<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/canan-g%C3%BCll%C3%BC-949b4551/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Canan Güllü</a> <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/tkdfederasyon" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı</a>&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Sen benim 30 Ekim 1918 sonrası günlerdeki çektiğim azabı bilirsin. Yanımdaydın. Mondros 30 Ekim'dir. Cumhuriyet 29 Ekim. İşte bu da bir milletin, mazlum bir milletin ahıdır. Sanırım ki o zamanki devletler bunu anlamışlardır." Atatürk bir an durdu, sonra elini masanın üzerine vurarak 'Deyiniz ki, bu tarihten silinmek istenilen bir milletin öcüdür.' dedi." - Prof . Dr. Metin Kale, Tarihin Sırları ve 29 Ekim'in Gizemi&nbsp;</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Ey kahraman Türk kadını, sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın." - Mustafa Kemal Atatürk&nbsp;</blockquote>Osmanlı İmparatorluğu'nda 2. Meşrutiyet’ten sonra giderek dernek kurma yoluyla etkinleşen bir kadın hareketine tanıklık ederiz. Kurulan bu derneklerle kadınlar sosyal hayata giderek daha çok girmeye ve daha önce erkeklerin olan bir dünyada vazgeçilmez bir yer edinmeye başlarlar.İlk kadın derneği 1896, Fatma Aliye tarafından kurulan Kadın Dayanışması Derneği'dir. Osmanlı hareketindeki kadın derneklerini inceleyen Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi&nbsp;adlı eserinde kadın derneklerini amaçlarına göre şöyle gruplar;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yardım dernekleri,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eğitim amaçlı dernekler,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kültür amaçlı dernekler,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ülke sorunlarına çözüm bulmayı amaçlayan dernekler,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Siyasal partilerin kadın dernekleri,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Feminist kadın dernekleri,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ülke savunmasına yönelik kadın dernekleri.</li></ul>Siyasal amaçlı kurulan kadın derneklerinden bazılarının adları şöyle;Kadınların Yükselmesi (Teali-i Nisvan),&nbsp;Kadın Haklarını Koruma (Müdafaa-i Hukuk -u Nisvan), Asker Ailelerine Yardım Derneği, Asri Kadınlar Cemiyeti gibi çok çeşitli amaçlarla onlarca kadın derneği kurulmuş ve önemli faaliyetlerde bulunmuştur.&nbsp;Kadın dernekleri Millî Mücadele'nin örgütlenmesi ve yürütülmesi sürecinde de etkin rol almışlardır. Araştırmacı yazar Şehmus Güzel bir çalışmasında; "İstanbul'da 29 Kasım 1918'de bir ulusal cephe olarak kurulan Millî Kongre'nin kurucusu yaklaşık 50 örgütün arasında 10 kadın derneği olduğunu ve kadın derneklerinin örgütlediği işgale karşı mitinglerin de efsaneleşmiş olduğunu yazar.&nbsp;Osmanlı'nın son yüz yılında hızla gelişen kadın hakları, 1. Dünya Savaşı yıllarında daha da ivme kazanmıştır. İyi eğitimli ve bilinçli bir kadın kuşağı, savaş sırasında vasıflı erkeklerin askere çağrılmasıyla kendilerini ispat etme fırsatı yakalar. Fabrika ve atölyelerde işçi sayısı artarken kadınlar, sokak temizliği ve maden işlerinde de çalıştırılmaya başlar. Erkek memurların da askere alınmasıyla bazı Bakanlıklar, postane, telgrafhane ve değişik bürokratik kademelerde kadınlar çalışmaya başlar. Bu sürece baktığımızda şöyle bir tespit çok doğru olur:Birinci Dünya savaşı kadınların iş hayatına –çıkmamak üzere– girmesini sağlamıştır.Kadınlar Millî Mücadele'de Anadolu'nun işgalini protesto eden mitingler düzenledi. Batı ülkelerinin liderlerinin eşlerine telgraflar gönderdi. Orduya para ve eşya sağlamak için örgütlendi, cephe gerisinde ve cephede savaştı. Zeyno