Nisan ayının son haftası bir günlüğüne Manisa’ya gittiğimde, konuştuğum herkes onu berber babasının oğlu olarak biliyordu: “Ferdi Başkan, bizim Traşçı Ahmet’in oğludur. İyi tanırız.”&nbsp;1950’den bu yana Manisa’da ilk defa, hem de rekor sayılacak bir oy olan yüzde 57 ile belediye başkanlığını kazanmıştı. En yakın rakibi mevcut belediye başkanının iki katı oy alarak... Bu başarının önde gelen nedeni Manisalıların Ferdi Zeyrek’i kendilerinden biri olarak görmesiydi. Başkanlık makamında kendisiyle sohbet etmek için buluştuğumuzda siyasette pek de alışık olmadığımız bir tevazu ve alçakgönüllülük dikkatimi çekmişti.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Görüşmede CHP İl Başkanı İlksen Özalper’in ve yakın çalışma arkadaşlarının da bulunmasını tercih etmişti. Seçim başarısının bireysel değil, kolektif ve örgütlü bir çabanın sonucu olduğunun altını çizmeye özen gösteriyordu.&nbsp;</li></ul>Ferdi Zeyrek’in nasıl bu kadar yüksek oy aldığını sorduğumda hep aynı cevabı aldım:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ferdi Başkan bizden biridir. O yüzden oy verdik.”&nbsp;</blockquote>Manisa gibi “sağın kalesi”&nbsp;olarak bilinen bir yerde 17 ilçenin 14’ünü CHP’nin kazanmasının şifrelerinden biriydi bu tanımlama. Çok değil 10 yıl önceki yerel seçimlerde CHP, Manisa’da 0 (sıfır) çekmişti. 1990’lı yıllarda DYP’den Manisa milletvekili olan ve bakanlık yapan Rıza Akçalı’ya da sordum bunu:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Millet söze değil, siyasetçinin ruh hâline bakar. Ferdi Zeyrek haksızlığı hikayeye dönüştürdü. Vatandaşın dertleriyle dertlenebildi. Merkez parti eksikliği vardı. CHP, Manisa’da bu boşluğu doldurabildi 2024’te.”&nbsp;</blockquote>Akçalı’nın “merkez parti” olarak nitelediğini, CHP’liler “halkçılık” olarak görüyor. Manisa, hemen yanı başındaki İzmir’in tam da diyalektiği bu yönüyle. Kutuplaşma ve kültür savaşı yerine, halkın ekonomik ve sosyal sorunlarına çözüm üretmeyi amaçlayan, geniş kesimlere seslenen; siyaset biliminde kitle partisine (Volkspartei) dönüşebilmiş Manisa’da. Sahillere sıkışmışlıktan Anadolu’ya açılmanın en büyük adımlarından biri olmuş.&nbsp;Ferdi Zeyrek de bu dönüşümün sembol isimlerinden biriydi. Manisa’da seçimi kazandığı gece, sosyal medyada yüz binlerin izlediği kısa bir videoyla tanıdı Türkiye onu. Seçim kampanyasında Cumhur İttifakı seçmenlerinin “Senin için çok iyi şeyler duydum,” “Ben hayatımda hiç sola oy vermedim, söz bu seçim sana oy vereceğim” dediği görüntülerde Zeyrek, halkın içinden gelen bir siyasetçi olarak biraz da mahcup karşılıyordu kendisine gösterilen bu ilgiyi.&nbsp;1989-1994 arasında DYP’den Manisa Belediye Başkanlığı yapmış deneyimli siyasetçi Zafer Ünal’la, Demirel fotoğrafları asılı odasında Manisa siyasetinde yaşanan tektonik kaymayı konuştuk. Ferdi Zeyrek’i gençlik yıllarından tanıyordu:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ferdi mimardı. Mutfak yapardı. Kadınları memnun etmek zordur. Ferdi bunu başardı iş hayatında. Hep güleryüzlüydü. İş hayatında kazandığı bu deneyim, siyasi başarısının nedenidir. İş hayatında herkesin evine girebildi. Bunu siyasette de başardı.”