<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/volkan-altinok-73785430/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Volkan Altınok*</a>Geçtiğimiz iki yazıda kira göçünün olası etkilerine dikkat çekip, &nbsp;bu “zorunlu göçün” bireylerde psikolojik; kentlerde sosyo-kültürel ve sandıkta da siyasi değişimler yaratacağı üzerinde durmuş, hem olguyu hem de olası etkilerini daha iyi anlayıp yönetebilmek için, göç eden aktörlerin kim, göçün nereden nereye olduğunun ve aynı şekilde yabancılara satılan ve el değiştiren konutların ne yoğunlukta olduğunun ölçülüp modellenmesi gerekliliğinin altını çizmiştim. &nbsp;Bir okurumuzdan&nbsp;“Kira göçü konusunda hep göç anlatmışsınız, peki artan kiralar boyutuyla ilgili çözüm öneriniz ne?” şeklinde bir yorum geldi.&nbsp;“Romantik sosyal bilimci gibi göç tartışmışsınız, hadi artık biraz realist, ciddi bir ekonomist gibi, ayakları yere basan 'kira' tartışalım” diye duyuyorum.&nbsp;Olguya dair kullandığımız tamlama “kira göçü” olduğu sürece; konunun “kira” olarak ele alınıp finansçı, ekonomist, konut üreticisi, emlakçı ve belki de istatistikçiler nezdinde enflasyon, stagilasyon, reel, nominal, faiz, inşaat maliyetleri ve kira çarpanı gibi kavramlara sıkıştırılarak tartışılması kaçınılmaz. Evet, enflasyon var, döviz arzı, kur sorunu hammaddenin artışı inşaat maliyetleri arttırdı, evet, sıfır ev fiyatları ve kiralar globalde de ülkemizde de arttı ama burada bu tartışmalara &nbsp;“kira” odağında baktığımızda &nbsp;konut, ev, barınma, yaşam meselelerini bir çırpıda atlayıp yine aynı oyunun içinde debelenir buluyoruz kendimizi… &nbsp;Mevcut piyasa koşullarında, enflasyon şahlanırken konut finansmanı modelleri üretmek ya da “yeni konut yapalım” - serbest piyasa kuralı, bir ürün azsa fiyatı artar, demek ki az konut var, biraz daha yapalım ucuzlasın- &nbsp;demenin ötesine geçmiyor. &nbsp;İki yaklaşımda da sorun olduğu aşikar; üretilen “en uygun” konut finansman modeli dahi orta gelir grubunun dahi ödeyemeyeceği şartlar sunuyor. (1 milyon TL ev kredisi, aylık 14 bin TL geri ödeme üst gelir grubunun 3. konutunu almasını sağlarken evsiz kimseyi ilk konut sahibi yapmıyor) Kamu arazilerine, altyapı, nüfus baskısı vs düşünülmeden ( ya da sandığımızdan ince garrymandering hesapları yapılarak ) kararnameler ile imar izni verilip yeni konutlar yapılırken, sadece İstanbul’da 1 milyon 800 bin konutun boş olması (IPA konut raporu) &nbsp;fiyatı yükselsin diye domatesleri denize dökmekten farksız. &nbsp;&nbsp;Çözüm önerisi sunma noktasında, domatesleri denize dökmeyin demekten ileri gidemiyorum. Yine de “Konuta rant değil hak temelli yaklaşmak, dolayısıyla konuyu finans kapital ekseninden çıkarıp “barınma hakkı” odağında tartışmak, sonrası için de kamu, yerel yönetimler, konut üreticileri, sivil toplum, akademi ve kiracılarla veriye dayalı, katılımcı planlamalar yapmak” gibi öneriler sunabilirim; &nbsp;ama karar vericiler sermayenin