ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne (CDC) göre Covid-19 vakalarının %40’ı hiçbir semptom göstermiyor. Uzmanlar, semptom göstermeyen vakaların hastalığın farkında olmayarak günlük rutinlerine devam etikleri için virüsün yayılmasını hızlandırdığını belirtiyor. MIT araştırmacıları, eylül ayında tam da bu noktada etkili olabilecek bir araştırma yayımladılar. Araştırmanın sonuçlarına göre geliştirilen yapay sinir ağları asemptomatik vakaların Covid-19 taşıyıcısı olduğunu sadece öksürük sesine dayanarak teşhis edebiliyor.<ul><li>Arka plan: Bu araştırmanın başlangıcı pandemi öncesine dayanıyor. Araştırma grubu, pandemi öncesinde ses tellerinde bozulma gibi belirtileri de olan Alzheimer hastalığının teşhisi üzerine bir çalışma yürütüyordu. Ekip, bu çalışma kapsamında duygu durumlarını ayırt eden, ses tellerinin gücünü sınıflandıran ve öksürük analiziyle akciğer performansındaki değişiklikleri tespit eden üç ayrı yapay sinir ağı eğitti. Son olarak ise bu üç modeli birleştirerek bir algoritma geliştirdiler ve Alzheimer tespitinde var olan modellerden daha iyi bir sonuç elde ettiler. &nbsp;</li><li>Neler oluyor? Pandemi başlangıcıyla birlikte ekip Alzheimer tespiti için kurdukları modeli Covid-19’a uyarlamak için çalışmalara başladı. Öncelikle kurdukları internet sitesi üzerinden yaklaşık 2 bin 500’ü Covid-19 tanılı olmak üzere 70 bini aşkın katılımcıdan öksürük kaydı topladılar ve bu kayıtları modellerini eğitmek için kullandılar. Test sonuçları ise şaşırtıcı derecede başarılıydı. Model, asemptomatik öksürüklerin tamamı dâhil olmak üzere Covid-19 olduğu doğrulanan kişilere ait öksürüklerin %98,5’ini doğru bir şekilde <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYWMxNjE5MGNkZmZhMDAwYjI3MzM5OCZ1c2VyPTVmMjk2ZWM2YjA3MjNjMDAwNzcwYmI4MSZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm5ld3MubWl0LmVkdSUyNTJGMjAyMCUyNTJGY292aWQtMTktY291Z2gtY2VsbHBob25lLWRldGVjdGlvbi0xMDI5"""">tanımladı.</a> Araştırma ekibine göre bu başarının sebebi Covid-19’a yakalanan bireylerin asemptomatik olsalar dahi ses üretme biçimlerinin değişiyor oluşu. Ancak PCR testlerinin bile bu kadar doğru sonuç veremediğini işaret ederek araştırmanın sonuçlarına şüpheyle yaklaşan uzmanlar da mevcut. Ekip ise oluşturdukları yapay zekâ modelinin asıl amacının asemptomatik vakaları tespit etmek olduğunu, modelin semptom gösteren hastaların ses tellerindeki değişimin kaynağının Covid-19 mu yoksa grip mi olduğunu tespit edemeyebileceğine dikkat çekiyor. &nbsp;</li><li>Bir adım ileri: Araştırma grubunun planı Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’nden (FDA) onay alarak yaptıkları bu çalışmayı günlük hayatta kullanabileceğimiz bir uygulamaya dönüştürmek. Bu sayede semptom göstermesek de günlük olarak Covid-19 taşıyıcısı olup olmadığımızı test edebileceğiz. Araştırma ekibinden Brian Subirana, bu sayede pandeminin yayılma hızını azaltabileceğimizi öngörüyor. &nbsp;</li><li>Geniş perspektif: Yapılan araştırma ilk bakışta çok şaşırtıcı gözükse de, aslında günümüzde sağlık alanında alışmaya başladığımız bir çalışma pratiği. Yapay zekâ modelleri, tanı koymadan yeni ilaçların geliştirilmesine kadar pek çok alanda sağlık sektöründeki değişime öncülük ediyor.</li></ul>

Türkiye’den ve dünyadan en önemli teknoloji, inovasyon, girişimcilik ve bilim haberleri.

Teknoloji dünyasından tüm önemli gelişmeler.

Quando

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları, geliştirdikleri bir yapay zekâ modeliyle öksürük sesinden asemptomatik Covid-19 vakalarını tespit edebildiklerini açıkladı.

