İstanbul’da kış ayları 5 yıldan fazladır film festivalsiz geçiyor. Aylar süren bu boşluk bir de ödül sezonunun en hareketli olduğu, Türkiye dışındaki vizyon ve festival gösterimleri nedeniyle adını sıkça duyduğumuz filmlerin yolunu gözlediğimiz bir döneme denk gelince çok daha fazla hissediliyor. 2024’ün son haftalarında bu derde deva olacak bir haber geldi. Bağımsız sinemanın Türkiye’deki önde gelen dağıtım şirketlerinden Bir Film, 11! adlı etkinliklerini duyurdu. 2025’i, merakla beklediğimiz filmlerle ve özenle seçilmiş keşiflerle karşılayacağımızı öğrendim.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/11/5/1735301919248.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">11! Nerede?&nbsp;İlk kez 2-5 Ocak 2025 tarihleri arasında düzenlenecek 11!, dört şehirdeki 10 salona uğrayacak:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstanbul Avrupa yakasında&nbsp;Beyoğlu Atlas 1948, Nişantaşı City’s AVM CineWam, Mecidiyeköy Biletinial Torun Center,&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstanbul Anadolu yakasında&nbsp;Kadıköy Sineması ve Caddebostan CKM Sineması,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ankara’da Kızılay Büyülü Fener ve Bahçelievler Büyülü Fener,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İzmir’de Karaca Sineması ve İstinyePark Renk Sineması,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eskişehir’de Cinetime Özdilek.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2024/11/5/1735302479675.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Babygirl11!’in hit filmleri.&nbsp;11! seçkisinde Venedik Film Festivali’nden beri merakla beklediğimiz, Nicole Kidman ve Harris Dickinson’ı buluşturan Babygirl&nbsp;ile Angelina Jolie’nin Maria Callas’a hayat verdiği&nbsp;biyografik yapım&nbsp;Maria&nbsp;öne çıkıyor. Ayrıca Kate Winslet’in fotoğrafçı ve model Lee Miller’ı canlandırdığı Lee&nbsp;ve&nbsp;Cillian Murphy’li roman uyarlaması Small Things Like These&nbsp;11!’in 11’i arasında öne çıkıyor. Almanya’nın Filmekimi’nde de izlediğimiz Oscar adayı, Mohammad Rasoulof imzalı The Seed of the Sacred Fig bir kez daha perdede. Ayrıca Wim Wenders’ın başyapıtı The Wings of Desire&nbsp;4K restorasyonlu versiyonuyla Türkiye’de ilk kez 11!’de gösterilecek.11’in keşifleri.&nbsp;Michel Hazanavicius’un bu kez bir animasyonla izleyici karşısına geldiği The Most Precious of Cargoes,&nbsp;sırasıyla My Life as a Zucchini&nbsp;ve I Lost My Body&nbsp;animasyonlarıyla tanıdığımız yönetmenler Claude Barras ve Jérémy Clapin’in yeni filmleri Savages&nbsp;ve Meanwhile on Earth,&nbsp;seslendirme kadrosunda Cillian Murphy ve Ken Watanabe’yi barındıran animasyon Kensuke’s Kingdom&nbsp;ve Stephen Fry ile Lena Dunham’ı buluşturan baba-kız hikayesi&nbsp;Treasure&nbsp;da 11! seçkisindeki filmler arasında.<img src="https://images.aposto.com/2024/11/5/1735303394810.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Wings of Desire11!’in nasıl ortaya çıktığını, seçkinin nasıl hazırlandığını ve etkinliğin geleceğini Bir Film pazarlama direktörü Derya Yanmış&nbsp;ile konuştuk.