Döngüsel ekonomi sadece materyallerin döngü içinde kalması, atık oluşumunu azaltması ya da sistemlerin baştan tasarlanması ile sınırlı değil, çeşitli kavramlar içeren bir çatı konsept. Bu çatı konsept, yeni bir ekonomik modeli tasarlamayı amaçlasa da bütünsel bir şekilde bakıldığında bir ekonomiyi oluşturan tüm alanlara dokunan yenilikçi bir model.Döngüsel ekonomi mevcut gündemde sadece atık yönetimi ile ilişkilendiriliyor. Ama atık oluşumunu azaltmadan yenilikçi iş modellerine, çevresel ve sosyal refahtan ekonomik büyümeye geniş bir konu yelpazesi içeriyor. Bugünkü yazımızın ana konusu olan biyoçeşitlilik kaybı da bunlara dahil.Döngüsel ekonominin biyoçeşitlilik üzerindeki etkisini “<a fr-original-style="" href="https://www.sitra.fi/en/publications/tackling-root-causes/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tackling root causes – Halting biodiversity loss through the circular economy</a>” raporunu referans alarak inceleyeceğiz. Rapor daha önceki yazılarımızda da defalarca kaynak olarak yararlandığımız <a fr-original-style="" href="https://www.sitra.fi/en/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fin İnovasyon Fonu Sitra (Finnish Innovation Fund Sitra)</a>&nbsp;tarafından yayımlandı.Önce biyoçeşitliliğin ne olduğunu açıklayarak başlayalım.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">🌱 Biyoçeşitlilik</h2>Biyoçeşitlilik temelde dünya üzerindeki yaşamın çeşitliliğini tanımlıyor. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın bir parçası olarak çalışmalarını yürüten “<a fr-original-style="" href="https://www.cbd.int/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Convention on Biological Diversity</a>” tarafından 2006 yılında yapılan tanım şu şekilde:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(54, 78, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(54, 78, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Karasal, deniz ve diğer su ekosistemleri ve bunların parçası oldukları ekolojik kompleksler ve diğer tüm kaynaklar da dahil olmak üzere tüm canlı organizmalar arasındaki değişkenlik ile türler arasındaki ve ekosistemler arasındaki çeşitliliği de kapsayan çeşitliliktir.”</blockquote>Tanım Türkçeye çevrildiğinde biraz karmaşık hâle geliyor. Bu nedenle biyoçeşitliliği daha net anlamak adına basit bir karşılaştırma yapalım. Biyoçeşitlilik kelimesi genellikle doğal yaşam veya doğa ile karıştırılıyor. Doğal yaşam veya doğa genellikle “yaşamın kendisi” anlamını içerirken, biyoçeşitlilik&nbsp;yaşamın bir karakteristiğini, onun çeşitliliğini anlatıyor. Özetle, biyoçeşitlilik tüm canlı yaşamını değil, bu canlı yaşamındaki çeşitliliktir diyebiliriz.Biyoçeşitlilik kaybı özünde bu çeşitliliğin azalması anlamına geliyor. Biyolojik çeşitliliğin azalmasını soyu tükenen hayvanlar, yok olan ormanlar veya artık doğada bulunmayan, tükenen herhangi bir kaynak olarak da düşünmek mümkün.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">🌱 İnsan x Biyoçeşitlilik</h3>Biyoçeşitlilik yukarıda da açıkladığımız gibi dünya üzerindeki yaşamın temel karakteristiği ve özelliği. Bu da biyoçeşitliliğe sadece insanlık için değil, dünya üzerindeki tüm yaşamı etkilediği için kritik bir önem atfediyor. Raporda biyoçeşitliliğin önemi üç kategoride ele alınıyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnsanlık için fayda. Biyoçeşitlilik sayesinde insanlığın yaşamını devam ettirmesi için gerekli kaynaklara erişim sağlamak mümkün. Su kaynakları, temiz hava veya tozlaşma gibi biyoçeşitlilik sayesinde var olan bu kaynaklar biyoçeşitliliğin kritik öneme sahip olmasındaki ilk neden.</li></ul>🔎Döngüsel Ekonomi 101'in yorumu:&nbsp;İnsanlık için fayda kategorisine raporda geçtiği şekilde yer verdik. Fakat doğal kaynakların sadece “insanlık” için fayda yaratmadığını, dünya üzerindeki tüm canlıların biyoçeşitlilik sayesinde var olan tüm kaynaklarla yaşamını sürdürdüğünü belirtmemiz gerekiyor. Uluslararası öneme sahip bu tarz tanımlamaların sadece “insan” odaklı yapılması sizce de bugün yaşadığımız sorunların temel sebebi değil mi?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kültürel önem. Biyoçeşitlilik sayesinde dünya üzerinde var olan tüm çeşitlilik, tüm kaynaklar, tüm yaşam formları kültürel, dinî veya herhangi bir inanış için insanlığa kaynak sağlıyor. Biyoçeşitliliğin bu önemini tüm tarih boyunca çeşitli şekillerde doğaya atfedilen kültürel konseptlerle görmek mümkün.</li></ul>🔎Döngüsel Ekonomi 101'in yorumu: Yine insan odaklı bir tanımlama.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gerçek fayda.&nbsp;Biyoçeşitlilik son maddede “gerçek, asıl, hakiki” değeri ile tanımlanıyor. Bir diğer deyişle, insanlık için yarattığı fayda olmadan da kendi kendine kritik bir öneme sahip. Bu asıl, gerçek önem, biyoçeşitliliğin korunması adına en önemli motivasyon olarak karşımıza çıkıyor.</li></ul><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">📍 Biyoçeşitliliği neden kaybediyoruz?