Güney Afrika Cumhuriyeti'nin ilk siyahî devlet başkanı aktivist Nelson Mandela’dan, Amerika birleşik devletinin başkanı Theodore Roosevelt’e, &nbsp;JK Rowling’den, pazarlama dünyasının ünlü ismi Ryan Holiday’a, farklı işlerle uğraşan başarılı pek çok kişinin yaşam felsefesi haline geldi Stoacılık. Peki özellikle bugünlerde bu felsefenin hangi öğretilerini hatırlamamız gerekiyor?&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Yaşam kendi sonunu eninde sonunda kendisine göre belirleyecektir, insana göre değil." -Seneca</blockquote>Stoa felsefesinin en belirgin özelliği doğa ve ahlak arasındaki sıkı ilişkidir. Bu bizim pek alışkın olmadığımız bir fikir. Bizler genellikle fiziğin alanı ile değerlerin alanı birbirinden ayırırız. Oysa Stoacılar, doğa, tanrı, evrensel ilkeler ve akıl arasında bir ayrım yapmazlar. İÖ. 4 - İS. 65 yılları ara­sında yaşamış olan Lucius Annaeus Seneca, Tanrı'nın evrenin her tarafına yayılmış olan akıl olduğunu söyler. Teistik dinlerin aşkıncı tanrı kavrayışından farklı olarak evrene ya da varlığa içkin bir akıl kastedilir. Doğanın ötesi yoksa ve doğanın kendi içinde akılsal, amaçlı, düzenli bir yapısı varsa doğaya uygun yaşamak yaşamdaki en önemli meseledir.&nbsp;Stoacılara göre insan haya­tının temel amacı mutluluğa erişmektir fakat hazlarını tatmin ederek ulaşılabilecek bir mutluluk değildir bu. Mutluluk aslında kişinin hem kendi, hem de (özünden zaten kendisinden ayrı olmayan) doğaya uygun yaşamasından ibarettir. Bu durumda insanın doğası nedir? Akıl yürütme yetisine sahip sosyal hayvanlar olması. Bu açıdan insanın kendi doğasına uygun yaşaması içgüdülerin, arzuların değil; aklın hüküm sürdüğü ve toplumun değerlerini gözeterek yaşadığı erdemli bir hayattır.&nbsp;Fakat burada büyük bir sorun beliriyor, eğer tanrı ve doğa özdeşse, doğa en iyiyi meydana getirme amacıyla kendi düzenini oluşturuyorsa ya da <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=8yn3ViE6mhY" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Depeche Mode</a>'un o ünlü şarkısında da söylediği gibi, "Tanrının sadece onun anladığı bir planı varsa", bu durumda insanın özgürlüğünden nasıl söz edilebilir? &nbsp;Aslına bakarsan Stoacı filozofların "evrenin kendi içerisinde bir planı var" ifadesi ile kastettikleri, evrenin de kendi doğasına uygun olarak hareket ettiğidir. Buna kim karşı çıkabilir? (!) Bu evrenin bir planı olup olmamasından farklı bir konu aslında; ilk bakışta anlamsız gözüken topolojik bir ifade ile "olacaklar oluyor" anlamına gelir. Yine de Stoacı felsefeden hatta biraz da Spinoza'dan öğrendiğim şey doğanın akışına uygun yaşamanın aslında boyun eğmek değil; aksine akışta olarak sahici bir şekilde var olmanın tek yolu olduğu. Bir rüzgar, bir kuş gibi, bir kaya gibi doğaya karşı değil; doğanın bir parçası olarak ve hatta doğa olarak yaşamak. Marcus Aurelius'un da dediği gibi "İnsana özgü bir yeteneksizliktir yaşayamamak". <blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bazı şeyler bize bağlıdır, başka şeyler ise bağlı değildir. Bize bağlı olanlar yargılarımız, eğilimlerimiz, arzularımız ve nefretlerimiz; tek kelimeyle bize ait olan