Haftalardır beklenen Rusya ile ABD/NATO arasındaki görüşmeler beklendiği gibi sonlandı. Beklentiden, ortaya herhangi bir anlaşmanın çıkmamasını kastediyorum.Öncelikle bu zirveye giden yolun taşlarının Ukrayna’yı Rusya’yla gerginlikte sıçrama tahtası olarak kullanan ABD tarafından döşendiğini söyleyebiliriz. Hatta CNN, görüşmeler sırasında Biden’ın daha önce ertelenen Ukrayna’ya 250 milyon dolarlık silah yardımını "gizlice" onayladığını yazdı.ABD, Biden’ın oğlunun da özel iş ilişkileri bulunduğu Ukrayna’yı uzun süredir "bir şeylere" hazırlıyor. Rusya da haklı olarak "boş" durmuyor. Ukrayna sınırındaki Rus askeri hareketliliği üst düzeyde. Ama burada bir farka işaret etmek gerekiyor. Moskova yönetimi dozu arttırsa da kendi ülkesi sınırları içerisinde. Moskova’ya askerlerini kendi sınırları içerisinde ne yapacağı söylemek ne kadar doğru tartışılır. Ancak ABD, bölgede üsleriyle, Rusya sınırlarına konuşlandırdığı ağır silahlar ve yaptığı tatbikatlarla boy gösteriyor. Bu farkın altını çizip devam edelim.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Kırmızı çizgi" vurguları</h2>Pazartesi başlayan görüşme dizisinin belki de en önemlisi ABD-Rusya heyetlerinin sekiz saate yakın toplantısı oldu. Görüşme sonrası iyi niyet açıklamaları gelmesine karşın "kırmızı çizgi" vurguları daha fazla öne çıktı. Rusya, NATO’nun genişleme politikasının durmasını, Rusya sınırlarına yakın bölgelere ağır silahların konuşlandırılmamasını istiyor. Ayrıca Rusya, ABD’nin eski Sovyet coğrafyasında askeri işbirliklerinin de durması taraftarı. Moskova bu konuda hem ABD hem de NATO’ya taslak anlaşma sunmuştu.Bu taslaklarda Rus tarafı özellikle NATO’nun sınır tanımayan genişlemesi ve çevreleme politikası karşısında Avrupa güvenliği için yeni parametrelerin belirlenmesini öneriyor. Rus yetkililerin açıklamaları aksi takdirde gidişatın açık çatışma olacağına işaret ediyor.Tüm bunlara karşın ABD de "açık kapı politikasından vazgeçmeyeceğiz" diyerek kendi kırmızı çizgisinde ısrarcı olduğunu gösterdi. Taslaklarla ilgili olarak ABD Dışişleri "Başarı şansı olmayan teklifleri reddedeceğiz" denildi. Ancak teklifler başından reddedilince zaten başarı şansı olmuyor…Yani daha ilk günden tarafların vurguladığı kırmızı çizgiler, bu haftaki görüşmelerden çok fazla sonuç çıkmayacağını ve anlaşmanın sağlanmasının güçlüğünü ortaya koymuştu.Ayrıca ABD, görüşmeler biter bitmez Rusya’ya yeni yaptırımlar için kolları sıvamakta gecikmedi.2019’dan sonra ilk defa toplanan Rusya-NATO Konseyi’nde de durum değişmedi. Toplantıya Moskova adına katılan Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Aleksandr Gruşko, "Batı ittifakının olumlu bir gündem için alan bırakmadığını" söyledi.NATO Genel Sekreteri Stoltenberg ise açık kapı politikalarında ısrarcı olduklarını söyleyerek, "ittifakın diplomasi başarı olmazsa çatışmaya da hazır olduğunu" belirtti.Stoltenberg, Ukrayna ve Gürcistan’ı kastederek "her ülkenin kendi tercihlerini belirleme hakkı" var dedi. Ancak ABD bu konuda tutarlı değil. Kendi istediği yerlerde ülkelerin "hür iradelerine" vurgu yapan ABD, istemediği yerlerde de bu iradeye darbe vurabiliyor. Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği meselesi, ABD’nin "istediği türden" bir bağımsızlık.İlginç bir çıkış ise Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’dan geldi. Lavrov, ABD’nin Rusya sınırındaki ve Avrupa’daki geniş varlığına atıf yaparak Venezuela ve Küba’ya asker konuşlandırabileceklerini söyledi.Bu sözler "yeni Soğuk Savaş" yorumlarının yapıldığı bir ortamda 1962’deki Küba füze krizini hatırlatıyor. Bu kez aktörler yer değiştirmiş durumda ve köprünün altından çok sular aktı. Şimdi Rusya’nın karşısında bölünmüş bir Batı var.ABD hamleleriyle Avrupalı NATO ortaklarını işin içine çekmeye ve burada kaybettiği güveni kazanmaya çalışıyor. Diğer yandan da engel olamadığı Kuzey Akım-2’yi Ukrayna’yla ilgili olarak işin içine katmaya çalışıyor.Tüm gelişmelere karşın kimse sıcak çatışmayı istemiyor. Gerginliği azaltması beklenen toplantılarda amaca ulaşılamadı. Ancak muhtemelen görüşmeler daha sonra da sürecek. Yani ABD ve Rusya arasındaki bilek güreşi güçlenerek artacak.

Yerel ve uluslararası gündemi yakalamak için bir başucu kaynağı; her hafta seçim dosyaları, kamuoyu araştırmaları, analizler ve Son Düzlük podcastle yayında!