&nbsp;</blockquote>Zeyrek de vefatından hemen önce kendisiyle yapılan bir röportajda berber babasından ve iş hayatından edindiği tecrübeye dikkat çekiyordu:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Esnaflığın abecesini daha yedi yaşımdan itibaren (babam) bana aşılamış. Hem 21 yıllık ticaret hayatımda hem siyasette bunun faydasını çok gördüm. Esnaf insan, karşıdakinin derdini dinleyen, anlayan, çözüm üreten olur.”</blockquote>Bir yılı biraz aşan kısa başkanlık döneminde farklı kesimlerin sorunlarını çözmek için uğraştı Ferdi Zeyrek. Manisa-İzmir arasında yüksek fiyatla yolcu taşıyan otobüs firmalarının indirim yapmaması hâlinde, belediyenin otobüs seferlerine başlayacağını duyurdu. Uzun süren müzakereler sonunda bilet fiyatını 150 liradan 100 liraya indirtti. Öğrenciler için de 80 lira oldu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Göreve geldiğinde Türkiye’de suyun en pahalıya satıldığı yerlerden olan Manisa’da 2 ton suyu 1 liraya düşürdü. Şehir son bir yılda konser, söyleşi, kitap fuarı gibi çok sayıda kültür faaliyetine imza attı.&nbsp;</li></ul>Manisa’ya dair büyük hayalleri vardı. Antik Yunan ve Osmanlı döneminin kadim kentinin turist çekememesine anlam veremiyor, bunun mutlaka değişmesi gerektiğini söylüyordu. Organize sanayi bölgesine ve üniversiteye ev sahipliği yapan Manisa’nın sosyal hayatını ayağa kaldırmayı hedefliyordu.&nbsp;“Varlarla yokların kenti” Manisa’nın bu durumdan kurtulması en büyük hedefiydi. Eski Belediye Başkanı Zafer Ünal, bir ay önce bana “Ferdi’nin önü çok açık. Manisa’yı uzun yıllar yönetir. Buradan da daha yukarıya çıkar” demişti. Hayatın acımasızlığı, onu hayatını adadığı şehrinden ve memleketinden ayırdı. Bugün cenazesinde bir şehir gözyaşları içinde belediye başkanına veda ediyor. Ve eminim Manisa, Ferdi Zeyrek’i ve hep gülen yüzünü unutamayacak.&nbsp;

Yerel ve uluslararası gündemi yakalamak için bir başucu kaynağı; her hafta seçim dosyaları, kamuoyu araştırmaları, analizler ve Son Düzlük podcastle yayında!

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

Manisa’ya dair büyük hayalleri vardı. Antik Yunan ve Osmanlı döneminin kadim kentinin turist çekememesine anlam veremiyor; organize sanayi bölgesine ve üniversiteye ev sahipliği yapan Manisa’nın sosyal hayatını ayağa kaldırmayı hedefliyordu. “Varlarla yokların kenti” Manisa’nın bu durumdan kurtulması en büyük hedefiydi. 48 yaşında hayatını kaybeden Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı Ferdi Zeyrek'in ardından...

Bir kentin dönüşüm hikayesi: Ferdi Zeyrek'in siyasetçi olarak portresi

Soğuk Savaş döneminin Doğu Bloku üzerine filmlerinde en sık karşımıza çıkan tema,&nbsp;istihbarat teşkilatlarının toplum ve entelektüeller üzerinde kurduğu baskıdır. Bu temayı etkileyici biçimde işleyen Başkalarının Hayatı (Das Leben der Anderen), bir STASI ajanı üzerinden kurduğu hikayeyle 2007 yılında “En İyi Yabancı Film” Oscar’ını kazanmıştı.Sadece sinema değil, Berlin’e gittiğinizde karşılaşacağınız pek çok müze de Doğu Almanya’daki yaşamı ve STASI’nin bu yapı içindeki rolünü merkezine alır. Bu filmleri izlerken ya da Berlin’deki istihbarat müzelerinde dolaşırken insanın aklına şu soru geliyor: NATO’nun cephe ülkesi olan Türkiye, Soğuk Savaş boyunca nasıl bir istihbarat teşkilatına sahipti? Bu yapı, gündelik yaşamı ve siyaseti nasıl şekillendirdi?Berlin Duvarı'nın yıkılmasının ardından, duvarın arkasında hüküm sürmüş rejimlerin insanlara hayatı nasıl dar ettiğini anlatan müzeler açıldı, kitaplar yayımlandı, filmler çekildi. Peki ya bizim tarafta? Bizde durum gerçekten çok mu farklıydı?