Biray Kolluoğlu, Evren M. Dinçer, Zafer YenalGeçen haftalarda Danimarkalı ilaç şirketi Novo Nordisk'in piyasa değeri 500 milyar doları<a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2024/01/31/novo-nordisk-beats-earnings-expectations-as-wegovy-ozempic-demand-soars.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;geçti</a>. Böylelikle Louis Vuitton ve Moët &amp; Chandon gibi lüks markaların sahibi<a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/business/2023/apr/24/lvmh-becomes-first-european-company-to-reach-a-500bn-valuation" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Fransız LVMH’den</a> sonra Avrupa’da değerlemesi yarım trilyon doları aşan ikinci şirket Novo Nordisk oldu. Bu büyük sıçrama, Ozempic ve Wegovy gibi ilaçlarının aşırı şişmanlıkla (obeziteyle) mücadelede çok başarılı olduğunun duyurulması üzerine geldi. Bu ilaçların ana maddesini vücuttaki kan şekerini ve insülini düzenleyen semaglutide oluşturuyor ve bu madde bir süredir diyabet tedavisinde kullanılıyor. Son araştırmalar iştah kontrolü yoluyla Ozempic ve Wegovy’nin yüksek oranlarda kilo kaybını artırdığını gösterdi.&nbsp;Geçen yıl içerisinde özellikle ABD'de ve Avrupa’da bu ilaçlara talep çok yükseldi. Zayıflama piyasasında Novo Nordisk’in en büyük rakibi Eli Lilly’nin de bu yönde araştırmalarına hız verdiği yine gelen haberler arasında. Belli ki baş dönmesi, su kaybı, yorgunluk, mide bulantısı ve çabuk yüz yaşlanması gibi yaygın yan etkilerine rağmen önümüzdeki yıllarda bu ilaçları sıkça duymaya devam edeceğiz. Çünkü dünyada aşırı şişmanlık hiç olmadığı kadar artmış durumda. Kimileri zenginlikten kimileri yoksulluktan kilo almaya, şişmanlamaya devam ediyor.&nbsp;29 Şubat’ta Lancet&nbsp;dergisinde yayımlanan bir çalışma, dünya genelinde 1 milyardan fazla insanın obez olarak sınıflandırıldığını<a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/graphic-detail/2024/03/01/the-obesity-capitals-of-the-world" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;gösteriyor</a>. Genç kuşaklar yaşlılara göre daha çok şişmanlıyor: 1990'dan bu yana obezite oranları, yetişkinlerde iki katına, çocuk ve ergenlerde ise dört katına çıkmış. Öte yandan düşük ve orta gelirli ülkelerdeki aşırı şişmanlık oranları, yüksek gelirli ülkelere kıyasla daha yüksek. Polinezya, Mikronezya, Amerikan Samoası ve Tonga gibi ülkelerde aşırı şişmanlıktan muzdarip nüfusun oranı yüzde 60’ların üzerinde. Bugüne kadar daha çok yetersiz beslenmeyle anılan Afrika ve Ortadoğu’daki birçok ülkede de aşırı şişmanlık önemli sağlık problemleri arasında.&nbsp;Maalesef Türkiye’de de durum hiç mi hiç parlak sayılmaz. Aynı Lancet araştırmasına göre Türkiye, kadınlar için yüzde 43’lük oranıyla Avrupa’da obezite oranlarının en yüksek olduğu ülke. Erkeklerde yüzde 38’le Romanya birinci. Bu bulgular daha önce yapılan araştırmaların sonuçlarıyla da paralellik gösteriyor. Örneğin, Dünya Sağlık Örgütü’nün 2022 Avrupa Bölgesi Obezite Raporu’na<a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2366085" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;göre</a>, Avrupa’da obezite sıklığının en yüksek olduğu ülke yüzde 66,8’i fazla kilolu, yüzde 32,1’i de obez nüfusuyla yine Türkiye. Kadınlarda bu oran hep daha yüksek ama son yıllarda erkeklerde de obezitenin artışına dair veriler dikkat çekici.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/2/0/1711273150965.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.47" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">The EconomistBaşta diyabet, kalp ve dolaşım hastalıkları olmak üzere aşırı şişmanlığın yol açtığı birçok sağlık sorunu olduğunu gayet iyi biliyoruz. Bununla birlikte obezitenin aynı zamanda toplumsal bir sorun olduğu da ortada. Neden? Çünkü, rakamların da gayet iyi gösterdiği gibi, kilo alanlar daha çok yoksullar, daha çok kadınlar. Toplumun farklı eşitsizliklerden daha çok etkilenen kesimleri daha çok şişmanlıyor. Yoksullaşmanın arttığı bir dünyada sadece açlık ve yetersiz beslenme artmıyor, obezite de yükseliyor. Çünkü ne kadar yediğimiz kadar nasıl yediğimiz, neyi yediğimiz, yediğimizin nitelikleri de çok önemli. Toplumsal hayattaki dezavantajların beslenme alışkanlıklarına etkileri çok büyük.Son zamanlarda<a fr-original-style="" href="https://www.bbc.co.uk/programmes/w3ct4v83" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;çok işlenmiş gıdalar&nbsp;</a>(ultra-processed food) üzerine çok fazla habere rastlamamız boşuna değil. Krakerler, bisküviler, gazlı içecekler, tatlılar, atıştırmalıklar… Tuhaf renkleriyle, dokularıyla, kokularıyla etrafımız fabrikalarda son teknolojilerle işlenmiş “gıdaymış-yemekmiş-doğalmış-temizmiş gibi yapan” ürünlerle çevrili. Hâliyle beslenmeyle ilgili yapılan araştırmalar, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yağdan gelen enerji alımında son yıllarda önemli artışlar olduğunu<a fr-original-style="" href="https://beslenmevediyetdergisi.org/index.php/bdd/article/view/1670/1242" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;gösteriyor</a>. Bu eğilimin öne çıkmasında elbette doymuş yağ içeriği yüksek diyetin, hızlı yemek ve aşırı işlenmiş besin tüketiminin yıllar içinde artmasının çok büyük payı var. Bunlar genellikle görece ucuz ama besleyici özellikleri açısından çok fakir yiyecekler…&nbsp;Evet, zenginler yiyip yiyip aldıkları kilolardan Ozempic’lerle, Wegovy’lerle kurtulmaya çalışacaklar. Peki ya diğerleri?&nbsp;Meraklısına son bir not: Farkındasınızdır Novartis, Eli Lily gibi büyük ilaç şirketleri kimi ilaçlarını artık Türkiye’ye getirmiyor. İlaç piyasasında epeydir döviz kurlarından kaynaklanan büyük bir kaos yaşanıyor. Ozempic’in kayıtdışı ilaç piyasasındaki fiyatı&nbsp;4’lü paketler için 30.000 TL civarında. &nbsp;