onbaşılar, mücahide Fatmalar, Irazca başçavuşlar… Millî Mücadele'nin parçası oldu.Kadınların örgün eğitim almaya başlaması, sahneye çıkması, bürokratik işlerde çalışmaya başlaması, siyasetle ilgilenmesi Osmanlı döneminde başlamış; ancak kadın hakları ile ilgili her adım muhalefetle karşılanmış ve tartışılmıştır. Yavaş ve pamuk ipliğine bağlı olarak kazanılmış hakların sağlamlaştırılması ve dönemine göre Dünya ölçeğinde yeni hakların elde edilmesi Cumhuriyet döneminde gerçekleşmiştir. &nbsp;Bu gelişmeler için kadın meselesinde cesur davranan lider Mustafa Kemal Atatürk ile siyasi kazanımlar elde edilmeye başlanmıştır. Bu yasal değişiklikler Mustafa Kemal Atatürk’ün kurtuluş mücadelesinde yakın tanıklık ettiği kadınların ve Avrupalı feminist kadınların eşitlik mücadelesini takip etmesinin bir sonucudur. Yani "kadınlara hakları altın tepside sunulmuştur" cümlesi yanlıştır.&nbsp;Kadınlar, haklarını kazanmak için yaptıkları mücadelenin tanığı bir lidere sahip oldukları için emeklerinin ve mücadelelerinin karşılığını almışlardır.1924'te çıkarılan Tevhid-i Tedrisat, 1926'da Medenî Kanun, 1930 ve 1934'te kadınların seçme ve seçilme haklarını kazanması gibi devrim yasalarını oluşturan, kadını birey yapan&nbsp;ve eşitlik yolunda atılmış adımlardır. Bu yasalarla karma eğitimin önü açılmış, kadınlar birçok konuda eğitim imkanına kavuşmuş, evlilik ve sosyal hayatta yeni haklar elde etmişlerdir.Cumhuriyet bu adımların adıdır.Birçok sanayileşmiş Batı ülkelerinden önce kazanılmış haklar olmasına rağmen kadın mücadelesinde süreç bitmemiştir. Ayrımcı ve eşitlikten uzak yönetim anlayışla mücadele sürdürülerek bugünlerde de devam etmektedir.Bu arada çok özel bir not eklemeden geçemeyeceğim. Osmanlı feminizmi adı altında bir düşünsel hareketlilikten söz edecek olursak hiç şüphesiz bu oluşumun en önemli ismi Nezihe Muhiddin’dir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/9/4/1698318836962.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Çatlak ZeminHenüz Cumhuriyet ilan edilmeden, 15 Haziran 1923 tarihinde Kadınlar Halk Fırkası'nı kurarak Türkiye'de siyasal parti kuran ilk kadın lider oldu. Ve bu parti kurulurken henüz kadınlar seçme ve seçilme hakkına sahip değildi.&nbsp;Nezihe Muhiddin, 20. Yüzyılda gündeme gelen toplumsal cinsiyet&nbsp;kavramının farkındaydı. Ona göre kadınların düşük toplumsal statüsü biyolojik özelliklerden değil, toplumsal kurgulardan kaynaklanıyordu.&nbsp;Cumhuriyetin kurulmasından sonra bugün Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu’nun çatısını oluşturan üye derneklerden Türk Kadınlar Konseyi 1948, Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği 1949, Kadının Sosyal Hayatını Araştırma ve İnceleme Derneği 1953 yılında kurularak kadınların sosyal hayatla bağlarının sağlamlaşması adına yol açıcı kuruluşlar olmuşlardır.&nbsp;"İnsan topluluğu, kadın ve erkek denilen iki cins, insandan mürekkeptir. Kabil midir ki; bu kütlenin bir parçasını ilerletelim, ötekini ihmal edelim de kütlenin bütünlüğü ilerleyebilsin? Mümkün müdür ki; bir cismin yarısı toprağa zincirlerle bağlı kaldıkça öteki kısmı göklere yükselebilsin?"&nbsp;diyen bir liderin ülkesinde 29 Ekim 2023'te Cumhuriyetimizin 100. yılına giriyoruz.Bugün laik, çağdaş, medeni haklara sahip ve eşit bireylersek; kadınlar olarak kurtuluşunda ve kuruluşunda emeğimiz olan Cumhuriyet&nbsp;sayesindedir.Bu nedenle Cumhuriyet kazanımlarımızdan vazgeçmek gibi bir düşüncemiz olmadığının herkes tarafından bilinmesini isterim.Bugün içinde yaşadığımız günlerde yeniden baş verip filizlenip, ağaç olmaya çalışan tarikat ve cemaatler çok heveslenmesin.Biz Varız.Mücadeleden vazgeçmeden kadınlara emanet edilen Cumhuriyet’e sahip olmaya devam edeceğiz.

