<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Sudan'da kolera salgını: Sınır Tanımayan Doktorlar kuruluşu yaptığı açıklamada Sudan’da son yılların en ağır kolera salgınının yaşandığını belirterek geçen hafta içinde en az 40 insanın hayatını kaybettiğini aktardı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca:&nbsp;Açıklamada ülkede iki yıldır devam eden iç savaşın hastalığın yayılmasını hızlandırdığı ve sağlık sistemini çökme noktasına getirdiği belirtildi.</li></ul>

Aposto Gündem

• DSÖ'den kolera uyarısı: Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 15 Ağustos 2025 tarihinde yaptığı açıklamada, çatışma ve yoksulluk nedeniyle kolera vakalarının küresel ölçekte arttığını bildirdi.<ul><li>DSÖ teknik sorumlusı Kathryn Alberti, bu yıl 31 ülkede 390 binden fazla kolera vakası ve 4 bin 300'den fazla ölüm kaydedildiğini belirtti.</li><li>Alberti, bu rakamların düşük tahminler olduğunu ve koleranın önlenebilir bir hastalık olmasına rağmen can almaya devam ettiğini ifade etti.</li><li>Özellikle Sudan, Çad, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Güney Sudan ve Yemen'deki çatışmaların kolera salgınını artırdığına dikkat çekildi.</li></ul>

