Bugün en sevdiğim düşünürlerden birine ulaşmış bulunuyoruz. Sadece benim değil, Nietzsche’nin bile hayran olduğu bir filozof.Her filozofun kendince tuhaflıkları vardı ve düşünceleriyle sıyrıldıkları noktalar vardı ama Herakleitos şu ana kadar anlattığım filozoflardan daha farklı biri benim için. Bu arada Herakleitos elimize en çok yazısı (fragmanı) ulaşmış olan kişi. Diğer düşünürlerin felsefelerine ilişkin bilgileri Aristoteles’in Fizik ve Metafizik gibi kitaplarından yani ikincil kaynaklardan edinmiştik. Oysa Herakleitos'un elimize fragmanları kalmış. Hatta bu fragmanlar Türkçeleştirilip Cengiz Çakmak’ın derlemesi ile Kabalcı Yayınevi tarafından yayımlandı. Herakleitos ile özel olarak ilgilenmek isteyenler bu kitabı edinebilirler.Thales arkhenin&nbsp;su, Anaksimandros arkhenin&nbsp;apeiron, Anaksimenes arkhenin&nbsp;hava ve Pythagoras/Pisagor ise arkhenin&nbsp;sayılar olduğunu söylemişti. Herakleitos tüm bunlara karşı çıkarak arkheyi&nbsp;biraz daha farklı bir şekilde tanımlıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Her şey ateş ile ateş ise her şey ile değiş tokuştur.”</h3></blockquote>Evet, ateş! Ateşi düşünün, ateş sürekli olarak hareket halindedir ve karşılaştığı nesneleri değiştirme gücüne sahiptir. O hangi nesne ile karşı karşıya gelirse nesneyi kendi içerisinde eritir buna rağmen ateş hiç değişmeden varlığını korur. Herakleitos ateşi incelediğinde onda çok hususi ve çok özel bir nitelik olduğunu keşfederek oldukça heyecanlanmış olmalı.Ben lisedeyken ilk felsefe dersi aldığımda klasik bir felsefe kitabı vardı. Orada Herakleitos'un arkheyi ateş olarak söylediği yazmıştı ve direkt aklıma şu gelmişti, “Ateş mi? Bu hiç de özel bir düşünce değil ki. Thales su dedikten sonra Herakleitos nasıl ateş demiş? Bunu nasıl düşünememiş, ateşin üstüne su atarsanız ateş söner….”Daha sonra üniversitede Antik Çağ Felsefe Tarihi ve Metinleri dersi aldığımda Herakleitos'un aslında hiç böyle bir şey söylemediğini öğrendim. Ezberci lise felsefe kitabı "arkhe&nbsp;ateştir" deyip geçmişti. O ateş derken ateşin fiziksel mevcudiyetinden ziyade&nbsp;ateşteki oluştan&nbsp;bahsediyordu, yani varlıktan ziyade bir süreç. Herakleitos'un kastettiği arkhe&nbsp;bir çeşit oluş; önce varoluş sonra yok oluş. Burada hareket ve devinimin kendisine dikkat çekmek istiyor. Ondan önceki düşünürler de tabii ki doğada bazı şeylerin değiştiğini ve dönüştüğünü görmüştü. Ama kimsenin aklına evrendeki temel ilke ve arkhenin&nbsp;değişimin kendisi olduğu gelmemişti. Değişmeden kalan tek şey değişimin kendisidir! Bu noktada Herakleitos diğer düşünürlerden farklı olarak evrendeki temel ilkenin somut fiziksel nesneler veya apeiron gibi soyut bir kavram olduğunu değil, oluşun kendisi&nbsp;olduğunu söyler.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Panta Rhei! Her Şey Akar</h3>Doğarız, büyürüz, yaşlanırız ve ölürüz. Sıcak olan soğuk olana kuru olan ıslak olana parlak olan sönük olana dönüşür. Bütün nesneler yok olmaya doğru sürekli olarak bir hareket ve devinim içindedir. Eğer her şey sürekli olarak birbirine dönüşüyorsa, yok olup yeniden var oluyorsa aslında her şey bir ve aynıdır.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1673517468391.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.69" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Karikatür: <a fr-original-style="" href="https://daphilosophers.wordpress.