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

Rusya ile ABD/NATO arasındaki görüşmelerden herhangi bir anlaşma çıkmadı. 

Rusya-ABD görüşmeleri: Batı cephesinde yeni bir şey yok

Ukrayna/Donbass krizi bir kez daha şiddetlendi. Bölgede son aylarda ciddi askerî hareketlilik yaşanıyor. ABD medyası Rusya’nın Ukrayna’yı işgal hazırlığı içinde olduğunu söylese de NATO güçlerinin bölgede hareketliliğini artırdığı biliniyor.Ukrayna aslında Rusya’yı sıkıştırmak isteyen ABD’nin Belarus’la birlikte ön cephelerinden birisi. Gazetelerde İstanbul Boğazı'ndan geçen ABD ve Britanya gemilerini sık sık görmekteyiz.ABD’nin Türkiye sınırındaki Dedeağaç dâhil bölge ülkelerine askerî yığınak yaptığı biliniyor.Beyaz Saray’da koltuğa Biden’ın oturmasıyla birlikte de ABD’nin Karadeniz ve Ukrayna politikası ulusal güvenlik stratejisine dâhil edildi. Trump döneminde ABD’nin buraya dair politikası Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasında "bilek güreşi" olarak şekilleniyordu.Sputnik’ten Emre Köse, Biden’ın başkan yardımcılığı döneminde Ukrayna dosyasından sorumlu olmasına ve oğlunun burada özellikle de doğal gaz piyasasıyla ilgili karıştığı "kârlı" işlere dikkat çekiyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Türkiye de stratejinin sacayaklarından biri"</h2>Emre Köse, bu konuyu şöyle değerlendirdi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Ukrayna, Rusya'yı birincil hedef olarak tayin eden Biden için önemli bir ileri karakol. Ukrayna Başbakanı Zelenskiy, Washington'u da rahatsız eden bazı hamlelere girişse de ülke ABD için önemli. Bununla beraber Türkiye-Ukrayna askerî iş birliğinin Bayraktar satışıyla başlayan gelişimi ve Montrö Sözleşmesine ilişkin tartışmalar da ABD'nin ajandasıyla son derece uyumlu. Biden'ın Rusya'yı önceleyen stratejisi, Karadeniz'deki tüm aktörlerin bir araya getirilmesini öngörüyor. Türkiye de bu stratejinin sacayaklarından biri."</blockquote>Türkiye’de iktidarın kendini Bayraktar satışlarıyla dâhil etmeyi başardığı krizde NATO’yla uyumlu hareket ediyor. Donbass’ta Ukrayna’nın Minsk anlaşmasını ihlal eden Bayraktarlı saldırıları Rusya’yı giderek daha fazla rahatsız etmeye başladı.Rusya’yla bazı konularda geliştirdiği iş birliğiyle Batı’ya mesaj veren Türkiye, Moskova’ya da aynı şekilde oynuyor; ancak bu denge daha fazla devam etmez.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Gerilim Ukrayna'daki siyasi krizle de ilgili"</h2>Peki gerilimle ilgili olarak Ukrayna iç siyasetindeki dinamikler ne? Köse’nin tespitlerine göre bugünkü gerilime benzer süreçler sıklıkla Ukrayna siyasetindeki iç çatışmaların tezahürü olarak karşımıza çıkıyor.Önceki devlet başkanı Poroşenko’nun seçimlerdeki hezimeti, Donbass’ta gerilimi yükseltmesi ve Kerç Boğazı’ndaki olaylar sonrasında gelmişti. Anketlerde kaybedeceğini anlayan Poroşenko bölgedeki gerilimi arttırmıştı.Ancak seçimlerden önce&nbsp;"Donbass’ta savaşı bitireceğim" diyen mevcut başkan Zelenskiy de Poroşenko’yla aynı yolda. Köse, Zelenskiy’in ülkedeki durumunu şöyle özetledi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Zelenskiy, şu aralar ülkenin tüm zenginleriyle kavgalı ve en büyük mali destekçisini yitirmiş durumda. Son haftalarda da ülkede darbe olacağı yönünde iddialarda bulunuyor. Bu konuda da ülkenin en zengini Rinat Ahmetov'a işaret ediyor. Ukrayna'da son dönemde alınan kamulaştırma kararları, Oligarklar Kanunu ile Ulusal Güvenlik Konseyi'nin inisiyatifine bırakıldı. Zelenskiy de şu an Ahmetov'un mal varlıklarını kamulaştırmakla tehdit ediyor. Ahmetov'un karşı hamlesinin ne olacağını ya da bunun sonuçlarını kestirmek zor, kolay lokma olmadığını belirtmek gerek."&nbsp;</blockquote>Bugünkü krizin pandemiye de bağlı olarak derinleştiğini vurgulayan Köse, sözlerini şöyle sürdürüyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Zelenskiy'in popülaritesi düştükçe daha da agresifleştiği ve ülkenin büyük sermayesine savaş açtığı görülüyor. Bu yüzden Donbass'ta gerilimin yükselmesi, NATO'nun Rusya karşıtı ajandası yanında Ukrayna içinde yaşanan siyasi krizle de alakalı. Zelenskiy idaresinin, Rusya'nın ülkeyi işgal edeceği histerisini körükleyerek buradan rıza devşirmeye çalıştığını söyleyebiliriz. Rusya'nın bugün Donbass ve Kırım konularında daha sert refleksler göstermesi ise Ukrayna'nın muhtemel NATO üyeliği ve mevcut ABD Başkanı Biden'ın Rusya'yı eski yönetimden çok daha yoğun baskı altına almasıyla ilgili. Biden'ın göreve gelirken "Çin rakip, Rusya düşman" sözü hatırlanacaktır."</blockquote>NATO’nun Karadeniz’e sarkma stratejisi ve Ukrayna siyasetinin iç dinamikleri oyunu tehlikeli hâle getiriyor. Kontrol edilmesi güç olan bu krizin sonuçlarını öngörebilmek için Gürcistan ve Kırım örneklerini hatırlamak gerekiyor.

