Aposto Gündem

Cemal Reşit Rey, Ferid Alnar, Ulvi Cemal Erkin, Ahmed Adnan Saygun ve Necil Kazım Akses… Çağdaş müziğimizin ilk kuşağı, “Türk Beşleri” olarak anılsalar da aslında bir grup değil, beş münferit besteciden oluşuyor. Dr. Orhan Veli Özbayrak, bu ilk kuşağın bugüne uzanan etkilerini anlattı.

Çağdaş müziğin ilk kuşağından müstakil sesler: Türk Beşleri 

<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Üç farklı 29 Ekim’den bize kalan</h2>Umur Talu, GazeteciCumhuriyet’in 100'üncü yılı, aynı zamanda Cumhuriyet'in belki de yolunu açan iki felaketin de yıldönümü.Onlar da hatırlanmadan Cumhuriyet’in kıymeti belki biraz daha az anlaşılır.Birinin 109, diğerinin 105’inci yıldönümü 29 Ekim.O zaman ilk sorumuz: Osmanlı son büyük savaşına girmeseydi ne olurdu? Yahut farklı taraf seçmiş olsaydı?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kurtuluştan kuruluşa: Cumhuriyetin kadınları</h2>Canan Güllü, Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Ey kahraman Türk kadını, sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın.</blockquote>– Mustafa Kemal Atatürk Osmanlı İmparatorluğu'nda 2. Meşrutiyet’ten sonra giderek dernek kurma yoluyla etkinleşen bir kadın hareketine tanıklık ederiz. Kurulan bu derneklerle kadınlar sosyal hayata giderek daha çok girmeye ve daha önce erkeklerin olan bir dünyada vazgeçilmez bir yer edinmeye başlarlar.Kadın dernekleri Millî Mücadele'nin örgütlenmesi ve yürütülmesi sürecinde de etkin rol almışlardır. Birinci Dünya savaşı kadınların iş hayatına–çıkmamak üzere–girmesini sağlamıştır. Bu gelişmeler için kadın meselesinde cesur davranan lider Mustafa Kemal Atatürk ile siyasi kazanımlar elde edilmeye başlanmıştır.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Cumhuriyet’in sonuna mı geldik?</h2>Evren Balta, Siyaset Bilimi Profesörü—Özyeğin ÜniversitesiTürkiye Cumhuriyeti yüzyıllık tarihi boyunca hiçbir zaman ideal anlamda bir cumhuriyet olamadı. Haklar ve özgürlükler ağır aksak ilerledi. Cumhuriyet tarihi neredeyse kalıcılaşan olağanüstü hâl rejimleri&nbsp;ve Türkiye’nin kurumsal ve siyasal alt yapısını alt üst eden askerî darbelerle sarsıldı. Her darbe dönemi arkasında ordu için ayrılmış özerk alanlar bıraktı. Darbeler Türkiye’yi bir türlü kurumsallaşamayan bir siyasal parti sistemine ve kendini düzen koruyucu olarak inşa eden bir ulusal güvenlik devletine mahkûm etti. İç tehditler araçsallaştırıldı ve özgürlükçü bir anayasal sisteme sahip olamamanın gerekçesi olarak kullanıldı.Yine de 20. yüzyıl tarihi boyunca siyasal elitlerin söylemlerine, kamusal tartışmalara ve kurumsal düzenlemelere güçlü bir biçimde sirayet eden bir gün tam anlamıyla bir cumhuriyet&nbsp;olabilme fikri her zaman mevcuttu. 2010'a gelinceye kadar da askerî darbe dönemleri dışında Türkiye'de cumhuriyet değerleri OECD ülkelerinin artış ya da düşüş eğilimlerine sıkı sıkıya bağlı bir paralellik gösteriyordu. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına sağladığı haklar ve özgürlükler bakımından yakalamak istediği (medeni) ülkelerin altındaydı; ama cumhuriyet değerlerinin seyrine bakıldığında bu kümenin içindeydi.&nbsp;Ancak Türkiye’de cumhuriyetçilik ve demokrasi, 2010’lardan itibaren 20. yüzyılın eğilimlerinden farklı bir yöne doğru ilerlemeye başladı.🇹🇷 Politika yayınımız Spektrum’un 100. yıl coşkusunu kutlayan sayı <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/ilelebet-payidar-cumhuriyetimiz-100-yasinda" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">burada</a>.