Öncelikle 11! ismini açıklayabilir misin?Derya Yanmış:&nbsp;11! aslında Bir Film isminden çıkardığımız bir kelime oyunu. Bir de seyirciyle buluşturmak istediğimiz gerçekten çok filmimiz var, bu yüzden elimizi korkak alıştırmadık. Ünlem de yeni başlayacak etkinliğin heyecanını göstermek için, “Böyle bir şey başlıyor!” hissini geçirmek için.Peki 11! daima 11 filmlik bir seçki mi olacak?Derya Yanmış:&nbsp;Planımız, seçkimizi 11 filmde tutup, konseptimizi buna göre şekillendirmek ama her şey çok yeni, geleceğin ne getireceği bilinmez. Bazıları çok bilinen ve beklenen, bazıları ise gerçek manada keşif örneği olan ve seyircinin bu seçkiden sonra bir daha büyük perdede izleme olanağı yakalayamayabileceği filmlerden oluşan 11 film seçtik.“Bir Film Hadisesi” söylemindeki Bir Film'li kelime oyununun tatlılığı bir yana, “hadise” sözcük seçimi de dikkatimi çekti. Bu bir festival değil. Çünkü konukları, etkinlikleri, yarışmaları yok. Gelecekte bunu bir festivale dönüştürmek gibi bir niyetiniz var mı?Derya Yanmış:&nbsp;Bunu gerçekten güzel yakalamışsın. Evet, özellikle “festival” demek istemedik ve nedeni de bu bahsettiklerin. Sonra “Bu bir film festivali değilse nedir o zaman?” diye düşünmeye başladık, birkaç alternatiften sonra aklımıza hadise sözcüğü geldi.Gelecekteki 11!’lere dair pek çok fikrimiz var ama öncelikli hedefimiz 11!’i Türkiye’de yeni şehirlere de taşımak. Dağıtım tecrübemizden de biliyoruz ki İstanbul-Ankara-İzmir üçgeni dışında da pek çok insan bağımsız filmleri şehrindeki sinemada görmek istiyor. Özellikle Bir Film’in Instagram hesabına her gün gelen “Bu film neden benim şehrimde yok?” soruları -ve sorulara cevap verememek- bize bu konuda ilham oldu. Herkes, genelde büyükşehirler dışındaki yerlerde salonların sürekli aynı tipte filmlerle dolmasından şikayetçi ancak güçbela o döngüyü kırıp başka bir filmi vizyona soktuğumuzda da salon boş kalıyor.Biz, 11!’i aynı zamanda bir “yeni seyirci yaratma”, “seyirci geliştirme” projesi olarak da görüyoruz. Bunun için tarihleri önceden duyurulan bir etkinlik yapıp, ilgisi olan seyirciyi salonlara toplamak istiyoruz. Böyle böyle daha küçük şehirlerde de bağımsız filmlere bir alışkanlık geliştirmek ve insanlara bir alternatif sunmak istiyoruz. Bu yıl Eskişehir’i öncelikli listemize ekledik ve satışlar çok güzel gidiyor. Diğer şehirler için de umutluyuz. Sonuçta bir filmi sizinle benzer bir merakla sinemaya gelmiş insanlarla beraber büyük perdede izlemek, alternatifi hâlâ bulunmayan bir güzellik.<img src="https://images.aposto.com/2024/11/5/1735302565825.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.44" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">MariaNihayetinde 11! bir dağıtım şirketi çatısı altında yapılan bir gösterim programı ve seçkideki filmleri Bir Film'in dağıtım haklarını satın aldığı ve yıl içinde gösterime sokacağı filmler olarak özetleyebiliyoruz. İleriki yıllarda 11! seçkisini belli bir kavramsal çerçeveye oturtabilmek için, küratöryal kaygılarla satın alacağınız filmler olur mu? Yani katalog seçkiyi etkilediği kadar seçki de kataloğu etkilemeye başlar mı?Derya Yanmış: Bir Film 23 yıldır belli bir kritere göre alım yapıyor. Amacımız