ABD medyasında Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmeye çalıştığı öne sürülürken Karadeniz'de gerginlik tırmanıyor. 

Ukrayna ve Karadeniz’de tehlikeli oyun

15 Temmuz darbe girişimine yardım etmekle suçlanan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Türkiye’de yatırıma atağına hazırlanıyor, peki bu nasıl oldu?Arap Baharı ile bölgede birçok meselede karşı karşıya gelen iki ülke ilişkileri, 15 Temmuz sonrası "finansörlük" suçlamasıyla daha da gerilmişti.Ancak ağustos ayında başlayan görüşmelerle "dönüş"ün ilk işaretleri verilmeye başlandı. Geçtiğimiz hafta Abu Dabi Veliaht Prensi Şeyh Muhammed Bin Zayed El Nahyan'ın Ankara’da üst düzey ağırlanmasıyla da fotoğraf artık ortaya çıktı.Görüşmeye dair akılda kalan genelde BAE’nin 10 milyar dolarlık yatırım atağı oldu. Bu yatırımın karşılığında Türkiye’nin ne verdiğini düşünmek gerek. Zira Mısır’da, Libya’da ve Doğu Akdeniz’de BAE’yle karşıt pozisyonlara rağmen Erdoğan ve el Nahyan görüşmesinde dış politikaya dair kayda değer hiçbir söz sarf edilmedi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Türkiye, siyasi açıdan çok sıkıştı"</h2>Bölgeyi yakından takip eden gazeteci Hediye Levent, Türkiye’nin pozisyonunu şöyle özetledi: "Türkiye bölgedeki neredeyse bütün krizlere ve süreçlere dâhil olma çabasındaydı. Aynı zamanda Akdeniz'deki enerji için verilen mücadeleye de taraf. Ancak gerek bölgedeki şartların Arap ayaklanmaları, Biden’la birlikte ABD politikasının değişmesi ve gerekse Rusya ile İran güçlerinin yanı sıra BAE gibi ülkelerin de aktör olarak ortaya çıkışı Türkiye'nin hedeflerini doğrudan etkiledi. Fakat Türkiye'nin siyasi açıdan çok sıkıştığı, bölgede müttefik olarak nitelendirilebilecek ilişkilerinin ciddi ölçüde aşındığı da gerçek."<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"BAE, Türkiye’yi politika değişikliğine zorlayacaktır"</h2>Levent’e göre Türkiye - BAE yakınlaşmasının iki önemli sebebi var: "İlki, ülke içindeki ekonomik krizler nedeniyle BAE'nin kapısını açması umulan Körfez sermayesi ve yatırımları. İkinci sebep de -yine ekonomik getirileri olması da umulan- dış politikadaki sıkışmışlığı aşmak için yeni kanallar açmak. BAE, Akdeniz meselesinin yanı sıra Suriye, Libya, Müslüman Kardeşler'e destek gibi konularda Türkiye'yi politika değişikliğine zorlayacaktır."<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Türkiye esner, BAE de saldırgan bir yol izlemez"</h2>Levent, Türkiye’nin politika değişikliğine gitmese de esneyeceğini ve bu konuda BAE’nin de saldırgan bir yol izlemeyeceğini düşünüyor: "BAE ile ilişkilerin rayına girmesi zaman gerektiriyor. BAE'nin Suudi Arabistan ve Mısır gibi Türkiye'nin hâlâ kriz hâlinde olduğu ülkeler için girişimlerde bulunması beklenebilir ancak bu zaman ve sert müzakereler gerektirecektir."Türkiye’nin iç politika endeksli şekilde BAE’ye suçlamalarda bulunmasına rağmen bunları hiçbir zaman resmî şekilde iletmediğinin altını çizen Levent, bu açıdan iktidara yakın medyanın öne sürdüğü gibi BAE’nin geri adım atmasının söz konusu olmadığı görüşünde:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Türkiye kendi kendine BAE'yi düşman ilan edip kendi kendine öfkelendi diyebiliriz. BAE'nin sadece Türkiye değil, Suriye gibi ayaklanmayı açıktan desteklediği ülkelerle bile diplomasi kanallarını açma gayesi olduğu biliniyor. BAE, herkesle sıfır sorun politikası çerçevesinde bölgedeki krizlerde etkili olmak için herkese açık kapı politikası izliyor. Türkiye, hâlâ&nbsp;bölgenin en güçlü ülkelerinden biri ve Avrupa'ya açılıyor."</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Başka ülkelerle ilgili de gelişmeler olabilir"</h2>Türkiye’nin bölge ülkelerine yönelik politikalarıyla kendisini manevra yapamaz hâle getirecek kadar dar alanlara sıkıştırdığını belirten Levent, önümüzdeki süreçte Suudi Arabistan, Mısır ve hatta Suriye’yle ilgili de gelişmelerin olmasını mümkün görüyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Türkiye’nin gücünü akılda tutan bölge ülkelerinin iyi ilişkiler kurmak istediği aşikâr. Ancak Mısır eski Mısır değil. Türkiye’yle iyi ilişkiler ihtiyaç da olsa müzakere edecek kadar güç de var. Keza Suudi Arabistan, İsrail ve Suriye gibi ülkeler için de Türkiye çok önemli bir ülke ancak 'acilen iyi ilişkiler geliştirilmesi gereken ve bu ilişkiler için tavizler verilebilecek' seviyede görülmüyor. Birçok faktör her bir ülkenin Türkiye ile müzakere sürecini uzatacak gibi görünüyor."</blockquote>

Gazeteci Hediye Levent, Türkiye - BAE yakınlaşması konusundaki düşüncelerini anlattı. 