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/canan-g%C3%BCll%C3%BC-949b4551/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Canan Güllü</a> <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/tkdfederasyon" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu Başkanı</a>&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Sen benim 30 Ekim 1918 sonrası günlerdeki çektiğim azabı bilirsin. Yanımdaydın. Mondros 30 Ekim'dir. Cumhuriyet 29 Ekim. İşte bu da bir milletin, mazlum bir milletin ahıdır. Sanırım ki o zamanki devletler bunu anlamışlardır." Atatürk bir an durdu, sonra elini masanın üzerine vurarak 'Deyiniz ki, bu tarihten silinmek istenilen bir milletin öcüdür.' dedi." - Prof . Dr. Metin Kale, Tarihin Sırları ve 29 Ekim'in Gizemi&nbsp;</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Ey kahraman Türk kadını, sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın." - Mustafa Kemal Atatürk&nbsp;</blockquote>Osmanlı İmparatorluğu'nda 2. Meşrutiyet’ten sonra giderek dernek kurma yoluyla etkinleşen bir kadın hareketine tanıklık ederiz. Kurulan bu derneklerle kadınlar sosyal hayata giderek daha çok girmeye ve daha önce erkeklerin olan bir dünyada vazgeçilmez bir yer edinmeye başlarlar.İlk kadın derneği 1896, Fatma Aliye tarafından kurulan Kadın Dayanışması Derneği'dir. Osmanlı hareketindeki kadın derneklerini inceleyen Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi&nbsp;adlı eserinde kadın derneklerini amaçlarına göre şöyle gruplar;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yardım dernekleri,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eğitim amaçlı dernekler,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kültür amaçlı dernekler,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ülke sorunlarına çözüm bulmayı amaçlayan dernekler,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Siyasal partilerin kadın dernekleri,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Feminist kadın dernekleri,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ülke savunmasına yönelik kadın dernekleri.</li></ul>Siyasal amaçlı kurulan kadın derneklerinden bazılarının adları şöyle;Kadınların Yükselmesi (Teali-i Nisvan),&nbsp;Kadın Haklarını Koruma (Müdafaa-i Hukuk -u Nisvan), Asker Ailelerine Yardım Derneği, Asri Kadınlar Cemiyeti gibi çok çeşitli amaçlarla onlarca kadın derneği kurulmuş ve önemli faaliyetlerde bulunmuştur.&nbsp;Kadın dernekleri Millî Mücadele'nin örgütlenmesi ve yürütülmesi sürecinde de etkin rol almışlardır. Araştırmacı yazar Şehmus Güzel bir çalışmasında; "İstanbul'da 29 Kasım 1918'de bir ulusal cephe olarak kurulan Millî Kongre'nin kurucusu yaklaşık 50 örgütün arasında 10 kadın derneği olduğunu ve kadın derneklerinin örgütlediği işgale karşı mitinglerin de efsaneleşmiş olduğunu yazar.