Akkuyu Nükleer A.Ş., 26 Temmuz'da Mersin'de inşaatı devam eden ve en büyük hissedarı Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu (Rosatom) olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali&nbsp;(ANGS) projesinin ana yüklenicisi olan Titan-2 IC İçtaş ile sözleşmesini feshettiğini açıkladı. Titan-2 IC İçtaş'ın %50-50 hissedarlarının ise IC İbrahim Çeçen Yatırım Holding'in inşaat şirketi IC İçtaş İnşaat ve Rusya merkezli Titan-2 şirketi olduğu aktarıldı.Rosatom, Akkuyu Nükleer'in, Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına uygun olarak kurulduğu ve Türkiye'de tüzel kişiliği olduğu belirtilen Rusya merkezli Titan-2 şirketinin hissedarı olduğu bir şirket olan TSM Enerji'ye devredileceğini bildirdi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Fesih işlemi hukuka aykırı"</h2>IC İçtaş ise bu durumun "hem Türkiye Cumhuriyeti hukukuna hem de uluslararası hukuka aykırı olduğunu"&nbsp;belirtti. Bunu bir "oldu bittiye getirme çabası" olarak değerlendiren şirket şu açıklamayı yaptı:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Tüm Mühendislik, Tedarik ve İnşaat işlerinin (EPC) tek bir Rus şirketine hileli, hukuk tanımaz bir şekilde verilmesi; projenin yönetimindeki Türk şirketlerinin varlığını bir oldu bittiye getirerek bitirmeye, projenin yönetim kadrolarında yer alan 3 bine yakın Türk personeli ve bu kadronun yönetiminde çalışan %93’ü Türk 25 bin kişilik çalışan kadromuzu tasfiye ederek Türk şirketlerini sadece standart inşaat işleri yapan alt taşeron seviyesine indirgemeye çalışmaktır."</blockquote>IC İçtaş, aynı zamanda Akkuyu Nükleer'in açıklamalarının gerçeğini yansıtmadığını, sahadaki işlerin durdurulduğunu ve çalışanların mağduriyetinin önlenmesi için ücretli izne gönderildiğini aktardı. Bloomberg'e konuşan şirket yetkilileri, sözleşmenin feshine yönelik hem Türkiye'de hem Londra'da yasal işlem başlatacaklarını duyurdu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan: Rosatom, 5 Ağustos'taki açıklamasında "IC İçtaş'ın projenin kalitesini ve teslim süresini etkileyen sözleşme ihlalleri yaptığını ve iş güvenliğine dair endişelerin olduğunu"&nbsp;belirtti. Ayrıca "projede çalışan tüm Türk taşeronların sözleşmelerinin yenilendiğine veya en yakın zamanda yenileneceğine" dikkat çekti. Türkiye vatandaşı olan çalışanların ücretlerine %35 zam yapıldığı haberi de bu açıklamaların ardından geldi.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Taahhütler neydi?</h2>Mayıs 2021'de CHP’den Ahmet Akın'ın "Projeden alınacak elektriğin 3 kat pahalıya geleceğine dair iddiasını" araştıran <a fr-original-style="" href="https://www.dogrula.org/dogrulamalar/akkuyu-nukleerin-elektrigi-3-kat-pahaliya-gelecek-iddiasi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Doğrula.org</a>'da yer alan habere göre, 2010'da Resmî Gazete'de yayımlanan kararla Türkiye, nükleer santral çalışır ve elektrik üretir duruma geldikten sonra en az 15 yıl boyunca iki güç ünitesinden üretilen elektriğin %70'ini, diğer iki güç ünitesinden üretilen elektriğin %30'unu kilovatsaati 12,35 sentten alma taahhüdü vermişti. Üstelik bu meblağın 15,33 sente kadar arttırılabileceği yazıyordu.