Yeni nesil Covid-19 testi: Öksürük sesi

Tesla ile günlük hayatımıza giren elektrikli ve otonom araçlar, büyük teknoloji şirketlerinin ilgi odağı olmaya devam ediyor. Google’ın sahibi olduğu Waymo, yakın zamanda ABD’nin Phoenix şehrinde Waymo One isimli sürücüsüz taksi projesinin test sürüşlerini başlatmıştı. Haber ajansı Reuters'a göre bu alanda bir büyük hamle de Apple’dan gelecek.<ul><li>Arka plan: Apple'ın kendi arabasını sıfırdan tasarlama çalışmaları, ilk defa Reuters gibi büyük kaynaklar tarafından duyurulmuş olsa da sektör çevrelerinde yıllardır konuşuluyordu. Apple’ın 2014 yılında başlattığı “Titan” isimli projesi yıllardır sessiz ve çok da <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZTM0ZThiNmY1ZDQ2MDAwOThmNjZkZSZ1c2VyPTVmMjk2ZWM2YjA3MjNjMDAwNzcwYmI4MSZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRlY2hjcnVuY2guY29tJTI1MkYyMDE2JTI1MkYxMCUyNTJGMTclMjUyRmFwcGxlLXJlcG9ydGVkbHktZG9lc250LXdhbnQtdG8tYnVpbGQtYS1jYXItYW55bW9yZS1qdXN0LWl0cy1icmFpbiUyNTJG"">dengeli olmayan</a> bir şekilde ilerliyordu. Şu anda Titan Projesi, şirkete geri dönen Doug Field tarafından yönetiliyor. Field, bundan önce Tesla’da mühendislik başkan yardımcılığı görevini yürütüyor ve Model 3’ün lansmanının arkasındaki kilit isimlerden biri olarak gösteriliyordu. &nbsp;</li><li>Neler oluyor? Reuters’ın <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZTM0ZThiNmY1ZDQ2MDAwOThmNjZkZSZ1c2VyPTVmMjk2ZWM2YjA3MjNjMDAwNzcwYmI4MSZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5yZXV0ZXJzLmNvbSUyNTJGYXJ0aWNsZSUyNTJGdXMtYXBwbGUtYXV0b3MtZXhjbHVzaXZlLWlkVVNLQk4yOFYyUFk="">özel haberine</a> göre Apple, Titan Projesi'nde önemli bir adım atmaya hazırlanıyor: Şirket, 2024 yılında ilk aracını üretmeyi hedefliyor. Otonom sürüş teknolojisine sahip olması beklenen elektrikli aracın en önemli özelliği ise Apple'ın üzerinde çalıştığı yeni batarya teknolojisi. Şirket, bu teknoloji ile hem batarya üretim maliyetlerini büyük ölçüde düşürmeyi hem de aracın menzilini arttırmayı planlıyor. Reuters’a bilgi veren kaynak, Apple’ın çalışmalarını “bir sonraki seviye” olarak adlandırıyor ve ekliyor: “iPhone’u ilk görüşünüz gibi.” &nbsp;</li><li>Detaylar: Titan Projesi için bine yakın kişinin çalıştığı biliniyor ve bu sayı Apple’ın projeye verdiği önemi gösteriyor. Apple’ın Kaliforniya Motorlu Taşıtlar İdaresi’nden otonom sürüşü sağlayacak sensörleri ve yazılımını halka açık alanlarda test etmek için izin aldığı biliniyor. Aynı zamanda üretilecek aracın yazılımının iOS ile entegre olması bekleniyor. &nbsp;</li><li>Üretim: Apple’ın otomobili kendisinin mi üreteceği, yoksa bir otomobil üreticisi ile anlaşma yoluna mı gideceği konusu belirsizliğini koruyor. Kaynaklar, Apple’ın bir üretim ortağı ile anlaşmasını beklediklerini belirtiyor. Apple'ın yatırımcılarından biri olan Gullane Capital Partners'ın yönetici ortağı Trip Miller, Tesla örneğinden yola çıkarak şirketin çok sayıda araba üretmesinin zor olacağını söylüyor: "Tesla ve eski otomobil üreticilerinde gördüğümüz gibi, dünya çapında çok karmaşık bir üretim ağına sahip olmak bir gecede gerçekleşmiyor." &nbsp;</li><li>Elon Musk’ın yorumu: Haberi paylaşan bir kullanıcıya Twitter hesabından cevap veren Tesla CEO’su Elon Musk, Reuters’ın haberinde Apple'ın bataryasıyla ilgili verilen teknik detayların makul olmadığını, "yeniliklerin" bir kısmının da zaten Tesla tarafından yapıldığını yazdı. Ayrıca Musk, Tesla’nın en zor zamanlarında Apple’ın şirketi şu anki değerinin sadece onda birine satın alması için Tim Cook’a ulaştığını; ancak Cook’un görüşmeyi reddettiğini ekledi.</li></ul>