dünya sinemasının nitelikli filmlerini sinema, TV ve VOD platformlarında seyirciyle paylaşmak. Kataloğumuz da bu amaçla topladığımız filmlerden oluştuğu için aslında etkinlikler kataloğu değil, katalog etkinlikleri biçimlendiriyor.Dört günde, dört şehirde, on salonda bir etkinlik planlamak her ne kadar filmler elinizde olsa da hiç kolay değildir. İlk kez böyle bir etkinlik düzenlerken sizi en çok zorlayan ne oldu?Derya Yanmış:&nbsp;Gerçekten kolay değil ama bence bunca şeyin içinde bizi en çok zorlayanı, etkinlik broşürü oldu. Hem festivallere hem de kendi vizyon takvimimize yetişirken bir filmi, hatta onlarca filmi kısa zaman içinde her şeyiyle hazırlamaya çok alışkınız ancak “Seanslar doğru mu, oyuncu isimlerinde yanlışlık mı var, QR kod çalışıyor mu, punto yeterince büyük mü, bu font okunuyor mu?” diye elli defa bakmak bitmeyen bir süreç oldu. Kaç kez “Haydi son kez daha bakalım, sonra baskıya gidiyoruz.” dediğimizi bilmiyorum ve o kadar kontrole rağmen basılı versiyonda hâlâ hatalar var. Dikkatle bakanlar görecekler.Seçkideki filmler ve yılın ilk aylarında böyle bir şey yapıyor olmanız bana !f’i anımsattı, sanki bu seçkiyi komple !f Galaları’nda izleyebilirdik diye düşündüm. Tarih aralığını belirlerken ödül sezonu ve Aralık - Mart döneminde İstanbul’un festival takvimindeki boşluk mu etkili oldu?Derya Yanmış:&nbsp;Ödül sezonu hayır ama takvimdeki boşluk evet. !f çok güzel bir festivaldi ve onu çok özlüyoruz. O tarihlerde festival seyircimiz biraz yalnız kalıyor gibi geliyordu bize hep. Çok daha ufak bir seçkimiz olsa da heyecan verici filmler ve yeni keşiflerle insanlardaki o ihtiyacı bir nebze de olsa gidermek istiyoruz. Günümüzde filmler çok daha hızlı bir döngü içinde oluyorlar; bir film yurt dışında bir festivalde gösterildiğinde seyircimiz de bu filmi mümkün olduğunca çabuk izlemek istiyor, 11! biraz da buna bir çare üretmek için de ortaya çıktı...<img src="https://images.aposto.com/2024/11/5/1735302611333.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Small Things Like TheseKişisel olarak 11 filmden 1’ini seçsen hangisi olurdu?Derya Yanmış: Small Things Like These diyeceğim. Filmi kataloğumuza dahil etmemizden sonra merak edip kitabını da okudum. Kısacık ama çok vurucu bir roman. Film özellikle başrolündeki Cillian Murphy’nin de sayesinde romanın derdini çok güzel aktarmış. İyi ama sessiz insanların ani başkaldırıları vardır ya, onlardan hiç ummadığınız için sizi başkalarından daha çok etkiler. Film de öyle, kalbinizde ve vicdanınızda bir yere, hem de kalıcı şekilde dokunuyor. İnsanların özellikle bu filmimizi sinemada, her türlü uyarandan uzak izleyip, üzerine düşünmelerini çok isterim.

Duende

Bir Film’in dağıtımını üstlendiği 11 filmin gösterimlerinden oluşan yepyeni sinema etkinliği 11!, 2-5 Ocak tarihleri arasında İstanbul, Ankara, İzmir ve Eskişehir’deki sinema salonlarını dolduracak. Etkinliği, Bir Film pazarlama direktörü Derya Yanmış ile konuştuk.

11!: 2025’te yeni 'Bir Film Hadisesi'

Strolling Istanbul

Tarihi Fener Evleri'nin tarihsel süreci ve kültür mekanına dönüşümü üzerine.

Tarihi Fener Evleri Sanatla Buluştu!