&nbsp;Osmanlı'nın son yüz yılında hızla gelişen kadın hakları, 1. Dünya Savaşı yıllarında daha da ivme kazanmıştır. İyi eğitimli ve bilinçli bir kadın kuşağı, savaş sırasında vasıflı erkeklerin askere çağrılmasıyla kendilerini ispat etme fırsatı yakalar. Fabrika ve atölyelerde işçi sayısı artarken kadınlar, sokak temizliği ve maden işlerinde de çalıştırılmaya başlar. Erkek memurların da askere alınmasıyla bazı Bakanlıklar, postane, telgrafhane ve değişik bürokratik kademelerde kadınlar çalışmaya başlar. Bu sürece baktığımızda şöyle bir tespit çok doğru olur:Birinci Dünya savaşı kadınların iş hayatına –çıkmamak üzere– girmesini sağlamıştır.Kadınlar Millî Mücadele'de Anadolu'nun işgalini protesto eden mitingler düzenledi. Batı ülkelerinin liderlerinin eşlerine telgraflar gönderdi. Orduya para ve eşya sağlamak için örgütlendi, cephe gerisinde ve cephede savaştı. Zeyno onbaşılar, mücahide Fatmalar, Irazca başçavuşlar… Millî Mücadele'nin parçası oldu.Kadınların örgün eğitim almaya başlaması, sahneye çıkması, bürokratik işlerde çalışmaya başlaması, siyasetle ilgilenmesi Osmanlı döneminde başlamış; ancak kadın hakları ile ilgili her adım muhalefetle karşılanmış ve tartışılmıştır. Yavaş ve pamuk ipliğine bağlı olarak kazanılmış hakların sağlamlaştırılması ve dönemine göre Dünya ölçeğinde yeni hakların elde edilmesi Cumhuriyet döneminde gerçekleşmiştir. &nbsp;Bu gelişmeler için kadın meselesinde cesur davranan lider Mustafa Kemal Atatürk ile siyasi kazanımlar elde edilmeye başlanmıştır. Bu yasal değişiklikler Mustafa Kemal Atatürk’ün kurtuluş mücadelesinde yakın tanıklık ettiği kadınların ve Avrupalı feminist kadınların eşitlik mücadelesini takip etmesinin bir sonucudur. Yani "kadınlara hakları altın tepside sunulmuştur" cümlesi yanlıştır.&nbsp;Kadınlar, haklarını kazanmak için yaptıkları mücadelenin tanığı bir lidere sahip oldukları için emeklerinin ve mücadelelerinin karşılığını almışlardır.1924'te çıkarılan Tevhid-i Tedrisat, 1926'da Medenî Kanun, 1930 ve 1934'te kadınların seçme ve seçilme haklarını kazanması gibi devrim yasalarını oluşturan, kadını birey yapan&nbsp;ve eşitlik yolunda atılmış adımlardır. Bu yasalarla karma eğitimin önü açılmış, kadınlar birçok konuda eğitim imkanına kavuşmuş, evlilik ve sosyal hayatta yeni haklar elde etmişlerdir.Cumhuriyet bu adımların adıdır.Birçok sanayileşmiş Batı ülkelerinden önce kazanılmış haklar olmasına rağmen kadın mücadelesinde süreç bitmemiştir. Ayrımcı ve eşitlikten uzak yönetim anlayışla mücadele sürdürülerek bugünlerde de devam etmektedir.Bu arada çok özel bir not eklemeden geçemeyeceğim. Osmanlı feminizmi adı altında bir düşünsel hareketlilikten söz edecek olursak hiç şüphesiz bu oluşumun en önemli ismi Nezihe Muhiddin’dir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/9/4/1698318836962.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Çatlak ZeminHenüz Cumhuriyet ilan edilmeden, 15 Haziran 1923 tarihinde Kadınlar Halk Fırkası'nı kurarak Türkiye'de siyasal parti kuran ilk kadın lider oldu. Ve bu parti kurulurken henüz kadınlar seçme ve seçilme hakkına sahip değildi.&nbsp;Nezihe Muhiddin, 20. Yüzyılda gündeme gelen toplumsal cinsiyet&nbsp;kavramının farkındaydı. Ona göre kadınların düşük toplumsal statüsü biyolojik özelliklerden değil, toplumsal kurgulardan kaynaklanıyordu.&nbsp;Cumhuriyetin kurulmasından sonra bugün Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu’nun çatısını oluşturan üye derneklerden Türk Kadınlar Konseyi 1948, Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği 1949, Kadının Sosyal Hayatını Araştırma ve İnceleme Derneği 1953 yılında kurularak kadınların sosyal hayatla bağlarının sağlamlaşması adına yol açıcı kuruluşlar olmuşlardır.