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">https://daphilosophers.wordpress.com/</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnilen Yol ile Çıkılan Yol Birdir!</h3>Evrendeki her şey devamlı devinip değişiyorsa siz de aslında dünkü sizle aynı kişi değilsiniz. Çünkü sürekli olarak zaman kavramı sebebiyle değişiyoruz. Herakleitos doğrudan zamana işaret etmiyor ama her şeyin bir devinim içinde olduğunu söylemek ileride nerelere gidecek tahmin ediyorsunuzdur. Çünkü bu zamanın kendisini sorunsallaştırmayı da gerektirecek.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aynı Nehre İki Defa Girilmez!</h3>Bu söz, Herakleitos'un belki de en ünlü sözlerinden bir tanesi. Aslında biraz tartışmalı bir söz. Herakleitos'un bu anlama gelen başka iki fragmanı var. Söylediğim şekli Herakleitos'un kendisine ait değil. Daha sonra onu okuyup yorumlayan Kratylos’a ait olduğu söylenir ama Herakleitos bu anlama gelebilecek birkaç söz söylüyor: “Aynı ırmaklara gireriz ve girmeyiz. Biziz ve biz değiliz.”Aynı nehre iki defa girilmez cümlesinden daha karmaşık bir cümle.&nbsp;"Biziz ve biz değiliz" sözü aslında çok da çelişkili. Hiçbir şeyin kendisi ile sürekli olarak özdeş olmadığından bahsediyor. Yani ‘A, A değil’ oluyor. Herakleitos'un burada nehir örneğini vermesi oldukça güzel. Şimdi bir nehir düşünelim, nehirdeki sular sürekli olarak aktığı için siz o nehre yeniden girdiğinizde su değişmiş olur. Farklı bir suyun içerisine girersiniz ama bir noktada da hâlâ aynı nehir olmaya devam eder. Çünkü nehrin içinde akan sular değişse bile nehrin yatağı o sulara hep aynı şekilde şekil verir. Suyu düzenleyen ve onu o şekilde tutan bir ölçü var. Nasıl ki nehrin yatağı bütün o akan suların ve değişimin ölçütü ise evrendeki bu değişimi kontrol eden ve ona bir düzen kazandıran değişmeden kalan bir ilke olması gerekiyor. Toparlarsak, değişime imkân verenin kendisinin değişmeden kalması gerekir. Bu ilke: logostur.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1673518169444.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: BBC<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Logos&nbsp;ile birlikte Antik Yunan felsefesindeki en öne çıkan iki temel kavramı da ele almış olduk. Bunlardan ilki arkheydi.Logosu&nbsp;doğrudan Türkçeye çevirmek oldukça zor çünkü çok fazla anlama gelebilen bir kelime. Grekçe ilginç bir dil. Gerçekten felsefe yapmaya ne kadar uygun bir dilmiş diye düşündürüyor. Logosun&nbsp;birden fazla anlamı var. Bunlardan bazıları şu şekilde:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ölçü</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Düzen</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İlke</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Oran</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hakikat</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akıl</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Söz</li></ul>Şimdi konuyu biraz zenginleştirmek için bu noktada parantez açalım ve konudan sapalım. Anlatacaklarım çok ilginç yerlere gidecek…Yuhanna İncili şöyle başlar: “Başlangıçta söz vardı. Söz tanrı ile birlikteydi ve söz tanrıydı…”Bahsedilen hangi söz? Logos&nbsp;anlamındaki söz olabilir mi? Yani Hristiyanlık’ta