Düşman BAE'den yatırımcı BAE'ye

İskoçya'nın Glasgow kentinde 1-12 Kasım arasında düzenlenen 26'ncı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26), "dünya için son şansımız"&nbsp;olarak tanımlanmıştı. Zirvenin küresel ısınmanın dengelenmesi ve fosil yakıtlardan vazgeçilmesi gibi konularda dünya liderlerine baskı görevi üstlenmesi bekleniyordu.Zirvede, 2015'te imzalanan Paris İklim Anlaşması'ndan bu yana çözümsüz kalan birçok sorun ve uygulanmayan "taahhütler" yeniden konuşuldu. Yeni taahhütler de verildi; ancak dünya küresel sıcaklık artışını kısıtlama hedefinin çok uzağında.&nbsp;İçeride zirveyi takip ederken "uyuyan" liderler varken dışarıda aktivistlerin protestosu sürdü. 40 binden fazla kişinin katıldığı zirvede fosil yakıt endüstrisiyle bağlantılı delegelerin sayısı da eleştiri konusu oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gergin başlangıç</h2>Glasgow’daki zirvenin ilk haftasını yerinden takip eden gazeteci Doğu Eroğlu, izlenimlerini şöyle anlattı:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"COP26 aslında biraz gergin başladı. Bunun sebebi aslında adında saklı. 25 toplantı geride kaldı ancak sera gazı azaltım mekanizmaları kurulmakta şimdiye kadar başarısız olundu. Kyoto örneği tutmadı ve Paris Anlaşması'nın kurduğu çerçeve de 5’inci yılını doldurdu. Ülkelerden artık bizi 1,5 derece hedefine yaklaştıracak ulusal katkı beyanları gelmesi gerekiyordu. COP süreçlerinde ciddi hedef açığı var. Hem daha fazla taahhüt lazım hem de uygulamaların artması lazım. Yoksa 2100 itibarıyla biz 1,5 ya da 2 derece değil 4 dereceye de gidebiliriz gibi bir görüntü var."</blockquote>ABD ve Avrupa’da meydana gelen aşırı iklim olaylarının zirveyle ilgili beklentileri artırdığını belirten Eroğlu, önceki COP zirvelerinde de büyük sorunların çözülemediğine işaret ederek "Sorun büyük beklentiler büyük... Bir toplantıdan beklentilerimiz bakımından değerlendirildiğinde tek bir COP’la büyük sorunlar çözüldüğü olmamıştı. COP26’da da bu değişmedi." dedi.İddialı başlangıca rağmen kömürle ilgili devrimci adımların atılamadığını belirten Eroğlu’na göre zirvenin en büyük başarısızlığı finans konusu oldu. Eroğlu şunları söyledi:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Metan gazı emisyonlarının %30 kısılması hedefi kondu. Ormansızlaşmanın engellenmesi daha önceki zirvelerde de vardı. Bunu önümüzdeki senelerde göreceğiz. İklim değişikliğiyle toplumsal mücadeleyi küresel anlamda yayabilmek için daha yüksek finansman gerekli. Geçmiş yıllarda ortaya atılan 100 milyar dolarlık senelik hedefe ulaşılamadı. Daha ciddi bir fona ihtiyaç olduğunu biliniyor. Fakat bu düşük görünen fon bile toplanabilmiş değil. Zirvenin en büyük başarısızlığı finans konusunda çözülemeyen bu kördüğüm oldu. Çözüm, bir sonraki COP’a kalacak gibi görünüyor."</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ya Türkiye?</h2>Eroğlu, Türkiye’nin finansal yardıma erişimde yarattığı zorluk ve sorumlulukta dezavantajlı durumuna düştüğü gerekçesiyle "gelişmiş-gelişmekte olan" kategori kavgasını 1992’deki Rio Sözleşmesi’nden beri sürdürdüğünü hatırlattı. Eroğlu’na göre ‘Türkiye vazgeçti’ anlamına gelmese de Glasgow’da geri çekilen bu taleple "gelişmiş-gelişmekte olan savaşı" bir süreliğine de olsa bitti.Türkiye’nin "kömürden küresel çıkış deklarasyonu" için imzacı olmadığını ve bu konuda ciddi plan sunmadığını belirten Eroğlu, koyulan "2053 net sıfır emisyon" hedefine karşın adım atılmadığı belirterek&nbsp;"2053 hedefine dair net plan yok. Kömürden çıkış için de soru işareti var. Hükümetin kömür endüstrisine olan yakınlığı da düşünüldüğünde adım atmaktan imtina ettiği akla geliyor" diye konuştu.Eroğlu, Türkiye’den uluslararası zirvelere katılan temsilcilerin aynı söylemleri tekrar ettiğine dikkat çekti:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Zirve boyunca Türkiye’nin iklim konusundaki başmüzakerecisi olan Mehmet Emin Birpınar vardı. Bakan Murat Kurum da gelip bazı oturumlarda konuşma yaptı. Oradaki konuşması da Türkiye’nin son yıllarda iklimle ilgili söylemlerinin tekrarıydı. Erdoğan ya da Kurum ne zaman uluslararası kuruluşlarla buluşsa çok bilindik aynı söylemleri tekrar ediyorlar. Ama Türkiye’nin sera gazı emisyonunu azaltma konusunda özel bir planının olmadığı Kurum’un konuşmasından da anlaşılıyor."</blockquote>

COP26 İklim Zirvesi'ni yerinde izleyen gazeteci Doğu Eroğlu izlenimlerini ve Türkiye'nin rolünü Anıl Tuncer'e anlattı. 

