpucu: Chrome tarayıcısı kullananlar, alan adı çubuğunun sol başında yer alan ‘site ayarları’ sekmesinden JavaScript'i engelleyerek paywall arkasındaki içeriklerine ücretsiz ulaşabilir.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">📣 Günün sözü:</h3><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Bugün, dünün öğrencisidir.”</h2>– Publilius Syrus

Aposto Gündem

Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal'ın 20 Mart Cumartesi gecesi Resmî Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile görevden alınmasının ardından Türk lirasında görülen değer kaybıyla birlikte Türkiye ekonomisinin makro düzeydeki durumu bir kez daha gündemdeki yerini aldı. Mevcut tabloda, yıllardır süregelen enflasyonla mücadele yöntemleri kapsamında alınan faiz kararlarının beklenen etkiyi sağlamadığı görülüyor. Makroekonomik veriler dikkate alındığında ülkedeki mevcut enflasyonun bir süreç sonunda ortaya çıktığını ve çözümünün de bu durumu besleyen etkenleri ortadan kaldırmakta olduğunu söylemek mümkün. Son 10 günde, Merkez Bankası'nın döviz rezervlerine yönelik endişeler ve para politikasında oluşan belirsizlik nedeniyle Türk lirası, dolar ve avro karşısında %10'a yakın değer kaybetti. Bunun sonucunda da başta gıda olmak üzere birçok üründe fiyat artışları yaşanması ve tüketicilerin alım gücünün biraz daha düşmesi bekleniyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mevcut enflasyon:&nbsp;Türkiye'de geçtiğimiz yılın enflasyon oranı %14,6 olarak açıklandı. Fakat vatandaşların hissettiği "gerçek enflasyon", bağımsız araştırmacılar ve tüketici derneklerinin alternatif hesaplamalarına göre açıklanan rakamdan daha <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-55935159" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">fazlası</a>. TÜİK'in hesaplama yönteminin çağ dışı kaldığını ve sağlıklı bir gösterge olmadığını söyleyen Enflasyon Araştırma Grubu (ENAGrup) yöneticisi Prof. Veysel Ulusoy'a göre, Türkiye'de özellikle orta sınıf ve yoksul vatandaşları çok zor durumda bırakan bir gıda enflasyonu yaşanıyor. Aynı zamanda, tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım'a göre "uygulanan yanlış tarım politikaları" nedeniyle alım gücünün azalmasıyla çiftçiler, tarım üretiminden uzaklaşmış durumda. Sektörün en önemli maliyet kalemlerinden biri olan gübre fiyatları, son bir yılda %40 ila %60 arasında zam gördü. Dolayısıyla zayıflayan tarım üretiminin ülkenin tüketim ihtiyacına kıyasla yetersiz kalması, yıllardır enflasyonu artıran nedenlerden biri olarak öne çıkıyor. