Yazan: Bahar DonkDüzenleyen:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/ceyda-ayhan-3248a42/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Ceyda Açılan Ayhan</a>İklim krizi, sadece çevremizi değil, sağlığımızı da etkileyen karmaşık ve giderek büyüyen bir sorun. Özellikle alerjik hastalıklar, iklim değişikliğinin tetiklediği önemli sağlık problemlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Polenlerden nem oranlarına, hava kirliliğinden orman yangınlarına kadar birçok faktör, alerji semptomlarının artmasında doğrudan etkili:İklim Değişikliği ve Polen - Alerji BağıntısıPolenler artık yalnızca baharın habercisi değil, aynı zamanda iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki doğrudan etkilerinden biri.&nbsp;Artan sıcaklıklar, bitkilerin daha erken çiçeklenmesine neden olurken polen mevsimini de uzatıyor. Bunun anlamı, polenlerin havada daha uzun süre kalması ve alerji sezonunun giderek uzaması. Bu durum, alerjik astım ve diğer alerjik reaksiyonlar nedeniyle acil servislere başvuran hasta sayısındaki artışta açıkça görülebiliyor.Ayrıca, atmosferdeki karbondioksit (CO2) seviyelerindeki yükselişin polen üretimini artırdığı ve bu polenlerin havada daha uzun süre kalmasına neden olduğu belirtiliyor. İklim değişikliğiyle birlikte sadece polen sezonu uzamıyor, aynı zamanda polen miktarlarında da ciddi artış gözlemleniyor. Yükselen sıcaklıklar ve CO2 seviyeleri, bitkilerde fotosentezi ve büyümeyi hızlandırarak polen üretimini artırıyor.Bu durumun çarpıcı bir örneği Avustralya’dan geliyor. Brisbane, Avustralya'da gerçekleştirilen bir çalışmada, 1994-1999 aralığına göre 2016-2020 yılları arasında ortalama çim poleni konsantrasyonlarının neredeyse üç kat arttığı <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35387005/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gözlemlenmiş</a>. 2022 yılında yapılan <a fr-original-style="" href="https://www.abs.gov.au/statistics/health/health-conditions-and-risks/national-health-survey-state-and-territory-findings/latest-release" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ulusal anketin&nbsp;</a>ortaya koyduğu üzere, Avustralya nüfusunun %23.9'u alerjik rinit ve saman nezlesi gibi alerjik hastalıklarla mücadele ediyor. Özet olarak, bu durum iklim krizinin alerjik hastalıkların seyrini ve yaşam koşullarını olumsuz etkileme potansiyelini daha net ortaya koymaktadır.İklim Değişikliği ve Nem - Alerji BağıntısıSağlıklı bir yaşam için ideal bağıl nem %40-60 olup bu oranın düşüklüğü enfeksiyonlara ve solunum yollarının tahrişine, yüksekliği ise küf, bakteri ve virüsler gibi zararlı mikroorganizmaların büyümesine&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37298409/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">neden olabilir.</a>Sera gazı emisyonları ve küresel ısınma bu hassas nem dengesini bozmaktadır. Değişen iklim şartları ve artan sıcaklıklarla birlikte nem oranında meydana gelen değişiklikler, alerjik reaksiyonların tetiklenmesinde önemli bir rol oynar.Düşük nem seviyeleri, solunum yollarının kurumasına ve alerjenlerle daha kolay etkileşime girmesine neden olur. Öte yandan, iklim değişikliğiyle bağlantılı olarak artan yağış miktarı ve seller, küf oluşumunu hızlandırır. Küfe maruz kalmak ve küfün ürettiği toksinlere temas, alerjik reaksiyonları tetikleyebilir.