COP26'nın ardından: Dünya nereye gidiyor?

Hükümet,&nbsp;"kişisel" ilişki yürütmeye çalıştığı Donald Trump’tan sonra göreve gelen Biden hükümetiyle ilk 10 ayda arzu ettiği diyaloğu yakalayamadı.Göreve gelişinden sonra bir süre Biden’dan gelecek "telefon" beklendi. Uzun süre tartışılan ve beklenen telefon ABD Başkanı'nın göreve gelişinden 3 ay sonra geldi. ABD basını Biden’ın Erdoğan’a "Ermeni soykırımını tanıyacağını" söylediğini geçti. Nitekim 24 Nisan’da ilk defa bir ABD Başkanı 1915 olaylarına atıfla "soykırım" ifadesini kullanmış oldu.Haziran ayında iki lider ilk defa NATO zirvesinde bir araya geldi. Ankara burada ABD’ye "ortaklık" konusundaki rüştünü Kabil havalimanında inisiyatif almak üzerinden ispat etmeye çalıştı. Ancak gerekli koşulları bulamadı…Bu süreçte ABD’den Türkiye’ye yönelik olarak insan hakları ihlalleri konusunda uyarılarda kesilme olmadı. Hatta ABD’nin bu konuda sesini yükselttiği söylenebilir.Diğer yandan Türkiye’nin PKK’nın Suriye kolu olarak kabul ettiği YPG’ye giden tırlarda da azalma olmadı.Türkiye ekonomisini krize sokabilecek bir potansiyele sahip olan Halkbank davası ise "turpun kalını" olarak heybede durmaya devam ediyor.Tüm bunların üstüne "10 büyükelçi krizi" de tuz biber ekti.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">F-35 öldü, yaşasın F-16!</h2>Gelelim F-16’lara.... Rusya’dan alınan S-400’ler sonrası F-35 programından çıkarılan Türkiye, mevcut uçakların modernizasyonuyla birlikte 40 F-16’nın alımıyla hava filosunu güçlendirmek istiyor. Bu formül geçtiğimiz ayın başında dillendirilmeye başlandı. Talep, ABD’ye karşı elinde kullanabileceği fazla araç kalmayan AKP’nin imkânları zorlamaya çalışması olarak da yorumlanabilir. Erdoğan "teklif ABD’den geldi" dese de bu Beyaz Saray tarafından "nazik" bir şekilde yalanlanmıştı.Zira bu konuda ABD kongresindeki karşı çıkış da herkesin malumu.Bütün yollar, Roma’ya işte böyle çıkmış oldu...Diplomatik açıdan art arda buluşmaların olduğu bu dönemde Biden ile Erdoğan’ın Roma’daki G20 zirvesinde mi yoksa iklim zirvesinin gerçekleşeceği Glasgow’da mı görüşeceği son ana kadar belirsizliğini korudu. Zirvelerdeki her şeyin dakika dakika planladığını bir ortamda, bunun ABD tarafından kasıtlı olarak yapıldığını düşünmemek için elde sebep yok. Bu belirsizliğin ardından, "görüşme ne kadar sürecek?", "F-35’lerin parasıyla F-16 alabilecek miyiz?" soruları geliyordu.Glasgow’a gidilmeyeceği kesinleşince görüşme araya sıkıştırıldı. 20 dakika planlanan görüşmenin 70 dakika sürmesinden "zaferler" çıkaranlar olsa bile sürenin analizini yapma acizliğine düşmeye gerek yok.Görüşme sonrası taraflardan gelen&nbsp;"farklı" açıklamalara bakarak ilk şu tespiti yapmak gerekiyor: İki ülke, Roma’da görüşüldüğü belirtilen konuların ne olduğu konusunda bile anlaşmış değil.Beyaz Saray’a göre Biden, Erdoğan’a "hukukun üstünlüğü" vurgusu yapıp, insan haklarına saygıya değindi. Bunu, öncesindeki büyükelçi kriziyle de düşünmek gerekiyor. Büyükelçiler "geri adım" atsalar, bu vurgu ısrarla devam etmezdi...ABD tarafı konuşulan konulardan birisinin Doğu Akdeniz olduğunu söyledi.Ancak Erdoğan’a göre bu konu da gündeme gelmedi…İktidardan gelen açıklamalarda "olumlu geçti", "yeni mekanizmalar kurulacak" dendi. İç politikada lazım olan&nbsp;"ilişkileri düzeltiyoruz" algısı için ihtiyaç hâline gelen bu söylemler aslında kendi içinde de sorunları apaçık bir duruma getiriyor.Çünkü NATO üyesi ve inişli çıkışlı da olsa uzun süredir yakın ilişkilere sahip olan iki ülkenin "yeni" mekanizmalara ihtiyaç duyması, ilişkilerin gerilediği seviyeyi gösteriyor.Sonuç olarak belki de Ankara için artık birlikte "fotoğraf" verebilmek bu görüşme açısından asıl hedef olmuştur."Süreç gerektiği" söylenen F-16’lar konusundaysa kısa vadede gelişme olacağını söylemek olası görünmüyor. İki ülke arasında aşılması gereken engeller çok. Ancak ilk engel, "F-35’lerin parasına sayalım" diyen "esnaf diplomasisi" mantığında...&nbsp;

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ABD Başkanı Biden ile yaptığı görüşmeden sonra iki ülkenin görüşülen konular üzerinde bile uzlaşamadığı görüldü. 