Yuhanna İncili bu öğretiyi Herakleitosçu bir açıdan bu noktaya getirmiş olabilir miydi? Çünkü Herakleitos da tam olarak böyle bir logostan bahsediyor. Fark ettiyseniz Yuhanna İncili'nin sözü kullanma biçimi bugün bizim anladığımız laf anlamındaki söz değil. Antik Yunan felsefesinin ve bilhassa Herakleitos'un izini bu noktada görmek oldukça mümkün. Çünkü Herakleitos'un bahsettiği logosun anlamlarından biri "söz" derken böyle bir sözden bahsettim. Söz burada hakikatin kendisi.Sizce Herakleitos için logosun mevcudiyeti ya da mahiyeti neydi? Tanrı gibi başka bir dayanak mı var? O mu bu logosu sağlıyor? Herakleitos buna ne der? Sürekli olarak zıtlıkların bir bütün olduğunu, evrendeki bütün çokluğun bir birlik olduğunu, arkenin ve logosun aslında aynı şey olduğunu söylerken sizin kafanızda bunu yaratmaya çalışmıştım. Bugün bizim bir inanış biçimi olarak gördüğümüz panteizm, Herakleitos için bir kozmoloji. Herakleitos bir panteist.Onun için logos, arkhe, birlik&nbsp;ve çokluk&nbsp;hepsi doğayla aynı şey. Herakleitos özelinde burada bir tanrıdan bahsedecek, evren ve logosa&nbsp;önsel olarak doğanın kendisini bir tanrı olarak ele almamız gerekecek. Çünkü onun için, logosun farklı anlamlarında olduğu gibi ve Yuhanna İncili'nde söylendiği gibi düzen, evren, birlik, çokluk ve Tanrı hepsi aynı şey. Eğer Tanrı, evren ve logos hepsi aynı şeyse ve bir Tanrı yoksa biz neden varız? Neden buradayız?<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Logosun herhangi bir amacı yoktur. Zaman, dama oynayan bir çocuktur. Hükümdarlık gücü, bir çocuğun gücüdür.”</h3></blockquote>İşte bu cümle Nietzsche’nin büyük hayranlığını kazanan cümle. Evrenin temelinde bulunan logos&nbsp;bir çocuğun aklına benzetiliyor. Yalnız buradaki çocuk kendi kendiyle oyun oynayan bir çocuk. Nietzsche’nin ünlü benzetmesi ile deniz kenarında kumdan kale yapan sonra da sıkılınca kaleyi pat diye yıkan bir çocuk. Hem Herakleitos’un hem de Nietzsche’nin bu benzetme ile anlatmak istedikleri logos evreni veya bizi belirli bir amaca yönelik yaratmadı. Evren herhangi bir amacı olmaksızın var. Nasıl ki bir çocuk önce oyun oynamak için saatlerce bir şey inşa edip sonra canı istemediğinde pat diye o kumdan kaleyi yıkıyorsa evren de bu şekilde öylesine meydana gelmiştir ve zamanı geldiğinde de öylesine kendiliğinden yok olacaktır.Şimdi bu düşünceyi anlamak bizim için biraz zor çünkü hem semavi dinler özelinde hem fizik yasaları özelinde biz sürekli evrende, doğada ve hayatta bir nedensellik arıyoruz. Bir neden ararsanız aslında bu, işin içinden çıkılmayacak bir kısır döngüye dönüşür. Bizim şu an evreni sorunsallaştırma biçimimiz bu yüzden sürekli olarak iki şey arasında bu nedenselliği aramak, yani determinist bağlantılar bulmak. Oysa bunu bir kenara attığınızda, semavi dinler için Tanrı ezeli ve ebedi ise Herakleitos'un bu düşüncesinin özelinde de evrenin herhangi bir amaç olmaksızın kendi kendine ezeli ve ebedi olarak var olduğu yatar.Herakleitos konusunda anlatacaklarım şimdilik bu kadar. Umarım hoşuna gitmiştir ve seni de beni heyecanlandırdığı kadar heyecanlandırmıştır.Bu ayın gelecek sayısında ise bu çılgın düşünür hakkında okuma, izleme, dinleme önerilerini paylaşacağım. 15 güne görüşmek üzere, meraklı kal!Dilara

Dilozof

Heraklitos MÖ 535? - 475 

Aynı Nehre Neden İki Kez Girilmez?

