Rio de Janeiro’nun sayıları bini bulan favela’larından birindeyiz. Hayat burada zor; ekonomik güçlükler, sosyal adaletsizlik, uyuşturucu çetelerinin çatışmaları, ayrımcılık, yüksek suç oranları ve ulaşılamayan sağlık hizmetleri… İlk örneklerine 1800'lerin sonlarında rastlanan ve 1940'lardan itibaren kırsaldan şehre göçün artmasıyla birlikte ortaya çıkan konut sorunu ve yoksulluğun doğurduğu bu gecekondu mahalleleri, sayısız olumsuzluğun yanında "baile funk" ya da "favela funk" adı verilen bir müzik türüne ev sahipliği yapıyor.Adında funk geçse de bu müzik, bildiğimiz funk'tan farklı. 1980’lerde Rio favela'larında ortaya çıkan baile funk, birçok kaynaktan besleniyor. Kolonyal dönemdeki köle ticareti sonucu Brezilya'ya gelen Afrika kökenli kültürlerin müziklerindeki ritim yapısı, bölgede bir Afro-Brezilya tarzı oluşmasını sağlıyor. Buna Miami çıkışlı Miami bass ve gangsta rap türlerinin etkisi de ekleniyor.Miami'nin favela'lardaki müziğin üzerinde önemli bir etkisi var — bunun sebebi, buralarda çalan DJ'lerin plaklarını çoğunlukla Miami'den alması. Bu plaklar, büyük mahalle partilerinde Afro-Brezilya müzikleriyle birlikte çalınıyor. Tıpkı sound system kültüründe olduğu gibi, favela partileri de kamusal alanda gerçekleşiyor ve mahallelerdeki sosyal yaşamın ayrılmaz bir parçası oluyor. Portekizcede danslı eğlenceler için kullanılan "baile" sözcüğü, bu partilerden doğan müziği tanımlamak için kullanılmaya başlanıyor. Yani baile funk aslında bir türden çok, o müziğin çalındığı yere işaret ediyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/0/1627244242620.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Rio favela'ları | Kaynak: The Telegraph <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Baile funk şarkılarının ele aldığı konular, favela'lardaki hayatla doğrudan bağlantılı. Yoksulluk, şiddet, çeteler arası rekabet ve polise yönelik sert söylemlerin yanı sıra siyahların mücadelesi de şarkılarda sık sık gündeme geliyor. Türün Brezilya'daki otorite tarafından hoş karşılandığını söyleyemeyiz. Bazı şarkılar, uyuşturucu çetelerinin cinayet dahil çeşitli eylemlerini över nitelikte olduğu ya da polise karşı şiddet çağrısında bulunduğu için yasaklanıyor: <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/artist/2rwHPBK5IvPCDr0QjKlgQc?si=0k55P9xjS9-wB9UZV_McqQ&dl_branch=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cidinho &amp; Doca</a>'nın "<a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/1RthLf4ly4rTIg81k88Dce?si=8bf350c6506842ac" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Rap das Armas</a>" şarkısı bunun örneklerinden biri. Bu yüzden birçok sanatçı, şarkılarının radyolarda ve partilerde çalınması için ayrı versiyonlar kaydediyor.Baile funk'ın eleştirilen bir diğer yanı da şarkılarda seksin ana konulardan biri olması. Eleştiriler, detaylı seks tasvirlerinin ve kadınların aşağılayıcı sıfatlarla anılmasının, seks eğitiminin olmadığı, korunma yöntemleri ve aile planlaması bakımından dezavantajlı bölgelerde sağlık ve sosyal yaşam üzerinde olumsuz etki yaptığını öne sürüyor. Üretimleriyle türün içinde yer alan kadın şarkıcı, MC ve dansçılarsa bunu özgür ifadenin bir parçası olarak görüyor ve baile funk'ı feminist söylemlerle güncelliyorlar.2000'lere kadar etkisi bölgesel olan baile funk, bu tarihten sonra Avrupa'da keşfedilerek ülke sınırlarının dışına çıkıyor ve bazı sanatçılar, özellikle Doğu Avrupa ülkelerine turne yapma fırsatı buluyor. Baile funk adını dünyada en güçlü duyuran rapçi M.I.A oluyor. 2005 tarihli Arular albümünün&nbsp;single'larından <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/5eQABBjViGlMlA7ZDB1QL7?si=4e87b9081f694aa8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bucky Done Gun</a>'da türün temsilcilerinden Deize Tigrona'nın <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/64PgT8ZJIwtyHZOPhlMPVG?si=856f32f6ebf04b5f" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Injeção</a> parçasından ilham alan M.I.A., favela'lardan çıkan sesin ana akım televizyon kanalları ve radyo istasyonlarında duyulmasını sağlıyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/0/1627244989338.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Vincent Rosenblatt<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">2010'da yapılan nüfus sayımına göre, Brezilya'nın %6'lık kesimi favela'larda yaşıyor. Baile funk, hâlen toplumun geneli tarafından kabul görmüyor ve polisin çeşitli gerekçelerle partileri bastığı ve müzik sistemlerini tahrip ettiği haberlerine sık sık rastlanıyor. Rio de Janeiro'nun Cidade de Deus favela’sında doğan rapçi <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/artist/4oE4ASN8auDhoW9vsXp3VJ?si=Qyyd7M30Q1eq3OCN3zje2g&dl_branch=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MV Bill</a>, benzer bir durumun eskiden samba için de yaşandığını belirtiyor ve tüm bu müziklerin aynı ağacın meyveleri olduğunu söylüyor. MV Bill'e göre, baile funk da orta sınıf arasında popüler olana kadar marjinal kalacak.Toplumun kıyısına itilenlerin sansürsüz müziği, sokakların acımasız dilini konuşurken içinde favela'larda doğanlar için daha güzel günlerin umudunu da taşıyor.