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diğer göstergeler: Türkiye, 2020 yılında 36,7 milyar dolar cari açık <a fr-original-style="" href="https://www.ntv.com.tr/ekonomi/turkiye-2020de-36-7-milyar-dolar-cari-acik-verdi,4gtnOLm410mDIJRxt-5LKQ" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verdi</a>. Büyüme odaklı ekonomi politikaları nedeniyle daha uzun vadeli yapısal reformlar yerine piyasanın canlanması için kamu bankaları aracılığıyla kredi büyümesinin sağlanması tercih edildi. 2003'ten 2020 sonuna kadar 611,2 milyar dolar cari açık veren Türkiye'nin ekonomik yapısı kırılganlaştı ve enflasyon baskısına açık hâle geldi. Öte yandan geçtiğimiz yıl dolar bazında gayrisafi yurt içi hasıla, %5,65 daralarak 717 milyar dolara kadar <a fr-original-style="" href="https://www.evrensel.net/haber/427040/buyudu-denilen-turkiye-ekonomisi-dolar-bazinda-yuzde-5-65-daraldi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geriledi</a>. Bu, Türkiye ekonomisinin on yıl önce dolar bazında %7,36 daha büyük olduğu anlamına geliyor. Aynı zamanda Türkiye'de kişi başına düşen millî gelir de dolar bazında 8 bin 599 dolara gerileyerek 2007'deki seviyesine <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2021/03/01/turkiye-de-kisi-bas-na-dusen-milli-gelir-2007-seviyesine-geriledi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">döndü</a>. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Politika faizi: Naci Ağbal'ın TCMB Başkanı olarak görev yaptığı 132 günde geleneksel para politikaları uygulanarak politika faizi toplam 875 baz puan artırıldı. Ağbal, görev değişikliğinden iki gün önceki para politikası kurulu toplantısında politika faizini 200 baz puan artırarak %19'a çıkarmıştı. 7 Kasım'da Ağbal'ın göreve başladığı günlerde dolar/lira kuru 8 liranın üzerindeydi, 19 Mart'ta görev değişikliğinden önce ise haftayı 7,21 seviyelerinde kapatmıştı. Ağbal'ın ayrılmasının ardından pazar gecesi Asya piyasalarının açılmasıyla kur 8,40 seviyesini aştı, haftanın ilk işlem gününde ise 8,05 seviyelerine geriledi. TCMB'deki görev değişimi sonrasında Türkiye'nin 5 yıllık kredi temerrüt takası (CDS) primi de bir haftada %50'ye yakın artışla 450 baz puanı aştı ve 10 Kasım 2020 sonrasındaki en yüksek seviyeyi gördü. CDS primleri, şubat ayında 284 baz puan seviyesine kadar gerilemişti. Mevcut makro veriler değerlendirildiğinde, enflasyona karşı bir araç olarak kullanılması gereken faiz artırımlarının yönetimsel kararlar sebebiyle bir etkisi olmadığı görülüyor. Türkiye’nin şu anda enflasyona karşı yüksek faiz oranları ve değeri daha da azalmış bir para birimi var. Enflasyon üzerinde etkisi kalmayan mevcut faiz oranlarının da ülke ekonomisine maliyetlerinin olacağı aşikar. İç piyasada yatırımların azalmasına sebep olacak bu durum, ülkenin yıllardır sahip olduğu işsizlik sorununun da büyümesine etki edebilir.</li></ul>