Henüz başlangıçta bir uyarıda bulunmam gerekiyor ki başlıktaki elimdeki bu hayatla ne yapacağım sorusuna yönelik “İşte yanıt, bunu yapmalısın!” şekline bir reçete bekleyenler umduklarını bulamayacaklar.&nbsp;Bu konuşmanın üç kısmı olacak öncelikle elinizdeki hayatla ne yapmanız gerektiğine dair bir yanıttan ziyade insan olmanın anlamının tam da bu soruyu sorabilme olanağında gizli olduğunu iddia edeceğim. İkinci kısımda evrenin tüm kayıtsızlığına rağmen böyle bir soruya anlamlı bir yanıt verebilmenin imkanlarını yoklayacağım. Üçüncü kısımda ise anlam arayışının hiçte anlamsız olmadığını göstermeye çalışacağım. Nitekim öyle bir dönemdeyiz ki artık bir felsefeci için hayatın anlamını aramak bayat bir sorgulama oldu gibi görünüyor. Kozmoloji varlığın var olmamaya kıyasla daha anlamlı olmadığını söyledikten sonra anlam dükkanının kepengini indirmenin vakti geldi mi?Aristoteles’in Metafizik&nbsp;adlı kitabından alıntılanan ünlü bir sözü vardır; “İnsanlar doğal olarak bilmek isterler.” Yani insan doğası gereği merak eder, soru sorar ve anlamaya çalışır. Ben ise bu cümleyi aslına sadık kalarak bir parça değiştirecek ve şöyle diyeceğim; “İnsanlar doğal olarak anlamlandırmak isterler.” Bilişsel bilimleri kıta felsefesi ile birlikte yorumlayan çağdaş bir düşünür Shaun Gallager’ın dediği gibi “İnsan kendi kendisini tefsir eden bir hayvandır.”Bilim, din, sanat gibi diğer disiplinlerle birlikte felsefe de, doğayı olduğu haliyle kendiliğinde bırakmamak onu anlamak ve anlamlandırmak şeklindeki iki temel motivasyona dayanıyor. “Ben kimim?” ya da “Neden buradayım?” şeklindeki soruların yaşamın devam etmesi için gerekli olan yeme - barınma gibi temel ihtiyaçların karşılama çabası ile özdeş olmadığının farkındayız.&nbsp;Entelektüel ilgi ve kaygılara sahip olmanın herhangi bir var olan ile insan arasındaki ayrımı belirleyen şey olduğunu düşünüyoruz. Bu minvalde elimdeki hayatla ne yapacağım diye sorduktan bu soruya karşı yanıtsızlığınızın ya da verdiğiniz yanıttan tatmin olamama halinin yarattığı kaygı, tam da sizin insan olma olanağınızı oluşturuyor.&nbsp;O yüzden varoluşunuza dair kaygılarınızı sevin, sizi siz yapmaya götüren krizler onlar.&nbsp;Kendi varlığını anlamlandırma çabasının insan olmanın temel karakteristiğini oluşturduğunu söyledikten sonra konuşulmaya değer olan ikinci bir soru açığa çıkıyor; “Bu yanıtlanabilir bir arayış mı?”&nbsp;Felsefe adı verilen çatı etkinliğin yine sıklıkla yaptığı ve bu şekilde ufuk geliştiren alt etkinliklerden bir tanesi olan epistemoloji neyin, ne ölçüde bilinebilir olduğunu göstermeye çalışır. Kimi zaman sorularımıza yanıt bulamayışımızın sebebi aslında soruyu yanlış sormamızdan kaynaklanır. Bu yüzden John Locke kendi epistemolojisini “Bilgiye giden yoldaki çer çöpü temizlemek…” olarak tanımlar.O halde “Elimdeki bu yaşamla ne yapacağım?” sorusunun bizi kaçınılmaz olarak getirdiği diğer soru olan “Yaşamın anlamı nedir?” sorusunu yanıtlamamızın önünde ilkesel olarak bir engel var mıdır?