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gizli belgeler, kapalı arşivler</h2>Ne yazık ki Türkiye'de bırakın istihbarat arşivlerini, Dışişleri Bakanlığı'nın belgeleri bile araştırmacılar için memnu. Son dönemde, 1960 yılına kadar olan Dışişleri arşivlerinin bir kısmı açıldı ama heyecanla arşivlere koşanlar büyük hayal kırıklığına uğradı. Çünkü önemli evrakın çoğu kapalı kalmış, dostlar alışverişte görsün minvalinde ne kadar gazete kupürü, ilgisiz günlük yazışma varsa "Alın ne hâliniz varsa görün" dercesine araştırmacılara sunulmuştu.&nbsp;Bu durum ülkenin yakın tarihini merak edenler için büyük sorunsa da aşılmaz bir engel değildi.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Projektörün arkasına bakmak</h2>1962-64, 1966-71 arasında MAH/MİT’in başında bulunmuş Fuat Doğu’nun yazdığı iddia edilen anıları henüz yayımlanmadı. Ketumluğu ile bilinen Doğu, hemen hemen hiç konuşmadı. 1997 yılında TRT için yayımlanan bir belgeselde yer alan kısa mülakat bunun istisnasıdır.<img src="https://images.aposto.com/2025/4/4/1748498172528.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.49" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Soldan başlayarak: TKAE Başkanı Ahmet Temir, Dışişleri Bakanlığı 5. Daire Başkanı Osman Derinsu, General Fuat Doğu, 5. Daire'den Feridun Pirali, Ankara, 1971.Doğu; 7 yıl reisliğini yaptığı MİT’i, hem dış ve iç politikaya hem de propagandaya tutulan “projektör” olarak tanımladı. MİT bir projektörse bunun arkasında kimler vardı ve ışığı nereye doğru tutmuşlardı? Neyi görmek isterken nereleri karanlıkta bırakmayı tercih etmişlerdi? Bunların sorulması istenmedi. Az sayıda sorana da zaten cevap verilmedi. Fuat Doğu, sır olarak tanımladığı operasyonların gizli kalmasında ısrarlıydı:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Bu çalışmalar genellikle gizli yapılan operasyonlar ve çalışmalar hâlindedir. Ancak bunların dışa aktarılması oradaki çalışma sırasında olduğu kadar ondan sonraki emeklilik hayatında da birçok yanlışlıklar ve yanlış değerlendirmeler meydana getirebilir. Kaldı ki sırların mühim bir kısmı, devlet sırrı olarak Milli İstihbarat Teşkilatı'nın dosyalarındadır.”</blockquote>İstihbaratçılar kendilerine büyük kudret atfedip, düzenledikleri operasyonlarla tarihin akışına yön verdiklerini düşünseler de çoğu zaman gerçekte yaşanan bundan farklıdır. Tarih meraklıları için istihbarat teşkilatları, ajanlar, casuslar ve operasyonlar kapalı kapılar ardında olan bir dünyaya dair müthiş ve çekici bir gizem barındırır. Ancak bir akademisyen için İstihbarat Teşkilatı esrarengiz olmanın ötesinde ülkenin güvenlik algısına, kimi neden düşman ya da dost gördüğüne, dış politikasını buna göre nasıl kurguladığına dair ciddi veri barındırır.&nbsp;Dolayısıyla Türkiye’de de MİT’in, tıpkı Doğu Almanya’da STASI’ye benzer bir konumu olduğunu (farklılıkları göz önünde bulundurarak) iddia etmek çok da yanlış olmaz.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hayalet teşkilat</h2>Cumhuriyetin ilanından hemen sonra başlatılan girişimler neticesinde Millî Emniyet Hizmetleri (MAH) 1926’da kuruldu. MAH reisi ve memurlarının tayini Cumhurbaşkanı'nın onayına Başbakan tarafından arz edilecekti.