&nbsp;"Resmî Gazete'nin yayımladığı tarihe en yakın bulabildiğimiz tarih 2011 Aralık ayına baktığımızda elektriğin günlük fiyatının kilovatsaatte genelde 8 ila 11 sent arasında olduğunu gördük." ifadelerini kullanan Doğrula.org, araştırmasından yola çıkarak iddianın doğru olduğu sonucuna varmıştı. O dönemde, Türkiye'nin enerji ihtiyacının yaklaşık %10'unun bu projeyle karşılanmasının hedeflendiği aktarılmıştı.Proje sözleşmesinin yapıldığı 2010'da, Türkiye'de üretilen elektriğin kuruluşlara göre dağılımı ise şöyleydi:<img src="https://images.aposto.com/2022/7/2/1660075884007.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.14" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">EPDK'nin Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyonu raporu1 Temmuz 2022'den itibaren geçerli olacağı açıklanan son verilere göre ise "mesken olarak kullanılan; müstakil binalar, apartmanlar ve apartman içindeki bağımsız bölümler, konut kooperatifleri ve konut siteleri gibi alanları kapsayan 'tek terimli tek zamanlı alçak gerilim mesken tarifesi'" dikkate alındığında elektrik birim fiyatı, Türkiye'de ilk 240 kilovatsaat enerji için 1,45 lira. Şu an 17,91 Türk lirası seviyesinde seyreden dolar kuruna göre hesaplama yaptığımızda elektriğin kilovat saati 0,08 dolara denk geliyor. Bu durumda, şu anki elektrik tarifesinin Akkuyu NGS projesi sonucunda satın alınacağı taahhüt edilen elektrikten daha ucuz olduğunu söylemek yanlış olmayacak.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye'de elektriğin ne kadarı Rusya'dan sağlanıyor?</h2>Türkiye'de son yıllarda yüksek sıcaklıkların da etkisiyle hidroelektrik santrallerinin doluluk oranlarının düştüğü ve elektrik üretiminde doğal gaz çevrim santrallerinin öne çıktığı belirtilmişti. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı'nın son verileri, 2021'de elektrik üretiminin %32,7'sinin doğal gazdan, %31,4'ünün kömürden, %16,8'inin hidrolik enerjiden, %9,4'ünün rüzgardan, %4'ünün güneşten, %3,2'sinin jeotermal enerjiden ve %2,4'ünün diğer kaynaklardan elde ettiğini ortaya koydu. BBC Türkçe'nin yıl sonunda yayımlanan haberiyse, devlete bağlı Elektrik Üretim Anonim Şirketi'nin (EÜAŞ) altı doğal gaz çevrim santralini bünyesinde bulundurduğunu ve İstanbul, Tekirdağ, Bursa ve Lüleburgaz'daki bu santrallerin ciddi bir bölümünde elektrik üretiminin Rusya'dan gelen doğal gazla sağlandığını aktardı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan:&nbsp;KPMG Türkiye ile Enerji IQ'nun hazırladığı "Enerji Sektörel Bakış 2022" raporu, elektrik üretiminde kullanılan doğal gazın payının geçtiğimiz iki yıla kıyasla artarak %33 olarak gerçekleştiğini ortaya koydu. Türkiye'deki doğal gaz talebinin %99'undan fazlasının ise ithalat ile karşılandığını ve doğal gaz ithalatında ilk sırayı Rusya'nın aldığını belirten rapora göre, Türkiye 2021'de ithal ettiği 58,70 milyar metreküp doğal gazın %44,87'sine karşılık gelen 26,34 milyar metreküp doğal gazı Rusya Federasyonu'ndan ithal <a fr-original-style="" href="https://home.kpmg/tr/tr/home/gorusler/2022/04/enerji-sektorel-bakis.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etti.</a></li></ul>