İklim Değişikliği ve Hava Kirliliği - Alerji BağıntısıHava kirliliğinin yol açtığı sülfür dioksit (SO₂) ve nitrojen oksitler (NOₓ) gibi gazların salımı, hücrelere doğrudan zarar verirken, hücre içindeki sinyal yollarını da tetikleyerek alerjik reaksiyonları artırabiliyor. Özellikle çevresel faktörlere karşı hassas bireylerde bu etkiler daha belirgin hale geliyor.Orman yangınlarından yayılan karbonmonoksit (CO), nitrojen dioksit (NO₂) ve partikül maddeler, hava kirliliğini daha da kötüleştiriyor. Bu zararlı maddeler, bağışıklık sistemini etkileyen proteinlerin üretimini tetikleyerek astım ve alerji semptomlarını ağırlaştırabiliyor.Bir diğer sorun ise ozon gazının yer seviyesinde oluşması. Fabrika ve motorlu taşıtlardan çıkan zararlı gazlar, güneş ışığı ile reaksiyona girerek ozon oluşumuna neden oluyor. Yer seviyesinde artan ozon konsantrasyonları, solunum yolu hastalıkları ve alerji semptomlarının kötüleşmesine yol açıyor.&nbsp;Ayrıca olumsuz bir tablo çizmek gerekirse Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün 2019 verilerine göre, dünya nüfusunun %99’u DSÖ tarafından belirlenen hava kalitesi sınırlarını aşan&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ambient-(outdoor)-air-quality-and-health" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bölgelerde yaşıyor</a>.İklim Değişikliği ve Biyoçeşitlilik - Alerji Bağıntısıİklim değişikliği, sadece hava durumunu değil, doğadaki canlıların yaşam alanlarını da etkiliyor. Sıcaklık ve nem oranlarındaki değişimler, bazı türlerin yeni bölgelere yayılmasına, bazılarının ise tamamen yok olmasına neden oluyor. Özellikle böcekler gibi alerjiye yol açabilen türler, iklim değişikliğine bağlı olarak daha geniş alanlara yayılabiliyor.&nbsp;Örneğin, Almanya’da yapılan bir araştırma, Polistes dominula adı verilen bir yaban arısı türünün iklim değişikliği nedeniyle artık daha büyük koloniler oluşturduğunu ve üreme mevsimlerinin uzadığını <a fr-original-style="" href="https://www.researchgate.net/publication/286639982_Nesting_behavior_of_the_paper_wasp_Polistes_dominula_in_Central_Europe_-_A_flexible_system_for_expanding_into_new_areas" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösterdi</a>. Benzer şekilde, çam kese böcekleri (Thaumetopoea pityocampa) önceden yalnızca Akdeniz ikliminde yaşarken, artık Avrupa'nın daha kuzey bölgelerinde de yayılım gösteriyor. Özellikle kış aylarının daha ılıman geçmesi ve yaz gecelerinin sıcak olması, bu böceklerin hayatta kalma oranını ve yayılma hızını <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27860523/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">artırıyor</a>. Bu tür değişimler, insanlarla daha önce karşılaşmadıkları canlıları bir araya getirerek alerjik reaksiyon riskini artırıyor.&nbsp;Birlikte daha sağlıklı bir gelecek inşa edebiliriz.İklim krizi ve alerjiler arasındaki karmaşık bağlantılar, sağlığımız üzerindeki etkileri göz ardı edilemeyecek kadar önemli hale getiriyor. Ancak halk sağlığını tehdit eden bu sorunlarla başa çıkmak mümkün. Paris Anlaşması'nın hedeflerine bağlı kalmak, çevre dostu enerji kaynaklarına geçiş yapmak ve bireyler olarak karbon ayak izimizi azaltmak gibi adımlarla hem gezegenimizi hem de sağlığımızı koruyabiliriz. Daha temiz bir hava, dengeli bir ekosistem ve sağlıklı bir yaşam için harekete geçmek elimizde. İklim krizinin etkilerini azaltarak, gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakabiliriz.