&nbsp;MAH çalışanları Genelkurmay, Dışişleri, Jandarma ve Emniyet memurları arasından seçildi. Reisliğine de Atatürk’e yakın subaylardan Şükrü Ali Ögel getirildi. Kuruluşunda asker-sivil dengesinin gözetilmesi, İçişleri Bakanlığı'na bağlanması, görevinin sadece istihbarat toplamayla sınırlandırılması ve operasyonel faaliyette bulunamayacak olması MAH’a dair önemli özelliklerdi.<img src="https://images.aposto.com/2025/4/4/1748498216235.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.18" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sol başta Şükrü Ali ÖgelSoğuk Savaş ve 1960’lardan itibaren tamamen Genelkurmay’ın kontrolüne geçecek; operasyonel faaliyet artacak ve asker-sivil dengesi birincisi lehine değişecekti. 1941 yılına kadar MAH reisliği yapacak Ögel yıllar sonra, “Birçok kimsenin kanaati hilafına olarak, memleketin menfaati aleyhinde çalışanların faaliyetini takipten başka, ne iç işlerle ne iç politika ile asla meşgul olmuyorduk” diye yazacaktı. Bunun Soğuk Savaş'ta kökünden değiştiğinin altını çizmek gerekir.1926’da gizli kararnameyle kurulan, çalışanlarının kadroları diğer devlet kurumlarında gösterilen MAH, uzun yıllar bir hayalet teşkilat&nbsp;olarak kaldı. Kurum üzerindeki gizlilik perdesi, 29 Haziran 1943’te aralandı. O gün Resmî Gazete'yi okuyanlar, tek satır bir bilgiyle karşılaştı: “Millî Emniyet Hizmeti” adında bir kurum mevcuttu ve reisi başkanlık kadrosundan aylık 150 lira maaş alıyordu.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnce ipte yürümek</h2>Kuruluşundan itibaren MAH’ın faaliyeti&nbsp;üç alanda yoğunlaştı:&nbsp;<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şeyh Sait İsyanı sonrası tehdit olarak görülen “gerici” faaliyetler,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Komünizmle mücadele,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İngiliz gizli servisinin faaliyetleri.&nbsp;</li></ol>Haziran 1927’den itibaren komünist faaliyetlerinin takibi Emniyet Genel Müdürlüğü'nden alınarak MAH’a devredildi ve zaman içinde teşkilatta komünizmle mücadele için özel bir yapılanma kuruldu. Burada altı çizilmesi gereken nokta, Soğuk Savaş’ın başlamasından 20 yıl önce, tek parti iktidarının komünizmle mücadeleyi istihbarat teşkilatının faaliyet alanına girecek seviyede bir tehdit olarak görmesidir.&nbsp;Daha da çarpıcı olan Kurtuluş Savaşı'ndan itibaren dış politikada Moskova ile yakın ilişkiler kuran Ankara, iç politikada Sovyetler Birliği ile özdeşleştirdiği komünizmle mücadeleyi öncelikli görüyordu. Ancak burada Ankara ve MAH, ince bir çizgi üzerinde hareket etmek zorundaydı. Zira bir yandan da Anadolu’yu kısa bir zaman önce işgal etmiş Avrupalı güçlere dair kuşku duyan genç Cumhuriyet, bunları Sovyetler Birliği ile dengelemek ihtiyacı hissediyordu. Ankara, Sovyet rejiminden kaçan muhaliflerin Türkiye’deki faaliyetlerine dair kuzey komşusunun endişelerini giderecek adımlar atıyordu. Diğer yandan da Moskova’ya karşı diğer ülkelerle istihbarat alanında temaslar kurmaktan geri durmuyordu.&nbsp;1920’lerin ikinci yarısında istihbarat alanında işbirliği için Ankara’nın kapısını ilk çalanlardan biri Polonya oldu. Varşova’ya göre Kafkaslardan Finlandiya’ya uzanan hatta Sovyet rejimini çevrelemek için Türkiye kilit konumdaydı. Kafkas kökenli Sovyet karşıtı muhaliflerin desteklenmesi ve gerekirse bu bölgede ayaklanma çıkartılarak Moskova’nın zayıflatılması için iki ülke ortak hareket edebilirdi. Ancak Ankara bu cüretkar teklife ihtiyatla yaklaştı. Daha 1925 yılı sonunda Musul’un Cemiyet-i Akvam kanalıyla İngiliz Mandası altındaki Irak’a verilmesini unutamamıştı. Bu karara tepki olarak Ankara ve Moskova her on yılda bir uzatılacak dostluk antlaşması imzaladılar.