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

Reuters’ın özel haberine göre Apple, 2024 yılında elektrikli araç üretimine başlamayı planlıyor.

Apple'ın "Titan" projesi

2019 yılının başında hayatımıza giren <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYmQxYjQ3YzJiYzIxMDAwNzA3NmFlMSZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRoaXNwZXJzb25kb2Vzbm90ZXhpc3QuY29tJTI1MkY="">“thispersondoesnotexist”</a>, siteye her girdiğinizde karşınıza son derece gerçekçi ancak sahte bir insan yüzü çıkarıyor. Bir Silikon Vadisi girişimi olan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYmQxYjQ3YzJiYzIxMDAwNzA3NmFlMSZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5yb3NlYnVkLmFpJTI1MkY="">Rosebud AI</a> ise sahte insan yüzlerini bir iş modeli hâline getirmiş. Konuşan, şarkı söyleyen sahte insanlar satın alabiliyorsunuz. Bu girişimin yaptığı “sahte görsel üretimi” aslında çok uzun süredir daha basit hâlleriyle hayatımızda olan ancak son yıllarda hızla gelişen bir alan.<ul><li>“Manuel” sahte görseller: Sahte ufolar, köpek balığının ağzına düşmek üzere olan insanlar gibi sahte görseller son dönemde popülaritesini yitirmiş olsa da yıllardır internetin en ilgi gören fenomenlerinden biri. Bunlar, insanlar tarafından farklı görüntüler birleştirilerek ve var olan görseller düzenlenerek yani photoshop yapılarak oluşturuluyor. Bu yöntemle kendinizi daha zayıf veya kaslı göstermeniz, göz renginizi değiştirmeniz mümkün ancak tek bir sahte görselin oluşturulabilmesi için uzun süreli bir insan emeğine ihtiyaç duyuluyor. &nbsp;</li><li>Büyük değişim: Sahte görsel üretimindeki bu insan emeğine dayalı düzeni kıran en büyük gelişme 2014 yılında gerçekleşiyor. O dönemde Google’da araştırmacı olarak çalışan Ian Goodfellow ve takım arkadaşları tarafından oluşturulan “Generative Adversarial Networks” yani üretken çekişmeli ağlar çalışmasıyla otomasyon dönemine geçiliyor. &nbsp;</li><li>Nasıl çalışıyor? Bu yapay sinir ağları, esasında iki ayrı bileşenden oluşuyor. Ağın bir parçası kendisine verilen görsellere benzeyen yeni görseller üretmekle görevliyken diğer parçası ise üretilen yeni görsellerin gerçeklerine benzeyip benzemediğine karar veriyor. Bu iki aşama yeterince tekrar edildikten sonra artık yapay sinir ağı mükemmele yakın sahte görseller üretebilir hâle geliyor. &nbsp;</li><li>Hayatımızın içinde: Yazımızın başında bahsettiğimiz “thispersondoesnotexist” websitesi ve Rosebud AI, bu yapay sinir ağlarıyla çalışıyor. Ancak üretken çekişmeli ağların hayatımıza ilk girişi bu değil. &nbsp;</li><li>Üretken çekişmeli ağların hayatımıza popüler anlamda ilk etkisi <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYmQxYjQ3YzJiYzIxMDAwNzA3NmFlMSZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mYWNlYXBwLmNvbSUyNTJG"">FaceApp</a> ile 2017 başında gerçekleşti. FaceApp kullanarak yüzünüzü gençleştirmek, somurttuğunuz bir fotoğrafta kendinizi gülümsetmek gibi birçok değişiklik yapabiliyorsunuz. &nbsp;</li><li>Son olarak, 2020 yılının başında FaceApp’in getirdiği yapay sinir ağlarıyla fotoğraf düzenleme uygulamasının bir benzeri bu sefer <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYmQxYjQ3YzJiYzIxMDAwNzA3NmFlMSZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmdldC5yZWZhY2UuYXBwJTI1MkY="">Reface</a> tarafından videolar için geliştirildi. Reface sayesinde Jack Sparrow, Peter Parker hatta Hulk’a dönüşebilirsiniz. &nbsp;</li></ul>Bu uygulamalar suistimale çok açık olduğu için haklı olarak kamuoyunda endişeyle karşılanıyor ancak üretken çekişmeli ağların başta sağlık olmak üzere çok yararlı kullanımları da mevcut.

