• Türkiye'de ortalama çalışma süresi 30,2 yıl: Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre, Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama çalışma süresi 37,2 yıl iken, Türkiye'de bu süre 30,2 yıl olarak belirlendi. Türkiye'de erkekler ortalama 39,3 yıl çalışırken, kadınların çalışma süresi 20,7 yıl ile dikkat çekici şekilde daha kısa.<ul><li>Avrupa Birliği ülkeleri arasında en uzun çalışma ömrü Hollanda'da bulunuyor; Hollanda'da bireyler ortalama 43,8 yıl çalışıyor.</li><li>İsveç ve Danimarka, sırasıyla 43 yıl ve 42,5 yıl ile Hollanda'yı takip ediyor.</li><li>En düşük çalışma süreleri ise Romanya'da 32,7 yıl ve İtalya'da 32,8 yıl olarak kaydedildi.</li><li>AB genelinde erkeklerin ortalama çalışma ömrü 39,2 yıl, kadınların ise 35 yıl olarak belirlenmiştir.</li><li>Kadınların en uzun çalışma süreleri Estonya (42,2 yıl), İsveç (42 yıl) ve Hollanda (41,8 yıl) gibi ülkelerde görülüyor.</li><li>Türkiye'de erkeklerin çalışma süresi Avrupa ortalamasının üzerinde, ancak kadınların çalışma süresi belirgin şekilde daha kısa.</li></ul>

Canlı Gündem

• AB üyesi ülkelerde ortalama çalışma süresi 37,2 yıl: Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), 2024 yılı verilerine göre AB ülkelerinde 15 yaş ve üzeri bireylerin ortalama çalışma süresinin son 10 yılda 2,4 yıl artarak 37,2 yıl olduğunu açıkladı.<ul><li>Hollanda, AB ülkeleri arasında en uzun çalışma süresine sahip olup, burada bir kişi ortalama 43,8 yıl çalışıyor.</li><li>En uzun çalışma süreleri sırasıyla İsveç (43 yıl), Danimarka (42,5 yıl), Estonya (41,4 yıl), İrlanda (40,4 yıl), Almanya (40 yıl) ve Finlandiya (39,8 yıl) olarak kaydedildi.</li><li>Romanya, 32,7 yıl ile en kısa çalışma süresine sahip ülke olurken, İtalya 32,8 yıl, Hırvatistan, Yunanistan ve Bulgaristan 34,8 yıl, Belçika ise 35 yıl ile takip etti.</li><li>Eurostat verilerine göre, erkekler için AB'deki ortalama çalışma süresi 39,2 yıl olarak belirlenirken, kadınlar için bu süre 35 yıl olarak hesaplandı.</li><li>Erkekler Hollanda'da 45,7 yıl, Danimarka'da 44,2 yıl ve İsveç'te 44 yıl çalışırken, kadınlar Estonya'da 42,2 yıl, İsveç'te 42 yıl ve Hollanda'da 41,8 yıl çalışıyor.</li><li>Türkiye'deki ortalama çalışma süresi ise 30,2 yıl olarak açıklandı.</li></ul>