&nbsp;Polonya’nın Türkiye’ye gönderdiği istihbarat görevlisi Mateusz Izycki, 1920’lerin ikinci yarısında üst düzey temaslar kurdu. Izycki, Fevzi Çakmak’ın başında olduğu ordunun Sovyetler Birliği’ni "doğal düşman" olarak gördüğünü raporladı. Ancak Ankara’da Çakmak’a karşı çıkanlar da vardı. Dışişleri ve İçişleri, Moskova ile imzalanan dostluk antlaşmasına sadık kalmayı tercih ediyordu. Öyle ki 1928’de Sovyet rejimi muhalifi Gürcü lider Simeon Mdivani, Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak ile görüştü. Görüşmeden sadece 3 gün sonra tutuklanarak sınır dışı edildi. Belli ki tek parti iktidarı içinde farklı kanatlar vardı.Aynı yıl Polonya istihbaratıyla yakın ilişkiler kuran genç bir Türk diplomatı, 1945’te Türk dış politika tarihinin en önemli görüşmelerinden birinin de baş aktörü olacaktı. 1928’de Odessa Konsolosluğu'na tayin edilen Selim Bey, MAH görevlisi Aziz Hüdai (Akdemir) Bey'le temastaydı. Aziz Hüdai Bey, Polonya istihbaratıyla ilişki kurarak Selim Bey’in Odessa’da toplayacağı istihbaratı Karadeniz üzerinden gemilerle İstanbul’a ulaştırmasını sağladı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu kritik bilgiler, Polonya istihbaratıyla paylaşılırken operasyondan Türk Dışişleri'nin haberi yoktu. Operasyonda kilit konumda yer alan Türk diplomatı 1945 Türk-Sovyet krizinin baş aktörü Selim Sarper’den başkası değildi.&nbsp;</li></ul>1920’lerden itibaren Sovyet istihbaratı, hem Türkiye’yi hem de MAH’ı yakından izledi. Hatta&nbsp;"yakından" yerine "içeriden" demek daha isabetli olur. Rus dış istihbaratından emekli olan Lev Sotskov, Sovyet arşivlerinden yararlanarak yazdığı kitabında Aziz Hüdai Bey’in Polonya istihbaratıyla ilişkisini ayrıntılarıyla ortaya koyar.&nbsp;Çok muhtemeldir ki Selim Sarper’in Moskova karşıtı faaliyetleri de Sovyetlerin radarına takılmıştı. Dolayısıyla 1944’te Sovyet karşıtı faaliyetlerinden dolayı belki de Moskova’ya atanacak en son diplomat olması gereken Sarper, büyükelçi olarak seçilmişti.&nbsp;Sotskov, kitabında Ögel imzalı bazı MAH belgelerini de yayımladı. 29 Aralık 1929 tarihli belgeye göre Ögel, MAH’ın espiyonajdan sorumlu A birimine gönderdiği talimatta Sovyet rejimi muhalifi Azeri lider Mehmet Emin Resulzade ile ilişkilerin azami gizlilik içinde yürütülmesini istiyordu. Ögel, Kafkas liderlerin Türkiye’deki faaliyetlerinin açığa çıkması hâlinde bunların sınır dışı edileceğini vurguluyordu.&nbsp;Sovyet istihbaratı varlığı bile kamuoyundan gizlenen MAH belgelerine nasıl ulaşmıştı? Bu sorunun cevabını bilmiyoruz. Bildiğimiz bu sızmanın 1940’ların ortalarına kadar artarak devam edeceğiydi.

"Projektörün arkasına bakmak" yazı dizisinde Millî Emniyet Hizmetleri (MAH) ile başlayarak NATO’nun cephe ülkesi Türkiye'de Soğuk Savaş yılları boyunca istihbarat teşkilatının yapısına ve bu yapının gündelik yaşamı ve siyaseti nasıl şekillendirdiğine mercek tutuyoruz. Dizinin ilk yazısı, 1926’da gizli kararnameyle kurulan ve uzun yıllar "hayalet teşkilat" olarak kalan MAH ile başlıyor.