Biden-Erdoğan görüşmesi: Kriz bitmedi, fotoğrafı çekildi

Avrupa Birliği’nin kuruluşundan bu yana zaman zaman gündeme gelen "Avrupa ordusu"&nbsp;fikri genelde halının altına süpürülüyor.Şimdiyse Avrupa ordusu tartışmaları, NATO’nun Afganistan’dan çekilmesi ve ABD’nin Fransa’yı atlatıp Avustralya ve Britanya ile AUKUS paktını kurmasıyla yeniden alevlendi. ABD’nin Afganistan’dan müttefiklerine sormadan çekilmesi AB’nin tek başına yetersizliğini ortaya çıkarmıştı.AUKUS meselesiyse, Avrupa ordusu fikrinin en hararetli savunucusu olan Fransa'yı "ihanete uğradık" söylemlerine itip onu daha da cesaretlendirdi. Konu, AB ülkelerinin savunma bakanlarının toplanacağı 16 Kasım’daki zirvede de konuşulacak.Transatlantik ilişkilere eski ABD Başkanı Trump’la verilen arada ciddi çatlaklar oluşmuştu. Trump’ın AB'nin kilit ülkelerine tutumu tepki çekmiş, bu dönemde Avrupa ordusu meselesi çok sık duyulmuştu. Fransa Cumhurbaşkanı Macron, 2019 yılında "NATO’nun beyin ölümü gerçekleşti" derken, AB’yi yönlendiren isim olan Merkel de Avrupa’nın kendi ordusunu kurması gerektiğini dillendirmişti.Ama Trump devrinin kapanıp Biden’la ABD’nin "dünya liderliğine geri dönme" iddiasının ortaya çıkmasıyla işler -bazı sorunlar devam etse de- değişti.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">En büyük engel AB</h2>Ancak Avrupa ordusunun önündeki en büyük engeli AB'nin kendisi oluşturuyor. Olası askerî operasyonlar bir yana, daha küçük ve önemsiz görülen krizlerde bile AB ülkeleri siyasi farklılıklar ve değişen öncelikler nedeniyle bir bütün olarak karar almakta birçok kez zorlandı. Askerî açıdan da bakarsak bu tarz birlikler genişledikçe ortak çıkar tanımları hasar görüyor. Problem çıktığı zaman da hedeflenen politikalar istendiği gibi gitmiyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ceyda Karan: Fikir gerçekçi değil</h2>Bu konuyla ilgili olarak konuştuğum dış politika uzmanı gazeteci Ceyda Karan, Avrupa ordusu fikrinin gerçekçi olmadığı görüşünde. Karan, ülkelerin çıkarları arasındaki farklılıkların NATO içinde daha çabuk dengelendiğini vurgularken "NATO, Avrupa’daki iktidarların ABD şemsiyesi altında değerleri bahane ederek 'mutlu mesut' bir şekilde toplandıkları bir yapı. Böylesine bir yapı içinde ayrıca bir Avrupa ordusunu konumlandırmak kısa vadede pek olası değil'' görüşünü savundu.Karan’a göre en büyük sorunlardan birisi de para: "Zaten AB ülkeleri NATO’yla ilgili bütçelerini sınırlı tutmaya çalışıyor. Yeterince katkı yapmıyorlar. Trump’la da en büyük problem buydu. Trump "kesenin ağzını açın" dedi ve hatta sözünü dinletti. NATO Genel Sekreteri Stoltenberg de bu soruna vurgu yapıp "Zaten bütçede sıkıntı yaşıyoruz, kaynakları bölmek sıkıntı yaratır."&nbsp;demişti.’’<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">NATO çerçevesi dışına çıkmaya izin verilmez</h2>ABD’nin Pasifik’e kaymasının getirdiği tartışmaların da Avrupa ordusu tartışmalarını hareketlendirdiği biliniyor. Ancak Ceyda Karan, "dünya jandarması" NATO’nun Çin’e yönelme olsa bile Avrupa’yı merkezlikten çıkarmayacağı görüşünde: "Dünya jandarması NATO’nun en önemli coğrafyası Avrupa. Bütün gücünü oradan alıyor. Çin’e yönelse bile burayı merkez olarak tutar. Bu sebeple NATO çerçevesi dışına çıkılmasına zaten izin vermezler. Buna ne ABD izin verir ne de NATO bürokrasisi. Bu bir hayal.’’<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Ancak özerklik"</h2>Avrupa ordusu fikrinin başını çeken Fransa’nın zamanında NATO’nun askerî kanadında yer almamayı seçtiğini hatırlatan Karan, "o dönemler artık geçti"&nbsp;ifadesini kullandı. Karan, Fransa’daki neoliberal Macron çizgisinin NATO çerçevesinin dışına çıkılmamasının garantisi olduğunu söyledi: "Avrupa ordusu fikri Fransa üzerinden ısıtılıyorsa da yaşanan pürüzler Avrupa ordusu kurulmasına yetmez.’’Ceyda Karan, son olarak Avrupa’da acil müdahale gücü oluşturulması gibi fikirlerin tartışılabileceğini ancak tartışmaların "stratejik özerklik"&nbsp;konusunu aşamayacağını söyledi. Karan’a göre ABD’nin Çin’e karşı jandarmalığını sıkılaştırmasıysa bu tartışmaları hızlandırabilir.Neticede, yakın gelecekte gerçekleşmesi mümkün görünmeyen Avrupa ordusu hayali, uzun süre tartışılacak gibi görünüyor.