Canlı Gündem

Salgınlarla mücadelenin tarihi, hep şehirlerin tarihiyle paralel ilerlemiş. İçinde yaşadığımız koronavirüs pandemisi her ne kadar bize distopik bir geleceğin habercisiymiş hissi verse de aslında pandemi ve pandeminin getirdiği karantina uygulamaları ne bu şehrin ne de dünyanın gördüğü bir ilk. Hayatlarımıza yepyeni bir düzen getirdiği doğru; peki ya şehirler? Geleceğe belirsiz bir pencereden bakmak hem kişisel hayatım hem de içinde yaşadığımız şehrin geleceği için endişe duymama sebep oluyor. Yine de bu belirsizlik hissiyle mücadele etmek için aklıma soru sormaktan başka bir yöntem gelmiyor: Geçmişte İstanbul’u saran salgınlar şehre neler getirmiş?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Karanlık geçmiş</h2>Neredeyse insan kadar eski olan veba, Bizans başkenti Konstantinopolis’e ilk kez ayak bastıktan sonra 200 yıl boyunca devamlı tekrar ediyor. Osmanlı İstanbul’unu çokça ziyaret eden hastalık, 20. yüzyılın ortalarına kadar devam ediyor ve kaynağına dair farklı dönemlerde farklı fikirler ortaya atılıyor. Bu fikirlerden en popüleri Kara Veba döneminde Avrupa’da benimsenen Miyasma Teorisi. 1800’lere kadar hüküm süren teori, hastalıkların havada bulunan kötü kokulardan kaynaklandığına işaret ediyor. Bu durum özellikle yoksul sınıfın şehirlerdeki kirlilikten sorumlu tutulmasına sebep oluyor. Ayrıca hastalığın kökenine dair en köklü inanışlardan biri Asya’dan geldiği. Dolayısıyla etnik köken temelli bir ayrımcılıktan da bahsedilebilir.&nbsp;Yine de veba salgınlarının Avrupa’da özellikle Rönesans’taki şehirleşmenin öncüsü olduğunu söyleyebiliriz. Şehirlerin tecrübe ettiği tüm sıkıntıları dönüştürmek adına daha geniş kamusal alanlar planlanmış, daha geniş caddelerin inşasıyla birlikte temizlik ve karantina uygulamaları geliştirilmiş ve modern anlamda bir belediyecilik anlayışının temelleri bu zamanlarda atılıyor. İstanbul ise vebayla baş başa kalıyor çünkü Avrupa’da yaşanan sağlık ve hijyenin kurumsallaşma süreci, 19. yüzyılın kolera salgınlarına kadar İstanbul’da görülmüyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kolera ve dönüşüm&nbsp;</h2>Kolera pandemisinin İstanbul’u etkilediği ilk yıl olan 1831’de salgınlara karşı daha önce uygulanmış ve başarılı olmuş karantina önlemleri dışında atılan bir adım yok; dolayısıyla şehre olan etkisi korkutucu. 19. yüzyılda kolera tam altı kez pandemiye dönüşüyor. Resmî kaynaklarda 13 bin olarak geçen ölüm sayısı, Nuran Yıldırım’ın araştırmalarına göre 30 bin civarında. Hastalığa karşı etkili bir tedavi veya aşı gibi bir koruyucu önlem keşfedilene kadar alınan mekânsal önlemler dönemin emek döngüsünde, üretim süreçlerinde ve atık yönetiminde ciddi tahribat yaratmış tabii. Henüz mikroorganizma kavramı bilinmediğinden Miyasma’nın hükmü hâlâ sürüyor. Ta ki Londra’da yaşayan Dr. John Snow’un kolera salgını üzerine yaptığı bir haritalama çalışması sonucu hastalığın kanalizasyondan yayıldığını bulana kadar. Bu buluş hem salgın hem de şehirlerin geleceği için bir kırılma noktası yaratıyor.