eserlerdir." -Epiktetos</blockquote>Bazı şeyler bize bağlıdır fakat bazı şeyler bize bağlı değildir...Bize bağlı olmayan pek çok şey var; doğum, ölüm, doğa olayları, muazzam bir gün geçirdiğinizi düşünürken aniden başına yıldırım düşmesi... Bu konuyu konuşurken <a fr-original-style="" href="https://www.imdb.com/title/tt0421715/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Benjamin Button’</a>daki araba kazası sahnesini hatırlarım hep. Başroldeki Daisy, bir gösteri sonrasında güle oynaya dans ederek dışarı çıkıyordu ve bir araba ona çarpmıştı. Sonrasında yaşadığı sakatlık nedeniyle bir daha hiç dans edememişti. Eğer binanın içerisinde oyalanmasaydı, şöför o kadar berbat bir gün yaşamasaydı, o kaza yaşanmayabilirdi. Ama yaşandı. Daisy bunu kontrol edemezdi.&nbsp;Bize bağlı olmayan, kontrol edemediğimiz olaylar vardır. İyi ve kötü.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bilge tarihin yanar dönerli hediyelerine yüz vermeyendir, çünkü onun en büyük eğlencesidir kahkahala göz yaşını birbirine karıştırmak" - Seneca</blockquote>Aslına bakarsan doğada iyi ve kötü yok. Sadece olanlar olur, iyi ve kötü bizim onlara ilişkin değer yargılarımızdan ibarettir. Garip bir şekilde bu olay bana Nasreddin Hoca'nın doğuran kazan fıkrasını anımsatıyor. Kazanın doğurduğuna inanıyorsun da öldüğüne neden inanmıyorsun demişti hoca. Bunu şu şekilde değiştirdim; şans yüzüne güldüğünde, hayatın güzel ve bir anlamlı olduğunu düşünüyorsun da başına talihsizlik geldiğinde neden aynı şekilde kabullenemiyorsun? İşte bu Stoacı bilgeliğe uygun bir tavır olabilir.&nbsp;Buna karşın Stoacılara göre insan edilgin bir şey olarak da kalmamalı, gücümüz dahilinde olana odaklanmalı ve üzerimize düşen görevde elimizden gelenin en iyisini yapmalıyız. İşte meselede burada başlıyor. Khrysippos'un Silindiri olarak adlandırılan güzel bir argüman var.&nbsp;Eğer birisi yokuşun başında duran silindiri iterse silindir aşağı yuvarlanır. Peki silindir neden yuvarlanmıştır? Yalnızca itildiğinden dolayı mı? Aslına bakarsan silindire uygulanan itme kuvveti, bir kübe uygulanmış olsaydı, küp silindir kadar kolay, silindir kadar hızlı, silindir kadar uzun süre yuvarlanmayacaktı. O halde silindirin yuvarlanmasının tek nedeni, itilmiş olması değil; aynı zamanda onun kendi yapısıdır. Bu örnek bize şunu söylüyor, hayatımızda (iyi veya kötü) pek çok olay yuvarlanmamıza neden olacak bir etki yaratabilir, ama günün sonunda silindir veya küp olmak bizim elimizdedir. Mesele üzerimize yağan olaylar dizisi değil, bunlara nasıl göğüs gerdiğimizdir. O halde Stoacı bilgelik bize zor günlerde şunu sormamızı öğütlüyor, "Bu başına geldi, evet senin değer yargıların içerisinde felaket bir durum, fakat şimdi bu durumda sen ne yapacaksın? Bir silindir gibi mi bir küp gibi mi davranacaksın?<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"İnsanın bulunduğu her yer her an için bir cennet hatta bir inziva ve huzur alanı olabilir, yeterki cennet zihinde inşa edilmiş olsun." -Marcus Aurelius</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2021/7/5/1628263520263.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Dilozof

