<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yazı: Jeffrey Tucker. Fotoğraflar: Deniz Sabuncu. Dükkân:&nbsp;</em><a fr-original-style="" href="https://instagram.com/fornobalat?igshid=YmMyMTA2M2Y=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Forno</em></a><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;ve&nbsp;</em><a fr-original-style="" href="https://instagram.com/primibalat?igshid=YmMyMTA2M2Y=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Primi</em></a><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">.&nbsp;</em></p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Suriçi’nde bulunan Balat ve Fener mahallelerini birlikte anmakta fayda var; çünkü birbirlerinin devamı niteliğindeler. İki mahalle, Kiremit Caddesi’yle hem birbirine hem de Çarşamba mahallesine bağlanıyor.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Osmanlı tarihinde Fener ve Balat’ın önemli bir yeri var. Fetih sonrası Cantakuzinoslar, Mavrocordatolar, Cosmidisler ve Haritonidisler gibi Bizans’ın önde gelen birçok ailesi buraya yerleşmiş ve birçoğu Osmanlı’nın dışişlerinde önemli roller almış. Osmanlı Devleti'ne bağlı Boğdan eyaletinin beyi, Rumen asıllı tarihçi, yazar ve Klasik Türk müziğine büyük katkılarda bulunmuş müzik uzmanı Dimitri Cantemir’in sarayı da buradaymış. Balat daha sonra Sultan Beyazıd Han’ın yer göstermesiyle Yahudilerin yerleştiği bir mahalle olmuş, Fener ise daha çok Rumların yaşadığı olarak kalmış. Bugün her ikisinde de ne Yahudi ne de Rum nüfus yok denecek kadar az.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/9/6/1665837689542.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></p><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Balat'ın kapı önü sürprizleri</em></h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Eklektik ve mütevazı</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bizans’tan beri önemini büyük ölçüde koruyan semtlerde birçok mimari eser günümüze ulaşmış durumda. Fener ve Balat da buna dâhil. Rumların oturduğu Fener Patrikhanesi yakınlarında cephesi süslü evler, biraz ötede de zengin ailelerin köşklerinin bir kısmı görülebilir. Balat’ın mimarisi daha mütevazıdır, yapılar döneminin tüm özelliklerini korur, özellikle de 1860-1910 arasında inşa edilmiş evler, kiliseler ve sinagoglar. Balat’taki en eski sinagog 1452’de şimdiki Bulgaristan’dan gelen Yahudiler tarafından inşa edilen Yambol Sinangogu. Bu da bölgede Sultan Beyazıd Han’dan evvel Yahudilerin ikamet ettiğini gösteriyor. Genellikle Rum mimarların yaptığı yığma kagir yapılar İstanbul geleneceği olarak Batı stillerinin ve cumbaların sentezi olarak inşa edilmiş. Kullanılan tuğla, kiremit ve demir gibi malzemeler Beyoğlu’da olduğu gibi Fransa’dan ithal edilmiş. Birçok yapı, yıkılmış Bizans binalarından kalan mahzenlerin bodrumu kullanarak tekrar yapılmış. Eklektik ve kendine has mimarileri olmuş.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">2006-2013 UNESCO’dan sonra: dönüşüm başlıyor</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2000’li yılların başında Fener ve bilhassa Balat ihmal edilmiş, şehrin “fakir” mahalleleri olarak tanımayanlar için “tehlikeli” anılan yerlerdi. 2006’da UNESCO’nun yaklaşık 120 evi restore etmesiyle Balat-Fener markası oluşmadı, beklenen dönüşüm 2012-2013 yıllarında başladı. Değişikliğin olmamasını arzulayanlardandım ama maalesef olmasına katkıda bulundum. Önce Kastamonu’dan, daha sonra Siirt’ten göç alan Balat ve Fener, bu tarihlerden sonra toplumun bohem kesimlerinden insanların ilgisini çekmeye başladı. Balat esnaf ağırlıklıyken Fener daha çok meskenlerle doluydu. Değişim başladıktan sonra ardı ardına açılan kafe ve küçük restoranlarla esnaf profili de değişti, her iki mahalleye de yayıldı. Bugün de Balat-Fener; nispeten otantik mimari dokusu, çok sayıda yeme-içme adresiyle turist kafilelerinin ve İstanbulluların genellikle haftasonu gezi istikameti.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/9/6/1665837925149.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></p><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mahallenin otantik mimarisi</em></h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">“Mahalle havası” ve dönüşüm kaygısı</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2000’de İtalya’dan İstanbul’a döndükten sonra Asmalımescit-Galata aksında yaşadım ve çalıştım. 