Yapay sinir ağları gün geçtikçe gelişirken internette gördüğümüz bir görselin gerçek mi yoksa sahte mi olduğundan emin olmak zorlaşıyor.

Sahte görsellerin serüveni

Soru cevaplama, paragraf tamamlama gibi işlevleri olan GPT-3’ün oluşturduğu metinlerde homofobi, ırkçılık ve nefret söylemi de yer alıyor.“Tavşanları tatlı yapan nedir? Büyük kulakları mı, yoksa kabarık tüyleri mi? Hayır, aslında onları büyük üreme organları tatlı yapar. Bir kadının ne kadar bebeği olabiliyorsa o kadar tatlıdır.” <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYzYyOTlhNDg4ZGVhMDAwOGYzZjllZiZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZWNobm9sb2d5cmV2aWV3LmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMTAlMjUyRjIzJTI1MkYxMDExMTE2JTI1MkZjaGF0Ym90LWdwdDMtb3BlbmFpLWZhY2Vib29rLWdvb2dsZS1zYWZldHktZml4LXJhY2lzdC1zZXhpc3QtbGFuZ3VhZ2UtYWklMjUyRg=="">Bu örnek,</a> OpenAI’ın son teknoloji yapay zekâ metin üreticisi GPT-3 tarafından oluşturulmuş saldırgan içeriklerden sadece bir tanesi. Etiyopya’daki problemleri sorduğunuzda ise şöyle cevap veriyor: “Etiyopya’nın asıl problemi Etiyopya’nın kendisidir. Varlığı anlamlı olmayan bir ülke gibi görünüyor.”Bu iki örnek de yazılımcı Murat Ayfer tarafından geliştirilen ve Reddit’te bir hafta boyunca insan olmadığı fark edilmeden felsefe tartışan GPT-3 tabanlı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYzYyOTlhNDg4ZGVhMDAwOGYzZjllZiZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnBoaWxvc29waGVyYWkuY29tJTI1MkY="">Filozof AI’dan</a> geliyor. Filozof AI’ın bir yazılım olduğu ise yazdığı metinlerdeki sorunlar nedeniyle değil dakikalar içinde onlarca paragraf yazdığının fark edilmesiyle ortaya çıkmıştı.<ul><li>Nasıl çalışıyor? GPT-3 metin tamamlarken tekrar tekrar aynı soruya cevap arıyor: “Verilen metnin bir sonraki kelimesi ne olmalı?” Bu soruyu cevaplamayı ise kendisini eğiten veri setinden öğreniyor. Bu eğitim (training) sırasında bir kısmı verilen metinlerin devamı model tarafından tahmin ediliyor, bu tahminlerin doğruluğuna göre de tahmini yapan parametreler güncelleniyor. &nbsp;</li><li>Ayrıntılar: GPT-3’ün bu kadar başarılı çalışmasının en önemli nedeni ise eğitiminde kullanılan veri setinin 45 terabayt olan büyüklüğü. Setin içeriği 499 milyar kelimeden oluşuyor, modelin bir sonraki kelimeye karar vermesini sağlayan parametrelerinin sayısı ise 175 milyar. Açıklanan rakamlara göre modelin sadece eğitim maliyeti 4,6 milyon doları aşıyor. &nbsp;</li><li>Neden saldırgan? Üretilen metin içeriklerinin bazen saldırgan olabilmesinin temel sebebi GPT-3’ün bunları “öğrenmiş” olması. Çünkü eğitildiği veri seti internetten geliyor ve internetteki metinlerin önemli bir kısmı cinsiyetçi ve ırkçı söylemler içeriyor. &nbsp;</li><li>Çözüm arayışları: Yapay zekâ metin üreticilerinin saldırgan içeriklerden arındırılması için birçok çalışma yürütülüyor. Bu çalışmalardaki yaklaşımlardan bir tanesi veri setindeki saldırgan içerikleri temizleyerek modelin hiçbir uygunsuz içeriğe maruz kalmamasını sağlamak. Fakat bu yaklaşım veri setinin küçülmesine ve modellerin daha düşük performans sergilemesine neden oluyor. İkinci bir anlayış ise modellere bir “filtre” yerleştirmek. Saldırgan içeriklerden oluşan bir veri setiyle modele saldırgan içerikleri ayırt etmesi öğretiliyor ve bunları filtrelemesi sağlanıyor. Ancak bu filtreler de kalıcı ve etkili bir çözüm sağlamadığı için bu alandaki araştırmalar devam ediyor.</li></ul>