kayığına binip bu kadar uzaklaşmışken kıyıdan bu sözlerin ne kadar duyulacağını öngöremiyorum. &nbsp;Asırlardır tam da bu konu hakkında uyarı çakarları çakan Marks, Engels, LeFebvre, Harvey, Castells gibi koskocaman deniz fenerlerini görmezden gelenlerin; bu önerileri de duymayacağı aşikar ama tabi kayık batınca da tamir masraflarını bize yüklemekten geri durmayacaklar. &nbsp;Aslında, her şeyden önce kira göçü gibi bir sorunu üreten sistemin, değişmeden, kendi içinde bu probleme kalıcı bir çözüm üretilebileceğini düşünmüyorum. &nbsp;Serinin bu son yazısında toparlama mahiyetinde konuya dair konuşulanları deşifre edip, çözüm önerilerini de serdikten sonra izninizle biraz hayal kuracağım… &nbsp;Biraz mıntıka temizliği yaparak başlayalım; &nbsp;“Kira” göçü dediğimiz konuda aslında göç eden kiracı; kiracı göçünün temel nedeni de konut krizi. Konut krizinin olma nedeni ülkede az konut olması değil, konutun bir yatırım aracı olması. “Daire kirası, ev kirası, konut kirası” gibi tamlamalarda sözü geçen kira aslında “evi” imliyor. &nbsp;Herkesin farklı anlamlar atfettiği bu “başımızı sokacağımız”, “dört başı mamur” mekana dair &nbsp;en derli toplu tanımı Marcuse ve Madden yapmış: &nbsp;“Ev içinde oturanlar için toplumsal yeniden üretimin esas alanı; kiracı için hayatlarındaki en büyük ekonomik yük; &nbsp;ev sahibi için refah, statü, kâr ya da kontrol kaynağı; onu inşa eden, yöneten ve sürekliliğini sağlayanlar için “iş”, finanse edenler için gelir, alıp satanlar içinse spekülatif kazanç anlamına gelmekte; ev devletler için aynı anda vergi geliri kaynağı ve vergi harcamalarının bir unsuru, kentlerin yapısı ve işleyişleri içinse temel bir öğedir” Marcuse &amp; Madden (2021)Burada değinilmemiş bir unsur olarak “ev sahibi olmanın türün devamına katkısı” konusunda bir alt başlık açmak isterim. Evlilik programlarında yaşını başını almış damat adaylarının gerine gerine barajını yapmış ve dişisini bekleyen bir kunduz gibi “Evim var!” “Kendi evim!” “EV BENİM EVİM BİZZAT KENDİMİN!” deyişini akıllara getirmek isterim. Ev sahibi olmak kimileri için cinsel seçilimde de öne geçme anlamına geliyor olabilir. Konuya dair kavrayışımızı kira denen soyut rakamdan, insan gerçekliğine aldıysak devam edelim.&nbsp;&nbsp;“Barın(ama)ma” sorunu aslında dar gelirli için hep vardı, aktif çalışma hayatının yarısı ya da dörtte üçünde “kirasını ödemek” için çalışan orta sınıf, artık tüm maaşıyla da ödeyemeyeceği kiralarla karşılaşınca konu gündeme taşındı. &nbsp;Kira göçü hakkında ilk haberlerin &nbsp;“Kira göçü: Memurlar, kıyı kesimlere ve metropollere tayin olmak istemiyorlar” başlıkları, &nbsp;şu klasik “tılsım peşinde filmleri”ndeki &nbsp;“Yerliler daha fazla ilerlemek istemiyor” repliklerini hatırlatıyor. &nbsp;En az risk alan, kamusal hizmetlerin asıl sağlayıcısı ve en “garantici” kesim olan; sabit gelirli memurlar eskiden torpille tanıdıkla gelmek istedikleri metropol ve kıyı kesimlere