Spektrum

Bugün laik, çağdaş, medeni haklara sahip ve eşit bireylersek; kadınlar olarak kurtuluşunda ve kuruluşunda emeğimiz olan Cumhuriyet sayesindedir.

Kurtuluştan kuruluşa: Cumhuriyetin kadınları

<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Umur_Talu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umur Talu</a> Gazeteci, yazarCumhuriyet’in 100'üncü yılı, aynı zamanda Cumhuriyet'in belki de yolunu açan iki felaketin de yıldönümü.Onlar da hatırlanmadan Cumhuriyet’in kıymeti belki biraz daha az anlaşılır.Birinin 109, diğerinin 105’inci yıldönümü 29 Ekim.O zaman ilk sorumuz: Osmanlı son büyük savaşına girmeseydi ne olurdu? Yahut farklı taraf seçmiş olsaydı?Tabii tarih öyle akmadı. İngiliz donanmasından kaçan Amiral Souchon&nbsp;(yeğeni denizci Hermann Souchon 1919 başında Almanya’da Rosa Luxemburg’u öldürecekti) komutasındaki iki zırhlı, Enver Paşa’nın “özel” izniyle Çanakkale’den geçtikten sonra Yavuz ve Midilli adını almıştı ya…Zırhlıların Osmanlı donanması kılığında, evet fesli Alman askerlerle kılığında, Karadeniz’e açılıp Rus limanlarını, Odessa, Novorossiysk ve Sivastopol’ü bombalamasıydı Osmanlı’yı savaşa taşıyan. Tarih 29 Ekim 1914’tü.Sultan Reşat 11 Kasım'da İngiltere, Fransa ve Rusya'ya resmen savaş ilan etti; 14'ünde de "dünyadaki milyonlarca Müslüman"a Fatih Camii’nden "cihat" çağrısı yaptırdı: Tabii Almanlar, Avusturyalılar, Bulgarlar hariç! Ve Halife'nin çağrısını yanlış anlayan Müslüman Araplar bildiğiniz gibi farklı bir saf seçti.Sonrasında destansı direniş "Çanakkale geçilmez"di, binlerce can alan Ermeni tehciri vardı, bütün cephelerde binlerce vatan evladının şehitliği, gaziliği, esirliği vardı.O zaman ikinci sorumuz:&nbsp;Sultan Reşat muhtemelen İspanyol Gribinden öldüğünde (yani tabii ölmeden önce) sıradaki Veliaht Yusuf İzzettin Efendiydi. Çanakkale'de Enver Paşa'ya tokat attığı söylenen, Almanlara karşı İngiltere yanlısı olduğu bilinen Veliaht!Bir darbeyle indirilmiş babası Sultan Abdülaziz gibi "intihar" etmeseydi ya da işte… O ölmemiş olsa ve Vahdettin’den önce tahta otursa, tarih nasıl akardı?Derken bir 29 Ekim daha geldi:&nbsp;Padişah ve İstanbul hükümeti teslimiyet şartlarını görüşmek üzere Rauf Bey başkanlığında bir heyeti Limni Adası'nın Mondros limanına gönderdi.29 Ekim 1918'de, sonradan Mustafa Kemal ile Millî Mücadele'ye katılacak, daha sonrasında muhalif kanada geçecek olan Rauf Bey'in "çok iyi bir şey, çok sınırlı işgal ve asla Yunanistan olmayacak" sandığı Mondros Mütarekesinde mecburi mutabakat oldu! İlanı için "hava şartlarından ötürü" ertesi gün beklendi!