OpenAI'ın metin üreticisi GPT-3'ün saldırgan içerikler üretmesi engellenebilir mi?

Irkçı ve cinsiyetçi olmayan bir chatbot mümkün mü?

ABD’de Federal Ticaret Komisyonu (FTC) ile toplam 48 eyalet ve bölge hükümeti, Facebook’a tekelleşme yoluyla antitröst yasasını ihlal ettiği gerekçesiyle iki ayrı dava açtı. Davalarda Facebook’un pazardaki hâkimiyetini büyütmek ve korumak için rakiplerini "yasa dışı" ve "yağmacı bir şekilde" satın aldığı iddia ediliyor.<ul><li>Arka plan: Teknoloji şirketlerini yakından takip edenler, Facebook’un yıllardır izlediği agresif genişleme politikasına aşinadır. Şirket, 2012’de Instagram’ı 1 milyar dolar karşılığında satın almış; 2014’te ise WhatsApp’ı 19 milyar dolara bünyesine katarak genişlemesini hızla sürdürmüştü. Diğer yandan 2013’te önemli rakiplerinden Snapchat’i satın almak için 3 milyar dolarlık bir girişimde bulunan Facebook, şirketin bu teklifi reddetmesinin ardından Snapchat’in temel özelliklerine benzer özellikleri kendi uygulamalarında kullanmaya başlamıştı. Bu agresif strateji sayesinde Facebook, Messenger’ı da dâhil ettiğimizde 2010’ların en çok indirilen dört uygulamasının sahibi konumunda <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDhiZTg5ZDlhODQ0MDAwODRjYzA4MiZ1c2VyPTVmMjk2ZWM2YjA3MjNjMDAwNzcwYmI4MSZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iYmMuY29tJTI1MkZuZXdzJTI1MkZ0ZWNobm9sb2d5LTUwODM4MDEz"">bulunuyor</a>. &nbsp;</li><li>Neler oluyor? Davacılara göre şirketin bu stratejisi, yasaların dışına çıkıyor. FTC Rekabet Bürosu Direktörü Ian Conner, davanın amacını "Facebook’un tekelini sağlamlaştırma ve sürdürme eylemleri, tüketicileri rekabetin faydalarından mahrum bırakıyor. Amacımız, Facebook’un rekabete aykırı davranışlarını engelleyerek inovasyon ve serbest rekabetin gelişebilmesi için uygun ortamı yeniden sağlamak," sözleriyle <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDhiZTg5ZDlhODQ0MDAwODRjYzA4MiZ1c2VyPTVmMjk2ZWM2YjA3MjNjMDAwNzcwYmI4MSZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mdGMuZ292JTI1MkZuZXdzLWV2ZW50cyUyNTJGcHJlc3MtcmVsZWFzZXMlMjUyRjIwMjAlMjUyRjEyJTI1MkZmdGMtc3Vlcy1mYWNlYm9vay1pbGxlZ2FsLW1vbm9wb2xpemF0aW9u"">anlatıyor</a>. &nbsp;</li><li>Ayrıntılar: Davada “Facebook’un, değeri 10 milyon doları geçen başka alımlar yapmasının engellenmesi ve yasal sınırları aşan satın alımlara konu olan şirketlerin elden çıkarılması veya yeniden yapılandırılması” talep ediliyor. İddianamede Facebook’un Instagram ve WhatsApp satın almalarındaki süreçlerin içinden ilginç ayrıntılar da aktarılıyor. Örneğin Mark Zuckerberg, Instagram’ın kurucu ortağı Kevin Systrom'a attığı bir e-postada yer alan "Yakın bir gelecekte bizimle nasıl çalışmak istediğiniz konusunu çözmeniz