yüksek kiralar yüzünden gelmek istemiyorlardı. &nbsp;Söz konusu öğrenci değil, işçi değil memur ise sorun büyük demekti… &nbsp;Konuya dair ilk refleksler &nbsp;“Sektörler ne olacak?” ekseninde tartışıldı... &nbsp;“Çalışansız kaldık, acaba yetişkin yurtları mı yapsak?” gibi çözüm önerileri gelmekte gecikmedi. &nbsp;&nbsp;Bu sözler &nbsp;“insanlar barınamıyor” diye değil, &nbsp;“Pazar diye bir canavar var, bu canavar metropolde oturuyor, işte onu yaşatmamız için, buna bakan - mavi, beyaz pembe, yeşil - fark etmez, “yakalı” çalışanı, (kısaca yeni prekarya diyelim) kutu kutu bir yerlere stoklayalım; aman hizmetler devam etsin” şeklinde okunuyor. Zaten kentin farklı noktalarında beton kutularda oturan, metal kutularla bir yerden bir yere gidip başka beton kutularda çalışan prekaryanın toplu halde bir yerde stoklanması, totoliter rejimlerin giriş çıkış saatlerinden, erkek kadın ayrımına, ne giyeceğinden, ne düşüneceğe kadar karışabileceği bulunmaz bir “panoptikon” deneyi anlamına geliyor. “Zaten Japonya gibi gelişmiş ülkelerde de var diye pazarlamaya çalışacakları bu yetişkin yurtlarını boşverin, direk Matrix’deki gibi insanların enerjilerini kabloyla emin, olsun bitsin…&nbsp;Bu konular tartışıladursun, kira göçüne dair kentte hizmetler aksamasın deyü “Tez elden TOKİ ucuz konutlar ürete” diye emir geldi. Markalı konut üreticisi gibi davranan, &nbsp;ürettiği konutların %0.1 i gerçekten dar gelirliye yuva olan TOKİ yine konut üretecek… Peki ama nereye? “Orada altyapı uygun mu, trafik ne olacak, nüfus baskısını kaldırır mı, yüksek katlılar mahalle dokusunu bozar mı?” demeye kalmadan çözüm yine hazine arazisine imar ve kat izni vererek aranıyor: &nbsp;“Kartal ilçemizdeki kamuya ait tam 29 bin 625 metrekare büyüklüğündeki arazi, Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan 3 Ağustos tarihli kararname ile 17 katlı yapılaşmaya açıldı.” &nbsp;(Yapılacak konutlar gerçekten ihtiyaç sahibine mi, yatırımcıya mı, yabancıya mı yoksabelli bir partinin seçmenine mi kısmet olacak; izlenmesi anlamlı…) &nbsp;Diğer yandan TÜİK verilerine göre 2002-2020 yılları arasında ülke genelinde 12,5 milyon yeni konut üretilmişken, ve özellikle büyük kentlerde, nicel olarak bir stok sorunu olduğu söylenemez." de denirken, &nbsp;yani bunca ev boşken, neden bunca kiracı evsiz? Sorusu anlam kazanıyor. Kaybedenler klübündeki bir replik geliyor aklıma; “Bunca insan yalnızken, neden bunca insan yalnız?” &nbsp;Hollanda, İrlanda gibi ülkelerde boş duran, kiraya verilmeyen konutların kamu tarafından alınıp kiraya verilmesi zorunluluğu var. Aslında “ecdadımız”, &nbsp;henüz konut bir üretim aracı değilken, tarlaların boş durmasına razı gelmemiş, &nbsp;tımar sisteminde askerin, memurun maaşını ödeyen tarlalar üç sene boş kaldığında başkasına verilirmiş. Ülkede boş konutların değerlendirilmesi konusunda bir düzenleme yapmak; diğer yandan ikinci üçüncü ev sahipliğine daha yüksek vergiler getirip, bu vergilerle kirayı subvanise etmek iyi bir çözüm önerisi gibi duruyor.