&nbsp;"İnsan topluluğu, kadın ve erkek denilen iki cins, insandan mürekkeptir. Kabil midir ki; bu kütlenin bir parçasını ilerletelim, ötekini ihmal edelim de kütlenin bütünlüğü ilerleyebilsin? Mümkün müdür ki; bir cismin yarısı toprağa zincirlerle bağlı kaldıkça öteki kısmı göklere yükselebilsin?"&nbsp;diyen bir liderin ülkesinde 29 Ekim 2023'te Cumhuriyetimizin 100. yılına giriyoruz.Bugün laik, çağdaş, medeni haklara sahip ve eşit bireylersek; kadınlar olarak kurtuluşunda ve kuruluşunda emeğimiz olan Cumhuriyet&nbsp;sayesindedir.Bu nedenle Cumhuriyet kazanımlarımızdan vazgeçmek gibi bir düşüncemiz olmadığının herkes tarafından bilinmesini isterim.Bugün içinde yaşadığımız günlerde yeniden baş verip filizlenip, ağaç olmaya çalışan tarikat ve cemaatler çok heveslenmesin.Biz Varız.Mücadeleden vazgeçmeden kadınlara emanet edilen Cumhuriyet’e sahip olmaya devam edeceğiz.

Spektrum

Bugün laik, çağdaş, medeni haklara sahip ve eşit bireylersek; kadınlar olarak kurtuluşunda ve kuruluşunda emeğimiz olan Cumhuriyet sayesindedir.

Kurtuluştan kuruluşa: Cumhuriyetin kadınları

Aposto İstanbul

<img src="https://images.aposto.com/2022/2/1/1647251384625.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.23" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Listenin büyük bir çoğunluğunu okumadığım için kendi tanıtımlarından yola çıkmam gerekiyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üç İstanbul - Mithat Cemal Kuntay&nbsp;: "Simsiyah ve 33 yıl sürmüş Abdülhamit dönemi baskısıyla "İstibdat İstanbul'u..." Özgürlük adına iktidara gelenlerin yönetimde olduğu ama Abdülhamit'e rahmet okutturan "Meşrutiyet İstanbul'u..." Batan bir imparatorluğun bütün sefaleti ile ülkeyi işgal edenlere yaltaklanmada birinci olanların "İşgal İstanbul'u..." Ve bütün bu İstanbul'ları dikey olarak kesen bir yazar hayatı: Muharrir Adnan Bey. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sultan Hamid Düşerken - Nahid Sırrı Örik&nbsp;: "Nahid Sırrı Örik'in, "31 Mart Vakası" olarak anılan tarihi olay etrafında, Sultan Hamid ile İttihat Terakki arasındaki iktidar savaşını, merkezinde tutkulu bir kadın kahramanın yer aldığı sürükleyici bir macera ve kendine özgü "zehirli" bir dille anlattığı Sultan Hamid Düşerken adlı romanı."</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Esir Şehrin İnsanları ve Esir Şehrin Mahpusu - Kemal Tahir: " Kemal Tahir, Mütareke Dönemi Osmanlı aydınının ve İstanbul'unun destansı direnişinin ve mücadelesinin benzersiz bir fotoğrafını çekmektedir."</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yorgun Savaşçı - Kemal Tahir : "1919 ve 1920 yıllarında İstanbul’daki örgütlenmeleri ve Anadolu direnişini anlatan ‘Yorgun Savaşçı’, Cumhuriyet’in kuruluşuna giden sürecin romanı olarak da okunabilir. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sodom ve Gomore - Yakup Kadri Karaosmanoğlu: "İşgal yıllarının İstanbulu'nu konu edinen Sodom ve Gomore, Yakup Kadri'nin romanları arasında zaman bakımından Hüküm Gecesi'nin devamı sayılır. Mütareke döneminin çürüyen çevrelerini, kokuşmuş kişiliklerini konu edinen roman sanki bir zaman diliminde geçiyor duygusu yaratsa da, olayların ardında işgale karşı oluşan bir kinin, "isyanla mayalanan bir ruhun" geliştiği görülür."