<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/gulsenaytac/?originalSubdomain=tr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Gülşen Aytaç</a>Servi, ayrıntılı bir evrim geçmişi olan süper kıta <a fr-original-style="" href="https://link.springer.com/article/10.1007/s12231-023-09570-1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pangea</a>'nın yaklaşık 150 milyon yıl önce parçalanmasından sonra süregelen ilk ağaç türleri arasında bulunuyor. Yaprak dökmeyen, iğne yapraklı bu küçük kozalaklı ağaç, <a fr-original-style="" href="https://www.picturethisai.com/ask/Cupressus_sempervirens-1.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1000 seneden fazla</a> yaşayabilir. Sütun formundan yaygın olan forma kadar çok değişken bir taç şekline sahiptir. <a fr-original-style="" href="https://forest.jrc.ec.europa.eu/media/atlas/Cupressus_sempervirens.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Doğal yaşam alanı</a> Doğu Akdeniz havzası ve Orta Doğu çevresindeki yarı kurak dağlardır. Ancak eski uygarlıklardan bu yana uzun bir ekim geleneğine sahip olduğundan doğal yayılım alanı hala net olarak belirtilmemiştir.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://link.springer.com/article/10.1007/s12231-023-09570-1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tarihte</a> ağacın antik Elam, Sümer, Mısır ve İran'dan başlayarak Yunan-Roma dünyasına, İslam imparatorluklarına ve Batı Avrupa'ya kadar uzanan örnek kullanımları ve anlamları görülür. Serviler binalarda, tabutlarda, mobilyalarda, heykellerde, merhemlerde kullanıldığı gibi, dini ve manevi sembol olarak, bahçelerde, mezarlıklarda, ve güzel sanatlarda motif olarak da kullanıldığını görebiliyoruz. Serviden etkilendiği bilinen pek çok sanatçının &nbsp;edebi ve görsel eserlerinde de servi, ikona olarak bulunur. Örneğin, Gudea silindirleri, Firavun Tutankhamun'un dış tabutu, Virgil ve Firdevsi'nin şiirleri, İstanbul'un Topkapı Sarayı Bahçesi, Shakespeare'in oyunları, Van Gogh’un “Serviler” tablosu gibi.Mitolojide servi ağacı genellikle tanrılar Apollo ve Artemis ile ilişkilendirilir.Pausanius'a göre Artemis'in tapınaklarının birçoğu kutsal servi korularının arasındaydı. Servi aynı zamanda yeraltı dünyasının tanrısı Hades ile de ilişkilendirilir.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://atemplewild.com/materia-mythica/cypress" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Eski zamanlarda</a> bu ağaçların kutsal tapınak korularının yanı sıra mezarlıkların, ölüleri onurlandıran ritüel alanlarının ve yeraltı dünyasına girişlerin yakınlarında bulunduğu söylenir. Günümüz Ortodoks Hıristiyan Yunanistan'ında bile servi hala mezarlıklara dikilir.&nbsp;Yine mitolojide Ovid, servi ile ilgili hüzünlü bir hikaye anlatır. Hikayeye göre, tanrı Apollon tarafından sevilen <a fr-original-style="" href="https://ancient-literature.com/cyparissus/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kyparissos</a> (Servi’nin latince ismi) adında bir Yunan gencinin yaşadığı adada mücevherler, taşlar ve incilerle süslenmiş altın boynuzlu bir geyik yaşarmış. Evcil ve korkusuz olan bu geyik, tanıdıklarını ziyaret eder ve yabancıların onu sevmesine izin verirmiş. Özellikle Kyparissos geyiğe hayranmış ve onu sık sık suya ve otlağa götürür, boynuzları için çelenkler örermiş. Sıcak bir yaz günü, Kyparissos ciritiyle talim yaparken yanlışlıkla geyiği dinlendiği yerde öldürmüş. Kalbi tamamen kırılan Kyparissos, kendini öldürmek isteyerek ağıt yakmış. Tanrı Apollon onu teselli etmeye çalışmış ancak Kyparissos’u ikna edememiş. Kederinden tükenen Kyparissos eriyerek bir servi ağacına dönüşmüş.&nbsp;Bu mitten dolayı ise servi ağacı yas sembolü olarak da kabul ediliyor.&nbsp;Servi ağacı <a fr-original-style="" href="https://www.academia.edu/29564842/T%C3%BCrk_K%C3%BClt%C3%BCr%C3%BCnde_Servi_A%C4%9Fac%C4%B1_tr_Dergisi_Say%C4%B1_11" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türk kültür ve mitolojisinde</a> doğum, ölüm ve varoluşu simgeler.Fiziksel olarak gövdesinin gökyüzüne doğru uzanmasıyla ruhaniliği, cennete ulaşmayı ve doğruluğu temsil eder. Başka kaynaklarda da servi ağacı iyi şans ve kötülüklerden korumaya yarayan ağaç olarak kabul edildiği &nbsp;gibi aynı zamanda bolluk ve bereketi simgeleyen bir hayat ağacıdır. &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://core.ac.uk/reader/199435300" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bizans döneminde</a> servi ormanlarının bulunduğu Baltalimanı’ndan İstinye Koyu’na kadar olan bölge ve Kanlıca, fetihten sonra da korunmuş ve servilerden oluşan hasbahçeler olarak anılmış.