&nbsp;Bu konu ise bizi anlamın anlamına getirir. Eğer birlikte anlam dediğimiz şeyin nasıl bir niteliği olduğunu düşünürsek yaşamın bir anlamı var mı sorusunu yanıtlamak için ipucu bulabiliriz.&nbsp;Bir şey ile karşılaştığınızda onun sizde yarattığı düşüncede doğar anlam. Anlam bir ilişkidir. Her zaman özne ve öznenin nesne edindiği şey ile kurduğu ilişkide açığa çıkar.Örneğin bir zeytin dalının anlamı barış da olabilir.&nbsp;Ve bu öylesine değiştirilebilir bir ilişki ki, bir pisuar bağlamına göre bambaşka anlamlara gelebilir. Dahası Batı kültüründe tiksinti çağrışımları olan dışkı, Afrika kültüründeki "yaşatan" anlamıyla kutsalın alegorisinde de kullanılabilir. Örneğin Chris Ofili’nin Meryem tasvirini fil dışkısı kullanarak yaptığında batıda ortaya çıkan krizde olduğu gibi.Farklı örneklerle vurgulamaya çalıştığım şu, anlam doğası gereği saymacadır. Bir şey ile o şeyin anlamı arasında zorunlu bir ilişki yoktur. O halde “Neden şu işarete baktığımızda aynı anlamı görüyorum?” şeklindeki bir karşı çıkışa verilecek yanıt ise onun dizgeleşmiş olduğudur. Şey ve onun temsil ettiği anlamın üzerinde genel ölçekte uzlaşıldığı o kurallaşır. Aksi takdirde &nbsp;iletişim imkansız olurdu. Hem kendimizi, hem başkasını, hem bu dünyadaki varlığımızı düşünmek adına bir çeşit anlam sistemi yarattık. &nbsp;Varlığın veya yaşamın anlamı nedir türevi klasik felsefi soruların yanıtı bir açıdan çok basittir, hatta o kadar basittir ki bu sorulara binlerce yıldır tatmin edici bir yanıt verememiş olmamız şaşırtıcıdır.&nbsp;Yanıtı ne peki? Biz ne anlam verdiysek o dur. Anlam bulunan değil, kurulan bir şeydir. &nbsp;İnsan olmaksızın, bütün zihinlerimizden bağımsız olarak varlığın kendi içerisinde anlamı nedir sorusu aslında anlamsız bir sorudur. Nitekim vurguladığım gibi anlam zaten nesne edilen şey ile öznenin kurduğu ilişkinin biçiminde açığa çıkar. Bir dizge içerisinde doğar. Gerek bilişsel yetilerimizdeki sınırlılık, gerek öznelliğimiz, gerek tarihsel ve kültürelliğimizle yoğurulan öznelliğimizle dünyanın varlığını kendimizce eğip büküyoruz. İnsan için tüm dünya onun insanlığının damgasını taşır.Bir şeyin anlamının ne olduğu sorusu o şeyin sizin için anlamının ne olduğu sorusunda gizlidir. Haliyle bu soruya verdiğiniz yanıt sizin varlıkla kurmuş olduğunuz ilişkiselliği açığa getirir. Buraya baktığınızda ne görüyorsunuz? Bu resmin sizin için anlamı nedir?&nbsp;Bir vahşet mi? Aşk ve tutku mu? Bu felsefi perspektifi en iyi biçimde açığa koymaya çalışan soyut sanatçıların resimlerine isim dahi vermemesinin altında yatan sebep budur, nitekim görülen aslında bir açıdan göreni gösterir.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1652992270216.