2006’da Balat ve Fener ilgilimi çekmeye başladı. Burada yaşamak gibi planım olmasa da mimarisine aşık olduğum ilk evimi Fener’de aldım. 2012’de evin restorasyon işleri bitti ve oturmaya hazırdı; ben de artık Galata’dan kaçmaya… Galata’da kalmayan mahalle hayatını Fener’de buldum. Yaşamaya başladığımda iki ufak kafe ve lokanta, iki bakkal, bir kıraathane ve bir pimapenci olan bir mahalleydi burası.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Hâlâ “mahalle havası” sürüyor, herkes birbirini tanıyor, yardımlaşıyor. Yeni gelenlerin çoğu da düzene ayak uydurmaya çaba gösteriyor. Fakat 2016’dan beri iyice hızlanan dönüşümle birlikte, başka mahallelere olduğu gibi Balat da büyük şirketlerin ilgisini çekmeye başlayacak ve kimliksiz bir AVM’ye dönüşecek endişesi hepimizde var.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Sokak düğününde hep birlikte dans edenler</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Balat, çok farklı etnik köken, kültür, millet ve hayat tarzından insanı bir arada ağırlıyor. Mahallede sakinleri karşılıklı saygı ve eski bir mahalle olmasının getirdiği yazılı olmayan bazı kuralların hâlâ geçerliliğini koruması sayesinde bir arada huzur içinde yaşıyor. Tabii ki her ailede yaşanan tartışmalar ve kavgalar burada da var fakat ertesi gün herkes yoluna devam ediyor. Aynı gerçekten bir mahallede olması gerektiği gibi.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">İnsanların kedi ve köpeklere bile aileden birisi gibi sahip çıkmalarından nasıl bir toplum ve aidiyet hissiyle sarılı olduğunu anlıyorsun. Mahallede kimin neye ihtiyacı varsa tüm mahalleli imkânları dahilinde o kişiye yardımcı olur. Müslüman, gayrimüslim ve ateist; hepsi Ramazan davulcusuna aynı şekilde yaklaşır. Sokak düğünü olduğunda herkes beraber dans eder. Cüzdanını unuttuğunda esnafta kredin sonsuzdur. Anahtarını rahatlıkla Bakkal Ahmet veya Mehmet’e bırakabilir, gelen kargoyu evde yoksan komşuna aldırabilirsin. Seyahate giden komşunun çiçeklerini zevkle sularsın. Saygı ve sevgiye dayalı alışkanlıkları benimsemeyenler zaten çok fazla dayanamayarak mahalleden ayrılıyor.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/9/5/1665752469629.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></p><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mahallenin esnafları I</em></h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Mahallede esnaf olmak</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Forno, çocukluk arkadaşım rahmetli Yona’nun mekânı. Burada yaşamasa bile eskiden sahip olduğum Aziz Café’ye yakın olmak için Forno’yu Balat'ta açmıştı. Forno, onun başarı hikâyesi, ben sürdürüyorum. Bugünkü Forno’yu 2013’te, 2009’dan beri depo olarak kullandığım, eskiden Aziz Amca’nın şekercisi olan dükkânda açtım.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Forno'yu takiben İtalyan lokantası Primi de mahallede yerini aldı. Amacım yaşadığım yerde lokanta işini sürdürürken mahallenin esnafları arasında yerimi almak, mahalleye taze kan getirmek ve İstanbul’un keşmekeşine karışmadan yaşamımı sürdürmekti. Meşhur Naftalin Café'yle hemen hemen aynı zamanda açtık. Balat’taki tarihî meyhaneleri saymazsak Fener’deki Yanni’nin yeriyle birlikte 5 yeme-içme mekânından biriydik. Bugünse Fener-Balat bölgesinde yaklaşık 150 mekân var. Yoğunluktan ötürü maalesef mahalleli olarak park yeri ve gürültü konularında sorunlar yaşıyoruz ama yüksek sesli müzikli mekânların olmaması sayesinde Karaköy’deki gibi tükenmişlik söz konusu değil.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/9/5/1665752095660.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></p><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Forno</em></h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Mahallede keşifte…</strong></em></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Görmediğim sokak, civar mahalle kalmadığını düşünüyorum fakat merak ettiğim ve henüz görmeye fırsat bulamadığım bazı ev içleri var. <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Cosmidis Haritonidis</strong> <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">binaları</strong>, <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Londra Köşkü</strong> ve<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;İskoç Birahaneleri</strong> çok beğendiğim sivil mimari örneklerinden bazıları.</p>

Suriçi ile ilgili hikayeler