Projektörün arkasına bakmak: Bir hayalet teşkilat MAH

Hayatın yavaş aktığı, 100 bin nüfuslu Yozgat; muhafazakar-milliyetçiliğin “kalesi”; siyasette ise yaprak kıpırdamayan bir şehirdi. Ta ki geçen aya kadar...&nbsp;Toplumsal meselelerde gerçekte yaşanan, çoğunlukla yüzeyde görünenden farklıdır. Yozgat bunun istisnası olmadığını, dün CHP’nin burada düzenlediği mitingde gösterdi. Mitingi izleyen Yozgatlılara kalabalığı nasıl bulduklarını&nbsp;sorduğumda şu cevabı aldım:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Son 50 yılda bu büyüklükte bir mitingi 1983’te Özal, 2002’de Erdoğan toplayabildi. CHP gövde gösterisi yaptı.”&nbsp;</blockquote>Aslında Yozgat, iktidara dair şikayetlerini son yerel seçimlerde de ifade etmişti. O seçimde CHP’nin aldığı 1.007 oy, ana muhalefet partisinin buradaki potansiyelini göstermesi açısından bir ölçü değildi. Burada iktidara öfkeli seçmen, AKP ve MHP’nin karşısında en güçlü gördüğü Yeniden Refah Partisi’ne (YRP) yönelmiş ve merkezdeki belediye seçimini YRP kazanıp, AKP kaybetmişti.&nbsp;Benzer bir dönüşüm Anadolu’nun pek çok kentinde de yaşanmıştı. Örneğin 2014 ve 2019 seçimlerinde Afyon ve Kastamonu’da varlık gösteremeyen CHP, 2024 yerel seçimlerinde yüzde 50 oy aldı. CHP’nin Yozgat mitingi, gelecekte benzer bir teveccühün burada da gösterilebileceğinin işareti olarak görülebilir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yozgat’ın hikayesi</h2>Yozgat’ta CHP’nin miting kararını duyunca, bir sosyal bilimci olarak ilk etapta şaşırdım. Bu alışılmışın dışındaydı. Ancak İmamoğlu’nun tutuklanması sonrasında Özgür Özel ve CHP’nin krizi yönetme stratejisinde giderek el yükseltmesinin de en cesur adımıydı.&nbsp;Biraz da sezgisel olarak bu tarihî mitinge tanıklık edebilmek için uzun bir araba yolculuğundan sonra sabahın ilk ışıklarıyla Yozgat’a geldim. Öncesinde şehirde görüşeceğim kişileri belirleyip hazırlık yapmıştım. Konuştuğum Yozgatlılar son günlerde yükselen muhalif dalganın başrolünde olmaktan oldukça mutluydu. Çiftçi eylemleri ve kalabalık mitingle, özellikle de “Devlet turpunan şalgamınan idare edilmez” sözüyle dün itibarıyla Türkiye’nin gündemine oturmaktan gurur duyuyorlar.&nbsp;Burasının kimsenin kalesi olmadığının, gidişata yönelik ciddi itirazları olduğunun altını çizdiler. Özgür Özel’in kullandığı "muhafazakar demokratlar" tabirinin burada görüştüğüm kişileri tam olarak tanımladığını söylemeliyim.&nbsp;Yozgat için bardağı taşıran damla, İmamoğlu’nun tutuklanması olmuş. Bunu millet iradesine müdahale olarak görüyorlar. Konuştuğum vatandaşlar “Akşam diplomasını iptal et, sabahına tutukla. Amaç yolsuzluğu soruşturmaksa iktidarın belediyeleri neden hiç soruşturulmuyor?” diye soruyor.19 Mart sonrasında, Aydıncık ve Kazankaya kasabalarında yaşayan çiftçiler de traktörlerle konvoy yaparak bu durumu protesto etmişlerdi. CHP’nin Yozgat ilçe başkanlarının yarısının çiftçilikle uğraştığı düşünüldüğünde, bir tarım kenti olan Yozgat’ta gidişata dair bir protesto yapılacaksa bunun en doğal yolunun bir traktör konvoyu yapmak olduğunu söylemeliyim. Çiftçilerin bu protesto eylemi için kendilerine 993'er lira ceza yazılmış. Bu cezanın Özgür Özel ve Ekrem İmamoğlu tarafından sahiplenilmesi ve ardından CHP’nin burada bir miting düzenleyeceğini açıklaması sadece Yozgat’ı değil civar şehirleri de hareket geçirmiş.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mitinge kimler katıldı?