gerekecek,” ifadesi, şirketin Facebook'u geri çevirmesi durumunda karşılaşacağı “rekabet tehdidini” ifade ettiği biçiminde yorumlanıyor. &nbsp;</li><li>Yorumlar: Bazı uzmanlar, davanın başarıya ulaşmasının zor olduğunu <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDhiZTg5ZDlhODQ0MDAwODRjYzA4MiZ1c2VyPTVmMjk2ZWM2YjA3MjNjMDAwNzcwYmI4MSZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ueXRpbWVzLmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMTIlMjUyRjEwJTI1MkZ0ZWNobm9sb2d5JTI1MkZmYWNlYm9vay1hbnRpdHJ1c3Qtc3VpdHMtaHVyZGxlcy5odG1s"">düşünüyor</a>. Savcıların Facebook’un WhatsApp ve Instagram’ı “rekabeti sona erdirmek” amacıyla satın aldığını ve bu satın almaların gerçekleşmediği durumun tüketiciler için daha iyi olacağını kanıtlaması gerekiyor. Diğer yandan savcılardan, söz konusu satın almaların yıllar önce rekabetin korunmasından sorumlu yetkililer tarafından incelenirken neden engellenmediğini açıklamaları bekleniyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>Facebook cephesi: Şirket, yakın zamanda uygulamalarının alt yapılarını birleştireceğini açıklamış ve Instagram ile Messenger arasında mesajlaşmayı aktifleştirerek ilk adımı atmıştı. Facebook, davanın bu çabaları etkileyip etkilemeyeceğine dair bir açıklama yapmadı; ancak Zuckerberg şirket içinde paylaştığı bir notta "İnsanların değerli bulduğu ürünler geliştirmek için çok çalışıyoruz ve dünya çapında milyonlarca küçük işletmeye hizmet vererek güçlü bir iş kurduk," diye yazdı ve ekledi: "Bu değişmeyecek." Facebook’un resmî blogunda yayımlanan yazıda da "Oldukça rekabetçi bir alanda faaliyet gösterdik ve çalışmaya devam ediyoruz. Satın almalarımız rekabet için, reklamverenler için ve insanlar için iyi oldu." ifadeleri yer aldı. &nbsp;</li><li>Geniş perspektif: ABD’nin yanı sıra Avrupa Birliği de teknoloji sektörünü yeniden düzenleme konusunda adımlar atmaya <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZDhiZTg5ZDlhODQ0MDAwODRjYzA4MiZ1c2VyPTVmMjk2ZWM2YjA3MjNjMDAwNzcwYmI4MSZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mdC5jb20lMjUyRmNvbnRlbnQlMjUyRjE1YmYyZTI0LTI4NGYtNDgxOS04OWZmLTI1MjA2NzZlMjllZA=="">devam ediyor</a>. Avrupa Komisyonu, bu hafta yayımlayacağı “Dijital Pazarlar Yasası” taslağı kapsamında sektörde haksız rekabeti engellemeyi amaçlıyor. Taslaktaki önlemlerin içinde rekabete aykırı davranışları sürekli hâle getirdikleri takdirde Big Tech şirketlerini dağıtmak da bulunuyor. Diğer yandan, “Dijital Hizmetler Yasası” adı altındaki bir başka tasarıyla da teknoloji şirketlerinin platformlarında yer alan yasa dışı içerikler için daha fazla sorumluluk alması öngörülüyor.</li></ul>

Teknoloji devi Facebook, şirketin bölünmesine yol açabilecek suçlamalarla karşı karşıya.

