Sanatçı <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/meeltemsahin/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Meltem Şahin</a>, Geleceğin Fısıltıları serisinin son konuğu olarak bizlerle. Şahin, üretimlerinde farklı disiplinleri kullanmayı seviyor. Biz kendisini çizim ve illüstrasyonlarıyla tanısak da son yıllarda performanslarıyla karşımıza çıkıyor. Çizimi, resimlerle düşünmenin bir yolu olarak gören sanatçı, performanslarını da çizim eylemi etrafında konumlandırıyor. Şahin'le gelecek üzerine sohbet ederken çocukluğa da bir selam verdik.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/0/1627248111929.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.20" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Birinin Acısı Öbürüne Geçmiyor, Stay LIVE at Home Performansı no. 83, 2020<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Performans sanatının hayat ve deneyimlerle kurduğu ilişki nedir?Bugüne kadarki bütün performanslarımda çizim vardı. Birinde seyirciler sanal bir ortamdayken gözlüğü takıp Google Tilt Brush'la çizim yapışımı izlediler; bir diğerinde canlı yayında bir şiiri üst üste dinlerken çok eski bir tekniği kullandığım çizimler yaptım.&nbsp;Çizim, bana göre, düşünmenin bir yolu olarak resimlerle etrafınızdaki dünyayı anlamanıza yardımcı oluyor — bir tür birincil araştırma, bilgi kaydetme yöntemi ve etkileyici bir çıkış noktası. John Berger'e göre çizim, otobiyografik bir aktivite gibi. Çizim sayesinde eylem ve hareketlerimizi anlıyoruz. Ben de hayatımı ve deneyimlerimi çizimlerim üzerinden anlıyorum, tuttuğum kişisel günlüklerim bile görsel günlükler.&nbsp;Yaptığım performanslar da buna bağlı olarak ister sanal ortamda ister evimin salonunda olsun, hep çizimi hareketle birlikte sunduğum işler oldu. İnsanların doğuştan gelen iki dili var: ses ve resimli dil. Resimli dil, hareket etrafındaki dile denk düşüyor. Performanslarım, çizim deneyimimin yoğunlaştığı bir hâl — mekâna düşünceyi hareketle çiziyor, çizimlerimle de duyguları işliyorum.&nbsp;Senin için en zor performansın hangisiydi, neler deneyimledin?<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/performistanbul/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Performistanbul</a> iş birliğiyle gerçekleştirdiğimiz Anıt Sayaç performansım diyebilirim. Anıt Sayaç, şairler Birhan Keskin&nbsp;ve Aslı Serin'in, Zeren Göktan'ın sergisindeki bir eserden ilhamla tam 2 yılda yazdıkları ve kadın cinayetlerini konu alan bir şiir. Performansın temeli o olduğu için kendi yaratım sürecimde de şairlerinki kadar derinlikli bir yaratım süreci geçirmemin gerektiğini düşündüm.Aralarındaki diyaloğun bir parçası olmak için şairlerden şiirin ses kayıtlarını aldım. Kendi konfor alanımın dışına çıkarak performans boyunca kapalı bir alanda ve belirli bir süre boyunca tekrar tekrar şiiri dinleyerek çizimlerimi yaptım. Performans ortamımı da tam ortasında kapalı kalacağım, etrafımı saran büyük bir çember olarak seçtim. Böylece çizimlerimi, döne döne sırayla ve büyük bir sabırla, kendimi fiziksel ve mental olarak da sıkıştırarak büyük bir duygu yoğunluğunda gerçekleştirmiş oldum.