4 günlük çalışma haftası fikri dünya genelinde daha fazla ilgi çekmeye ve taraftar toplamaya devam ediyor. Hatta ülkemizde de haftada 4 gün çalışmayı deneyen bazı şirketlerin adını duymaya başladık. Ancak 5 günlük çalışma haftası fikri bile görece yeni sayılır. Bu yazıda, çalışma günlerinin nasıl kısalmaya başladığı ve bunun üretkenliğe nasıl katkı sunabileceğini ele alacağız.Bir takvim haftasının 7 gün olmasının kökeni, ta Babil’e kadar <a fr-original-style="" href="https://www.theatlantic.com/business/archive/2014/08/where-the-five-day-workweek-came-from/378870/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uzanıyor</a>. Haftada 1 günün dinlenmeye ayrılmasının köklerineyse ilahi dinlerde ulaşıyoruz. Ancak modern ve seküler anlamda bir “izin günü” kavramı ilk defa 19. yüzyıl Britanyasında ortaya çıkıyor.Viktorya Dönemi’nin Britanyalı işçileri, normalde ibadete ayırmaları beklenen pazar günlerinde eğlenceye, kumara ve içmeye, kiliseye gitmekten daha düşkün oldukları için; pazartesileri de fabrikalara ya daha geç gidiyorlar ya da hiç gitmiyorlar. Bu durum “Aziz Pazartesi” diye bir de lakap takılacak kadar yaygınlaşmaya başladığında işverenler pazartesileri akşamdan kalma gelmemeleri karşılığında işçilere diledikleri gibi taşkınlık yapabilecekleri cumartesi öğleden sonraları için izin vermeye başlıyor.Atlantik’in diğer yakasında ise işler <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/history-of-the-40-hour-workweek-2015-10" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">biraz daha farklı</a> ilerliyor.&nbsp;Bu dönemde elbette mesailerin uzunluğunda yasal bir sınır bulunmuyor. İşçiler 1 Mayıs 1867’de günlük mesailerinin insani saatlere düşürülmesi talebiyle Şikago’da büyük bir greve gidiyor ve 1 Mayıs İşçi Bayramı’nın temellerini atıyorlar. 1886 yılında 1 Mayıs’ta ülke geneline yayılan protestolarda yaşanan çatışmalarda Şikago’daki işçilerden yaşamını yitirenler oluyor. 1890 yılına gelindiğinde ABD’de hükümet çalışanların mesai saatlerini kayıt altına almaya karar veriyor ve işçilerin haftada ortalama 100 saat çalıştığı ortaya çıkıyor.20. yüzyılın başlarına gelindiğindeyse ABD’de bazı işyerleri, Musevi çalışanlar nedeniyle cumartesileri izin günü ilan ederek pazarları çalıştığı için, pazarların tatil olmasında ısrarcı olan Hristiyan çoğunluğun eleştirilerine daha fazla kulak tıkayamıyor ve iki günlük hafta sonu tatili kavramı ortaya çıkıyor.Henry Ford’un haftada 5 gün, günde 8 saatlik mesai prensibini benimsemesinin ardından 40 saatlik çalışma haftası, ABD’de önce popülarite kazanıyor, ardından da Büyük Buhran dönemi boyunca istihdam eksikliğine çare olarak görülüyor ve nihayet 1940’ta yasalaşıyor.Günümüz Türkiyesindeyse yasal çalışma sınırı 45 saat olarak belirlenmiş durumda. OECD verilerine göre Türk çalışanların %60’ı 45 saatten fazla çalıştıklarını belirtseler de yılda 1.572 saatle 1.566 saat olan Avrupa Birliği ortalamasından fazla çalışan Türk işçilerin, OECD ortalaması olan 1.716 ve ABD ortalaması olan 1.791 saatten daha fazla çalıştığını söylemek mümkün değil.Tabii ABD’ye ait bu rakamların 19. yüzyılda 3 bin saati aşkın yıllık çalışma sürelerinden adım adım bu noktaya gerilediğini unutmamak gerek. Buna karşın Güney Kore’de 1970’lerden sonra zıt yönde gelişen mesai kültürü neticesinde çalışma saatleri yılda 3 bin saatin üzerine çıkmış durumda.