&nbsp;Diğer yandan; gerçekten sosyal konut üretilmesi; yani sosyal problem üreten değil, sosyal problemleri çözen konutlar üretmesi mümkün. &nbsp;Yazının tam burasında hayal kurma izni istiyorum. Sosyal konut illa Pruit İgloo yapı konutları gibi, kutu kutu, mutsuzluk üreten yapılar olmak zorunda değil. &nbsp;Mekânsal olarak dışlanan başka bir tür insan yerleşkesi olarak kurgulanması da gerekmiyor. Çeşitliliği kucaklamayı ilke edinmiş planlamalara teşvik veren, farklı gelir grubundan öğrenci, ileri yaş, aile ve beyaz yakalı isteklerini aynı mekânsallıkta, bir arada çözmeyi hedefleyen tasarım ilkeleri “ev” algımızı emlak’tan “barınma hakkına evirebilir.&nbsp;Tabi ki kount üreticisinin bu toplumsal projeye sıcak bakması için teşvik ve vergi indirimi sunulmalı. (hayal kurarken bile kapitalisti incitmeme özeni…) &nbsp;Geçilmeyen köprülerin ya da birilerinin 3. 4. evlerinin kur korumalı faizlerini nasılsa hep birlikte ödüyoruza, biraz da toplumsal projelere para haracalayım değil mi? Özetle, &nbsp;büyük konut projeleri içerisinde dar ve orta gelirliye de konut tahsisi; öğrenci, memur, ileri yaş, engelli kotası ile sosyal konutları mekânsal olarak dağıtabilir.&nbsp;Tam burada ibremizi sosyal belediyecilik yaptığını iddia eden aktörlere çevirebiliriz: Her adayın seçim vaadi olarak dillendirdiği ama ne hikmetse göreve gelince asla yapamadığı “ada bazlı dönüşüm” doğru planlanırsa bu kent içi akışı ve toplumsal kutuplaşmayı azaltacak bir güce sahip. &nbsp;Özellikle konut yaşının eski olduğu merkezi bölgelerde mekanla bağı koparmadan, oradaki insanların ihtiyaç ve isteklerine uygun konut tipi ve sosyal donatıları bir arada çözecek planlar öne çıkarılmalı. Aynı adada hem aile (2+1) hem üniversite öğrencisi, beyaz yakalı (1+1) hem mekanla bağ kurduracak ileri yaş gündüz bakım evi, kreş, terzi vs gibi fasiliteler, STK’lar ve küçük üretim alanlarına yer vermek; orta gelir ver dar gelirliyi aynı habitatta yaşatmak önemli bir paradigma değişimi olabilir.&nbsp;Bütün bunların olması için barınmanın hak olduğunu anlamak gerekiyor.&nbsp;Kent araştırmacısı*

Spektrum

Barınma krizi: Finans değil yaşam sorunu

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/volkan-altinok-73785430/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Volkan Altınok</a>*Ülkemizde sandığa dair siyasi analizler yapılarken demografik hareketlere gerekenden az vurgu yapıldığını söyleyebiliriz. İki seçim arasında değişen oy oranları "aynı, sabit seçmenin fikrinin değiştiği" şeklinde yorumlanıp geçiliyor. Oysa özellikle metropolde bazı ilçelerde iki seçim arasında gerçekleşen demografik değişim sonucu seçmenlerin anlamlı bir kısmını önceki seçimden farklı insanlar oluşturuyor.&nbsp;Göç - siyaset ilişkisi yeni bir olgu değil. 