&nbsp;Değinmek istediğim bir başka unsur, toplamda iki kere yaklaşık 3'er saat süren bu performansta, çizimlerimde kullandığım monoprint tekniği. Bu teknik, şiirin keskinliğine karşın oldukça hassas bir süreç gerektiriyor — yapıldığı sırada tüm vücut kontrol altında olmalı, sabır istiyor ve doğası gereği, oldukça zorlayıcı. Performans, Instagram ve Zoom üzerinden iki ayrı kanaldan canlı yayımlandı.Daha sonrasında ortaya çıkanlar, hâlâ davası süren 12 kadının fotoğrafı üzerine yaptığım nakış, çizim ve şiirlerle birlikte bir kitapta birleşti. Bunu takiben, gerçekleştirilen arşiv taraması, görsel dünyam ve şiirin bir aradalığı, ortaya sergi fikrini çıkarttı. 6 Ağustos'a kadar ziyaret edilebilen <a fr-original-style="" href="http://kiraathane.com.tr/sezon-programi/2021-06-25-birinin-acisi-oburune-gecmiyor-" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birinin Acısı Öbürüne Geçmiyor</a> sergisi, İstanbul Kıraathane'de gerçekleşiyor.&nbsp;Kitap ve sergi için hazırlanırken duygularımı bastırdığımı fark ettim. Performansta yaşadığım yoğunluğu ve sıkışmayı, başta kitap ve sergi sürecine de taşımak isterken, bir anda kendi akıl sağlığımı ve mantığımı da korumak adına kendimi yabancılaştırma kararı aldım. Açılışta genç bir kadının hıçkıra hıçkıra ağladığını gördüğümde uzaklaştırmaya çalıştığım yoğunluk geri geldi.&nbsp;Daha sonra başka ziyaretçilere sergiyi anlatırken ben de ağlamaya başladım — bir zincir etkisi gibi diğer kadınların da ağladığını gördüm. Bu deneyim, sergiyi ne kadar mantığa dayalı bir süreç içinde inşa etmiş olsak da yoğunluğunun gücünü göstermiş oldu. Beni bir insan ve sanatçı olarak oldukça etkiledi.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/0/1627248268496.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Nakşetmek, Nakışlı Yerleştirme, 2021 | Birinin Acısı Öbürüne Geçmiyor Sergi, Kıraathane<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Gelecekten bildir: Bir tarih seç, oraya git ve bize o gün performans sanatının geleceğini düşündüğün noktadan bildir.&nbsp;Son üç yıldır Instagram için artırılmış gerçeklik teknolojisini kullanan filtreler üretiyorum ve filtrelerin performans sanatının yeni kıyılarından biri olacağını düşünüyorum. AR filtreler, kullanıcılara yeni bir makyaj, kostüm veya fiziksel özellikler vererek seçilebilen yeni kişilikler sunuyor — yani yeni bir kimlik veriyor.