Duende

Toplumun kıyısına itilenlerin sansürsüz müziği.

Rio’nun favela’larından yükselen ses: baile funk

Brezilya'da Covid-19'dan ölenlerin sayısı beş yüz bini&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/haber/brezilya-da-koronavirus-kaynakli-olumler-500-bini-gecti-bolsonaro-ya-tepki-yuruyusleri-duzenlendi,960291" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geçti</a>, bu Amerika'dan sonra dünyanın en yüksek seviyesine tekabül ediyor. 211 milyon&nbsp;nüfuslu ülkede, yaklaşık 18 milyon&nbsp;kişi virüse yakalandı. Birçok kişi, Başkan Jair Bolsonaro'nun salgını ele alma biçimini protesto etmek için sokaklara <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/world/americas/brazilians-protest-president-bolsonaros-response-pandemic-2021-06-19/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkıyor</a>. Şimdiye dek nüfusun ancak yüzde 11'i aşılanabildi. Hastaneler dolmuş halde, gecekondu mahalleleri (favela) silah sesleriyle yankılanırken; işsizlik ise yüzde 14,7 ile rekor düzeylerde. Favela sakinlerinin üzerinde başka bir sorun daha var: Milisler olarak ifade edilen suç örgütleri. Bu ağır silahlı mafya grupları, yoksulluk ve devletin ihmali arasında güçlenmeye devam ediyor. Bolsonaro ise, "aşıların insanları timsahlara dönüştürebileceği" hakkında şakalar yapıyor. Kendisi geçtiğimiz yıl boyunca karantina karşıtı mitingleri ve sahte tedavileri destekledi. Göreve geldiğinden beri ormansızlaşma oranı yüzde 40'ın üzerinde artan Amazon'daki yerli kabilelerine, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından kullanımı durdurulan uçaklar dolusu hidroksiklorokin&nbsp;yolladı. Yaklaşık altı ay boyunca aşı tekliflerini görmezden geldi. İstatistiki bir çalışmada, kendisinin bu tavrının doksan beş bin ölüme&nbsp;mal olabileceği <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/leaders/2021/06/05/jair-bolsonaro-is-not-the-only-reason-his-country-is-in-a-ditch" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanmıştır</a>.Brezilya, köklü bir askeri-sanayi kompleksi&nbsp;ve etkili stratejik düşünce kuruluşları tarafından desteklenen Latin Amerika'nın en büyük silahlı kuvvetlerine <a fr-original-style="" href="https://mondediplo.com/2019/02/04brazil" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sahiptir</a>. Buna paralel Bolsonaro hükümetindeki ordu kökenli bakanların sayısı, ülkede 1964-1985&nbsp;yıllarındaki <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Brezilya%27da_asker%C3%AE_diktat%C3%B6rl%C3%BCk_d%C3%B6nemi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">askeri diktatörlükte</a> olduğundan bile daha fazla. Bu sayede ordu, ülke yönetiminde benzersiz bir temsile sahip <a fr-original-style="" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2021/06/VIGNA/63169" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">durumda</a>. Ülkedeki yolsuzluğun kökenleri ise, devlet ve özel şirketler arasındaki rastgele ilişkilere dayanmaktadır. Söz gelimi, 21 yıl boyunca ülkeyi esir alan diktatörlük dönemi, Latin Amerika kıtasının en büyük inşaat şirketi olan Brezilyalı Odebrecht'in baş müşterisiydi. Şirket kurucusu Norberto Odebrecht, yolsuzluğu "iş yapmanın bir maliyeti" gibi görmüştü. Öyle ki, yapılan baskınlarda 400'den çok sayıda politikacı ve yetkilinin olduğu bir rüşvet listesine <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-40593117" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ulaşıldı</a>. Ardından otuz ay boyunca hapiste kalan patronları da dahil olmak yetmiş sekiz&nbsp;Odebrecht