Zappa Zamanlar

Yoksullaşmanın arttığı bir dünyada sadece açlık ve yetersiz beslenme artmıyor, obezite de yükseliyor. Zenginler aldıkları kilolardan Ozempic’lerle, Wegovy’lerle kurtulmaya çalışıyorlar. Peki ya diğerleri?

Obezite ilaçlarının beklenmedik yan etkisi: Eşitsizlik

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Tıp dergisi <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/cyrz65488jmo" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Lancet'te</a> yayımlanan bir araştırmaya göre dünyada bir milyardan fazla kişi obez ve 2022 verilerine göre bu kişilerin yaklaşık 880 milyonunu yetişkinler ve 159 milyonunu ise çocuklardan oluşuyor. Çocuklarda ve ergenlerde obezite oranı 1990'dan bu yana 4 katına çıktı.

Aposto Gündem

• Tıp dergisi&nbsp;Lancet’te yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2023/11/15/rapor-asiri-sicakliklar-2050de-bes-kat-daha-fazla-insanin-olumune-neden-olabilir" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporda</a>, küresel sıcaklıklardaki artışın devam etmesi hâlinde sıcaklığa bağlı ölümlerin yüzyılın ortasına kadar 4 katına çıkma riski bulunduğu vurgulandı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli?&nbsp;Sıcaktan ölen 65 yaş üstü kişilerin sayısı, 2013-2022 yılları arasında 1991-2000 dönemine kıyasla %85 arttı. Tahminlere göre yüzyılın ortalarına kadar yaklaşık 520 milyon insan daha gıdaya erişimde sorun yaşayacak.</li></ul>