&nbsp;Kullanıcılar, istedikleri görünüme bürünüp bir başkası gibi davranabiliyor, keşfedebiliyor ve aktif bir performans deneyimi sunabiliyorlar. AR filtreler, onları kullananlar sayesinde var oluyorlar — onlarsız bir hiç gibiler. Kullanıcının ruh hâline, kullanımına ve hareketlerine bağlı olarak değişiyorlar. Kısa süreli ve her yeni kullanıcıyla beraber yeniden doğan bir yapıları var.&nbsp;Bu sebeplerden dolayı, hem bir kullanıcının performans yapabilmesine olanak sağlayan hem de bir performans sanatçısının bir aracı olabilecek bu filtrelerle birlikte, hibrit bir kondisyonun ortaya çıktığı bir gelecek mümkün diye düşünüyorum.&nbsp;Geleceği zihninde nasıl konumlandırıyor ve tanımlıyorsun?&nbsp;Bu soruyu sanatçı hayatımın en uzak köşesinden, ilk çizimlerimden biriyle cevaplamak istiyorum. Küçüklüğümden beri gelecekte — ister yapay zekâya sahip robotlar ister başka dünyalardan varlıklar olsun — daha farklı türlerle bir arada yaşayacağımızı hayal ediyorum.&nbsp;Annemler çocuk filmleri izlemeyi sevmedikleri için birlikte bilim kurgu ve aksiyon filmlerine gidiyorduk. O filmlerin etkisiyle geceleri annemden korkmaya başlamıştım. Uzaylılar tarafından kaçırıldığına ve beni gece öpmeye gelen kadının aslında annem olmadığına inanıyordum. Aşağıdaki çizimde hem annem hem de annemin yerine geçen uzaylıyı birlikte ve yanlarında diğer uzaylılarla huzur içerisinde resmetmişim.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/0/1627247932101.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.33" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Uzaylı Annem, Yağlı Pastel, 1995<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Gelecek deyince aklına gelen: Bir isim, bir albüm, bir performans, bir kitap, bir mekân.Yıllardır makine öğreniminin, algoritmaların ve yapay zekânın geleceğimizi şekillendireceği konuşuluyor. En büyük tehlikelerinden birinin ön yargılı veriler olduğunu düşünüyorum — eğer yapay zekâ bu verileri içeren algoritmalarla beslenirse bütün sistemin ön yargılı veriler üretmesi endişelendirici bir ihtimal. Bunun sonucu, özgünlüğü yitirmek olacak.Yapay zekânın çoğulcu politikasının dışına çıkma çabasıyla ilgili yapılan proje ve sanat işleri benim için çok önemli. Örnek olarak sanatçı Jake Elwes'in yapay zekâ ve drag performansının kesişimini araştıran <a fr-original-style="" href="https://zizi.ai/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Zizi Show</a>'u verebilirim. Drag cinsiyete meydan okuyup ötekiliği keşfederken yapay zekâ da gizemli bir araç görevini görerek sosyal ön yargıyı işliyor. Zizi, bu ikisini, makine öğrenimini kullanarak oluşturulan derin, sahte ve sentezlenmiş bir drag kimliği aracılığıyla birleştiriyor ve toplumu çevreleyen anlatılara meydan okumak için kabare ve müzikal tiyatroyu kullanmayı amaçlıyor.