</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sahnenin Dışındakiler - Ahmet Hamdi Tanpınar: "Tanpınar'ın bu eseri 1920'li yılların, Millî Mücadele yıllarının romanıdır. Romanın kahramanlarından İhsan romanın bir yerinde "Orada (Anadolu'da) mücadele var, muharebe var. Mukadderatımız orada halledilecek! Asıl sahne orası. Biz burada malesef sadece seyirciyiz. Sahnenin dışındayız" demektedir. Roman adını ve konusunu "sahnenin dışında" olanların içlerinde ve etraflarında olup bitenlerle, zaman zaman geçmişe, maziye yönelerek değişimler, hasretler ihtiraslarla kazanmaktadır. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sözde Kızlar - Peyami Safa: "Sözde Kızlar romanı; Anadolu’nun muhtelif bölgelerinin İtilaf Devletlerince işgal edildiği Mütareke döneminin bunalımlı günlerinde, Yunan saldırıları sırasında kaybolan babasını aramak amacıyla İstanbul'a gelen Mebrure adlı bir genç kızın İstanbul sosyetesinin savaştan bile yıkıcı, yozlaşmış hayatlarına girmesiyle başlar. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Biz İnsanlar - Peyami Safa: "Mütareke döneminde aydınların gündemini işgal eden materyalizm, sosyalizm, mandacı­lık, milliyetçilik gibi fikirleri karakterleri üzerinden tartışarak ideal buhranı yaşayan insanların dengelerini yitireceğine işaret eden Peyami Safa, insanın maddî bir varlıktan çok manevî bir varlık olduğunu, insanda ruhun maddeden önce geldiğini gösterir. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dersaadet'te Sabah Ezanları - Atilla İlhan:&nbsp;"Yıl 1919. İzmir işgal altındadır. İşgale karşı mitingler yapılmakta, Halide Edip, Münevver Saime, Mehmet Emin gibi konuşmacılar halkı direnmeye çağırmaktadır: “Efendiler, az söylemek, çok yapmak zamanı gelmiştir. Biz sadece ağlıyoruz, ağlamakla kazanılmış hak, hıçkırıklarımızı dinleyecek kalp yoktur! İttihatçılar, mandacılar, Türkçüler, liberaller, sosyalistler.. Heyecanları, aşkları, ihtirasları, fikir ve eylemleriyle, Attilâ İlhan’ın aynasına yansıyan Dersaadet aydınlarından canlı bir kesit. ”&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ateşten Gömlek - Halide Edip Adıvar: "Ateşten Gömlek, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından başlayan ve Kurtuluş Savaşı’yla devam eden mücadele yıllarını yansıtıyor. Kitaptaki olaylar, başkahraman Hariciye memuru Peyami’nin hatıra defterine yazdıkları aracılığıyla okuyucuya aktarılıyor. Peyami’nin akrabası olan Ayşe, İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybetmesinin ardından İstanbul’a, Peyami’nin yanına geliyor. Burada da İngiliz işgalinin başlamasıyla Ayşe, Peyami ve arkadaşı Binbaşı İhsan, Kuvayı-milliye’yi desteklemek üzere Anadolu’ya doğru yola koyuluyor. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir Göçmen Kuştu O - Ayla Kutlu: "Küçük yaşta toprağından koparılan ve göçmen kuş olmaktan kurtulamayan bir adam, Adil Emir Bey. Bir Osmanlı aydını... Adil Emir Bey'in yaşamöyküsü Bir Göçmen Kuştu O. Ayla Kutlu 'Fazla politize bir kitap olsun istemediğim için daha çok kadınlara yansıyan bölümüyle verdim onun yaşamını...' diyor. Osmanlının son döneminden Cumhuriyetin ilk yıllarına değin uzanan bir zaman dilimi içine olayları yerleştiriyor. