COP26 dokümanına göre, dünya ekonomisinin %70’ini temsil eden ülkelerin net sıfır emisyona ulaşma sözü verdiği, 80’den fazla ülkenin ulusal katkı beyanını güncellediği ve tüm G7 ülkelerinin yeni hedefler belirlediği bir dünya içerisindeyiz. Yenilenebilir enerji kaynaklarının birçok ülkede kömür ve doğal gaz kaynaklarından daha ucuz hale geldiği de düşünüldüğünde ilerleme kaydetmişiz.Öte yandan, şimdiki gibi davranmaya devam edersek (yani emisyon salınımını arttırmasak) &nbsp;sıcaklıkların artacağı ve çok büyük felaketlerin bizi beklediği de bir <a fr-original-style="" href="https://ukcop26.org/cop26-goals/mitigation/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçek</a>. Nitekim BM Genel Sekreteri Guterres’in COP26’da <a fr-original-style="" href="https://news.un.org/en/story/2021/11/1104542" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dediği&nbsp;</a>gibi, Paris Sözleşmesinden beri yaşadığımız yıllar en sıcak yıllarımız. Yani yapılacak çok iş var. Bu işler arasında karbon emisyonunu <a fr-original-style="" href="https://ukcop26.org/cop26-goals/mitigation/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">azaltma</a>, toplumların ve doğal yaşamın <a fr-original-style="" href="https://ukcop26.org/cop26-goals/adaptation/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">korunması</a>, gelişmekte olan ülkelere finansman sağlanıp proje finansmanlarında çevrenin <a fr-original-style="" href="https://ukcop26.org/cop26-goals/finance/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gözetilmesi</a>, ve tabii tüm ülkelerin iş birliği içerisinde hareket <a fr-original-style="" href="https://ukcop26.org/cop26-goals/collaboration/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etmesi&nbsp;</a>var. İşte bu saydıklarım da COP26’nın amaçlarını oluşturuyor.Bu büyük söylemler ve hedefler bir yana, ülkelerin gerçekten bu toplantıyı işe yarar kılıp kılmayacakları da merak konusu. Bazı sert duruşlar önem arz etse de (mesela Guterres’ın doğaya tuvalet gibi davranmayı bırakmamızı söylemesi ve kendi mezarımızı kazdığımızı ifade etmesi), COP 26’daki bazı yaşananlar biraz hayal kırıklığına uğratmıyor değil.Öncelikle, toplantının fiziksel olarak gerçekleştirilmesi aslında başlı başına çevreye zarar. Liderlerin COP26’ya toplamda 118 özel jet ile uçtuğu ve bu sebeple 1000 tondan fazla karbondiyoksit salınımına yol açtığı dile <a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/oliverwilliams1/2021/11/05/118-private-jets-take-leaders-to-cop26-climate-summit-burning-over-1000-tons-of-co2/?sh=3f7ffd3653d9" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">getiriliyor</a>. Bazı liderler ise (mesela Sierra Leone başkanı) fiziksel katılımın önemini şu şekilde <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/59135899" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklıyor</a>: “Ben fiziksel olarak katılmasam, nereden bilecekler?” Fiziksel olarak katılımın daha somut iletişime yol açabileceğini ben de düşünüyorum, naçizane. Fakat eğer COP26’nın gerçekçi ve somut çıktıları olmazsa bu toplantının “bari fiziksel olup zarar doğurmasaydı” eleştirilerine yol açması da kaçınılmaz.