1950'lerden beri kendi siyasi tercihlerini de bavullarında büyük kentlere getiren göçmenler, hem sandığı hem de kentleri değiştirdi. Yoksul göçmenlerin mevcut ekonomik-politik düzene uyum sağlayarak varsıllaşma çabası, popülist vaatlerle gelen partilerin oylarının yükselmesiyle sonuçlanırken dışarda kalanlar da protestleşerek, mezhebi ve meşrebine göre kimlik siyasetine, devrimci ve dinî muhalefete yakıt oldu. Göçten beslenen siyaset oy deposu olarak gördüğü göçmenleri kentlileştirmeden; tapuyla, ihaleyle, çimentoyla, şişirme kadrolarla, çalınan sınav sorularıyla besledi.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İktidarın sandık kontrolü: Demografik değişimler</h2>Demografik hareketler "traktör geldi, işsiz kaldık- fabrika yaptılar, işçi lazım" gibi itici-çekici dinamiklerle açıklansa da siyasi iradenin demografik akışı şekillendirerek sandığı kontrol etmeye çalışması asla yeni bir olgu değil. En basitinden iktidarların sermayeye ucuz iş gücü sağlamak için göçe zorladığı topluluklarla oynanan "işsizlik var oyunu" dünya çapında oynanıyor. İktidarların ırk, din ve mezhep temelli göç hareketleri ile belli bölgelere kendi seçmenini yığması, muhalif seçmenleri dağıtma, kent içinde çöküntü bölgeleri yaratıp mülkiyetin el değiştirmesini sağlama ve siyasi sınırları yeniden çizerek, muhalifleri dışarıda bırakma gibi "gerrymandering" adıyla anılan oy devşirme denemelerini çokça gördük. İnşaat sektörünün direksiyonunu elinde tutan iktidarlar için muhalif mahalleleri yıkmak, çok katlı konutlar olarak yeniden yapmak, kira balonu şişirmek, patlatmak, boş arazilere toplu konutlar yapıp seçmen yığarak sandığı değiştirmeye çalışmak da daha kolay taktikler.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/1/1659987217811.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.38" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Coşkun Can AktanKira göçü, yabancılara ev satışı ve mülkiyetin el değiştirmesi hep birlikte düşünüldüğünde bunların ardında gerrymandering yapan bir "üst akıl" var demek fazla kuşkucu. Ama zaten kimse planlamasa da piyasanın görünmez eli değdiği her şeyi ne hikmetse&nbsp;sağa çekiyor.Büyük planlar yaparak ideolojik bir ajana konut aldırıp, sonra oraya seçmen yığmanıza gerek yok; şu anda bile, herhangi seküler bir merkezde sabah akşam&nbsp;"bıktık bu Araplardan" diye söylenen seküler bir ev sahibi, kendi gibi seküler bir kiracısını (ya da öğrenci dediğimiz seküler kiracı yavrularını) ödeyemeyeceği kiralar isteyerek evinden çıkarıp zengin bir Arap kiracı edinebiliyor. Kiracısını çıkarmak için gayrihukuki taklalar atarken de "Memlekette hukuk bitti" diye söylenmeye devam edebiliyor. Orta sınıf seküler seçmen de merkezlerden böyle böyle kaçıyor.