General Léon Marie Eugène de Beylié'nin 1903 yılında kaleme aldığı "L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de Constantinople" adlı eserde, Fener Evlerindeki mimarinin Bizans'a dayanan kökenleri çeşitli çizimler ve fotoğraflar ile açıklanmıştır.&nbsp;De Beylié, 20.yüzyıl başında Fener Caddesi'nde eski deniz surlarının dışında bu evlerden 20 tane bulunduğunu; şehrin genelinde ise benzer mimari özelliklere sahip toplam 80 tane ev olduğunu öne sürer. Evlerin genellikle 17 ve 18.yüzyıl kitabesi olduğunu ancak bazılarının 15.yüzyıla tarihlendiğini belirtir. İster fetih sonrası dönemden, isterse de 17. yüzyıldan kalma olsunlar; tüm Fener Evleri 14.yüzyıl Bizans sivil mimarisinden esintiler taşımaktadır.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674905813595.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.59" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri Çizimi, 1927 Kaynak: Louis Rosenberg / The William S. Pilling KoleksiyonuOsmanlı sivil mimarisinin özgün örneklerinden olan Fener Evleri, İstanbul'un diğer semtlerinde yer alan geleneksel ahşap mimariye tezat oluşturan taş yapılardır. Kalın duvarlar, iri demir parmaklıklar, konsollar üzerinde taşınan cumbalar ve kemerli kapılar, Fener Evlerini karakterize eden mimari unsurlar olmuştur. Bu evlerde, geç Bizans dönemi mimarisinin ana ögelerinden olan kirpi saçak, yarım daire biçimli pencereler ve taş-tuğla almaşık cephe düzeni sürdürülürken; kubbe veya tonozla örtülen bir plan tipolojisi benimsenmiştir. Sivri kemerli-şebekeli pencereler ise Bizans mimarisinden kopuşun ve dönemin yeni üslup özelliklerinin benimsendiğinin göstergesidir.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674906233428.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.33" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri, 1900'ler Kaynak:&nbsp;L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de ConstantinopleDe Beylié, ilk Venedik Elçiliği'nin; sonrasında ise Fenerli Spatharis ailesinin kullandığı 270 ve 272 nolu Fener Evleri üzerine, Stephen Gerlach'ın 1690 İstanbul ziyaretinde yaptığı mimari analizleri şöyle aktarır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"İki katlı Petite Voite Evi (küçük tonozlu ev), tuğla ve taştan inşa edilmiştir. Küçük bir tonozla örtülü giriş mekanı, sağında merdiven olan bir hole açılmaktadır. Denizden su sızdığı için evde bodrum kat bulunmamaktadır; bunun yerine sokak seviyesinde bulunan tonozlu bir oda depo olarak kullanılmaktadır. Birinci katta yer alan büyük tonozlu merkez oda ise neredeyse tüm evin genişliğini kaplamaktadır. Tonozlu narteksin önünde yer alan mukarnas başlıklı mermer sütunlar merkez odayı çevrelemektedir. Çatı yükünü hafifletmek için 5.yüzyıl Bizans mimarisine benzer şekilde tonoz ve çatı arasındaki boşluk toprak çömleklerle doldurulmuştur. Bu yöntem diğer Fener Evleri'nde de kullanılmıştır."</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674769195848.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.86" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">270 numaralı evin 1. kat plan şeması Kaynak: L'habitation Byzantine: Les Anciennes&nbsp;Maisons de Constantinople<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674905050145.png" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.90" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Benzer plan şemasına sahip olan Fener'deki&nbsp;Sina Manastırı Metochionu İkametgahı Kaynak: W. H. Bartlett, “A Turkish Apartment in Phanar”, 1830.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674905682851.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Sina Manastırı Metochionu, 1900'ler Kaynak:&nbsp;L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de Constantinople<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"270 nolu evin bitişiğinde yer alan ve yine Venedik Elçiliğinin kullandığı 272 numaralı ev ise ilginç bir plana sahiptir. Sütunlarla çevrili ve düz tavanlı geniş bir oda ile tonoz örtülü bir hol arasında merkezi bir merdiven yer almaktadır. Ne yazık ki zemin kattaki merdiven ve tonozlar depremden zarar gördüğü için Bay Spatharis bu binayı yıkmak zorunda kalacağından korkmaktadır. Böylece Fener'in tüm eski evleri yavaş yavaş yok olacak gibi duruyor."