Pareto

Makroekonomik göstergeler, ekonomi denkleminde faiz parametresinden farklı sorunlar olduğuna işaret ediyor.

Türkiye ekonomisinin güncel durumu

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, aylar önce gündeme getirilen Ekonomik Reform Paketi’ni 12 Mart’ta açıklamıştı. Ana hedefi "salgın sonrası dönemin ekonomik yapılanmasına uygun, sürdürülebilir, güçlü ve kaliteli büyümeye erişim" olarak belirlenen ve makro politikalarda kamu maliyesinden fiyat istikrarına, cari açıktan istihdama geniş bir yelpaze barındıran paketin detaylarına ilişkin hazırlanan kitapçık da Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın internet sitesinde <a fr-original-style="" href="https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2021/03/Ekonomik-Reformlar-Kitapcigi.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımlandı</a>. Kitapçığa göre, "makro ekonomik politikalar" ve "yapısal politikalar" olmak üzere iki ana reform alanı bulunan paketin her iki ana hedefi altında beşer başlık bulunuyor. Ekonomistler ve politikacıların gündeminde olan pakette makroekonomik istikrar kapsamında kamu maliyesi, fiyat istikrarı, finansal sektör, cari açık ve istihdam başlıkları yer alıyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kamu maliyesi:&nbsp;Harcama disiplinin sağlanması için döner sermayelerin disipline edilmesi ve verimli olmayan döner sermaye işletmelerinin kapatılmasının planlaması, kamuda taşıt alımı ve kiralanması ile temsil ve ağırlama gibi harcama alanlarına katı sınırlamalar getirilmesi gibi bir dizi reform açıklanırken kamu borç yönetimini güçlendirmek için döviz cinsi borçların toplam borç stoku içerisindeki payını düşürmeye ve borçlanmanın ortalama vadesinin artırılmasına yönelik adımlar atılacağı belirtildi. Vergi düzenlemelerinin sadeleştirilemesine yönelik adımlar arasında yaklaşık 850 bin küçük işletmenin gelir vergisinden muaf tutulacağı belirtilen pakette aynı zamanda kamu alımlarının ihalelerine katılan firmaların liyakat ve yetkinliklerini belirleyen kriterlerin kamuoyu ile paylaşılarak şeffaflık artışının sağlanması da hedefleniyor. Ekonomi profesörü Veysel Ulusoy, vergi düzenlemelerine ilişkin olarak “Vergilerimiz üzerine kurulan kamu kaynaklarının bölüşümü reform değildir. Reform, üretim kaynaklarının en uygun şekilde dağılımıyla, refahı yukarı iten köklü ekonomi programı değişikliğidir,” <a fr-original-style="" href="https://www.evrensel.net/haber/428003/iktisatcilar-ekonomi-reform-paketini-degerlendirdi-kitlelerin-sorunlarini-cozmez" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">diyor</a>. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Fiyat istikrarı: Enflasyondaki artışın hem yapısal hem de dönemsel sebeplerinin olduğunu ve küresel gıda fiyatlarındaki yükselişin enflasyona etki ettiğine işaret eden Erdoğan, tek haneli enflasyona ulaşma çalışmalarına öncelik verdiğine dair açıklamalarda bulundu. Bu kapsamda reform paketi, enflasyonu düşürmek için bir Fiyat İstikrarı Komitesi kurulmasını; gıda fiyatlarındaki dalgalanmanın önlenmesi amacıyla da Erken Uyarı Sistemi kurulmasını öngörüyor. Gıda fiyatlarının enflasyonun sebebi olarak gösterilmemesi gerektiğini ve asıl sorunla yüzleşilmeden gıda enflasyonu konusunun çözülmeyeceğini ifade eden ekonomist Hakan Kara, “Yapılması gereken ilk iş komite kurmak değil; Merkez Bankası üzerindeki araç bağımsızlığı gölgesinin kaldırılmasıdır,” <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/ali_hakan_kara/status/1371369614417006593" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">diyor</a>. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Finansal sektör:&nbsp;Finans sektörünün kurumsal altyapısını geliştirmek için de bir dizi plan içeren pakette bankaların aktif yapılarını temiz tutmak, varlık yönetim şirketlerinin kapasitesini güçlendirmek ve sermaye piyasalarını geliştirmek için çeşitli maddeler bulunuyor. Bu kapsamda, şirketlerin halka arz süreçlerinin kolaylaştırılması ve teşvik edilmesi yönünde düzenlemeler yapılacağı, özel sektör tahvil piyasasında ihraçların kolaylaştırması amacıyla bir Tahvil Garanti Fonu kurulacağı ve yeşil tahvil piyasasına dönük altyapının oluşturulacağı açıklandı. Paket içinde finansal teknolojiler (fintech) ekosistemine yönelik adımlar da öne çıkarken faizsiz finans sisteminin güçlendirilmesi amacıyla geleneksel finansın yanında büyüme alanı sınırlı olan katılım finansı sektörüne ilişkin düzenlemelerin hayata geçirileceği belirtiliyor. Pakette bir diğer öne çıkan nokta, 18 yaşından küçük vatandaşların bireysel emeklilik sistemine (BES) dâhil edilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılması oldu. Bazı ekonomistler, ilk etapta yaklaşık 3 milyon gencin katılmasıyla toplam fon büyüklüğünün 100 milyar liraya ulaşması beklenen bu uygulamanın kamuya yeni kaynak sağlamak için konulduğunu belirterek Erdoğan'ın "Borçlanmada dış kaynakları değil kendi iç kaynaklarımızı kullanacağız," açıklamasındaki "iç kaynaklar" ifadesinin BES’teki paraya işaret ettiğini <a fr-original-style="" href="https://www.karar.com/borc-odemeye-besli-cozum-1608949" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledi</a>. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cari açık: Cari açığın en çok dikkat ettikleri hususların başında geldiğine dikkat çeken Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, orta ve uzun vadede çözebilecekleri yapısal sorunların olduğunu ve bu alanda yoğun bir şekilde çalıştıklarını söyledi. Erdoğan da cari açıkla mücadelede yapısal cari açığa odaklanma, ihracatın tabana yayılmasını sağlama ve sanayide yeşil dönüşümü destekleme olmak üzere üç temel politika izleyeceklerini açıkladı. Bu kapsamda paket, uluslararası standartlara uyumlu bir kıymetli maden ve taşlar piyasası oluşturulması, elektrikli araç şarj altyapısının hayata geçirilmesi, elektrikli araçların kullanımının teşvik edilmesi, ihracat potansiyeli yüksek olan küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin dış pazarlara açılmaları için teşvik edilmesi gibi bir dizi reform adımı içeriyor. Ek olarak Elvan, yapısal cari açığa yönelik olarak küresel değer zincirlerine daha güçlü entegrasyon sağlamayı düşündüklerini belirterek belirli ürünlerde belirli ülkelere yönelik çalışmalar başlattıklarını bildirdi. Diğer yandan, reform paketi bu alanda da bazı eleştiriler aldı. Paketin bir “reform paketi” olmadığını belirten Dünya gazetesi yazarı Nevzat Saygılıoğlu, “Büyüme, enflasyon, işsizlik, cari açık gibi makroekonomik hedefler rakamlandırılmış değil. Aynı şekilde bu hedeflere hangi süre içerisinde ulaşılacağı belirlenmiş değil,” yorumunda <a fr-original-style="" href="https://www.dunya.com/kose-yazisi/ekonomi-reformlari-paketi-uzerine/614633" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulundu</a>. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstihdam:&nbsp;Paket, firmaların istihdama kazandırdıkları her bir ilave kişi için Kredi Garanti Fonu kefaletiyle 24 ay vadeli, ilk 6 ayı ödemesiz 100 bin lira tutarında kredi kullanabilmesine yönelik bir düzenleme içeriyor. En fazla beş kişiye kadar geçerli olan bu uygulamada taahhüdünü yerine getiren firma, ilave istihdam için yıl boyunca ödediği sosyal sigorta ve işsizlik sigortası primlerini kredi finansman maliyetinden düşebilecek. Paket, genç istihdamını ve iş gücü niteliğini artıracak adımlara yer verirken sektörel iş gücü planlaması gibi geleceğin işleri odaklı iş gücü dönüşümünün hızlandırılması ve yeni nesil çalışma yöntemlerinin yaygınlaştırmasını amaçlayan maddeler de içeriyor. Paketin istihdam başlığına karşı eleştirilerde bulunan CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, paketi "dağ fare doğurdu" şeklinde nitelendirerek “2002'den bu yana 16'sı istihdamda teşvik olmak üzere toplam 23 reform paketi açıkladılar. Açıklanan her reform paketinden sonra işsizlik arttı, döviz tutulamadı, istihdam düştü,” açıklamasında bulundu.</li></ul>

Yeni dönemde ekonomide atılacak adımlara ilişkin açıklanan Ekonomik Reform Paketi, makroekonomik istikrarın temini kapsamında kamu maliyesi, enflasyonla mücadele, finansal sektör ve cari açıkla mücadele gibi alanlara yönelik bir dizi düzenleme içeriyor.

Veysel Ulusoy ile ilgili hikayeler