Soli

Kenti korumak için yapılan surlar, surların devamlılığı için oluşturulan bostanlar ve toprağın koruduğu bir mahallenin hikâyesi. 

Toprağın hâkimiyet kurduğu surlar

Muhakkak etrafınızdaki birileri İstanbul’dan bahsederken buranın artık “Eski İstanbul olmadığını” söylüyordur. İşin ilginç tarafı, bunun hangi uzunluktaki bir periyotla ilgili söylense de doğru çıkması. Çünkü İstanbul nefes alan bir şehir; fakat dinamik olmasının bir sonucu olarak nefesleri düzensiz. Son birkaç aydır da ayağınızın gitmeye alıştığı yerler somut bir yıkıma bağlı olmaksızın mekânlarını terk edebiliyor. Yani, şehrin çehresi dediğimiz demi, hızlanarak değişmeye devam ediyor. Bunu bir yıla bağlamak ne kadar doğru emin değilim fakat referans olarak bir zamana odaklanarak izah etmek mühim. Çünkü İstanbul gibi bir şehri planlarken veya planından bahsederken geçmişindeki dönüşümlere de selam vermek önemli. Örneğin, 1957-1960 yılları arasında açılan kimi yollar ve Boğaz Köprüsü’nün yapımı kimi bellek çalışmaları için bildiğinizden daha fazlası olabilir.&nbsp;&nbsp;İmar seferberliği sonucu açılan yollar: Adnan Menderes’in başbakanlık görevini sürdürürken açıkladığı “imar seferberliği”, planlanan caddeleriyle “şehre girişin” keyfini artırmayı amaçlıyordu. Kötü bir kasaba girişi olarak değerlendirilen yolların yapımı için yıkılacak yapıları envanter girişleriyle arşivleyecek Eski Eserler ve Anıtlar Kurulu ise 1970’te kurulacaktı. Dolayısıyla, Millet Caddesi 1957’deki yıkımların sonucunda doğarken ucunun Beyazıt Meydanı’na çıkarılması için Şimkeşhane ve Hasan Paşa Hanı’nın yarısının yıkılıp yola katıldığı biliniyor. Fakat Karaköy’ü Tophane’ye bağlayan Kemeraltı Caddesi’nin açılması için yıkılan binalar hakkında pek bir şey bilinmiyor. Çünkü, 1850-1920 yılları arasında “Batı ülkelerindeki” mimari akımların etkisiyle inşa edilen binalar, envanter olarak fişlenemeden yıkılıyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-11T02:14:18.383Z.jpeg" alt="mimar sinan"><figcaption>Yine, Tophane-Beşiktaş arasındaki yol genişletilirken Mimar Sinan eseri hamam da tarihte hatırlanmayacak bir ayrıntıya dönüşüyor. Fındıklı Hamamı da aynı kaderi paylaşıyor.&nbsp; Kaynak: Dünya Bizim</figcaption></figure>Köprü yıkımları: Şehir plancısı İlhan Tekeli, <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDJkNmNiMDk1MmFiMDAwODZiYTFhMCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRhcmlodmFrZmkub3JnLnRyJTI1MkZraXRhcCUyNTJGaXN0YW5idWwtdmUtYW5rYXJhLWljaW4ta2VudC1pY2ktdWxhc2ltLXRhcmloaS15YXppbGFyaSUyNTJGODQ="">İstanbul ve Ankara için Kent İçi Ulaşım Tarihi Yazıları</a> kitabında Boğaziçi Köprüsü’nün yapımıyla ilgili şehrin sakinlerinin ikiye bölündüğünü ve siyasetin bir inşaatta ne kadar önemli olduğunun altının çizildiğini anlatıyor. Yapımına karar verilirken dört tane rapor hazırlatılan köprünün mezarlık, hazine, çeşme, su deposu gibi 163 taşınmaz varlığın kaldırılmasına sebep olduğu belirtiliyor. Fakat köprünün en mühim etkisinin, şehrin kentsel alanı genişletmesi ve dolayısıyla artan nüfus için kimi yapıların teker teker yıkılması olduğunun altı çiziliyor.&nbsp;Sadece konutlar için de değerlendirilmemesi gereken yıkımlar, farklı kentsel fonksiyonların inşasını da barındırıyor. Mimar Besim Çeçener’e <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDJkNmNiMDk1MmFiMDAwODZiYTFhMCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5uYWRpcmtpdGFwLmNvbSUyNTJGa2l0YXBhcmFfc29udWMucGhwJTI1M0ZrZWxpbWUlMjUzRCUyNTI1RERzdGFuYnVsJTI1MjUyN3VuJTI1MkJrJTI1MjVGQ2x0JTI1MjVGQ3IlMjUyQnZlJTI1MkJpbWFyJTI1MkJzb3J1bmxhciUyNTI1RkQ="">göre</a> 1987’ye kadar olan kimi yıkımlar beraber okunabiliyor. Eski bir sahil sarayı olan Boğaziçi Lisesi’nin yıktırılması, yapımıyla kentsel sit alanını bozan İstanbul Üniversitesi ek binası, Sultanahmet Meydanı’ndaki eski Adalet Sarayı’nın hizmete açılmasından sonra bulunduğu açıklanan Bizans İmparatorluğu kalıntıları da bunlara örnek olarak sayılabiliyor. Bütün bunlar paralel bir evrende nasıl bir İstanbul olduğu konusunda ise bir fikir vermeye yetmiyor. Ama bilirsek geleceğe dair bir umut vadediyor.

Aposto İstanbul

İstanbul dinamik bir şehir ve sıklıkla değişimle karşı karşıya kalıyor. Bu sefer eskilerden ders çıkarmak isteyenler için arşivlenemeyen yıkımların bize nasıl tesir ettiğini derliyoruz.

Millet Caddesi ile ilgili hikayeler