</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674771777988.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.18" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">272 numaralı evin 1. kat plan şeması Kaynak: L'habitation Byzantine: Les Anciennes&nbsp;Maisons de Constantinople<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674773702936.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.29" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">270-272 numaralı Fener Evleri, 1900'ler Kaynak:&nbsp;L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de Constantinople<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674774167222.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.95" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">270-272 numaralı Fener Evleri, 1934 Kaynak: Dumbarton Oaks Araştırma Kütüphanesi - Nicholas V. Artamonoff Koleksiyonu<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674904959935.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.52" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri (sağda 270-272 numaralı evler) Kaynak: Gurlitt, Die Baukunst Konstantinopels, Berlin, 1907.Fener'deki eski evlerin ileride tamamen yok olacağından endişe duyan yazar, son olarak merkezi kubbeli plan şemasına sahip olan 302 numaralı evi Bizans mimarisiyle özdeşleştirerek anlatır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(10, 27, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"302 numaralı ev eski Venedik elçiliğine yakın bir konumdadır. Birinci katında yatak odası veya oturma odası olarak kullanıldığını düşündüğümüz merkezi bir odadan bahsedeceğiz. Her Fener Evi'nde olduğu gibi, bu oda da yine pencereleriyle sokağa bakan bir düzen tercih edilmiştir. Bizans üslubunda sarıya boyanmış bir korniş, sütun başlıklarının yüksekliğinde duvarlar boyunca uzanır. 270 ve 302 numaralı evlerin oturma odaları-yatak odaları, Labarthe tarafından çok iyi şekilde tarif edilen Konstantinopolis İmparatorluk Sarayı'nın benzer işleve sahip odalarıyla benzerlik taşıyor. Narteksi, tonozlu veya kubbeli odayı her zaman Bizans mimarisinde buluruz; burada eksik olan sadece mozaikler."</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1674772628267.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">302 nolu evin 1. plan şeması Kaynak: L'habitation Byzantine: Les Anciennes&nbsp;Maisons de Constantinopleİstanbul'un Fethiyle beraber Fener-Balat bölgesine geçen Venedik kolonisinden miras kalan Fener Evleri, 18.yüzyıldan itibaren gelişim gösterir. Fenerli Rum Beylere ait sarayların, "selamlık" ya da "divanhanesi" olarak kullanılmaya başlanan evler; yapım tekniğiyle Bizans mimarisini, mekan biçimlenişiyle ise Osmanlı dönemini yansıtacak şekilde inşa edilmeye devam eder. İç mekanlardaki süsleme ve bezemelerde Osmanlı Baroğu'nun izlerini görmek mümkündür. Yapılar 18. yüzyıldan kaderine terk edildiği döneme kadar; depo, atölye, ticarethane, konaklama ve eğlence gibi farklı amaçlara hizmet verir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674906711278.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.42" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener Evleri, 1900'ler Kaynak: Atatürk Kitaplığı Kartpostal Arşivi<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674904425751.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.57" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fener kıyıları, 1900'ler Kaynak: Atatürk Kitaplığı Kartpostal Arşivi<div fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" title="Page 1">Sanayi tesislerinin 19.yüzyıldan itibaren kıyıda yoğunlaşmasıyla Fener Evlerinin imalathane olarak kullanılmaya başlanması, ileriki süreçte harap bir hale gelmesine neden olur. Eski Venedik Elçiliği'nin de dahil olduğu pek çok Fener Evi, 1985 yılındaki Haliç kıyısında gerçekleştirilen kentsel planlama çalışmaları sonucunda yıktırılır. Böylelikle günümüze oldukça az Fener Evi ulaşır ve çoğunluğu harap haldedir.</div>

Fener Evleri'nin tarihsel süreci ve Bizans mimarisine dayanan kökenleri üzerine.