&nbsp;Bu karikatüre gülüyoruz ama kira göçünün ve diğer demografik değişimlerin önümüzdeki seçimlerde sandığın kırılgan olduğu (seküler-muhafazakar seçmenin yakın sayıda olduğu) yerlerde genel ve yerel seçimlerde oyunu değiştirme gücünü bilmemiz gerekiyor. &nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kira göçünde farklı seçmen davranışları&nbsp;</h2>Kira göçünün yoksullaşan ve kendi sınıflarından düşen bordrolular ile zenginleşen ve sınıf atlayabilen "ticaret erbabı" arasında olduğunu söyleyebiliriz. Bu bordrolularla, ticaret erbabı bu kadar farklı seçmen davranışlarına sahip mi diye sorarsak? Cevap evet.Perifere göçen bordrolu çalışanların çoğunun seküler seçmen olduğu, merkeze ev sahibi ya da kiracı olarak gelen yeni zenginlerin daha az eğitimli ve daha az seküler olduğu ön varsayımımız var. Her ne kadar "Ticaretle uğraşanların hepsi AK Partilidir" diyemesek de son dönemde zenginleşenlerin, bu değirmenin suyunun kesilmemesi için sözde ekonomiden ne kadar şikâyet ederlerse etsinler tekrar AK Parti'ye oy vermesi mümkün.Seküler hayat tarzı için çekici merkezlerde siyaset yapıyorsanız, sizi tanımayan ama burada yaşamak isteyen seçmenin gelirken getirdiği oyları da alabilirisiniz. Bu etmen kira göçüyle sekteye uğrayacak. İstanbul örneğinde, Kadıköy, Beşiktaş, Şişli gibi nüfusun akışkan olduğu merkezlerde seküler kesimin ilk kez yoğun biçimde dışarı göç vermesi mevcut partilerin oylarının beklenmedik şekilde düşmesine yol açabilir. Her seferinde benzer hayat tarzı göçü alan, hatta bu sayede oylarını %50'lerden %60-70'lere taşıyan bu ilçelerde bu sefer kira göçüyle gidenlerin yerine başka bir profilin gelmesi mümkün. İki seçim arasında nüfusun %30'unun sirküle olabildiği ilçelerde, geçtiğimiz seçimlerdeki oy artışını "Çok iyi belediyecilik yaptık, teşkilatımız çok iyi çalıştı" diye açıklayanlar, bu seçimlerde de merkezdeki beklenmedik düşüşü "Ne yaptık da seçmeni kaybettik?" diye yorumlamaya girişebilirler. İki yaklaşım da demografik değişimi hesaba katmadığı için eksik…<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kadıköy'den dağılan seküler oylar</h2>Göçenlerin yapacağı değişim de tamamen göçtüğü yerin demografik kompozisyonu ile ilgili. Örneğin, Kadıköy'den 50 bin kişi artan kiralar yüzünden göç etmiş olsun; bunların seçmen olan 30 bini 10 biner kişilik gruplar hâlinde Üsküdar, Pendik ve Tuzla'ya göç etsin. 10 bin seküler oy gelişi Üsküdar'da sandığı kırıp CHP lehine değiştirirken (ki kiralar da Üsküdar'da da çok yüksek seviyede, burada da bir direnç olacak) Pendik'te demografik momentum yetmeyecektir. &nbsp;Tuzla ise izlemeye değer.Özetle, kira göçü, el değiştiren mülkiyetle birlikte seçmen demografisini değiştiriyor ve bu olgu kılcallardan başlayarak ölçülüp yönetilemezse sandık sallanabilir. Bir olguyu yönetmek için için ilçe bazında artan-azalan konut sayısı, yabancılara satılan konutlar, boş konut sayısı, kira ve konut fiyatlarının değişimi, ikametgâh değişimi (il içi il dışı, nereden nereye olmuş) gidenlerin ve gelenlerin demografik özellikleri sandık verileriyle bir arada kırılıp bakıldığında anlamlı bir resim çizilmesini sağlayacaktır.

Kira göçü, el değiştiren mülkiyetle birlikte seçmen demografisini değiştiriyor.