</h2>CHP’nin düzenlediği kalabalık mitingin ülke gündemine oturması burada da tartışıldı. Bir kahveci “Ben 50 yıldır CHP’nin burada miting yaptığını görmedim. Hep AK Parti ve MHP vardı” diyordu. Kuşkusuz alanda çevre il ve kasabalardan gelen vatandaşlar da vardı. Ancak bunları "taşıma kalabalıklar" olarak tanımlamak yanlış olur. Tokat’tan gelen bir emekli coğrafya öğretmeni şöyle diyordu:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ben CHP’li bile değildim. Ama İmamoğlu’na yapılanı kabul edemem. Samsun’a gittim. Buraya geldim. CHP’ye de üye oldum.”&nbsp;</blockquote>Sadece miting meydanı değil, çevresindeki sokak ve caddeler de kalabalıktı. Yozgat'ta fabrika yok. Kent merkezinde hatırı sayılır sayıda memur var. Memurların sorun yaşamamak için mitingi meydandan değil de, çevresinden izlediğini söylediler. Çiftçilerin mitinge ilgisi ise yüksekti. Çok sayıda traktörle adeta kent merkezine aktılar. CHP’nin çiftçilere kesilen cezayı ödemesi bir desteğin ötesinde anlam taşıyordu. Ana muhalefet partisi “Ben sizin arkanızdayım” mesajı vermiş, çiftçiler de bu mesajı almıştı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/3/0/1745134779924.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.76" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Behlül ÖzkanMiting meydanının etrafını dolaşırken gördüğüm manzara, Türkiye’nin geleceğine dair çok şey söylüyordu. Kasketli çiftçiler, başörtülü kadınlar, gençler, yerel esnaf, sakallı-takkeli erkekler... Hepsi Özgür Özel’in ne diyeceğini merak ediyordu. Mitingi ilgiyle dinleyip ne söylediğine, neyin altını çizdiğine pür dikkat kesilmişlerdi. Verilen mesajları muhakeme edip, kendi dünya görüşlerine göre anlamlandırdılar.&nbsp;Yozgat’ta konuştuğum ve gözlemlediğim vatandaşlardaki siyasi bilinç düzeyi, herhangi bir Avrupa ülkesinden farklı değildi. Hatta fazlası var, eksiği yok desem abartmış olmam.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Benim buradan çıkardığım en önemli sonuç şu: Eğer Türkiye’yi Rusya tipi bir otoriter rejime dönüştürme hayali kuranlar varsa Yozgat buna geçit vermemeye kararlı.</li></ul>Çünkü Türkiye, seçimle iktidar değiştirmenin lezzetini bilen bir halkın ülkesi. Ve bu halk, bu ayrıcalığı kolay kolay teslim etmeye niyetli değil.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yozgat’a göre siyasi denklem</h2>Şimdiye kadar AKP’yi destekleyen Yozgatlılar, son dönemde gidişattan memnun değil. Emekliler, çiftçiler ekonomik sorunlardan şikayetçi. Temel mesele çok açık: “Geçinemiyoruz” diyorlar.&nbsp;AKP merkezinin sorunlarıyla ilgilenmemesi, dahası merkezin artık AKP teşkilatını bile dinlememesi tepkiye yol açmış. Sadece şehir merkezi YRP’ye geçmekle kalmamış, kudretli Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın memleketi Çekerek’te, Bekir Bozdağ’ın doğduğu Akdağmadeni’nde de 2024 yerel seçimlerini MHP kazanmış.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhur İttifakı'nın tepede yürüdüğünü ama yerelde iki parti arasında ciddi rekabet&nbsp;olduğunu ve benzer bir uyumun tabanda olmadığını vurguladılar.&nbsp;</li></ul>Yozgatlılar, AKP’nin halktan koptuğunu, bunu en iyi AKP mitinglerinde gördüklerini söyledi. Eskiden AKP mitinglerine kasketli çiftçiler gelirken artık “dar paça pantalonlu, lüks araba anahtarlıklığı sallayanlar” meydanlarda görünür olmuş. 