Tarihi Fener Evleri

18.yüzyıldan kalma Fener Evlerinden üç tanesi İBB Miras tarafından restore edildi ve 'Haliç Sanat' adı altında sanat galerileri olarak hizmet vermeye başladı. Böylelikle Cibalikapı’dan başlayıp Fener sahil şeridi boyunca devam eden bir kültür rotası oluştu. Haliç Sanat 1-2 ve 3 olarak adlandırılan üç yapı, içerisinde &nbsp;yer alan çağdaş sanat eserleri ve tarihi atmosferiyle insanı etkiliyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674909311132.jpeg" width="550" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">Haliç Sanat 1 / Ceneviz Evi Fotoğraf: Altuğ GönülalProje kapsamında restore edilen birinci ev olan Ceneviz Evi, güncel sanatın önemli isimlerinden Vahap Avşar'ın “Özgürlük Operasyonu” başlıklı sergisi yer alıyor. Kadir Has Üniversitesi’nin hemen yanında yer alan binaya, metro ile Haliç durağında indikten sonra yaklaşık 12 dakika yürüyerek ulaşabiliyorsunuz.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674909347962.png" width="550" fr-original-style="" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-class="fr-draggable">1900'lerde Ceneviz Evi Kaynak:&nbsp;L'habitation Byzantine: Les Anciennes Maisons de ConstantinopleDe Beylié'nin eserinde yapının 1900'lerdeki halini gösteren fotoğraflarına bakıldığında üzerinde Rumca "Oduncu" yazan bir tabela fark edilebiliyor. Diğer Fener Evlerinden farklı olarak, cephesinde kıvrımlı Barok bir cumba yer alıyor ve plan şeması yukarıda bahsettiğimiz 302 nolu evin kubbeli plan şemasıyla tamamen aynı. Üç katlı evin iç mekanlarında klasik Osmanlı mimarisinden barok motifli kabartmalı süslemeler ve figürler yer alıyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674910119790.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Haliç Sanat 1 / Ceneviz Evi Fotoğraf: Altuğ Gönülal<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674910200320.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Haliç Sanat 2 Fotoğraf: Altuğ GönülalHaliç Sanat rotasının ikinci evin arka cephesi, önceden kıyıya nazır olan deniz surlarına bitişik şekilde inşa edilmiştir. Yapının içinde konumlandırılan, sanatçı Fatih Alkan'ın “Devinen Dirim” isimli sergisi, insanın ruh ile beden uyumuna odaklanıyor. Merdivenle yapının en üstüne kadar çıkıp galeri boşluğundan; yapının tonozlu tavanlarını, tuğla ve taş duvarlarını ve barok süslemelerini inceleyebilirsiniz.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674910567405.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Haliç Sanat 2 Fotoğraf: Altuğ GönülalÜçüncü Fener Evi ise diğerlerinden farklı olarak üç katlı kule formunda bir yapı. Yapının katları dıştan dolaşan bir merdivenle gezilebiliyor. İçerideki tuğla tonozlar, pişmiş topraktan altıgen karolu zeminler ve barok feslikler oldukça etkileyici. Sveti Stefan Bulgar Kilisesi’ne oldukça yakın konumda olan bu evde Hülya Özdemir &amp; Ferhat Satıcı'nın “Solgun Yolların Gölgesinde” sergisi devam ediyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674911014620.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Haliç Sanat 3 Fotoğraf: Altuğ Gönülal<img src="https://images.aposto.com/2023/0/6/1674911045446.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Haliç Sanat 3 Fotoğraf: Altuğ Gönülal

Tarihi Fener Evleri'nin tarihsel süreci ve kültür mekanına dönüşümü.