Kira göçünün sandığa etkileri

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/volkan-altinok-73785430/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Volkan Altınok</a>*Şu sıralar ekonomik krizin doğurduğu kira göçü gündemde. Olguyu bugün göç eden bireyler (tutunamayanlar) nezdinde psikolojik, göç deseni ekseninde antropolojik ve kent açısından da sosyolojik katmanlarıyla biraz incelemek, önümüzdeki hafta da sandığa olası etkileri konusunda öngörülerimi sunmak istiyorum.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kira göçü de zorunlu göç</h2>İnsanlar alışkın olduğu çevreyi, okullarını, işlerini, arkadaşlarını, muhitlerini, ekonomik nedenlerle gönülsüzce bırakarak yer değiştirdi. Göç literatüründe "zorunlu göç" diye geçen bu olguyu; şimdiye kadar savaş, çatışma, mübadele, doğal afet, iklim değişikliği, işsizlik, baraj-yol yapımı vs. nedeniyle gerek iç gerek dış göçlerle deneyimlemiştik. Kira göçmenleri, "Suriyeli mülteciler", "köyleri yakılanlar", "Ilısu Barajı nedeniyle yeniden yerleştirilenler" gibi daha net mekânsal referansları olmadıkları için kafamızda somutlanmış değiller. Fakat ülkenin her yerinde aniden, kendi seçimleri dışında yoksullaşan ve göç etmek zorunda kalanlar tabi ki "zorunlu göç" kapsamında ve zorunlu göçün yol açtığı "travmalardan" da azade değiller.&nbsp;Yaşadığı semtle bağ kuran, hayatını oraya göre kurmuş bireyler; çocuğu için gelecek yıl oradaki en uygun okulu araştırıp bulmuş bir bekar anne, işine yürüyerek gidebildiği bir kapıcı dairesi bulabildiği için sevinen bir genç, sayfiyedeki kiralık evinde eliyle ektiği domateslerinin kızarmasını bekleyen bir emekli ya da 20 senedir o mahallede oturan bir yaşlı şu an evsiz ve birdenbire başka bir yere adapte olmanın yollarını arıyor, belki tayin istiyor, domateslerinin kızardığını göremiyor; nereye gideceğini bilemiyor. Öncelikle yoksullaşarak, kendi seçimi dışında yer değiştirmenin, yeni yere adaptasyon zorluğunun ve bunun doğuracağı psikolojik problemlerin farkında olmamız gerekiyor.Kira göçmenleri içinde, mekânla kurduğu bağ (aslında kurmadığı) nedeniyle bu olgudan daha az etkilenecek bir kesim olduğunu söylemek gerek. Emeğin serbest dolaşımı adı altında üretilmiş, "ekmek nerede biz orada" diyerek iş peşinde oradan oraya göçebilen, kira artışlarıyla, iş değişiklikleriyle kolayca semt, ilçe, il değiştiren bu kesim (bizler, tutunamayanlar)&nbsp;zaten akışkan; hizmet sektöründe çalışan, prekaryaları kapsayan, (çoğunlukla bekâr insanlar, ev paylaşan memurlar, orta segment beyaz yakalılar. Ya da dink diye anılan [double income no kid] çocuksuz, beraber yaşayan çiftler. Geçim stratejileri içinde göç zaten bulunduğu için, kök salmayan kitle bu dalgadan, köklerinden koparılanlar kadar etkilenmeyecek. Fakat bu kesim de eskiden sınıfsal ve kültürel kodlarına uygun yerler seçebiliyorken, artan kiralar nedeniyle farklı sosyal habitatlara yelken açmak zorunda.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fanustan açık denizlere göç</h2>Ülke genelinde metropolden taşraya ve kıyıdan iç kesimlere gerçekleşen kira göçü şüphesiz ki (araya giren mesafeler yüzünden) daha gerçek bir "göç" gibi algılanıyor. Oysa söz konusu hayat tarzıysa, Mersin'le İzmir arasındaki mesafe, Moda'yla Fikirtepe arasındaki mesafeden daha kısa olabiliyor. Aynı metropol içinde merkezden çevreye göç etmek zorunda kalanların daha uygun kiralar için birkaç kilometre uzağa gitmesi bazen bir kıta, hatta bir zaman yolculuğu etkisi yaratabiliyor.