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sınıf Arkadaşları - Cevdet Kudret:&nbsp;"Süleyman'ın Dünyası'nın ilk cildi olan Sınıf Arkadaşları, İstanbul'un Birinci Dünya Savaşı'nın hemen öncesinden başlayarak savaş ve işgal dönemlerini de kapsayarak anlatır. Bunun için yazar Süleyman'ın ve onun sınıfındaki arkadaşlarının çevresini ve yaşadığı olayları kullanır. Bir dar çevre gözlemi gibi görünen bu anlatım, yoklukların, zorlukların İstanbul'unu paşa ya da aristokratından hizmetkârına, esnafından işçi ya da gündelikçisine bir imparatorluk başkentinin hemen bütün sınıflarını yaşamlarıyla yansıtır. "</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bedoş - Kemal Binbaşar:&nbsp;"Bedoş'ta Kemal Bilbaşar, öğretmen olmayı kafasına koyan Bedia'nın çocukluk ve ilkgençlik yıllarını anlatırken Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke yıllarının İstanbul'undan kesitler de veriyor. Bedoş'un Arnavut kökenli annesi Başo Hanım, Çerkes kökenli babası Memduh Bey ve kardeşleri Leman ve Fethi'den oluşan ailesinin bu sıkıntılı yıllarda ayakta kalma mücadelesini izlerken başarıyla çizilmiş ikincil tiplerle de karşılaşıyoruz."</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zaniyeler - Selahattin Enis:&nbsp;"Edebiyatımızda realist-natüralist akımın önemli kalemlerinden Selahattin Enis, başyapıtı Zaniyeler’de I. Dünya Savaşı yıllarının İstanbul’unu bir zaniyenin –hayat kadınının– günlüğünden anlatır. Zaniyeler’de iki sınıf insan vardır: Bir tarafta halktan insanlar savaş yılları boyunca sefalet ve yoksulluk içinde yaşam mücadelesi vermekte; öbür tarafta bakanlar, paşalar, sonradan görme savaş zenginleri, vurguncular, edebiyatçılar ve gazetecilerden oluşan kodamanlar Şişli’de, Moda’da ve Adalar’da kâh zaniyelerin kucağında kâh salonlarda vur patlasın çal oynasın eğlenceler düzenlemektedir. Savaş yıllarında İstanbul’da ihtiyat zabitliği yapan yazar gözlemlerine dayanarak kurguladığı Zaniyeler’de bu iki sınıfın hayatını oldukça açık ve cesur bir şekilde, zaman zaman da ironik tasvir ve diyaloglarla gözler önüne seriyor, tabii okuru dönemin İstanbul sokaklarında ve sosyete salonlarında gezdirerek… "</li></ul>

Yıl 1929’un sonları, devir tasarruf devri. 1929 yılının Ekim ayı, gerçekleşen Büyük Buhran (The Great Deppresion) henüz etkilerini hissettirmeye başlamamış. Öte yandan Türkiye savaştan çıkalı henüz çok olmamış. Yeni bir ülke kuruluyor, dolayısıyla ekonomik kalkınma hamlelerine daha sıra gelememiş. Zaten Osmanlı’dan sanayi başta olmak üzere ekonomik olarak borçtan başka pek bir şey de kalmamış. Hâl böyle olunca tarıma dayalı bir ülke olarak pek çok ürün ithal ediliyor. “Sanki şimdi çok farklı!” dediğinizi duyar gibiyim. Evet, şimdi de dışa bağımlı, kendimiz üretmeyip dışarıdan tüketen bir durumdayız. Ama 1930’ların koşullarında hiç fabrikamız yok da değil. Bunlardan biri de -yazarımızın da bahsettiği- <a