Haliç Sanat

Yazı: Jeffrey Tucker. Fotoğraflar: Deniz Sabuncu. Dükkân:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://instagram.com/fornobalat?igshid=YmMyMTA2M2Y=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Forno</a>&nbsp;ve&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://instagram.com/primibalat?igshid=YmMyMTA2M2Y=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Primi</a>.&nbsp;Suriçi’nde bulunan Balat ve Fener mahallelerini birlikte anmakta fayda var; çünkü birbirlerinin devamı niteliğindeler. İki mahalle, Kiremit Caddesi’yle hem birbirine hem de Çarşamba mahallesine bağlanıyor.Osmanlı tarihinde Fener ve Balat’ın önemli bir yeri var. Fetih sonrası Cantakuzinoslar, Mavrocordatolar, Cosmidisler ve Haritonidisler gibi Bizans’ın önde gelen birçok ailesi buraya yerleşmiş ve birçoğu Osmanlı’nın dışişlerinde önemli roller almış. Osmanlı Devleti'ne bağlı Boğdan eyaletinin beyi, Rumen asıllı tarihçi, yazar ve Klasik Türk müziğine büyük katkılarda bulunmuş müzik uzmanı Dimitri Cantemir’in sarayı da buradaymış. Balat daha sonra Sultan Beyazıd Han’ın yer göstermesiyle Yahudilerin yerleştiği bir mahalle olmuş, Fener ise daha çok Rumların yaşadığı olarak kalmış. Bugün her ikisinde de ne Yahudi ne de Rum nüfus yok denecek kadar az.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/6/1665837689542.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Balat'ın kapı önü sürprizleri</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eklektik ve mütevazı</h2>Bizans’tan beri önemini büyük ölçüde koruyan semtlerde birçok mimari eser günümüze ulaşmış durumda. Fener ve Balat da buna dâhil. Rumların oturduğu Fener Patrikhanesi yakınlarında cephesi süslü evler, biraz ötede de zengin ailelerin köşklerinin bir kısmı görülebilir. Balat’ın mimarisi daha mütevazıdır, yapılar döneminin tüm özelliklerini korur, özellikle de 1860-1910 arasında inşa edilmiş evler, kiliseler ve sinagoglar. Balat’taki en eski sinagog 1452’de şimdiki Bulgaristan’dan gelen Yahudiler tarafından inşa edilen Yambol Sinangogu. Bu da bölgede Sultan Beyazıd Han’dan evvel Yahudilerin ikamet ettiğini gösteriyor. Genellikle Rum mimarların yaptığı yığma kagir yapılar İstanbul geleneceği olarak Batı stillerinin ve cumbaların sentezi olarak inşa edilmiş. Kullanılan tuğla, kiremit ve demir gibi malzemeler Beyoğlu’da olduğu gibi Fransa’dan ithal edilmiş. Birçok yapı, yıkılmış Bizans binalarından kalan mahzenlerin bodrumu kullanarak tekrar yapılmış. Eklektik ve kendine has mimarileri olmuş.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2006-2013 UNESCO’dan sonra: dönüşüm başlıyor</h2>2000’li yılların başında Fener ve bilhassa Balat ihmal edilmiş, şehrin “fakir” mahalleleri olarak tanımayanlar için “tehlikeli” anılan yerlerdi. 2006’da UNESCO’nun yaklaşık 120 evi restore etmesiyle Balat-Fener markası oluşmadı, beklenen dönüşüm 2012-2013 yıllarında başladı. Değişikliğin olmamasını arzulayanlardandım ama maalesef olmasına katkıda bulundum. Önce Kastamonu’dan, daha sonra Siirt’ten göç alan Balat ve Fener, bu tarihlerden sonra toplumun bohem kesimlerinden insanların ilgisini çekmeye başladı. Balat esnaf ağırlıklıyken Fener daha çok meskenlerle doluydu. Değişim başladıktan sonra ardı ardına açılan kafe ve küçük restoranlarla esnaf profili de değişti, her iki mahalleye de yayıldı. Bugün de Balat-Fener; nispeten otantik mimari dokusu, çok sayıda yeme-içme adresiyle turist kafilelerinin ve İstanbulluların genellikle haftasonu gezi istikameti.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/6/1665837925149.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mahallenin otantik mimarisi</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Mahalle havası” ve dönüşüm kaygısı</h2>2000’de İtalya’dan İstanbul’a döndükten sonra Asmalımescit-Galata aksında yaşadım ve çalıştım. 