Aposto Gündem

Akkuyu'da neler oluyor?

2012’de Kütahya’da hizmete açılan ve inşası IC İçtaş tarafından yürütülen Zafer Havalimanı, satılığa <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-08-26/airport-for-sale-tells-a-tale-of-140-billion-turkish-overreach" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkarıldı</a>. Bloomberg’e açıklamalarda bulunan IC İçtaş Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah Keleş, “Havalimanını yaptığımız yatırımı bize ödeyebilecek ve borcu üstüne alabilecek herhangi bir tarafa devretmeye hazırız”&nbsp;dedi.• Ne kadar harcandı?&nbsp;Zafer Havalimanı, Türkiye’deki birçok altyapı ve inşaat projesi gibi yap-işlet-devret modeliyle hizmete açıldı. 2011’de başlayan ve 18 ay süren inşaat aşamasında 50 milyon avro yatırım yapan IC İçtaş’a devlet, 2012-2020 döneminde 49,5 milyon avro garanti ödemesi yaptı. Fakat yolcu trafiğinin çok düşük olması nedeniyle para kazanamayan IC İçtaş, her sene havalimanına sermaye aktarmaya devam etti.• Havalimanının karnesi:&nbsp;Covid-19 nedeniyle uçuşların ciddi oranda azalması, havalimanına indirilen son darbe oldu.&nbsp;2021’de devletin IC İçtaş’a taahhüt ettiği 1,3 milyon yolcuya karşılık sadece 7 bin kişi Zafer Havalimanı’nı kullandı. 2020’de ise 1,3 milyon yolcu hedefinin yalnızca %6’sına ulaşılmıştı.•&nbsp;Neden önemli?&nbsp;Resmî veriler, Ak Parti’nin iktidara geldiği 2003’ten bu yana 181 projenin kamu ve özel sektör ortaklığı ile hayata geçirildiğini ve bu projelerin yarısından fazlasının yap-işlet-devret modeli üzerinden kurgulandığını <a fr-original-style="" href="https://koi.sbb.gov.tr/Main_EN.aspx" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>. Dolayısıyla devlet, birçok projede gelecekteki kullanım haklarına yönelik iyimser tahminler üzerinden garanti ödemeleri yaparak şirketlerin zararını kapatmaya çalışıyor.• Kim, ne dedi? Bloomberg’ün haberinde, devlet tarafından garanti ödemeleri yapılan Kuzey Marmara Otoyolu ve Gebze-İzmir Otoyolu gibi projelerde de hedeflerin tutturulamadığı belirtiliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Başkent Üniversitesi’nden&nbsp;Prof. Uğur Emek, “Projeler, gelecek yıllardaki hükümetlerin operasyonel kapasitesine ve bütçesine zarar veriyor. Bugün, Sağlık Bakanlığı’nın bütçesinin üçte birini şehir hastaneleri ile ilgili ödemeler oluşturuyor,” diyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ak Parti milletvekili Yaşar Kırkpınar ise “Zafer Havalimanı, kamu-özel projelerinin %70’inin başarılı olduğu bir sistemin “ufak” bir parçasını temsil ediyor,” ifadelerini kullanıyor.</li></ul>

Pareto

Satılık havalimanı ve kamu-özel iş birliği projelerinin geleceği

• <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-08-26/airport-for-sale-tells-a-tale-of-140-billion-turkish-overreach" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bloomberg'in</a> haberine göre; Kütahya'da inşası 50 milyon avrodan fazla tutan, yap-işlet-devret modelli Zafer Havalimanı&nbsp;satılığa çıkarıldı. Havalimanının inşasını üstlenen IC İçtaş'ın yönetim kurulu üyesi Abdullah Keleş, “Havalimanını yaptığımız yatırımı bize ödeyebilecek ve borcu üstüne alabilecek herhangi bir tarafa devretmeye hazırız”&nbsp;dedi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden? Tüm trafiğinin Covid-19 nedeniyle sıfırlandığı vurgulanan havalimanının, pandemi öncesinde de yıllık 1,3 milyon yolcu hedefinin yalnızda %6'sını gerçekleştirebildiği belirtildi. 2021 yılında ise yolcu sayısının 7 bini bulduğu vurgulandı; ancak devlet IC İçtaş’a 1,3 milyon yolcu üzerinden garanti ödemeleri yapmak zorunda. &nbsp;&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan haberde bu tür garanti ödemeleri yapılan Kuzey Marmara Otoyolu, Gebze-İzmir Otoyolu gibi diğer projelerde de garanti ödeme hedeflerinin tutturulamadığı hatırlatıldı.</li></ul>

IC İçtaş ile ilgili hikayeler