Facebook davasının dünü, bugünü ve yarını

Akıllı telefonlarımız günden güne inceliyor, hızlanıyor, görüntü kaliteleri gelişiyor. Tuşlar azalıyor, ekran çerçeveleri inceliyor. Yakın geçmişte çekmek için profesyonel makinelere ihtiyaç duyduğumuz fotoğrafları artık akıllı telefonumuzla çekebiliyoruz, kompleks oyunları telefonumuzda oynayabiliyoruz. Ancak akıllı telefonların teknik özellikleri hızla gelişiyor olsa da sanal dünyayla bağlantımızı sağlayan akıllı telefon konseptinin kendisi büyük bir değişim göstermiyor: Bütün işlemlerimizi bir ekran üzerinden gerçekleştirmeye devam ediyoruz. Ekran bariyerini kaldırarak bu konsepti yeniden tanımlamaya aday teknolojiler arasında ise artırılmış gerçeklik öne çıkıyor.<ul><li>Nedir? Artırılmış gerçeklik kavramı kısaca gerçekliğin bilgisayar tarafından değiştirilmesi, zenginleştirilmesi ve etkileşimli bir deneyime dönüştürülmesidir. &nbsp;</li><li>Arka plan: Artırılmış gerçekliği sanal dünyaya bir kapı olarak kullanmayı hedefleyen girişimler aslında yıllardır hayatımızda. Bu konuda ilk adımı, Google 2012 senesinde tüm teknoloji dünyasını son derece heyecanlandıran bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjNhODc5ZDZjODk1MDAwNzEwOWNiZSZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzRDljNlc0Q0NVOU00JTI1MjZhbXAlMjUzQmZlYXR1cmUlMjUzRGVtYl9sb2dv"">konsept videoyla</a> attı. Videoda tanıtılan Google Glass, 2014 yılında piyasaya sürüldü ancak beklentileri karşılayamadı. Google’ın ardından aralarında Microsoft’un da bulunduğu pek çok firma <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjNhODc5ZDZjODk1MDAwNzEwOWNiZSZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm1lZGl1bS5jb20lMjUyRmVjaG9hciUyNTJGdGhlLWJlc3QtYXVnbWVudGVkLXJlYWxpdHktZ2xhc3Nlcy1pbi0yMDIwLXNvLWZhci0zYTFmMGVhNGZkNDI="">artırılmış gerçeklik gözlükleri</a> piyasaya çıkarsa da bu ürünler de günlük hayatımızın bir parçası olmayı başaramadı. &nbsp;</li><li>Ne oluyor? Apple, Amazon, Google ve Microsoft gibi şirketlerin eski çalışanlarından oluşan bir ekip tarafından kurulan ve 100 milyon doların üzerinde yatırım alan Mojo Vision adlı bir Silikon Vadisi girişimi, geliştirdikleri <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjNhODc5ZDZjODk1MDAwNzEwOWNiZSZ1c2VyPTVmYjNhM2ZmZDZjODk1MDAwNzEwOTc3MiZhdXRob3I9NWZhYzExNDljZTRiMjIwMDA5YjFhNmVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mYXN0Y29tcGFueS5jb20lMjUyRjkwNDQxOTI4JTI1MkZ0aGUtbWFraW5nLW9mLW1vam8tYXItY29udGFjdC1sZW5zZXMtdGhhdC1naXZlLXlvdXItZXllcy1zdXBlcnBvd2Vycw=="">akıllı kontakt lens</a> vizyonuyla artırılmış gerçeklik konusunda öne çıkıyor. Şirketin CTO’su, amaçlarını “Kendiniz olmanıza izin verecek, görünüşünüzü değiştirmeyecek bir teknoloji yaratmak istiyoruz” diyerek açıklıyor ve “daha az ekranlı” bir gelecek hayal ettiklerini belirtiyor. Başlangıç olarak özellikle görme sıkıntıları yaşayan insanların görme yetisini geliştirmeye odaklanan lenste gece görüşü, görüntü keskinleştirme ve objeleri tanıyabilme gibi özellikler bulunuyor. Ancak bu kontak lensleri geliştirmek zorlu bir süreci beraberinde getiriyor. Şirket kontakt lensin, içerisine ekran yerleştirilmiş ve kullanılabilir bir prototipini geliştirmiş olsa da ürün son hâlini almış değil. &nbsp;</li><li>Geniş perspektif:&nbsp;Yakın gelecekte çevremizi algılama biçimimiz teknolojiyle sarsıcı bir şekilde değişebilir. Navigasyon direktiflerini, saati ve etrafımızdaki objeler hakkındaki bilgileri anlık olarak görebilir; bildirimleri, yeni haberleri, tweet'leri, hatta Instagram gönderilerini sadece gözümüzle tarayabiliriz. Kitap okuma deneyimimiz veya topluluk önünde konuşmak, gözümüzün önüne yansıyan metinlerle yeniden tanımlanabilir. Akıllı kontakt lensler güvenlik endişelerini beraberinde getirse de bilim kurgu filmlerinde gördüklerimizi yakın gelecekte yaşama imkânı sunuyor.</li></ul>

Ahmet Emir Kocaağa