Stoa Felsefesi

Antikiteden Modern Dünyaya Uzanan Bilgelik

<h1 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">DUR.</h1> Sakinliği dinginliği tam olarak hayatıma entegre ettim derken çok yoğun / yüksek tempolu bir döneme girdim. Kendime hatırlatıyorum:Bir labirentten acele ederek, koşuşturarak çıkamazsın. Durup düşünmen lazım. Yavaş ve dikkatli yürüyüp enerjini korumazsan tamamen kaybolmuş hissedersin. Bu hayatta karşılaştığımız problemlerde de böyle.Trafik lambalarından yola çıkarak; Tamam yeşil ışık var ama sarı ışık ve kırmızı ışık da var. Ara ara yavaşla, dur.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-19T09:18:38.022Z_sm.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.99" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ryan Holiday'in "Stillness is the Key" kitabından. <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/ErayErdogn" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>'dan veya <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/erayerdogn/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>'dan benimle düşüncelerini, önerilerini paylaşabilirsin. Dilersen bu maili de yanıtlayabilirsin.&nbsp;Sevgiler.Eray&nbsp;

5 KİŞİ

Pek çok insanın başucu kitabı olarak tuttuğu bir kitabı vardır. Benimki de bu dönemde ''İçsel Huzur İyi Yaşamın Kapısını Açar''.Askerlerin savaşta bile üzerinde taşıdığı, pek çok dünya liderinin zorluklarla karşı karşıya kaldığında yön bulmak için danıştığı bu kitap Epiktetos'un öğretilerinin özünün kısa bir özetini oluşturan Discourses kitabından seçilmiş bir dizi Stoacı konuşmadan oluşuyor.&nbsp;21. yüzyıl dünyamızın temposu ve stresi, birçok insanda hayatlarının kontrolünü yeniden eline geçirme isteği uyandırıyor; dolayısıyla insanlar kontrolü yeniden ele geçirmek için Stoacı düşünceye yöneliyor. Bu kavrama henüz hakim değilsen bile son dönemin popüler algıları minimalizm ve motivasyon konuşmacılığını duyduğuna eminim. Karmaşıklaşan hayatlarımızda herkes basite inmenin, mutlu olmanın formülünü arıyor. Bu kitap da sana &nbsp;bir koç edasıyla Stoacı soruları yönelterek senin asıl mutluluğun kaynağına inmeni sağlıyor.Kitabın her cümlesinin bir öğreti niteliğinde olduğu söylesem yanlış olmaz. Ancak altını en belirgin çizdiklerimi seninle de paylaşıyorum.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">''Mutluluk ve özgürlük, bir tek ilkenin açık seçik anlaşılmasıyla başlar: Bazı şeyleri kontrol edebiliriz, bazı şeyleri edemeyiz.''&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">''Ortaya çıkan ve sizi rahatsız eden durum kontrolünüz dışındaysa kendinizi endişelenmemek üzere eğitin.''</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">''Kontrol alanımız içinde olmayan şeylere karşı duyduğumuz geçici arzularımıza yenilirsek, özgürlüğümüzü kaybederiz.''</li></ul>Kitabın günümüze uyarlanmış bir filmi olsa trailerı kesinlikle &nbsp;Ryan Holiday'in NFL takımı Cleveland Browns'a antrenman kampı sırasında yaptığı motivasyon konuşması olurdu:<a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=3STjOKmuJhc" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2021/3/2021-04-22T15:00:49.681Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a> Bir sporcu ne kadar başarılı olursa olsun oyun günü hava durumunu ya da saha koşullarını kontrol edemez. Başarılı bir çalışan promosyon alıp alamayacağını kontrol edemez. Sıradan bir vatandaş ülke ekonomisi üzerinde bir güç sahibi olamaz. Ya da en temelden doğduğun aile, sosyo-kültürel çevre, ekonomik durum gibi koşulları kontrol edemezsin. Kontrol edebildiğin ise durumlar karşısında aldığın aksiyonlardır. Hayatı da bu noktada bir spor müsabakası olarak görürsek havayı, sahayı ya da takım arkadaşlarımızı kontrol edemeyiz. Ancak hayat oyununu nasıl oynadığımızı kontrol etmek bizim elimizdedir.&nbsp;Hayatta sadece kendi kontrol edebildiklerimize odaklanmalıyız. Kimin neyi hangi yolla yaptığı ya da nasıl düşündüğü değil; tek önemli olan senin neyi, nasıl yaptığın.

Ryan Holiday ile ilgili hikayeler