</h3><a fr-original-style="" href="https://ipbes.net/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES)</a>&nbsp;dünya üzerindeki biyoçeşitlilik kaybına direkt olarak neden olan beş konu başlığı tanımlıyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kara ve denizlerin kullanımındaki değişiklikler. Endüstriyel ve tarımsal faaliyetler için doğal habitatların bozulması&nbsp;ve değiştirilmesi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğal kaynakların yok edilmesi.&nbsp;Hammadde tedariki amacıyla doğal kaynakların sürdürülebilir olmayan yöntemlerle kullanılması ve doğanın kendini yenilemesine izin verilmemesi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim değişikliği. Biyoçeşitlilik kaybı ile iklim değişikliği temelde birbirlerine bağlı. Bozulan doğal ekosistemler aşırı hava olaylarına, doğal afetlere ve normal olmayan sıcaklık değişimlerine neden olurken bu değişimler elbette doğanın da dengesini bozarak biyoçeşitlilik kaybına neden oluyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kirlilik. Özellikle endüstriye faaliyetler ve atıklar nedeniyle oluşan kirlilik tüm doğal kaynakları etkiliyor. Su ve hava kirliliği gibi insan hayatına etki eden direkt zararın yanında biyoçeşitlilik kaybına neden olarak tüm canlılar için önemli bir tehdit oluşturuyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstilacı yabancı türlerin yayılması. Doğal yaşam alanı dışındaki ekosistemlerde yer alan istilacı türler, istila ettikleri ekosistemleri ele geçirerek biyoçeşitlilik kaybına neden oluyor. Bu istilacı türlerin yayılması bazen insan faaliyetleri bazen de kaynakların azalması nedeniyle göç etme gibi nedenlerle gerçekleşmekte.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/6/2/1658865293564.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="//unsplash.com" rel="noopener noreferrer noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">unsplash.com</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">✅ Döngüsel ekonomi ve biyoçeşitlilik</h2>Döngüsel ekonomi temel prensipleri ile atık oluşumunu önleyip kaynak kullanımını azaltarak biyoçeşitlilik kaybının önüne geçebilir. Bu zaten döngüsel ekonomi içindeki “doğal sistemlerin yenilenmesi” konseptinin bir sonucu. Raporda da belirtildiği gibi döngüsel ekonominin biyoçeşitlilik üzerindeki olumlu etkisi sanıldığından çok daha kapsamlı. Döngüsel ekonomi barındırdığı prensiplerle biyoçeşitlilik üzerinde olumlu etkiye sahip ve hayata geçirilecek yeni politikalarla bu olumlu etkiyi en üst seviyeye taşımak mümkün.Döngüsel ekonomi sistemsel bir değişim gerektiriyor. Bu sayede hammadde tedarikinden üretime, tüketim alışkanlıklarından atık yönetimine kadar tüm sistemlerimizi baştan aşağı değiştirerek kaynakların döngü içinde kalmasını sağlıyor. Bu da elbette doğal sistemlerin kendini yenilemesi için önemli bir kriter. Döngüsel ekonomiye geçiş sürecinin tam bir “döngüsellik”&nbsp;içinde tamamlanamaması durumunda lineer ekonominin bazı kalıntıları negatif çevresel etkilere neden olabilir. Fakat bu döngüsel ekonominin biyoçeşitlilik üzerindeki baskıyı azaltmasına ve yenileyici sistemler yaratılmasına engel değil.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yenileyici uygulamalar</h3>Yazımızın sonuna gelirken döngüsel ekonominin biyoçeşitlilik üzerindeki iki temel etkisini de inceleyelim. İlk olarak, döngüsel ekonomi tüm sistemleri değiştirmeyi hedeflediği için biyoçeşitlilik kaybına neden olan tüm uygulamaların da değişmesini sağlayabilir. Ürünlerin yeniden kullanılması, yenilenmesi ve döngü içinde tutulması ile doğal kaynaklara olan talebi azaltarak doğanın kendisini yenilemesine olanak&nbsp;tanıyabilir. Bu sayede biyoçeşitlilik üzerindeki baskıyı azaltarak doğrudan olumlu bir etki yaratabilir.Diğer taraftan döngüsel ekonominin yenilikçi modelleri benimsemesi, yenileyici (rejeneratif) uygulamaları merkezine alması ile doğanın kendisini yenilemesi ve hatta biyoçeşitliliğin artmasına imkân tanıyabilir. Arz veya talepten bağımsız olarak özellikle gıda ve tarım uygulamalarında hayata geçirilecek olan yenileyici uygulamalar biyoçeşitliliğin artmasına doğrudan pozitif bir etki bırakabilir. Özellikle tarımsal faaliyetlerde son dönemde öne çıkan rejeneratif uygulamalar temelde toprağın kendini yenilemesini, organik yapısını artırarak verimliliğini artırmayı hedefler. Bu uygulamalar biyoçeşitliliği artırırken toprak sağlığını da geliştirir ve dayanıklılığı (resilience) artırır.➡️ Sonuç olarak, her yazımızda vurguladığımız gibi döngüsel ekonomi yalnızca birkaç verimli atık yönetim stratejisinden ibaret değil. Döngüsel ekonomi sistemsel bir değişim öneren, bütünsel olarak ele alınması gereken bir düşünce yapısı ve ekonomik sistem.Döngüsel ekonomi, tüm iş yapış ve düşünme şeklimizi temelden değiştirerek çevresel, sosyal ve ekonomik refaha erişilmesini sağlayabilir. Bu nedenle döngüsel ekonominin tüm bireyler tarafından öğrenilmesi, benimsenmesi ve yaygınlaştırılması gerekiyor.

doğal yaşam ile ilgili hikayeler