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.64" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İnsanın kendi varlığını anlamlandırması bir olanaklar dizisidir. Kendi olanaklarını yaratabilir. En azından son yüzyılda böyle bir olanaklılığa gelmiş bulunuyoruz. Nitekim 20.yüzyıla kadar var olan meta anlatılar şeyleri varlığı dünyayı ne şekilde anlamamız gerektiğine dair bazı yanıt kalıpları veriyordu. Meta-anlatılar insanlık tarihinin tümünü oluşturacak şekilde bir araya gelen ya da tüm bilgilerimizi \ tek bir çerçeveye oturtacak kapsayıcı, tek öykülerdir. Neden buradayım? Doğru olan nedir? Ölümden sonra ne olacak gibi sorularınız olduğunuzda gidip bakacağınız yer örneğin kutsal metinler oluyordu. Fakat 20.yüzyılda özellikle yapısalcılık, göstergebilim, post yapısalcılık gibi disiplinlerin çalışmalarıyla anlamın anlamını açığa çıkardığımızda şöyle bir yere vardık; mutlak bir anlam söz konusu değil. Haliyle varlığın ve ya yaşamın anlamı bizim arayarak bulduğumuz bir giz olmaktan ziyade tüm yapıp etmelerimizde kurduğumuz bir şey olmak zorunda.Bu da bizi üçüncü bölüme üçüncü soruya getiriyor. Neden anlamlandırayım?Bunun önemi ise şu, insanın anlatılarla yaşayan bir hayvan olduğu gerçeği. Merak ve ilgilerimizle yapmış olduğumuz betimleyici bilimlerin ortaya koyduğu bulguların anlam dünyamız üzerindeki etkisi nedir sahiden? Yaşamın, ölümün, zamanın ne olduğuna dair bilimsel yanıtlarınız olması yaşamın ölümün ya da zamanın sizin için anlamının ne olduğu sorusunu karşılamıyor. Kimyasal çorbasına düşen bir elektrik ile yaşam denilen şey ortaya çıkmış olabilir. Abiyogenez yaşamı açıklayabilir. Fakat benim için yaşamın ne olduğu başka bir sorudur. Zamanı sadece dünyanın evrenin zamanı üzerinden konuşmazsınız değil mi? Benim için zamanın anlamı daha ziyadesiyle sonlu zamanım üzerinden kuruluyor olacaktır.O yüzden bilgi eksikliği kadar önemli bir diğer sorunun anlam eksikliği olduğunu düşünüyorum. Bu hayatı sürdürmek için gerekli araçlara sahip olmamız, yaşamı ortaya koyan süreçlere dair detaylı bilimsel verilerimizin olması elimdeki bu hayatla ne yapacağım sorusunu yanıtlamıyor.&nbsp;Bilimsel gelişmeler ve meta anlatıların çöküşü sonrasında hayatın anlamsızlığına çok çabuk ikna olmuş durumdayız. Ben ise şöyle düşünüyorum: yaşamın bir anlamı olmayabilir fakat yaşam anlamlı olabilir. Anlamlı bir yaşam sürme talebinde olmak ise hiçte boşuna bir uğraş değildir, uğruna yaşayacak bir yaşam için yeni anlatılar kurmalıyız. Bununla yeniden tek bir meta-anlatı kurarak dogma yaratalım demiyorum, çeşitli anlatılar ile çoklu anlamlandırma olanakları yaratmamız gerektiğini vurgulamaya çalışıyorum. Ben ve ötekinin, bireysel ve toplumsal olanın kaynaştığı; insan-doğa, insan-hayvan, beden-zihin gibi ayrımların silikleştiği, varlığı canlı organik bir bütün olarak görmemizi sağlayan yeni bir metafizik ve akabinde bu metafizikten hareketle yeni var olma ve anlam olanakları doğmalıdır.Bu görev ise elbette filozoflara düşüyor. Antik Yunan mitolojisindeki Zeus’un tanrıların habercisi Hermes isminden esinlenerek ortaçağda ortaya çıkan hermeneut’ler, kutsal metinlerin ne anlama geldiğini insanlar için açıklıyorlardı. Bugün bilimsel verilerin anlam dünyamızda ne anlama geldiğini, bizim için açıklama görevini üstlenmesi gereken çağdaş hermeneut’lere ihtiyacımız var. Big Bang’ın anlamı nedir, iklim krizinin anlamı nedir, kuantum ve göreliliğin anlamı nedir? Bu gibi soruları sormak yoluyla felsefe bilgiyi bilgi olmakla