Özel jetlerin ulaşım aracı olarak kullanıldığı bu toplantıda ülkeler ne durumda? Tüm ülkelerin konumunu bu yazıyla incelemek pek mümkün değil (iç ses: arkadaşlarının çoğu daha kısa yaz demişti zaten). Bu yüzden gelin sera gazı salınımını en çok kimin gerçekleştirdiğine bakalım. Ağustos 2021 itibariyle liderlik sırası (!) şu şekilde: Çin (%28), Amerika Birleşik Devletleri (%15), Hindistan (%7), Rusya (%5) ve Japonya (%3). Peki bu ülkeler COP26’da neler yaptılar?Sera gazı salınımı konusunda lider olan Çin’in Başkanı Xi Jinping’in COP26’ya fiziksel olarak <a fr-original-style="" href="https://qz.com/2074914/xi-jinping-refuses-to-leave-china-even-for-cop26-climate-summit/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">katılmaması&nbsp;</a>dikkate değer hususlardan biri. Her ne kadar uçak kullanmamak suretiyle çevreye katkı sağlamış olsa da liderlerin bizzat bulunduğu bir konferansta olmamanın arkasında çevreye katkı olduğunu ben düşünemiyorum. Dileyelim bunun sebebi yalnızca pandemi endişesi olsun. ABD Başkanı Biden, her ne kadar iklim krizi ile mücadele konusunda iddialı söylemlerde bulunsa da konferans sırasında <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/av/world-us-canada-59128875" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uyudu&nbsp;</a>(ya da gözlerini dinlendirdi (!)). Yaş veya jetlag gibi sebeplerle insanın yorgun düşmesi belki anlaşılabilir. Ama bu kadar önemli bir şey konuşurken sera gazı salınımı konusunda lider (!) ülkelerden birinin başkanının uyuması sanki bizlere ABD’nin biraz umursamaz kaldığını söylüyor. En azından ben “yok artık” diye düşünüp COP26’dan da bir şey çıkmayacak galiba korkusuna kapılabiliyorum. Bir diğer kirleten Hindistan ise sera gazı salınımını 2070’e kadar sıfıra indireceği (yani karbon salınımı yapmayacağı) sözünü vermiş <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/world-asia-india-59125143" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">durumda</a>. Fakat iklim krizi ile mücadele edebilmek için ülkelerin sıfır emisyona en geç 2050’de ulaşması gerekiyor. Yani Hindistan da sınıfta kalıyor. Peki Rusya ne yapıyor? İnanır mısınız bilmem ama Putin de COP26’ya <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/world-europe-58977993" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">katılmadı</a>. Çin en azından ulusal katkı beyanını arttırmış, Rusya onu da <a fr-original-style="" href="https://climateactiontracker.org/climate-target-update-tracker/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yapmıyor</a>. Japonya ise daha güçlü bir ulusal katkı beyanı iletmiş gözükse de onun da aralarında olduğu bazı ülkelerin fosil yakıtlardan bu kadar hızlı uzaklaşılmaması talebini gizlice Birleşmiş Milletlere ilettiği dokümanlar sızmış <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/science-environment-58982445" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">durumda</a>.&nbsp;Bu da bize COP26’nın bir de görünmeyen yüzü olduğunu gösteriyor (iç ses: tezat sanatı oldu mu). Bu konuda Japonya ile birlikte hareket eden ülkelerden biri de Avusturalya. Kendisi kirletme konusunda ilk 5’te yer almasa da Avusturalya’nın tek amacının ülkesinin enerji ihtiyacını karşılamak olmadığını bu yazı vesilesiyle söylemek istedim. Nitekim Avusturalya, en çok kömür rezervi bulunan ve en çok kömür ihracatı yapan <a fr-original-style="" href="https://www.ga.gov.au/digital-publication/aecr2021/coal" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ülkelerden</a>.COP 26’nın katılımcıları sadece ülkeler değildi. Giderek daha sık rastladığımız üzere, bazı şirketlerin (daha doğrusu kişilerin), hukuki anlamda taraf olmasalar da uluslararası aktör olarak öne çıkma adımları attığını gördük. Amazon kurucusu Jeff Bezos ve Microsoft kurucusu Bill Gates de COP26’daydı. İklim krizi ile mücadele etmenin öneminden bahsedip bu amaç doğrultusunda