&nbsp;Şehir plancısı Gizem Kıygı’ya göre 19. yüzyıl şehirlerin dönüşümü açısından özgün bir dönem; çünkü önceki yüzyıllardaki paradigma değişimlerinin sistemleşmesinin sancıları bu yüzyılda yaşanıyor. Dr. Snow’un 1854’teki buluşuyla birlikte İstanbul’un su ve gıda tedarik zincirinde değişimler görüyoruz. Şehrin hafızasında "Büyük Kolera" olarak yer eden 1865 salgını ise mekânsal üretimin dinamiklerini kökten değiştiriyor. Vücutta su tutan sebze ve meyvelerin yetiştirilmesi de satışı da yasaklanıyor; İstanbul’un bostan kültürü dönüşmeye başlıyor. Toprakla kurulan ilişkinin diğer tarafındaysa gömü pratikleri var. Kayıpların şehir merkezlerine gömülmesi yasaklanınca gelişen alanlar arasında kalan mezarlıkların yaşam alanı olarak yeniden üretilmesinin önü açılıyor. Veba gibi kolera da bir “Asyalı şeytan” olarak görülüyor; dolayısıyla İstanbul’da etnik-kültürel ve sınıfsal ayrımları derinleştiriyor. Dönemin en emek yoğun alanlarından olan Kasımpaşa’dan yayıldığı düşünülen büyük koleranın; mahallenin dönemin Pera’sından ayrışmasını hızlandırıyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-23T17:47:00.229Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Dr. Mongeri Haritası Kaynak: SALT Araştırma Merkezi" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Dr. Mongeri Haritası Kaynak: SALT Araştırma Merkezi<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sağlık yönetiminin kurumsallaşması&nbsp;</h2>Büyük kolerayla mücadelede önemli isimlerden Dr. Luigi Mongeri’nin 1865 yılını görselleştirdiği bir harita mevcut. Bu haritayı hastalıkla mücadelede kurumsallaşmanın da bir miladı olarak kabul edebiliriz. Osmanlı Tıp Cemiyeti’nin yayınladığı tıp dergisi Gazette Medicale D’Orient’te yapılan “sıhhileşme” vurgusu da kurumsallaşmaya önayak oluyor. Hastalığın yayıldığı bölgelere dair sokak derecelendirmeleri yapılıyor ve temizlik rutinlerine ilişkin kararlar alınıyor. Hastalığın tespit edildiği evler kordon altına alınıyor; kapılarına polisi dikiliyor, evlerin içleri ve etrafına kireç dökme uygulamaları yapılıyor. Şehrin çeşitli bölgelerinde karantina uygulamaları yapmak için tahaffuzhaneler kuruluyor. Modern belediyeciliğe dair İstanbul’da atılan en önemli adım; Altıncı Daire-i Belediye‘nin (şimdinin Beyoğlu Belediyesi) hastane kurmak dâhil pek çok karar aldığını biliyoruz. Her ne kadar dönemin İstanbul sakinleri Büyük Kolera’nın şehri uçtan uca saran Hocapaşa Yangını sonrası sönümlendiğine inansa da atılan kurumsal sağlık adımlarının hastalığın önlenmesinde önemli bir payı var.&nbsp;Başta demiştim, içinde yaşadığımız koronavirüs pandemisi ilk değil; muhtemelen son da olmayacak. Geçmiş mücadelelerden öğrendiğimiz ve belirsiz olmayan tek şey ise şehirlerin dönüşümünün kaçınılmaz olması. İstanbul’u gelecekte nelerin beklediğine dair aklımızda dolanan soru işaretlerini şimdilik gideremesek de umudu kaybetmemek belirsizlik endişesinin belki de tek ilacı.&nbsp;KaynakçaKıygı, G. (2020, Nisan 03).&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.arkitera.com/gorus/19-yuzyilda-salgin-hastaliklar-kentleri-nasil-sekillendirdi-ii/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">19. Yüzyılda Salgın Hastalıklar Kentleri Nasıl Şekillendirdi?</a>&nbsp;(ii).Erkan, P. &nbsp;(2020, Mayıs 12). İstanbul’da Salgın Hastalıklar (II). Ahşaptan Betona, Mecidiyeden Jetona. Açık Radyo.Ozan, V. (2014). Kokular Kitabı. Everest Yayınları.

