• Belçika merkezli sivil toplum kuruluşu Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL), Türkiye'de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sağlık Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak başlıklı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjNkOTdmMzcxNTc2MDAwNmE2ZDExYiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuZW52LWhlYWx0aC5vcmclMjUyRnBvbGx1dGlvbi1mcm9tLWNvYWwtcG93ZXItY29zdHMtdHVya2V5LWFzLW11Y2gtYXMtMjctb2YtaXRzLXRvdGFsLWhlYWx0aC1leHBlbmRpdHVyZS1uZXctcmVwb3J0JTI1MkY="">raporunda</a> Türkiye'de sağlık harcamalarının %27'sinin kömür kullanarak enerji elde eden termik santrallerin neden olduğu hava kirliliği sebebiyle yapıldığını ortaya koydu. Raporda, hava kirliliği sebebiyle oluşan hastalıkların tedavisi için harcanan paranın 100 milyar lirayı bulduğu ifade edildi.&nbsp;<ul><li>Rapordan: 2019'da Türkiye'de hava kirliliği sebebiyle en az 5 bin erken ölüm yaşandı. Türkiye genelinde 28 kömür santralinin yarattığı hava kirliliği; 26 bin 500 çocuk bronşit vakası, 3 bin erken doğum ve 3 bin 230 yetişkin bronşit vakasına sebep oldu. Hava kirliliği sebebiyle binlerce çalışan toplamda 11 milyon 300 bin gün rapor aldı, bu hastalıklar 1,4 milyon iş günü kaybına yol açtı. &nbsp;</li><li>Öte yandan: Birleşik Krallık'ta yapılan başka bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjNkOTdmMzcxNTc2MDAwNmE2ZDExYiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ0ci5ldXJvbmV3cy5jb20lMjUyRjIwMjElMjUyRjAxJTI1MkYyNiUyNTJGYXJhc3Qtcm1hLWhhdmEta2lybGlsaWdpLTIwNDAtYS1rYWRhci0zMDAtbWlseW9uLWluc2FuLWtvci1lZGViaWxpcg=="">araştırma, </a>körlüğe sebep olan sarı nokta hastalığıyla hava kirliliği arasında da bir bağ bulunduğunu gösterdi.</li></ul>