Dış politika uzmanı gazeteci Ceyda Karan, Avrupa ordusu fikrinin gerçekçi olmadığı görüşünde.

Avrupa ordusu mümkün mü? 

Dünya ekonomisi pandemiyle birlikte yaptığı frenden sonra tekrar yükselişe geçmeye başladı; ancak bu beraberinde enflasyon gibi olumsuzlukları getirdi. Enerji sektöründe fiyatlar tarihin en yüksek seviyesine ulaşmış durumda. Doğalgaz fiyatları geçen seneden bu yana 8 kat artarken, kömürde de son aylarda "uçuş" yaşanıyor.Ancak bu tek başına değerlendirilecek bir durum değil. Kriz, domino etkisi yaratabilecek bir potansiyele sahip. Zira dünya elektrik enerjisinin %60’ı bu kaynaklarla üretiliyor. Doğalgaz ve kömür fiyatları arttıkça elektrik üretim maliyetleri de artıyor. İşin kötüsü petrol de yükselişte…Konuyu görüştüğüm eski BOTAŞ Doğalgaz Alım Dairesi Başkanı Ali Arif Aktürk, fiyatlardaki artışın, pandemi dönemi sonrası "ötelenmiş" talebin tekrar ortaya çıkmasıyla ve merkez bankalarının salgın boyunca aldığı kararlarla ilgili olduğuna vurgu yaptı. Aktürk, bunlarla birlikte Rusların Ukrayna’yı devreden çıkarma hedeflerinin yarattığı siyasi gerilimin ve LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) ticaretinde Atlantik-Pasifik arasındaki entegre olma hâlinin gaz fiyatlarında spekülatif bir ortam yarattığını düşünüyor.Bu spekülatif ortam sonucunda mantıkla açıklanamayacak gaz fiyatları ortaya çıktı. Buna Avrupa’da ve Çin, Brezilya, Hindistan gibi yüksek nüfuslu yerlerde yaşanan kuraklıklar da eşlik etti. İklim krizinin sonucuyla yeniden kömüre yönelmek zorunda kalan bu ülkeler 2022’de karbon emisyonu rekorunun kırılmasına yol açabilir. Bu da bir açmaza işaret ediyor.Enerji uzmanı Aktürk, Glasgow’da gerçekleşecek BM İklim Zirvesi'nde (COP26) alınacak kararların enerjideki krizi önemli ölçüde etkileyeceğini düşünüyor. "Yılbaşına doğru Avrupa’da doğal gaz fiyatlarında bir gerileme yaşanabilir, önümüzdeki sene sıcaklığın yeniden yükselmesiyle birlikte hızlı bir düşüş olur. Şu anki fiyat seviyeleri Avrupa’daki birçok enerji şirketini iflas durumuna getirdi. Burada fiyatlar çok yükselecektir ve bunun sosyal etkileri de ister istemez olacaktır. Türkiye ve Avrupa için zor bir kış olacak." diyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de ne olacak? </h2>Dünyadaki bu krize ilişkin "30 yıldır bu sektörün içindeyim. Böylesini görmedim" ifadelerini kullanan Enerji Bakanı Fatih Dönmez, "Doğal gaz fiyatında artış olacak mı?"&nbsp;sorusunu şöyle yanıtladı:"Fedakarlık yaparak vatandaşa en az şekilde yansıtıyoruz."Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise fırsatı kaçırmayarak "ABD’nin, İngiltere'nin hâlini görüyorsunuz değil mi? Benzin yok benzin. Aynı şekilde Almanya'da, Fransa'da kuyruklar. Yiyeceklerini bulamıyorlar. Türkiye'de böyle bir sorun yok."&nbsp;dedi.Cumhurbaşkanı Erdoğan "böyle bir sorun yok"&nbsp;dese de Türkiye enerjide dışa bağımlı bir ülke. Merkez Bankası’na yapılan müdahalelerle döviz fiyatlarının rekor kırdığı bir ortamda cari açığı en çok etkileyenin enerji ithalatı olduğunu hatırlatmakta fayda var.Aktürk, baz enflasyonu doğrudan etkileyen elektrik ve doğal gaz zamlarının, faiz indirme hedefini nedeniyle ötelendiğini söylüyor. Bunların maliyetinin bütçe dengesinde önemli yük yarattığını ve sonuç olarak yine de bizim cebimizinden çıktığını belirten Aktürk, enerji maliyetlerinde çok kısa vadede düşüş olmazsa bunun zam dışında başka bir yolla finanse edilemeyeceğini söylüyor. Merkez Bankası hamlelerinin "ağır faturayı" kabarttığını söyleyen Aktürk, "zamları yansıtmama" hâlinin erken seçim sinyali olabileceğini düşünüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Zam, zam, zam… Ucuzluk ne zaman? </h2>Doğalgaz şirketleri de zammın kaçınılmaz olduğunu belirterek en %40-50’lik bir artıştan söz ediyor. Domino benzetmesinden anlaşılabileceği gibi doğal gaza gelen zammı elektriğin takip edeceğini tahmin etmek güç değil.Gıda zamları, fahiş konut fiyatları, zamlar… Hesaplar karışık olsa da bu kışın sert geçeceğini söylemek yanlış olmaz. Dominonun zincirleme etkisini yaşayarak göreceğiz gibi duruyor.&nbsp;

Eski BOTAŞ Doğalgaz Alım Dairesi Başkanı Ali Arif Aktürk'le dünyadaki enerji krizini ve krizin Türkiye'ye yansımalarını konuştuk. 