&nbsp;İstanbul'da metrobüs hattı boyunca yolculuk yaparken ekonomik ve kültürel yelpazenin neredeyse her noktasını geçiyoruz. Beşiktaş’ta oturan Levent'te çalışan bir beyaz yakalının, metrobüs hattı boyunca yol-zaman-kira- optimizasyonu ile taşınabileceği yerlerin hemen hiçbiri Beşiktaş’a benzemezken Ataşehir’deki güvenlikli sitelerden çıkarak Çekmeköy’de apartman hayatına geçmek zorunda kalan bir ailenin fanustan açık denize yol aldığını söyleyebiliriz.&nbsp;Kira göçüne antropolog gözünden baktığımızda, iki durumda da (hem merkezden çevreye göçenlerin hem de metropolden memleketlerine dönenlerin) göç ettiği yerlerde kültürü etkileyecek diyalektik reaksiyonu başlatması kaçınılmaz olduğunu görüyoruz. Göçenlerin mevcut alışkanlıklarını sürdürme çabası çatışma, benzeşme ve değişimle sonuçlanacak. Öncelikle, metropolde tutunamayanların kendi memleketlerine dönüşü "Almanya'dan kesin dönüşü" aratmayan hikâyelere gebe… "İzmir Bornova'da büyümüş ve Konya Ereğli’ye dönen barista Kübra (21)", "İstanbul Kadıköy’den Yozgat Bahadın’a dönen tasarımcı Metin(23)" diye başlayan, "köyünü kalkındırdı" gibi olumlu devam etmesini temenni ettiğimiz haberler göreceğiz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Periferideki değişim</h2>Metropol içindeyse merkezden çepere olan kira göçü, çeperde kiraların yükselmesi başta olmak üzere, alışık olduğumuz "mutenalaşmaya" (gentrification) benzemeyen bir başka tür değişimi beraberinde getirecek. Çepere göçenlerin kamusal alanı kullanma biçimi, yerel yönetimlerden beklentileri, tüketim alışkanlıkları, uzun vadede periferiyi de değiştirecek.&nbsp;Yeni yoksullara dair araştırmalar ve gözlemler son krizde bordrolu çalışanların fakirleştiğini söylerken, ticaretle uğraşan ve kira geliri olanların çoğunun gelirlerinin düşmediği, hatta yükseldiğine işaret ediyor. Kaba bir genellemeyle kira artışı nedeniyle merkezden çevreye göçenlerin çoğunlukla bordrolu çalışanlar olduğunu, merkeze yerleşebilecek kapitale sahip olanların da daha çok ticaretle uğraşanlar olduğunu söyleyebiliriz.Tam burada, odağı göç etmek zorunda olanlardan alıp, taşınanlara çevirelim. Onlar da merkezin enerjisinden etkilendikleri gibi, yaşam kültürlerini ellerindeki kapital birikimiyle harmanlayıp buradaki &nbsp;ürün ve hizmetleri dönüştürecek. Kira göçünden etkilenmediğini düşünen, mutena semtindeki evinde oturan ev sahibi de değişen komşular ve komşuluklara alışmak zorunda.Kira göçünün yol açacağı kültürel değişimin hemen görünür olmasını beklemiyoruz; mülkiyetin el değiştirmesi, özellikle konut alarak vatandaşlık sahibi olan yabancıların (yabancı deyince batılı akla gelirdi artık Körfez ülkelerini imliyoruz) yoğun olarak yaşadığı yerlerdeki kadar ani ya da mültecilerin yarattığı sosyal değişim gibi görünür olması beklenemez. Fakat yine de hem merkezde hem de çeperde, ürünler hizmetler, mekânlar, insanlar ve kamusal alanların değişmesi konusunda bir öngörümüz olmalı.Hem metropol hem de ülkenin kıyı kesiminde "biz de burada güzel güzel rakı içip gün batımı izliyorduk" diyenlerin birden kendini bir başka çeperde bulması ve geride bıraktıkları meyhanelerini nargileci ve tatlıcıya dönüşmesinden endişelenmesi manidar. &nbsp;Aslında uzun vadede bunun olmayacağını tahmin ediyoruz, en güzeli ve belki de hepimizin çocukluk hayali hem rakı, hem nargile içilen, beraber tatlı yenilip tatlı konuşulan mekânlar. &nbsp;* Kent Araştırmacısı ve Urban Koop Üyesi

Volkan Altınok ile ilgili hikayeler