2006’da Balat ve Fener ilgilimi çekmeye başladı. Burada yaşamak gibi planım olmasa da mimarisine aşık olduğum ilk evimi Fener’de aldım. 2012’de evin restorasyon işleri bitti ve oturmaya hazırdı; ben de artık Galata’dan kaçmaya… Galata’da kalmayan mahalle hayatını Fener’de buldum. Yaşamaya başladığımda iki ufak kafe ve lokanta, iki bakkal, bir kıraathane ve bir pimapenci olan bir mahalleydi burası.Hâlâ “mahalle havası” sürüyor, herkes birbirini tanıyor, yardımlaşıyor. Yeni gelenlerin çoğu da düzene ayak uydurmaya çaba gösteriyor. Fakat 2016’dan beri iyice hızlanan dönüşümle birlikte, başka mahallelere olduğu gibi Balat da büyük şirketlerin ilgisini çekmeye başlayacak ve kimliksiz bir AVM’ye dönüşecek endişesi hepimizde var.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sokak düğününde hep birlikte dans edenler</h2>Balat, çok farklı etnik köken, kültür, millet ve hayat tarzından insanı bir arada ağırlıyor. Mahallede sakinleri karşılıklı saygı ve eski bir mahalle olmasının getirdiği yazılı olmayan bazı kuralların hâlâ geçerliliğini koruması sayesinde bir arada huzur içinde yaşıyor. Tabii ki her ailede yaşanan tartışmalar ve kavgalar burada da var fakat ertesi gün herkes yoluna devam ediyor. Aynı gerçekten bir mahallede olması gerektiği gibi.İnsanların kedi ve köpeklere bile aileden birisi gibi sahip çıkmalarından nasıl bir toplum ve aidiyet hissiyle sarılı olduğunu anlıyorsun. Mahallede kimin neye ihtiyacı varsa tüm mahalleli imkânları dahilinde o kişiye yardımcı olur. Müslüman, gayrimüslim ve ateist; hepsi Ramazan davulcusuna aynı şekilde yaklaşır. Sokak düğünü olduğunda herkes beraber dans eder. Cüzdanını unuttuğunda esnafta kredin sonsuzdur. Anahtarını rahatlıkla Bakkal Ahmet veya Mehmet’e bırakabilir, gelen kargoyu evde yoksan komşuna aldırabilirsin. Seyahate giden komşunun çiçeklerini zevkle sularsın. Saygı ve sevgiye dayalı alışkanlıkları benimsemeyenler zaten çok fazla dayanamayarak mahalleden ayrılıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/5/1665752469629.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mahallenin esnafları I</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mahallede esnaf olmak</h2>Forno, çocukluk arkadaşım rahmetli Yona’nun mekânı. Burada yaşamasa bile eskiden sahip olduğum Aziz Café’ye yakın olmak için Forno’yu Balat'ta açmıştı. Forno, onun başarı hikâyesi, ben sürdürüyorum. Bugünkü Forno’yu 2013’te, 2009’dan beri depo olarak kullandığım, eskiden Aziz Amca’nın şekercisi olan dükkânda açtım.Forno'yu takiben İtalyan lokantası Primi de mahallede yerini aldı. Amacım yaşadığım yerde lokanta işini sürdürürken mahallenin esnafları arasında yerimi almak, mahalleye taze kan getirmek ve İstanbul’un keşmekeşine karışmadan yaşamımı sürdürmekti. Meşhur Naftalin Café'yle hemen hemen aynı zamanda açtık. Balat’taki tarihî meyhaneleri saymazsak Fener’deki Yanni’nin yeriyle birlikte 5 yeme-içme mekânından biriydik. Bugünse Fener-Balat bölgesinde yaklaşık 150 mekân var. Yoğunluktan ötürü maalesef mahalleli olarak park yeri ve gürültü konularında sorunlar yaşıyoruz ama yüksek sesli müzikli mekânların olmaması sayesinde Karaköy’deki gibi tükenmişlik söz konusu değil.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/5/1665752095660.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Forno</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mahallede keşifte…</h2>Görmediğim sokak, civar mahalle kalmadığını düşünüyorum fakat merak ettiğim ve henüz görmeye fırsat bulamadığım bazı ev içleri var. Cosmidis Haritonidis binaları, Londra Köşkü ve&nbsp;İskoç Birahaneleri çok beğendiğim sivil mimari örneklerinden bazıları.

Fener ile ilgili hikayeler