bırakmaz aynı zamanda yaşamı nasıl anlamlandırmamız gerektiğine &nbsp;dair bir kılavuz haline getirir.Nitekim felsefe kavramının etimolojik kökenindeki Grekçe philosophia&nbsp;terimi bilgelik sevgisi, bilgeliğin peşinde olmak demektir; bilgiye erişip bırakmak değil. Kavramın kendisi dahi bize yaşama dair bir şeyler söyler. Çok fazla bilgi sahibi olmak insanı bilge yapmaz. Bilgelik bilgiyi kullanma kapasitesidir. O yüzden Aristoteles, “Bilginin amacı bilgi değildir, eylemdir.” der. O yüzden elbette felsefe, &nbsp;bize nasıl eyleyeceğimizi, yani elimizdeki bu yaşamı nasıl yaşayacağımıza dair de bir şeyler söylemelidir.

Anlamsızlık

ELİMDEKİ BU HAYATLA NE YAPACAĞIM?

İlk Çağ felsefesi söz konusu olduğunda Ahmet Arslan'ın ülkemizde yetişmiş iyi felsefe tarihçilerinden biri olduğunu düşünüyorum. Arslan, bu alandaki en ünlü yabancı kaynakları tarayarak oldukça faydalı bir sunuş yapıyor. Dili de oldukça anlaşılır.5 ciltten oluşan <a fr-original-style="" href="https://bilgiyay.com/kitap/ilkcag-felsefe-tarihi-1-sokrates-oncesi-yunan-felsefesi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İlkçağ Felsefe Tarihi&nbsp;</a> yukarıda sıraladığım kitaplara kıyasla daha detaylı bir çalışma. Lisans seviyesinde bir felsefe tarihi kaynağı olduğunu söyleyebiliriz. O yüzden bu seri, önerdiğim diğer kitaplardan sonra ikinci kademe kaynaklar arasında da görülebilir. (Üçüncü adım ise doğrudan Aristoteles'in <a fr-original-style="" href="https://www.pinhanyayincilik.com/metafizik" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Metafizik</a> adlı kitabını ve filozofların kendi fragmanlarını okumak olur.)<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-17T10:04:55.801Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Ahmet Arslan İlkçağ Felsefe Tarihi Serisi" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu noktada aynı yazarın başka bir başlangıç kitabından daha söz etmek istiyorum, <a fr-original-style="" href="https://serbestkitaplar.com/kitaplik/Felsefeye-Giris/103" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Felsefeye Giriş</a>. &nbsp;"Epistemoloji nedir, ontoloji nedir, bilim felsefesinde temel problemler nelerdir?" temalı bölümler var ve en sonunda Arslan'ın hazırlamış olduğu kısa bir felsefe sözlüğü yer alıyor. Bu yüzden önerdiğim diğer genel felsefe tarihi kitaplarını okumadan önce kelimenin tam anlamıyla giriş yapmak için okunabilir. Çünkü akademinin içerisinde olan kişiler alışık olsa da felsefi terminoloji gündelik dilden epey farklı. Türkçe kelimeler kullansak bile alışageldiğimiz kavramlar olmuyor çoğu zaman. Erek, tin, töz... Elbette bu kavramları kimse ukalalık olsun diye seçmiyor. (Yani en azından ben öyle olduğuna inanıyorum.) Her felsefi kavramın kendine özgü anlamı ve kısıtlamaları var. Felsefede kavram neredeyse her şeydir. O yüzden metinleri anlamak için biraz felsefe terminolojisi bilgisi gerekiyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-17T10:10:20.607Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Metafizik ile ilgili hikayeler