Duende

Performans sanatının yeni kıyısı: Instagram filtreleri.

Performans sanatçılarıyla gelecek tahayyülleri V

Muhakkak etrafınızdaki birileri İstanbul’dan bahsederken buranın artık “Eski İstanbul olmadığını” söylüyordur. İşin ilginç tarafı, bunun hangi uzunluktaki bir periyotla ilgili söylense de doğru çıkması. Çünkü İstanbul nefes alan bir şehir; fakat dinamik olmasının bir sonucu olarak nefesleri düzensiz. Son birkaç aydır da ayağınızın gitmeye alıştığı yerler somut bir yıkıma bağlı olmaksızın mekânlarını terk edebiliyor. Yani, şehrin çehresi dediğimiz demi, hızlanarak değişmeye devam ediyor. Bunu bir yıla bağlamak ne kadar doğru emin değilim fakat referans olarak bir zamana odaklanarak izah etmek mühim. Çünkü İstanbul gibi bir şehri planlarken veya planından bahsederken geçmişindeki dönüşümlere de selam vermek önemli. Örneğin, 1957-1960 yılları arasında açılan kimi yollar ve Boğaz Köprüsü’nün yapımı kimi bellek çalışmaları için bildiğinizden daha fazlası olabilir.&nbsp;&nbsp;İmar seferberliği sonucu açılan yollar: Adnan Menderes’in başbakanlık görevini sürdürürken açıkladığı “imar seferberliği”, planlanan caddeleriyle “şehre girişin” keyfini artırmayı amaçlıyordu. Kötü bir kasaba girişi olarak değerlendirilen yolların yapımı için yıkılacak yapıları envanter girişleriyle arşivleyecek Eski Eserler ve Anıtlar Kurulu ise 1970’te kurulacaktı. Dolayısıyla, Millet Caddesi 1957’deki yıkımların sonucunda doğarken ucunun Beyazıt Meydanı’na çıkarılması için Şimkeşhane ve Hasan Paşa Hanı’nın yarısının yıkılıp yola katıldığı biliniyor. Fakat Karaköy’ü Tophane’ye bağlayan Kemeraltı Caddesi’nin açılması için yıkılan binalar hakkında pek bir şey bilinmiyor. Çünkü, 1850-1920 yılları arasında “Batı ülkelerindeki” mimari akımların etkisiyle inşa edilen binalar, envanter olarak fişlenemeden yıkılıyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-11T02:14:18.383Z.jpeg" alt="mimar sinan"><figcaption>Yine, Tophane-Beşiktaş arasındaki yol genişletilirken Mimar Sinan eseri hamam da tarihte hatırlanmayacak bir ayrıntıya dönüşüyor. Fındıklı Hamamı da aynı kaderi paylaşıyor.&nbsp; Kaynak: Dünya Bizim</figcaption></figure>Köprü yıkımları: Şehir plancısı İlhan Tekeli, <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDJkNmNiMDk1MmFiMDAwODZiYTFhMCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRhcmlodmFrZmkub3JnLnRyJTI1MkZraXRhcCUyNTJGaXN0YW5idWwtdmUtYW5rYXJhLWljaW4ta2VudC1pY2ktdWxhc2ltLXRhcmloaS15YXppbGFyaSUyNTJGODQ="">İstanbul ve Ankara için Kent İçi Ulaşım Tarihi Yazıları</a> kitabında Boğaziçi Köprüsü’nün yapımıyla ilgili şehrin sakinlerinin ikiye bölündüğünü ve siyasetin bir inşaatta ne kadar önemli olduğunun altının çizildiğini anlatıyor. Yapımına karar verilirken dört tane rapor hazırlatılan köprünün mezarlık, hazine, çeşme, su deposu gibi 163 taşınmaz varlığın kaldırılmasına sebep olduğu belirtiliyor. Fakat köprünün en mühim etkisinin, şehrin kentsel alanı genişletmesi ve dolayısıyla artan nüfus için kimi yapıların teker teker yıkılması olduğunun altı çiziliyor.&nbsp;Sadece konutlar için de değerlendirilmemesi gereken yıkımlar, farklı kentsel fonksiyonların inşasını da barındırıyor. Mimar Besim Çeçener’e <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDJkNmNiMDk1MmFiMDAwODZiYTFhMCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5uYWRpcmtpdGFwLmNvbSUyNTJGa2l0YXBhcmFfc29udWMucGhwJTI1M0ZrZWxpbWUlMjUzRCUyNTI1RERzdGFuYnVsJTI1MjUyN3VuJTI1MkJrJTI1MjVGQ2x0JTI1MjVGQ3IlMjUyQnZlJTI1MkJpbWFyJTI1MkJzb3J1bmxhciUyNTI1RkQ="">göre</a> 1987’ye kadar olan kimi yıkımlar beraber okunabiliyor. Eski bir sahil sarayı olan Boğaziçi Lisesi’nin yıktırılması, yapımıyla kentsel sit alanını bozan İstanbul Üniversitesi ek binası, Sultanahmet Meydanı’ndaki eski Adalet Sarayı’nın hizmete açılmasından sonra bulunduğu açıklanan Bizans İmparatorluğu kalıntıları da bunlara örnek olarak sayılabiliyor. Bütün bunlar paralel bir evrende nasıl bir İstanbul olduğu konusunda ise bir fikir vermeye yetmiyor. Ama bilirsek geleceğe dair bir umut vadediyor.

Aposto İstanbul

İstanbul dinamik bir şehir ve sıklıkla değişimle karşı karşıya kalıyor. Bu sefer eskilerden ders çıkarmak isteyenler için arşivlenemeyen yıkımların bize nasıl tesir ettiğini derliyoruz.

Anıt ile ilgili hikayeler