Bizi bekleyen zor kış: Enerji krizi

ABD ile Çin arasında yeni bir "soğuk savaş" yaşandığı söylemlerini abartılı bulanlar varsa AUKUS onları tekrar düşündürtecektir. Avustralya, Birleşik Krallık ve ABD arasında başlatılan yeni güvenlik ortaklığı anlaşmasının kısaltılmış hâli olan AUKUS, Çin’i hapsetme planının bir parçası.Asya-Pasifik’in 21'inci yüzyılın ikinci çeyreğinde güç mücadelesinin ana mekânlarından olacağını biliyoruz. Bu ABD ve Pentagon’un son senelerdeki strateji belgelerinde de mevcut.ABD daha önce de Japonya, Avustralya ve Hindistan'dan oluşan dörtlü güvenlik diyaloğu ittifakını (Quad) devreye sokmuştu. Quad, Trump döneminde 2017’de aktif hâle getirilmişti. Yine de ABD’nin Hindistan ve Japonya’dan Çin’e karşı istediği "verimi" alamadığı ve Avustralya’ya yöneldiğini söyleyebiliriz.Anglosfer’de hasret gidermek isteyen Birleşik Krallık ise emperyal nostalji peşinde. Daha önce buraya uçak gemisini gönderen Birleşik Krallık, gerekli "omuz atma" hamlelerine girişmişti. Şimdi ise bu ittifakta nükleer konusunda aracı olup rol kapmayı istiyor.<h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çin’e karşı pivot rolü</h1>ABD’nin Afganistan’dan koşarak çıktığı bir dönemde duyurulan AUKUS’ta Avustralya’nın teknolojik olarak cilalanarak Pasifik’te Çin’e karşı pivot rolüne hazırlanması amaçlanıyor.Bu kapsamda Avustralya’ya nükleer reaktöre sahip -bu yüzden de ikmal ihtiyacı çok az olan- denizaltılara sahip olması için gereken destek verilecek. Dünyada nükleer denizaltılara sahip olan yalnızca altı ülke olduğunun altını çizmek gerekiyor. Bunun savaş denklemini etkilemesi de kaçınılmaz. Bu bile iş birliğinin üst düzey niteliğine işaret edebilir.Çok yüksek ticaret hacmine sahip Çin ve Avustralya arasındaki ilişkiler bir süredir kötüye gidiyordu. Bunun AUKUS’un gizlice pişirilmesine koşut bir şekilde ilerlediği anlaşılıyor. Yine de ticaret hacmi düşünüldüğünde Avustralya açısından bu bir kumar.Bu hamleyle artık bölgede ABD’nin attığı her adım, diğer ülkelerin Çin ile ekonomik ve teknolojik ilişkileri sürdürebilme marjını düşürecektir. ABD, Çin ile ilişkileri olan ülkelere daha fazla baskı yapacaktır.Ülkelerindeki halklardan habersiz bir şekilde anlaşmayı hazırlayıp imzalayan üç devlet, AUKUS’u "Hint-Pasifik'te istikrarı sağlayacak"&nbsp;sözleriyle tanımlasa da bölgedeki ülkeler aynı fikirde değil.<h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tepkiler</h1>Çin gelişmeyi "büyük sorumsuzluk" olarak nitelerken, İran’ın Şangay İşbirliği Örgütü’ne alınmasına yeşil ışık yakılması AUKUS’a karşı ilk diplomatik karşılık olarak geldi.Bu diplomatik adımın dışında ise Çin’in ABD’nin adımlarına karşı bölgedeki askerî varlıklarını güçlendirmesinin tahmin edilmeyeceğini söylemek güç.Biden’ın dilinden düşüremediği Rusya da mesajı aldı. Moskova’dan gelen mesajda "hedefte biz de varız" ifadeleri yer aldı.ABD’nin bölgedeki bir başka "kısaltması" UKUSA’dan müttefiki Yeni Zelanda ise anlaşmanın nükleer kısmına karşı çıktı.<h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fransa’nın zararı karşılanacaktır</h1>Üçlü anlaşmanın bir de Avustralya ile milyarlarca dolarlık denizaltı anlaşması mevcut olan Fransa’nın ekarte edilmesi boyutu var. Görünen o ki ABD, Fransa ve Almanya gibi ülkelerin Pasifik’te kendisine yeteri kadar yardımı dokunacağını düşünmüyor. Fransa durumu "ihanet" olarak nitelese de Biden-Macron görüşmesi sonrası "derin istişareler" yapma kararı alındı. Avrupa ordusu yeniden konuşulur, "Biden, Trumplaşıyor" yorumları yeniden yapılabilir; ancak Fransa-ABD ilişkilerinin tarihi derin. "FAUKUS" olmasa da bu soruna bir çözüm bulunacak ve Fransa’nın zararı bir şekilde karşılanacaktır.Anlaşmanın denizaltı meselesinin dışında Tomahawk ve JASSM-ER havadan-karaya seyir füzeleri gibi dikkate değer silah sistemlerini içerdiği de unutulmamalı.Anıl Can Tuncer, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun oldu. Sputnik Türkiye’de dört sene çalışan Tuncer, şimdi Diken’de editörlük yapıyor.