Spektrum

Hava kirliliğinin neden olduğu hastalıkların, her yıl yaklaşık 8 milyon şehirlinin erken ölümüne sebep olduğu tahmin ediliyor. Bu sayı, dünya çapında yaşanan tüm ölümlerin yaklaşık %16'sını oluşturuyor. Yani hava kirliliği; trafik kazalarından ortalama dört kat, tüm savaşların ve diğer şiddet yöntemlerinin toplamından ortalama 15 kat daha fazla ölümden sorumlu. Durum böylesine ciddiyken hava kirliliğinden öyle alelade, sanki günlük hayatımızın sıradan bir parçasıymış gibi söz etmek, onu normalleştirmek ya da adını bile anmamak içime sinmiyor. Üstelik bir pandeminin ortasındayken ve tüm bunlar aslında tamamen antropojenik etkilerken…&nbsp;Neye kirli hava diyoruz? Temiz Hava Hakkı Sözlüğü’ne göre, “içinde insan sağlığına ve diğer canlılara zarar verecek seviyede istenmeyen madde bulunan hava”, kirli diye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZW1pemhhdmFoYWtraS5jb20lMjUyRnNvemx1ayUyNTJGJTI1MjZuYnNwJTI1M0I="">tanımlanabilir</a>. Çoğu zaman fark etmediğimiz partikül maddeler; karbon monoksit, kükürt dioksit, azot oksitler ve kurşun başlıca hava kirleticiler. Bu kirliliğin büyük çoğunluğundan da fosil yakıtlar ve biyokütle yakma sorumlu. Partikül madde (PM10); 10 μm, yani 10 mikrometreden küçük hava kirletici maddelere deniyor. Tek bir kum tanesinin çapının 50 μm, insan saçınınsa 70 μm olduğunu düşünürsek PM10’un ne kadar gözle göremediğimiz bir tehdit olduğu daha net anlaşılabilir.&nbsp;Maliyeti: Bu boyundan büyük işlere kalkışan zehirler, kömür-dizel yakılan süreçlerden, endüstriyel faaliyetlerden, trafikten ve şehirlerde toza neden olan kaynaklardan soluduğumuz havaya karışıyor. PM10; solunum hastalıkları ve kronik bronşit, konjestif kalp yetmezliği, vasküler problemler, astım, akciğer kanseri, felç ve doğurganlık sorunlarına kadar varan hastalıkların nedenleri arasında gösteriliyor. Arsenik, asbestos ve benzen gibi diğer hava kirleticiler çok çeşitli toksik kimyalları içeriyor fakat bu grupta yer alan kirleticilerin sebep olabileceği hastalıklar ve etkileri üzerine henüz fazla bilgi sahibi değiliz.İstanbul’un havası: Temiz Hava Hakkı Platformu’nun yayımladığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZW1pemhhdmFoYWtraS5jb20lMjUyRndwLWNvbnRlbnQlMjUyRnVwbG9hZHMlMjUyRjIwMjAlMjUyRjA5JTI1MkZLYXJhLVJhcG9yLTIwMjAtU29uMjcwODIwMjAucGRm"">2020 Kara Rapor</a>’a göre İstanbul; 2017 yılından beri Türkiye’de hava kirliliğine bağlı ölüm sayısının en yüksek olduğu şehir. Bu veriye rağmen yaklaşık 15 milyonun içine sığdığı, yaşayan bir dev olarak İstanbul’un en kalabalık ilçelerinde hava kalitesinin yeterli düzeyde izlemeyi sağlayacak verileri maalesef edinemiyoruz. Çünkü toplam 39 ilçede 2018 yılında 23, 2019’daysa 30 adet ölçüm istasyonu bulunuyordu. Her ne kadar bu artış sevindirici olsa da nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu iki ilçe olan Gaziosmanpaşa ve Güngören’de hâlâ hava kalitesi ölçüm istasyonu yok. Ayrıca nüfus yoğunluğu yüksek olan Bayrampaşa ve Bağcılar gibi ilçelerde de hava kalitesi ölçüm verisi mevcut değil. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait ölçüm istasyonlarının bulunduğu Aksaray, Esenler, Göztepe, Kadıköy, Yenibosna gibi geçmiş yıllarda yüksek hava kirliliği yaşanan ilçelerde 2019 yılında hava kalitesi düzelirken Kâğıthane, Alibeyköy ve Sultangazi istasyonlarında ulusal sınır değerlerinin iki katını bulan kirlilik düzeylerine ulaştığı da yine Kara Rapor’un bize verdiği kara haberlerden.&nbsp;İyi haber (?): Yine de rapor bize sadece kara haber vermiyor. 2019 yılında, İstanbul’da PM10 ortalamasının önceki yıllara göre düşerek mevzuat seviyesine yaklaştığı görülüyor. Fakat bu seviyenin bile Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği kılavuz değerlerin iki katı olduğunu unutmamak gerek. İstanbul’da 2019 yılında genel ortalama iyileşmiş olsa da yıl boyunca Sultangazi ve Mecidiyeköy, Alibeyköy, Kâğıthane’de neredeyse 200 günden fazla kirli hava ölçüldü.&nbsp;Ya karantina sonrası?: İBB hava kalitesi ölçüm istasyonları verilerine göre, 1 Haziran’dan sonra normal akışına geri dönen İstanbul’da azotdioksit (NO2) hava kirliliği oranı ilkbahara kıyasla %38 arttı. Araç trafiğinin eski seyrine dönmesi, fabrikaların yeniden çalışmaya başlaması ve insan hareketliliğinin artmasıyla karantina sürecinin başlarındaki iyileşen hava yeniden kirlenmeye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iaXJndW4ubmV0JTI1MkZoYWJlciUyNTJGaXN0YW5idWwtZGEtbm9ybWFsbGVzbWV5bGUtYmlybGlrdGUtaGF2YS1raXJsaWxpZ2kteXV6ZGUtMzgtYXJ0dGktMzA1NTQ1"">başladı</a>.&nbsp;Kaynak Landrigan, P. J., Fuller, R., Acosta, N. J., Adeyi, O., Arnold, R., Baldé, A. B., ... &amp; Chiles, T. (2018). The Lancet Commission on pollution and health. The Lancet, 391(10119), 462-512.

bronşit ile ilgili hikayeler