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1853799" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kanuni Sultan Süleyman döneminde</a> ise Fenerbahçe Burnu’na dikilmiş 450’den fazla servi ağacı günümüze kadar ulaşmış. O dönemlerde mezarlıklarda tercih edilmeye başlanmasının nedenlerinden biri kimyasal etkileşimlerle toprağı temizleyen bir ağaç olması.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://core.ac.uk/reader/199435300" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hoş kokulu</a> reçinesi mezarlıklarda çürüyen cesetlerden ortaya çıkan amonyağı toprakta iken temizler, havaya karışmasını önler. Ayrıca reçinesinin&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.agacinizinde.com/agaclar-konusuyor/servi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mikrop kırıcı özelliği</a> bulunur bu yüzden &nbsp;koleraya karşı da kullanılmıştır. Tarihte, tüm bu özellikleri nedeniyle servi ağacına zarar verenlerin sürgün cezasına çarptırıldığı söylenir.Eski yazmalara göre, Osmanlı saray bahçelerinde hep bir doğallık bulunur. Servi ve diğer ağaçlar hiç bir şekle sokulmaya çalışılmamış, aksine doğal olarak yetiştirilmişler. Minyatürlerde hasbahçelerde servi ağaçları tasvir edildiği gibi saray bahçelerinde de görülür. Hatta minyatürlerde cennet tasvirlerinde kullanıldığından, Osmanlı’da <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1853799" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">cennet ağacı</a> olarak motiflere işlenmiş. Mezarlıklarda mezar taşlarına, binaların cephelerinde, çini süslemelerinin boyamalarında kullanılmış ve ayrıca gazel ve kasidelerde uzun boylu sevgili anlamında edebiyata konu olmuş.&nbsp;Servi ağacının ekolojik ve ekonomik faydaları nelerdir?&nbsp;Son yıllarda servi, <a fr-original-style="" href="https://www.srs.fs.usda.gov/pubs/ja/ja_parresol014.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ekolojik nitelikleri</a> sayesinde;&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ormanların çölleşmeye karşı korunmasında,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">toprağın sığ ve bozuk olduğu, başka orman ağacı türünün yetişemediği sıcak bölgelerde toprak muhafazasında,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">rüzgara karşı dayanıklı olduğu için fırtına ve hatta kasırga gibi kuvvetli rüzgarlardan kaynaklanan sorunları önlemede,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">yüksek taban suyunun dengelenmesine ve taşkın kontrolünde,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">yeraltı suyunun yeniden doldurulmasını ve atık su arıtmasını sağlamakta kullanılıyor.</li></ul>Ayrıca, yaşlı servi ağaçlarının tepeleri, büyük kuşlar için yuvalama alanları oldukları gibi amfibiler için de üreme alanları yaratıyorlar.&nbsp;Servi,&nbsp;<a fr-original-style="" href="http://cupressus.ipp.cnr.it/cypfire/files/Sistema_Cipres_cap2.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yangın ekolojisinde</a> de önemli bir ağaçtır. Yapılan araştırmalarda rüzgar kırıcı olmasından ötürü yangın riskinin yüksek olduğu bölgelerde servi ağacı dikimi yapıldığında yangının yayılmasının engellendiği ortaya konmuş. Hızlı bir şekilde bitki örtüsünü etkileyen yangınlarda, meşale gibi tüm servi ağaçlarının alev alması ve alevlerle çevrelenmesi olasılığı, kalın sert kabuklu türlere (çamlar vb.) göre oldukça azdır.&nbsp;Servi ağacının <a fr-original-style="" href="https://greencleanguide.com/economic-importance-of-cupressus-spp/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">odunu</a> oldukça yüksek verime sahiptir. Baskı ve gazete kağıdı için kağıt hamuru üretimine uygundur. Aynı zamanda servi ağacı peyzaj kullanım amacıyla fidanlıklarda süs bitkisi olarak üretilir. Bakım maliyeti düşük olması nedeniyle &nbsp;kamusal parklarda, bahçelerde ve caddelerde tercih edilir.. Öz odun koyu çizgili açık kahverengi, orta derecede sert, mobilya ve inşaat malzemesi yapımına uygundur. Dayanıklı bir kereste yapısı vardır bu yüzden eskiden demiryolu yapımında ahşap travers olarak sıklıkla kullanılmaktaydı. Günümüzde kullanım devam etse de eskiye göre daha azdır.&nbsp;Antiseptik bir yapıya sahip olduğundan tedavi gerektirmeyen en dayanıklı iğne yapraklı ağaçlardan biridir. Yaprakları esansiyel olduğu için ise, kozmetikte sıklıkla kullanılır. İç mimaride tavanlarda, kapı panellerinde ve döşeme yapımında tercih edilen bir ahşaptır. Ayrıca kurşun kalem gibi küçük ahşap ürünlerin yapımında da sıklıkla servi ağacı kullanılır.&nbsp;

Doğu Akdeniz Havzası ile ilgili hikayeler