Avrupa’nın kanun koyucuları, büyük teknoloji platformlarının nasıl hizmet verip veremeyeceğinin ve rekabetin esaslarının belirlendiği DMA (Digital Markets Act – Dijital Pazarlar Yasası) üzerinde geçtiğimiz hafta <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/624248f2aad63200062ebecf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mutabakata vardı</a>.Yıllarca üzerinde düşünüp taşınıp tartıştıktan sonra 2020’nin Aralık ayında ortaya konan geçici anlaşma üzerine üye ülkelerin mutabık kalması sadece 18 ay sürdü. Avrupa’nın belki de en hızlı kararlarından birini aldığı bu metni özel kılan unsurlar nedir, gelin birlikte bakalım.Topluca Big Tech olarak da anılan Google (Alphabet), Facebook (Meta), Amazon, Apple ve Microsoft beşlisinin sahip olduğu pazar gücünü kötüye kullanmasına karşı Avrupa Birliği’nin verdiği uzun soluklu mücadelenin son ayağı olan yasa tasarısı, şirketler ihlalleri gerçekleştirdikten sonra AB düzenleyicilerinin reaktif olarak ceza kesmesi veya yeni yasal düzenlemelere gelmesinin yetersiz kalışından yola çıkarak işi en baştan sıkı tutan proaktif bazı prensipler ve çerçeveler sunuyor.DMA bunun için “suyun başını tutanlar” olarak Türkçeye çevirebileceğimiz “gatekeeper”ları tanımlıyor ve bu gatekeeper’ların KOBİ ve girişimlerin rekabet kabiliyetini engellemesine karşı birtakım önlemler alıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kimdir bu suyun başını tutanlar?</h2>AB’nin tanımına göre piyasa değerlemesi 75 milyar avronun üzerindeki, ya da yıllık cirosu 7,5 milyar avroyu aşan, ve AB üyesi ülkelerde en az 45 milyon bireysel ya da 10 bin kurumsal aylık aktif kullanıcısı/abonesi bulunan firmalar “gatekeeper” kabul ediliyor.&nbsp;Bu tanımlamanın spesifik olarak Google, Facebook, Instagram, Whatsapp, Amazon, App Store, Google Play, LinkedIn vb. arama motorlarını, sosyal platformları ve pazar yerlerini hedeflediğini belirtmeye gerek yoktur herhalde. Tabii olağan şüpheliler bunlarla kısıtlı değil… Çin merkezli e-ticaret devi Alibaba ve rezervasyon portalı Booking.com’un da bu tanımın çerçevesi altına düşmesi bekleniyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ana başlıklar</h2>AB, tanıma uyan firmaların uyması gereken <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2022/03/25/how-europe-has-expanded-its-bid-to-disrupt-big-tech/amp/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uzun bir şartname de sunuyor</a>.&nbsp;Bunlardan ilki, mesajlaşma uygulamalarının karşılıklı işlerliğe (interoperabilite) sahip olması. Yani iMessage’dan Whatsapp’a mesaj atılabilmesi, ya da iMessage’dan atılan bir SMS’in Android cihazlarda düzgün görüntülenebilmesi isteniyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tabii platformlar arası mesaj alıp almamaya karar ya da izin verecek olanlar yine kullanıcılar. Yasa sadece bu işlevin sunulabilmesini güvence altına alıyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Burada tabii ki güvenlik gereksinimleri de devreye giriyor. Bir başka deyişle interoperabilite sunacak tüm mesajlaşma uygulamalarının benzer güvenlik protokollerini gözeterek aynı uçtan uca şifrelemeyi de sunabilmesi gerekiyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Stanfordlu siber güvenlik uzmanı ve eski Facebook CSO’su Alex Stamos, mesajlaşma uygulamaları arasında hem interoperabilite hem de uçtan uca şifreleme sunmanın çok büyük bir teknik meydan okuma olduğunu ve teklifin rekabeti güçlendirme kisvesi altında kişisel mesajlaşmaları daha kolay tekip edebilmeye yönelik bir adım olabileceği konusunda uyarıyor.</li></ul><a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/alexstamos/status/1507145126006587411" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/2/2022-03-31T01:07:21.428Z.