• Birleşmiş Milletler'in yayımladığı Emisyon Farkı 2021 Raporu, hükümetlerin tüm vaatleri ve tedbirlerine rağmen küresel sıcaklığın bu yüzyılın sonunda 2,7 santigrat derece artacağını gösterdi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/9/4/1635419364847.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Karbon salımını gösteren fotoğraf" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Raporda bu artışın Paris İklim Anlaşması'nın maksimum 2 derece artış hedefinden çok yüksek olduğu, iklim üzerinde çok yıkıcı değişimlere neden olacağı ve taahhütlerin etkin biçimde yerine getirilmesi durumunda sıcaklık artışının 2,2 derece ile sınırlı tutulabileceği belirtildi. &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan: Rapor, fosil yakıtların, atıkların ve tarım sektörünün neden olduğu metan gazı emisyonunun azaltılmasının emisyon farkını kapamaya ve kısa sürede küresel ısınmayı yavaşlatmada etkili olabileceğinin altını çizdi. BM, raporu pazar günü başlayan COP 26 İklim Zirvesi öncesi "gürleyen bir ikaz" olarak değerlendirdi.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim değişikliği ve güvenlik: ABD istihbarat yetkililerinin değerlendirmesinde, "iklim değişikliğinin küresel güvenliğe tehdit oluşturacağı" öne sürüldü. Sebep olarak ise Çin'in yeni fırsatlar yakalaması ve Kuzey Kore ile İran gibi nükleer gücü olan ülkelerde istikrarsızlık yaşanması ihtimalleri gösterildi.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.milliyet.com.tr/amp/gundem/kuraklik-krizi-buyuyor-6627363" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Krizin sağlığa etkisi:</a> Saygın tıp dergisi Lancet'in yayımladığı Geri Sayım Raporu, iklim değişikliği kaynaklı sıcak hava dalgası ve orman yangınlarına maruz kalma, kuraklık, bulaşıcı hastalıklara uygunluktaki değişiklikler ve yetersiz uyum önlemleriyle yükselen deniz seviyelerindeki hızlı artışların tüm ülkelerde insanların sağlığına zarar verdiğini gösterdi. Rapora göre 2020'de dünya üzerindeki karaların %19'u aşırı kuraktı. Sıcak hava dalgalarından en çok Çin, Hindistan, Amerika, Japonya ve Endonezya’daki yaşlı vatandaşlar etkilendi.</li></ul>

Spektrum

• <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/climate-environment/2021/10/11/85-percent-population-climate-impacts/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mercator Araştırma Enstitüsü</a> ve İklim Analizi Merkezi'nin yapay zekâ teknolojisiyle yaptıkları literatür taraması, dünya nüfusunun %85'inin iklim değişikliğinden etkilenmeye başladığını ortaya koydu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.milliyet.com.tr/dunya/kuresel-isinma-icin-hizli-adimlar-atilmali-6613874" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Değişim şart:</a> Hot or Cool Enstitüsü'nün yayımladığı rapor, Paris İklim Anlaşması'nda öngörüldüğü üzere 2050'ye dek kadar küresel ısınmanın 1,5 santigrat dereceyle sınırlandırılabilmesi için G20 ülkelerinin tamamındaki yaşam tarzının değişmesi gerektiğini ortaya koydu.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rapora göre yaşam tarzına dayalı ayak izinin yüksek gelire sahip ülkelerde %90’ın üzerinde, üst-orta gelire sahip ülkelerde %68-86 seviyelerinde ve Hindistan gibi alt-orta gelire sahip ülkelerde %76 seviyesinde azaltılması gerekiyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/cevre/afrikada-hava-kirliligi-2019da-1-milyondan-fazla-kisinin-olumune-neden-oldu/2387978" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hava kirliliği:</a>&nbsp;Lancet dergisinde yer alan araştırma, 2019'da Afrika'da hava kirliliği kaynaklı ölümlerin sayısının 1 milyondan fazla olduğu ortaya koydu.&nbsp;</li></ul>

Lancet ile ilgili hikayeler