Aposto İstanbul

İstanbul'un pandemilerle mücadelesi

Salgın hastalıklar İstanbul’u nasıl dönüştürdü?

<h3>Rap üzerine konuşmak ve yazmak son yıllarda müzikte en popüler işlerden. Yeni yeni müzisyenleri görsek de yıllardır rüştünü ispatlayan müzisyenlerin işleri çıtayı her seferinde daha da yukarıya çıkarıyor. Killa Hakan, Ceza, Fuat, Şanışer, Sansar Salvo, Kamufle ve diğerleri. Üst üste yayımlanan işler Türkçe sözlü rap müziğin geçmişiyle kurduğu bağları güçlendirirken gelecek için de keyifli zamanlar vadediyor.</h3>Bu türün Türkiye’deki adımlarını geçmişe doğru takip ettiğimizde Sagopa Kajmer yolun kapısında sizi karşılar. İsimlerini kolaylıkla sayabileceğimiz birkaç kişiyle birlikte Türkçe sözlü rap’in yolunu çizen Yunus Özyavuz geçtiğimiz hafta Yunus EP ismiyle beş şarkısını dinleyicisinin beğenisine sundu.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-10T11:18:28.633Z.png" alt="Sagopa"><figcaption>Kaynak: Melankolia</figcaption></figure>Neler oldu? Uzun bir süredir Sagopa dinleyemeyen insanlar tanıyorum. Ben de onlardan biriyim. 2008’de yayımladığı Kötü İnsanları Tanıma Senesi sonrasında onu dinlemek eskisi gibi keyif vermemişti bana. İki CD’lik Bir Pesimistin Gözyaşları albümü, ardından gelen Romantizma albümü Sagopa için de Türkçe rap için de mühim işlerdi. Hatta Kolera ile düet albüm olan İkimizi Anlatan Bir Şey de özenle hazırlanmış bir albümdü. Takip eden yıllarda Saydam Odalar, Kalp Hastası, Ahmak Islatan gibi albümlerde ise Sagopa’nın o eski havasını bulamamıştım. Neydi o? İlki farklı şarkılardan aldığı örneklerle imzasını attığı altyapılarıydı. Kick'leri, bass'ları, sample’larla sağladığı enstrümantal yapı...Sagopa’nın yeni şarkılarında artık bunlar yoktu.Rap ve alaturka: Obcure Disorder ve Shi 360 ile söyledikleri We Got Rimes şarkısına Sagopa şu sözlerle girer: "Rap'imin alaturkalığı nedense kimine batar." Bir Pesimistin Gözyaşları şarkısında, 24’te ya da Vasiyet’te bu dediğini duyabilirsiniz Sagopa’nın. Sesindeki boğukluk bile farklıdır. Sonra ne oldu bilmiyoruz ama nağmeli nakaratlarla, iyice elektronikleşen altyapılarla eski okulun öğretmenliğinden istifa etti Sago. (Bkz. İnsafa Gel ve Ahmak Islatan şarkıları. Hatta kimilerinin pek sevdiği Galiba şarkısı.) O iyiden iyi EDM’e kayan altyapılar övündüğü alaturkalılığa kurşunlar yağdırdı.&nbsp;Nerede o eski aforizmalar: Son yıllardaki şarkı sözlerindeki yavan tat ise Sagopa’nın eski şairaneliğine hiç yakışmıyordu. Her şarkısında en az 10 tane aforizmanın çıkarılacağı sözleri artık kötü altyapıların altında eziliyordu, hatta eski gücünü de kaybetmişti. Son üç albümünde bir şarkının nakaratı bile aklımda kalmadı zira.İşler değişiyor: Ama son bir yıldır işler biraz değişti. Kim derdi ki Sagopa Patron’la düet yapacak... O, artık eskisi gibi şarkılarında içki ve sigara mesajları veriyordu. Nitekim Toz Taneleri klibinde de rakı içti: "İki kişilikken teke düştüm hayatta/ Ama duble söyledim rakımı ısrarla." Bu cümleler Kolera ile boşanmalarına mı mesaj bilinmez ama bu değişim iyi bir EP’yi getirdi: Yunus.EP: Kuzeni Go-Khan ile birlikte tamamladıkları EP’de her şarkıya da Murat Joker yönetmenliğinde bir klip çekildi. Şarkıların sıralaması, şarkıların birbiriyle uyumu ve bunları kliplerin takip etmesi üzerine çok düşünülmüş, çalışılmış bir EP olduğunu gösteriyor. Kesinlikle heyecan verici ve sahalarda daha çok görmeyi istediğimiz hareketler bunlar. Altyapılar süssüz ve sade; şarkılarda ise 42 yaşındaki müzisyenin olgunluğu hissediliyor. Kavga etmiyor kimseyle ama sitemlerini de esirgemiyor: "...Mаsamın üstü dolu eski dostların kesik kafataslarıyla..." (Saklama Bulurlar) ya da "...Endamını yitirmiş eskiden sevgime layık olanlar..." (Küreksiz Kayıklar). Ayrıca sözlerindeki samimiyet 24 yaşında söyledikleri gibi: "...Amа hislerim hissizlikten ibaret аnne, bak baba ellerim yazmaktan kesik/ Çocuklarla oynаrım fаkаt bir çocuğum eksik/ Bir tarafım şampiyon bir tarafım yenik..." • Pankart: Scratch’leriyle dikkat çeken şarkı. Özellikle ilk bölümdeki kafiye düzenindeki ısrar bir miktar yorsa da hikâyeyi bütünleştiriyor.&nbsp; • Zamanla: Kesinlikle en sevdiğim şarkı. Nakaratını Talib Kweli'nin Listen şarkısına bırakması çok şık olmuş. Çok beğendiğim albüm kapağı şarkıdaki “Salıncağımı cadı sallar.” sözüne selam gönderiyor.• Küreksiz Kayıklar: Keşke daha uzun olsaydı. Altyapı çok güzel. Nakaratta çok kısa bir süre duyulan akustik gitar detayı çok hoşuma gitti. Ayrıca "...İçinde ölenleri yıkayamaz gassal..." çok güzel lafmış.• Korsan: Albümün en şahsına münhasır şarkısı. Sagopa da autotune meselesine hayır dememiş. Ana yemeğe gelmeden sunulan lezzetli bir atıştırmalık gibi.• Saklama Bulurlar: Telaşlı bir Sago’yu dinliyoruz. Hızını da heyecanını da artırıyor. Doğru kelime öfke ise onun da arttığı aşikâr. Sagopa, bir YouTube programında attığı diss'lere dair duyduğu pişmanlıktan bahsetmişti. Onun sağlaması gibi şarkı.Nakaratlar güzel, scratch'ler güzel. Hatta o kadar ki Korsan şarkısındaki autotune’lar bile rahatsız etmiyor. Biliyoruz Sagopa, neler verdin bu uğurda (Zamanla şarkısındaki söze ithafen) ama değişim bazen böyle daha güzel oluyor.&nbsp;Bu EP’yi dinledikten sonra Bebeğim Öldü’yü, Vasiyet’i, Trakonya’yı, Şikayetname’yi, Marifetname’yi ve Kırık Çocuk’u tekrar dinleyin. Kırık Çocuk’taki “Ben Sago oldschool'dan, newschool hırs” lafını bu albüm için de kolaylıkla söyleyebileceksiniz.

Kolera ile ilgili hikayeler