<a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/work-more-not-productive-silicon-valley-tech-2015-8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Araştırmalara göre</a> 3 haftadan daha uzun süre haftada 60 saatten fazla mesai yapmak, verimliliğin düşmesine neden oluyor. Çalışma kültürü nedeniyle çok çalışmanın yüceltildiği ABD’de yürütülen <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/men-pretending-to-be-working-2015-5" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmalar</a> ise haftada 80 saat çalışmakla övünen beyaz yakalı erkeklerin birçoğunun aslında yalan söylediğini ve aslında 50-60 saat arasında çalıştığını ortaya koyuyor.Dahası, 5 günlük çalışma haftasının üretkenliği azalttığı düşünülüyor. American Journal of Epidemiology'de yayımlanan bir araştırmaya göre, haftada 55 saat çalışan kişiler, 40 saat mesai yapanlara göre zihinsel faaliyetlerde daha kötü performans gösteriyor. "Her işi harika yapın" kitabının yazarı Tony Schwartz'a göre en verimli şekilde çalışmak için eldeki işe 90 dakika odaklanmak, ardından da mola vermek gerekiyor. Kısacası, verimli çalışarak aynı işi daha kısa sürede bitirmek mümkünken, mesai süreleri arttıkça aslında daha az verim alınıyor.Kendisi uygulamamış olsa da, Google'ın kurucularından Larry Page de 4 iş günü konseptinden övgüyle bahsediyor. Proje yönetimi yazılımları geliştiren Basecamp, 4 günlük iş haftasını ilk deneyen şirketlerden. Buna göre personel yılın ikinci yarısında haftada 4 gün, günde 8 saat çalışıyor ve buna rağmen yılın ilk yarısındakiyle aynı çıktıyı alıyor. Şirketin CEO'su Jason Fried'ın 2012 yılında The New York Times'da yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2012/08/19/opinion/sunday/be-more-productive-shorten-the-workweek.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalesine göre</a>, mesai süreleri azaldığında çalışanlar en önemli görevlere odaklanıyor ve daha verimli çalışıyor.Her ne kadar 4 günlük çalışma haftası sadece üretkenliği artırmakla kalmayıp, aynı zamanda çalışan moralini ve refahını da yükseltse de, dünyanın geri kalanı 5 gün çalışırken, şirketlerin münferit olarak 4 günlük çalışma haftalarını benimsemesi kolay değil.&nbsp;Bu nedenle personel kadrosunun geniş olmasını değerlendirmek isteyen bir şirketin, çalışanlarını farklı günlerde çalışacak şekilde iki takıma ayırması olası gözüküyor. Her hafta dönüşümlü olarak pazartesi-perşembe ve salı-cuma çalışan takımlar bir hafta 2 gün, diğer hafta ise 4 gün tatil yapabilir ve yüz yüze toplantılar için haftada 3 ortak güne sahip olmaya devam edebilir. Uzaktan ve hibrit çalışmanın bu kadar yaygınlaştığı pandemi sonrası dönem için yeter de artar bile!1.450 çalışanının 200’ü ile haftada 4 günlük mesai planını Türkiye’de ilk deneyen şirket olan Aksa Akrilik'in Harvard Business Review'a <a fr-original-style="" href="https://hbrturkiye.com/dergi/calisma-surelerinde-degisen-yaklasimlar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">konuşan</a> genel müdürü Cengiz Taş, araştırmaların -özellikle de büyük şehirlerde yaşayan çalışanlar için- yol ve yemekte geçen süre hesaba katıldığında hâlihazırda haftada yarım günlük verimlilik kaybına yol açtığını, bunu aşmak için uzaktan ve hibrit çalışma modellerinin denendiğini aktarıyor. Ancak Taş, böyle bir uygulamayı hayata geçirmek için "aidiyet ve sorumluluk duygusu yüksek bir çalışan profili, iş sonuçlarına yönelik hedef ve performans sistemi, uygun teknolojik altyapı ve köklü bir çalışma sistemi" gerektiğini de ifade ediyor.Pennsylvania Üniversitesi Wharton School'dan örgütsel psikolog Adam Grant, kâr amacı gütmeyen 4 Day Week Global tarafından koordine edilen ve düzinelerce şirketi kapsayan bir çalışmanın sonucunda, 4 günlük mesainin stres ve kaygıda azalma, verimlilik ve gelirde artış sağladığını gösterdiğini söyledi. Buna göre çalışmaya katılanlar hem daha fazla egzersiz yaptı hem de daha iyi uyudu.Bu gidişle yüksek nitelikli yeteneği çekmek ve elde tutmak isteyen tüm şirketlerin gelecekte çalışanlarının iş-yaşam dengesine daha fazla saygı göstermesi ve 4 günlük çalışma haftasını benimsemesi kaçınılmaz gözüküyor.&nbsp;

hafta sonu ile ilgili hikayeler