4 yıl önce uyuşturucu kullanırken çekildiği iddia edilen görüntüleri sosyal medyada paylaşılan AKP Yozgat Merkez İlçe Başkanı, geçen yıl düzenlenen bir uyuşturucu operasyonu sonrası tutuklandı. Ülke gündemine bu şekilde gelmenin Yozgatlıları rahatsız ettiğini söylememe gerek yok.&nbsp;"AKP gidişatı tersine çevirebilir mi?"&nbsp;diye sorduğumda hemen hepsi geçmişte AKP’ye oy verseler de bundan pek umutlu olmadıklarını söylediler. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rize'deki AKP Kongresi'nde “Partiyi ticarethaneye çevirirsiniz” uyarısını yapsa da partide pek karşılığı olmamış. Sorunun yerelde değil, merkezde olduğunun altını çiziyordu Yozgatlılar.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yozgat merkezde AKP’nin 20 binin üstünde üyesi var. Ancak 2024 seçimlerinde AKP’nin burada aldığı oy 12 bin. Yaşanan sorunlar ve kopuş nedeniyle üyelerinin yarısı partiden yüz çevirmiş.&nbsp;</li></ul>Öte yandan AKP’den bu duygusal kopuşa rağmen Yozgat, CHP’nin Afyon ve Kastamonu gibi şehirlerde gösterdiği performanstan çok uzaktı. Hem Afyon hem de Kastamonu’da önce milletvekili olarak halka kendini kanıtlayan Burcu Köksal ve Hasan Baltacı, 2024’te AKP’nin kaleleri olan bu şehirlerde belediyeleri kazandılar. 2018’de Yozgat’tan uzun yıllar sonra CHP milletvekili seçilen Ali Keven ise benzer bir çıkışı yapamadı. Seven, daha yaşlı bir kuşağı temsil ediyor. Kentte ciddi bir rüzgar estirememiş. Yerelde yaşanan yolsuzlukları Meclis'te gündeme getirmekte başarılı olamadığını ifade etti görüştüğüm kişiler.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerelde kazanmanın en önemli koşulu güçlü adaylar ve güçlü bir yerel teşkilat. CHP bunu başarabildiği yerlerde o yerelin milliyetçi ya da muhafazakar olması pek de önemli olmamış.&nbsp;</li></ul>Şu soruyu sorarak bitireyim: CHP ve Özgür Özel son bir ayda yakaladığı çıkışı devam ettirebilir mi? Aktif ve enerjik bir siyasetçi olarak tanımlayabileceğimiz Özgür Özel, son krizle kendisi gösterme fırsatı buldu. Özel, öncesinde de normalleşme, kırmızı kart gibi çıkışlar yapmış ama bunlar CHP tabanında bile tepki çekmişti. Ancak İmamoğlu’nun tutuklanmasıyla partisi için krizi fırsata çevirdi. Sürekli el yükselterek özellikle “darbe ve cunta” söylemiyle iktidarı epeyce rahatsız ettiği aşikar.&nbsp;Bundan sonrası için önündeki en büyük soru, bunu uzun vadeli bir muhalefet stratejisine ve CHP’ye iktidar yolunu açabilecek bir politikaya dönüştürüp dönüştüremeyeceği.&nbsp;Son bir aydır birlikte hareket ettiği gençlere, Yozgat’ta traktör konvoyu yaptığı çiftçilere parti teşkilatını açabilecek mi? Tüm bunları yapabilecek bir ekibi var mı? Bu soruların cevapları sadece CHP’nin değil, Türkiye’nin de geleceğini belirleyecek.&nbsp;

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

Toplumsal meselelerde gerçekte yaşanan, çoğunlukla yüzeyde görünenden farklıdır. Yozgat bunun istisnası olmadığını, CHP’nin burada düzenlediği mitingde gösterdi. Mitingi izleyen Yozgatlılar mitingle ilgili düşüncelerini, AK Parti'den hangi nedenlerle uzaklaştıklarını ve bu kopuşun hangi yöne doğru evrilebileceğini anlattılar.

Yozgat'tan izlenimler: CHP'nin tarihî mitinginin ardından kentte neler konuşuldu?

Niyazi Berkes’in “uydurma sosyalizm” olarak tanımladığı Suriye’deki 61 yıllık Baas rejimi, 8 Aralık Pazar günü devrildi. Ortadoğu’da bir devir kapandı. Soğuk Savaş'ın İsrail düşmanı olarak kalan Ortadoğu’daki son mirasçısı da, 13 yıllık bir iç savaşın ardından tarihe karıştı.