&nbsp;Çanakkale’yi geçemeyen Agamemnon zırhlısı, koca imparatorluğu teslim alıp 13 kasımda 60 parçalık müttefik filosuyla, Çanakkale'yi tabya tabya, işgal ede ede İstanbul’a girecekti. Hem de Yunanistan’a ait gemiler de orada olacaktı.İşte “Cihat” çağrısından tam 4 yıl sonra, 13 Kasım’da o işgal filosu İstanbul’a girerken, Suriye ve Adana cephelerinden payitaht İstanbul’a çağrılmış Mustafa Kemal de, Haydarpaşa’da trenden iner inmez, yaveri Cevat Abbas’ın tanıklığıyla tarihe yazılan “Geldikleri gibi giderler”i Boğaz sularına, İstanbul semalarına bırakacaktı. Sedası Karadeniz’e açılsın, nefesi Ege’den Anadolu’ya ulaşsın diye olmalı!Muhtemelen o iki 29 Ekim olmasaydı, o iki felaket yani, tarih başka türlü akacak, şimdi 100 yaşında olan 29 Ekim belki olacak, belki de başka türlü tecelli edecekti.100 yaşındaki 29 Ekim, diğer iki 29 Ekim’i elbet hiç unutmadan ama ezip silmek üzereydi adeta: Elin gemisiyle savaşa girmemek, kendi kendini aldatan “cihat” çağrılarıyla zaten yoksul olan halkı yokluklara ve ölümlere, yurtsuzluklara sürüklememek, boyun eğip teslim olmamak için…100'üncü yılda daha iyi anlıyoruz ki, o günün mucizesi Cumhuriyet 100 yıl sonra ne kadar eksik! Kadınları, gençleri, farklılıklara saygısı, çoğulculuğu, hâlâ temel hak ve özgürlükleri eksik, 2023 yılında umudu çok eksik… Ama milyonlarca insana kuşak kuşak verdiği cesaret, özgüven, özgürlükler ve hakların yolunu açan büyük bir hamleydi ya,&nbsp;100 yıl sonra asla umutsuz değil.Zaten neden öyle olalım ki...Bu dünya Sultan Süleyman’a bile kalmamış!Bu da geçer, geldikleri gibi giderler!109 yıl önce savaşa giren, 105 yıl önce teslim olan 29 Ekim, nasıl 100 yıl önce bambaşka bir ufuk hâline gelmişse, bir başka Ekim 29’u bu ülkenin gençleri yepyeni bir cumhuriyet ve demokrasi çağının zorunluluğu olarak idrak edebilir.Tarihin tüm umutsuzlukları içlerinde bir umudu besleyerek akar gider; yoksa tarih epey tarihsiz, çok talihsiz olurdu!O zaman son soru: İlk iki 29 Ekim olsaydı ya da olmasaydı… ama 100 yıl önceki olmasaydı, 100 yıl sonra ne olmuş, ne olmamış olurdu?

109 yıl önce savaşa giren, 105 yıl önce teslim olan 29 Ekim, nasıl 100 yıl önce bambaşka bir ufuk hâline gelmişse, bir başka Ekim 29’u bu ülkenin gençleri yepyeni bir cumhuriyet ve demokrasi çağının zorunluluğu olarak idrak edebilir.

Mondros ile ilgili hikayeler