çalışanı, yasal mercilerle işbirliği yaptı. Söz konusu ifadeler, doksan beş&nbsp;politikacıya yönelik suçlamalara yol açtı. Bu dönemde şirketler, yolsuzluğa artık müsamaha gösterilmeyeceğine dair hissedarlarına güvence vermek için çabalarken; <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Brazilian_Anti-Corruption_Act" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Brezilya Yolsuzlukla Mücadele Yasası</a> da yürürlüğe girdi. İşler yeniden yoluna girmeye başlamıştı. Ancak şimdilerde, tartışmalı başkan Bolsonaro ve çevresi reform yapmak yerine, ülkedeki kurumları yıkmak istiyor. Federal bir milletvekili seçilen oğlu Eduardo Bolsonaro, seçimlerin öncesinde "bir asker ve bir onbaşının yüksek mahkemeyi kapatmak için yeterli olacağını" söylemişti. Mayıs 2020'de ise bu kez Jair Bolsonaro, neredeyse orduya bunu yapmasını emretti. Bununla yetinmeyen Bolsonaro, Federal Polis şefini de kovduktan sonra; Araba Yıkama (Lava Jato) soruşturmasıyla adını duyuran başsavcı Sergio Moro, başkanı adaleti engellemekle suçladı ve istifa etti. Nihayetinde, iki milyar dolarlık&nbsp;bir yolsuzluğu açığa çıkaran Lava Jato görev gücü dağıtıldı.Brezilya’da 1940’larda basit bir aile şirketi olarak kurulup dünyanın sayılı inşaat devlerinden birisi haline gelen Odebrecht, bugün tüm bölgede yayılmış ulus ötesi bir yolsuzluk skandalının baş aktörü <a fr-original-style="" href="https://www.evrensel.net/yazi/80997/bir-ulusasiri-yolsuzluk-hikayesi-odebrecht" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">konumunda</a>. Hikaye ise tamamen rastlantısal bir biçimde, polisin orta ölçekli bir para aklama ağını incelemeye aldığı soruşturma ile ortaya çıkmıştı. Yurtdışına para gönderen döviz bürosu&nbsp;sahiplerinden birinin itirafları ile operasyon önce Brezilya’nın ulusal petrol şirketi Petrobras’a ve o dönemde iktidarda olan İşçi Partisi’ne (PT) dek uzanmıştı. Yerelde başlayan soruşturma, ardından şirketin para transferlerini gerçekleştirdiği ülkeler olan ABD, İsviçre&nbsp;ve Andorra’ya da yayılarak uluslararası bir boyut kazandı. Aslında şirket neredeyse kusursuz bir sistem geliştirmişti. Odebrecht, Brezilya’da Petrobras’ın milyar dolarlık kamu ihalelerini alabilmek için ihale bedelinin yaklaşık yüzde 3&nbsp;oranında bir rüşveti, iktidardaki politikacılara dağıtmaktaydı. Dahası, bu ödemeleri gerçekleştirmek için şirket içinde ayrı bütçeye sahip bir birim kurulmuştu. İlgili çalışanlar, farklı e-posta ve telefonlara sahiplerdi. Ödemeleri şirkete bağlı başka firmalar üzerinden ve gizlilik içerisinde deniz aşırı hesaplardan gerçekleştiriyorlardı. Skandalın açığa çıkması üzerine, 2013'te başlayan ekonomiye yönelik protestolar yüzünden popülaritesi düşük olan Dilma Rousseff, muhalefet tarafından azledildi ve bu kez koalisyon ortağı Michel Temer&nbsp;2016'da geçici başkanlık&nbsp;koltuğuna oturdu. Michel Temer ise çok geçmeden yolsuzlukla suçlandı. 2017'de azledilmekten zar zor kurtulsa da, ülkenin en büyük et üreticisi şirketlerinden JBS'nin <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/2019/jul/02/swashbuckling-meat-tycoons-nearly-brought-down-a-government-brazil" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sızdırdığı</a> ses kaydında açıkça rüşvet istemesi üzerine tekrar açılan soruşturmalar ile önce 2019'da hapse girdi fakat "risk teşkil etmediği" gerekçesiyle serbest <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2019/03/21/brezilya-car-wash-yolsuzluk-operasyonlari-kapsaminda-eski-devlet-baskani-temer-tutuklandi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bırakıldı</a>.2018'de