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Bir diğer koşulsa gatekeeper’ların reklam gösterecekleri kullanıcıdan açıkça izin almış olmaları gerekmesi. Yani, kullanıcının bir platformda hesap oluşturması, artık reklam gösterimlerine doğrudan izin verdiği anlamına gelmeyecek ve kullanıcı verdiği rızayı geri çekebilecek.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu kuralın, Meta’nın hisselerinin geçtiğimiz ayın başında bir gecede neredeyse %25 düşerek şirketin 230 milyar dolar değer kaybetmesinin de gerekçelerinden biri olduğu iddia ediliyor.</li></ul>Üçüncü büyük zorunluluk, varsayılan uygulamalarda karşımıza çıkıyor. Buna göre gatekeeper’ların kullanıcılara arama motoru, tarayıcı ve sesli asistan tercihlerini sordukları bir ekran sunması zorunlu hale gelecek ve kendi ürünlerini dayatmalarının önüne geçilecek. Buna ek olarak yüklü gelen uygulamaların silinebilir olması gerekecek ve cihaz üreticilerin kendi uygulamalarına ayrıcalıklar sunması engellenecek.Son olarak öne çıkan (ve Apple’ın şiddetle karşı çıktığı) gereklilikse kullanıcıların uygulama indirmek için tek bir uygulama mağazasına bağlı kalmaması (sideloading). Apple bunun güvenlik açıklarına davetiye çıkaracağını ve kullanıcıların zararına olacağını iddia ediyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Öte yandan, cihaz üreticilerin Google Play Store’a alternatif uygulama mağazaları Android işletim sisteminde yıllardır mevcut. Hatta MacOS’te de kullanıcılar tıpkı App Store’dan olduğu gibi internetten de diledikleri uygulamayı indirebiliyor. Yasa koyucular iOS için de MacOS’tekine benzer, kullanıcının kendisi için yeterli bulduğu güvenlik derecesini belirleyebildiği bir seçenek sunulmasının kâfi olacağı görüşünde.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu düzenlemenin bağımsız uygulama geliştiriciler için de sevindirici sonuçları olması mümkün. Çünkü hâlihazırda iOS’e uygulama geliştirebilmek için MacOS’in en güncel sürümünü destekleyen bir Apple dizüstü ya da masaüstü cihazınızın olması ve Apple’a yıllık bir abonelik ücreti ödüyor olmanız gerekmekte. Sideloading ile bu dayatmaların da (en azından Avrupa Birliği’ndeki geliştiriciler için) ortadan kalkması mümkün gözüküyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yaptırımlar&nbsp;</h2>Peki düzenlemelere uymayan teknoloji devlerini ne gibi yaptırımlar bekliyor?&nbsp;AB, şu ana kadar verdiği cezaların caydırıcı olamamasından ders çıkarmış olsa gerek, bu sefer teknoloji şirketlerine oldukça sert yaptırımlar uygulamaya da kararlı görünüyor. Bunların arasında şartnameye uymayan gatekeeper’lara yıllık cirolarının %10’una kadar cezalar, ve ısrarcı ihlallerde ise cezanın %20’ye kadar yükselmesi de bulunuyor.AB’nin artık ihlali müteakiben ceza kesmeyeceğini yazının başında belirtmiştik. Yeni tanımda gatekeeper’lardan şartnameye tam uyumluluk bekleniyor. Yani ihlal sayacı reaktif değil, proaktif olarak işlemeye başlıyor. 8 yıl içerisinde en az 3 ihlal gerçekleştiren şirketler, ihlallerinde ısrarcı sayılıyor.Avrupa Komisyonu’nun elinde para cezaları haricinde bir yaptırım aracı daha bulunuyor: Gatekeeper’ların yeni satın almalar yapmalarını engelleme ile bölünmelerine ya da dağıtılmalarına karar verme yetkisi. Aslında buna yaptırım değil, caydırıcılık aracı demek daha doğru olabilir. Bu yetkinin para cezalarının uygulanmasını teşvik edici bir güç olması planlanıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Takvim&nbsp;</h2>Yetkinin uygulayıcısı konumunda bulunacak kurum ise birliğin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu.Eğer taraflar arasında sağlanan mutabakat sürerse tasarının Ekim 2022’de yasalaşması bekleniyor.

interoperabilite ile ilgili hikayeler