Dünyahali

Daha temiz bir hava ve sağlıklı bir yaşam için harekete geçmek elimizde

İklim Krizi ve Alerji İlişkisi

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/cans%C4%B1n-sa%C3%A7kesen-4a401812/?originalSubdomain=tr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Cansın Saçkesen</a>İklim krizi, küresel sıcaklık ortalamalarındaki artış, aşırı hava olayları ve bunun sonucu oluşan afetler ile kuraklığın daha sık yaşanması şeklinde kendini gösteriyor. Tüm bu faktörler dış ortamda ve iç ortamda farklı etkiler ile &nbsp;alerjik hastalıkların sıklığı veya şiddetini artırıyor. Astım, alerjik rinit (alerjik nezle), besin alerjisi ve arı alerjisi üzerine etkileri hakkında elimizde kanıta dayalı bilgiler bulunuyor. Burada bu kanıtlar hakkında kısaca bilgi vereceğim.Dış ortam (açık hava) etkileri&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33228876/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İklim ve polen</a>: Kuzey yarımkürede 17 şehirde 10-28 yıl boyunca günlük polen sayımları ve hava sıcaklığı kayıtları incelendiğinde polenli gün sayısının 0.9 gün/yıl arttığı görülüyor. Polenli gün sayısının artmasının erken ilkbahar başlangıcı ve sonbaharın geç sonlanması ile ilişkili olduğu düşünülüyor. Günlük en yüksek ve en düşük sıcaklık ölçümleri arasındaki fark arttıkça polenli gün sayısı da artıyor. Şehirde yaşayanlar kırsal kesimde yaşayanlara göre daha fazla trafik ilişkili egzoz partikülleri, yüksek CO2 ve yüksek ozon birlikteliğinde sıcaklık artışına maruz kalıyor. Bu nedenle kentlerde yaşayanlar daha alerjenik ve daha uzun polen mevsimi geçiriyorlar. &nbsp;Hava ısısı, güneşlenme süresi, düşen yağmur miktarı, CO2 ve rüzgar durumu polenizasyon süresini, havadaki polen sayısını ve polenlerin alerjenitesini <a fr-original-style="" href="https://shorturl.at/adlmF" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değiştirebiliyor</a>. Isının artışı polenizasyon süresini artırırken, <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29748910/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yüksek CO2 düzeyleri</a> bitkilerin daha çok polen üretmesine neden oluyor. Bu dış etkilere hava kirliliği ve nem de eklendiğinde astım ve alerjik rinit yakınmalarının şiddeti ve buna bağlı ilaç kullanımı artmakta, hayat kalitesi ve işgücü düşüyor.İç ortam (ev içi) etkileri&nbsp;&nbsp;Katrina kasırgası sırasında New Orleans’da seller nedeniyle ev içinde ev içi akarlarının, alerjenik küf sporlarının arttığı gözlenmişti. 2017’de Puerto Rico Maria kasırgası sonrasında dizel ve gaz ile jeneratör çalıştırılmasına bağlı hava kirleticilerin, küf mantarı sporlarının, ev içi ve ev çevresindeki kemirici hayvanların ve hamam böceklerinin arttığı görüldü. Tüm bu değişimlerin kasırga sonrası artan solunum yolu alerjilerinin, astım ile alerjik rinit alevlenmeleri ile ilişkili olduğu düşünülüyor.Artan ısı ve nem nedeniyle böcek ve sinek sayısındaki artış daha sık ve yüksek miktarda böceksavar kimyasallar kullanılmasına neden oluyor. Böceksavar kimyasallar ile ortam havasına 2.5 mikrometreden küçük parçacıklar, cıva ve kadmiyum gibi ağır metaller, polisiklik aromatik hidrokarbon, formaldehit, benzen, karbonmonoksit salımı oluyor. İklim krizi solunum dışı alerjik hastalıkların yayılımında artış yaratıyor.İklim krizi ve arılarİklim krizi bazı alerjik hastalıkların görülmediği coğrafi bölgelerde alerjik hastalıkların görülür hale gelmesine <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33228875/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">neden oluyor</a>. Örneğin Alaska’da arı alerjisine bağlı ölüm ilk kez 2006 yılında rapor edildi. 1901-2016 yılları arasında küresel sıcaklık ortalamasında 1 derece artış kaydedilirken, Alaska ve Antarktika’da küresel sıcaklık artışı ortalamasının 2 katı kadar bir ısı artışı gözlendi.&nbsp;Kutuplarda gözlenen bu sıcaklık artışı sinek ve böcek sokma sayısında ve dolayısı ile arı alerjili olgu sayısında da artışa neden oluyor Son yıllarda Vespula yaban arılarının Avrupa’dan kuzey kutbuna doğru yayıldığı ve Polistes sarıca arının ise güney Avrupa’dan kuzey Avrupa’ya doğru yayıldığı rapor ediliyor. 1995 yılı sonrasında kitlesel arı ölümleri görülmesinin nedeni tam bilinmemekle beraber iki farklı olası neden üzerinde duruluyor. Birincisi pestisitlerin daha yaygın kullanımı ile arıların ölümü. &nbsp;İkincisi ise ısı artışı ile Varroa destructor isimli parazitin arıları enfeste etmesi ve kitlesel ölümlerine neden olması olarak karşımıza çıkıyor.İklim krizi ve kene ilişkili kırmızı et alerjisiKenelerin ısırması ile insana galaktoz-alfa-1,3-galaktoz molekülü geçer ve insan immün sistemi bu moleküle karşı antikor üretir. “Galaktoz-alfa-1,3-galaktoz” isimli molekülün primatlar dışında çoğu memelide (sığır, inek, dana, domuz, koyun, keçi, geyik, tavşan, at, sincap, kanguru, balina) hücre membran yapısında bulunur. Kene ile dana eti arasındaki bu molekülün ortak olması nedeniyle kene ısırığı sonrasında IgE antikoru sentezleyen kişiler kırmızı et yediklerinde alerjik reaksiyon yaşamaya başlayabilirler. Bu duruma kene ilişkili alfa-gal (kırmızı et) alerjisi ismi verilir. Isının ve nemin &nbsp;artışı ile kenelerin coğrafi yayılımı genişlemekte ve daha çok insanı ısırıyor. &nbsp;Sıcaklık ve nem artışı kene ilişkili alfa-gal (kırmızı et) alerjisi için önemli bir <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32057766/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">risk faktörü</a> olarak tanımlanıyor. &nbsp;

polen ile ilgili hikayeler