fr-original-style="" href="https://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=684&Itemid=105" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yedikule Pamuk İpliği Fabrikası</a>’ydı. Günümüzde en çok tartışılan padişahların başında gelen II. Abdülhamid döneminde açılan bu fabrika İngilizlerce kurulur, I. Dünya Savaşı başlayınca devlet tarafından el konulur ve 1940 yılına kadar üretime devam eder. Aslında yerli ürünlerin kullanılmasıyla ilgili ilk adımlar Meşrutiyet dönemine kadar dayanır. Cumhuriyet ilan edildikten sonra ise 1925 yılında <a fr-original-style="" href="https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423932859.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Yerli Kumaştan Elbise Giyilmesine Dair Kanun”</a> çıkarılır. Kanunun ilk maddesinde; meclis üyeleri, ordu ve polis mensupları, belediye başkanları ve belediye meclisi üyeleri, üniversite hocaları ve talebeleri, memurlar yerli üretim kıyafet ve ayakkabı giymeye mecbur tutulur. Görüldüğü gibi yerli malı ile ilgili ilk adımlar giyim üzerine olmuş. Büyük Buhran’ın yıkıcı etkileri fırsat bilinip devletçilikle beraber 1930’ların ortasından itibaren sanayileşme hamleleri atılmaya başlandığında yerli malı kullanımı daha çok teşvik edilecekti. Giyim özelinde bakıldığında yerli malı Bursa ipeği, Hereke kumaşı, Beykoz kundurası gibi yerli üretim üzerinden ön plana çıkarılır. Ekonomik Buhran’ın etkisi 1930’ların başında hissedilmeye başlayınca kıyafette yerli malına dönüş gittikçe artar, daha ucuz olduğu için hazır giyimin ilk adımları atılır. <a fr-original-style="" href="http://arts.artuklu.edu.tr/en/download/article-file/1784679" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sümerbank</a> bu işe öncülük eder. <a fr-original-style="" href="http://www.ctad.hacettepe.edu.tr/10_20/2.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sümerbank</a>’ın ürettiği elbise ve kumaşlar yerli malını kullanmayı teşvik etmenin yanı sıra köylü ve kentliler arasında bütünlük meydana getirir. Elde mevcut olanlarla idare edilerek tasarruf yapılması, yabancı mamul yerine yerlisinin tercih edilmesi vurgulanır. Mehmet Selahattin’in de belirttiği gibi her yerde bir tasarruf, bir yerli malı furyasıdır gider. <a fr-original-style="" href="https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423932859.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Çünkü</a> 1929 yılından itibaren her senenin 12-19 Aralık arası yerli malı ve tasarruf haftası ilan edilir. Bu kapsamda yapılan kutlamalar 1930’lar boyunca coşkuyla devam eder. 1940’lara gelindiğinde II. Dünya Savaşı’nın yol açtığı ekonomik sorunlar nedeniyle bu kutlamalara adeta dört elle sarılınır. Aslında bu kutlamalar yakın döneme kadar devam etmişti. Benim gibi 30’larında olanlar ilkokul döneminde yapılan yerli malı haftalarını hatırlayacaklardır. Okullardaki bu etkinlikler giyimden ziyade yiyecek temelinde gerçekleşirdi. Giyimde ise anneler biçki dikiş öğrenip kendilerinin ve çocuklarının kıyafetlerini dikerdi. Tabi aldıkları kumaşlar büyük ihtimal yerli üretim değildi. Bugün geldiğimiz noktada yerli malı kullanımını özendirmek ya da bireysel olarak buna çabalamak pek bir anlam ifade etmiyor. Tasarruf ise artık bir hayal.

Meşrutiyet ile ilgili hikayeler