Bolsonaro'nun seçilmesi işte bu tip travmaları izledi. Aslında çok az finansmanı ve hazırlık süresi vardı, ancak kampanya sırasında bıçaklandığında doğal olarak destek gördü. Kendisini "Brezilya'nın ilahi kurtarıcısı" olarak gösterdi ve oyların yüzde 55'ini aldı. Aldığı destek, ülkenin güneyindeki zengin ve beyaz nüfus ağırlıklı bölgelerdeki çiftçiler&nbsp;ile muhafazakar seçmenlere (evanjelikler) dayanıyordu. Hayal kırıklığı zaferine giden yolu açtı. Bolsonaro, Donald Trump'ın 2018 ABD seçimlerini kazanmak için kullandığı taktiklerden (sahte haberler yaymak,&nbsp;popülizm, milliyetçilik ve şovenizm) büyük ölçüde yararlandı. Halk, sorunları çözemeyen politikacılardan bıkmıştı. Bay Bolsonaro, hayal kırıklıklarını kendisine kanalize ederken, diktatörlüğe zaafı olan eski bir asker olarak seçmenleri siyasi yanlışlarını kendisinin bir özgünlüğü şeklinde görmeye çoğu zaman ikna etti. Yozlaşmış politikacıları temizlemeye, suçluları çökertmeye ve ekonomiyi beslemeye söz verse de, her üç hususta da başarısız olmuşa benziyor.Brezilya'nın siyasi sistemi, adeta bir değirmen taşı gibidir. Geniş eyalet bölgeleri ve Kongre'deki otuz parti, seçimleri aşırı pahalı hale getiriyor. Siyasiler, genelde uzun vadeli reformlardan ziyade; kısa vadede oyları kazanan projeleri destekleme eğilimindedir. Göreve geldiklerinde ise, seçilmelerini sağlayan bu kusurlu sisteme çoğunlukla bağlı kalırlar. Bu ümitsiz tabloda, 2018'de yapılan bir araştırmaya göre halkın sadece yüzde 3'ünün kongreye ve yüzde 14'ünün yüksek mahkemeye "çok güvendiği" açığa çıkmıştır. Brezilya'nın, uzun vadede Bolsonaro'nun yerini doldurmanın yanı sıra; kronikleşen düşük büyüme&nbsp;ve eşitsizliklerle&nbsp;mücadele ederek, sinizm ve umutsuzluğu da yenmesi gerekiyor. Şüphesiz bu dramatik bir reform gerektirecektir. Dolayısıyla ülkenin kaderi muhtemelen 2022'de seçmenler tarafından belirlenecek. Adayların nostalji yapmak yerine etkili çözümler sunması gerek, zira Bolsonaro'nun halefi zarar görmüş ve bölünmüş bir ülkeyi miras alacağa benziyor. Bürokrasinin büyüme oranlarını aşağı çekmesi ve çarpık harcamaların eşitsizliği artırmasıyla Brezilya kapalı bir ekonomi olmaya devam ediyor. 2019'da ülkede en zengin yüzde 1'in ortalama geliri, en yoksul %50'nin ortalama gelirinin 33 katıydı.Öte yandan geçtiğimiz aylarda, eski başkanlardan Lula da Silva'yı yolsuzluk ve kara para aklama davalarında yargılayan mahkemenin "yetkisiz" olduğuna karar <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/eski-brezilya-devlet-baskani-lula-da-silva-hakkinda-yolsuzluk-davalarinda-verilen-hukumler-iptal-edildi/2169264" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verildi</a>. Mahkemece verilen hükümleri iptal eden yeni karar ile soruşturma yeniden başlatıldı. Böylece Lula siyasal haklarını geri kazanırken, 2022 genel seçimlerinde aday olmasının da önü açıldı. Bolsonaro'nun başta Lula olmak üzere 2022'deki rakiplerinin, mevcut tabloyu tersine çevirmesi gerekiyor. Anketler, Lula'nın ikinci turda&nbsp;seçimleri&nbsp;kazanabileceğini&nbsp;gösteriyor. Fakat öncesinde Lula, Bolsonaro'nun pandemiyi yönetme biçiminin canlara ve ekonomide nelere mâl olduğunu; Brezilya için değil de kendi çevresi için nasıl faydalar sağladığını kanıtlarıyla ortaya koymalı...

Brezilya'nın kaderi muhtemelen 2022'deki seçimlerle belirlenecek. Adayların nostalji yapmak yerine etkili çözümler sunması gerek, zira Bolsonaro'nun halefi zarar görmüş ve bölünmüş bir ülkeyi miras alacak.

favela ile ilgili hikayeler