harcadıkları/harcayacakları paralardan <a fr-original-style="" href="https://fortune.com/2021/11/02/bezos-biden-climate-pledge-dicap" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bahsettiler</a>. Dünyayı yönlendirmede ülke liderleri kadar, belki de onlardan daha fazla etkileri olan kişilerin mücadelede yer alması güzel bir şey. Zira mücadelenin finansmanına katkı sağlamak bir yana, ülkeleri de etkileyebilirler. Fakat ben, bir şirket kurucusunun ülkeler üzerinde vatandaşlarından daha etkin olabilme ihtimalini ve de dünyayı kirletenler arasında yer alan bu kişilere kurtarıcı muamelesi yapmayı izninizle reddediyorum.Taraflar ne durumda başlığını olumsuz eleştirilerle bitirmek istemiyorum. İngiltere’nin iklim krizindeki rolünün çok masum olmadığı aşikâr olsa da, ben Kraliçe II. Elizabeth’in COP26 konuşmasını beğendim. 95 yaşındaki Kraliçe, video bağlantısı yoluyla gerçekleştirdiği konuşmada “hiçbirimiz sonsuza kadar yaşamayacağız” diyerek kişisel bir konuşma <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/uk-59125350" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaptı</a>. Elizabeth’in uluslar birleşince her daim umut olduğunu dile getirmesi de uluslararası iş birliğinin önemini gösterir nitelikte. Onun gençliğinde birbiriyle savaşan Avrupa’nın bugün birlik oluşturduğu düşününce çok da haksız sayılmaz. Umarım bu söylemler iklim krizi açısından temenni seviyesinde kalmaz.

Günebakan

Taraflar Ne Durumda?

• <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2021/10/20/rapor-ulkelerin-fosil-yak-t-uretimi-paris-anlasmas-hedefleriyle-uyumsuz" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birleşmiş Milletler</a> Çevre Programı öncülüğünde hazırlanan rapor, hükümetlerin Paris İklim Anlaşması ile verilen sözlere karşın fosil yakıt üretimini sınırlandırmayı planlamadığını ortaya koydu. Rapor, hükümetlerin 2030'a kadar toplam fosil yakıt üretimi planlarının küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlandırmak için olması gereken seviyeden yaklaşık %110 daha fazla üretim içerdiğini gösterdi. Rapora göre 2030'da olması gerekenden %240 daha fazla kömür, %57 daha fazla petrol ve %71 daha fazla doğal gaz üretimi hedefleniyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/9/4/1634821435335.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Fosil yakıt tüketimi ile BM'ye sunulan niyetlerin çeliştiğini gösteren tablo" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Görsel: BBC Türkçe<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: Bilim insanları 2100'de küresel ısınmanın 1,5 dereceyle sınırlı kalması için karbon salımının 2030'da, 2010 seviyesinin %45 altına düşmesi gerektiğini duyurmuştu.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir başka rapor:&nbsp;16 araştırma kuruluşunun ortak hazırladığı İklim Şeffaflık Raporu, G20 ülkelerinin 2020'de pandemi nedeniyle %6 civarında gerilemiş olan karbondiyoksit salımlarının, bu yıl itibarıyla yeniden %4 civarında yükseleceğini ortaya koydu. O raporda da fosil yakıt kullanımının devam etmesinin küresel ısınmayı kontrol altına alma çabalarını boşa çıkardığı ifade edildi.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">BBC belgeleri:&nbsp;Birleşik Krallık merkezli BBC, Suudi Arabistan, Japonya ve Avustralya'nın da aralarında bulunduğu bazı ülkelerin, BM'nin iklim kriziyle ilgili raporunu değiştirmek ve fosil yakıt kullanımından uzaklaşma fikrinin önemsizleşmesini sağlamak için lobi yaptığına dair belgeler yayımladı.&nbsp;</li></ul>

karbondiyoksit ile ilgili hikayeler