2020'de Covid-19 salgınının başlamasıyla, günlük yaşam milyarlarca insan ve elbette iş dünyası için kökünden değişti. İlk aşamada kalabalık şehirler ani bir şekilde uzaktan/hibrit çalışmaya geçti. Onları, daha küçük şehirlerde yaşayan milyonlarca insan takip etti. Ardından, çalışma saatleri yalnızca şirketler bazında değil ülkeler bazında da düzenlenir hâle geldi. Çalışanların aynı iş yükü, aynı maaş ve aynı sosyal haklara sahip olacakları "dört günlük çalışma haftası" modeline geçen ülkelerin sayısı günden güne artıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki hangi ülkeler?&nbsp;</h2><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Belçika,&nbsp;Şubat 2022'de dört günlük çalışma haftasını yasalaştıran ilk Avrupa ülkesi oldu.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birleşik Arap Emirlikleri, Temmuz 2023 itibarıyla tüm kamu çalışanlarının istedikleri takdirde dört günlük çalışmaya geçebileceklerini duyurdu–bu uygulama, BAE işgücünün yaklaşık %90'ı devlet tarafından istihdam edildiğinden çoğunluğu kapsıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İzlanda'da dört günlük çalışma haftasına tabi çalışan sayısı dünyanın neredeyse her yerinden daha fazla. Ülke, 2015-2019 yılları arasında dünyanın en büyük ve en uzun denemelerinden birini gerçekleştirdikten sonra, bugün çalışanlarının yaklaşık %90'ı bu sisteme dahil oldu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Litvanya'da dört günlük çalışma haftasını zorunlu kılan bir düzenleme olmasa da 2021'de yürürlüğe giren yasaya göre küçük çocuğu olan ebeveynler haftada 32 saat çalışabiliyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Fransa da yasal olarak dört günlük çalışma haftası uygulamıyor, ancak uygulama şirketler bazında giderek yaygınlaşıyor. Bunun kısmi nedeni ülkenin 2000 yılında yasalaştırdığı 35 saatlik çalışma haftası. Bu yasa, dört günlük çalışma haftasına geçişi kolaylaştırıyor–günde 8 saatten dört gün, haftada toplam 32 saatlik çalışma anlamına geliyor ki bu da çoğu işçinin hâlihazırdaki çalışma saatinden yalnızca üç saat daha düşük.</li></ul>Ek olarak:&nbsp;Dünya çapında dört günlük çalışma haftası denemesi yapıp başarılı sonuç alan ülkeler arasında Birleşik Krallık, ABD, İrlanda, İspanya, Botsvana, Japonya, Kanada, Portekiz ve Brezilya&nbsp;yer alıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye tarafı</h2>2 Mayıs 2023 tarihinde dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, haftalık 45 saat olan çalışma süresinin yeniden düzenlenmesi gerektiğini söylemişti.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Çalışma hayatımızı modernize ederek çalışma sürelerinin yeniden daha insani şartlarda, emeğin verimliliğini, birim verimliliğindeki artışı dikkate alarak yeniden düzenlemek durumundayız."</blockquote><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: İngiltere'de 6 saat uygulamasına geçildiğini vurgulayan Bilgin, "5 saat" denemesinin yapıldığını, 1 Mayıs'ta bunları düşünerek çalışma ilişkileri üzerinde tartışılması gerektiğini belirtmişti. Bu açıklamalardan bu yana çalışma saatlerini kısaltmaya yönelik bir düzenleme bekleniyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hatırlatma dozu:&nbsp;Türk İş Kanunu uyarınca, ülkede normal çalışma süresi haftada 45 saat. Aksi kararlaştırılmadıkça, normal çalışma süresi çalışma günlerine eşit olarak bölünüyor.</li></ul>Şimdi ise: Aralık ayı itibarıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın çalışma süresini kısaltacak yeni bir düzenleme üzerinde tartıştığı belirtiliyor. <a fr-original-style="" href="https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/calisma-bakanligi-harekete-gecti-turkiyede-mesai-saatleri-kisalacak-mi-3-farkli-model-masada-7049040" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Milliyet'in görüş aldığı</a> Yeminli Mali Müşavir ve Ekonomist Muhammet Bayram,&nbsp;bu düzenlemeye tabi modellerin&nbsp;esnek çalışma, uzaktan çalışma ve hibrit çalışma olduğunu bildiriyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Özellikle İstanbul’da son dönemlerde cuma günleri trafik olmuyor. Pazartesi yoğun bir trafik olurken, diğer günler trafik yoğun olsa da cuma günleri bu yoğunluk duruyor. Bankacılık sektörü, hizmet sektörü çalışanları bir gününü uzaktan çalışma şeklinde gerçekleştirebiliyor.""Pandemi sürecinden sonra tüm dünyada fikir yapıları değişti. Çalışanın da rahat bir yaşam sürebilmesi, ailesine vakit ayırabilmesi önemli hâle geldi. Devletimizin kadın çalışanlara yönelik istisnası var. Ev hanımları özelinde 3’te 1’lik sigorta priminin devlet tarafından karşılanması ve aile yapısının korunması adına bazı destekler mevcut."</blockquote>Perspektif: Yıllık ortalama çalışılan saat, 2022'de OECD ülkeleri ortalamasında 1.752 saat olarak kaydedildi. Bu veri, bir yılda fiilen çalışılan toplam saat sayısının bir yılda istihdam edilen ortalama kişi sayısına bölünmesiyle elde ediliyor. Bu rakam aynı dönemde Türkiye için bir yılda işçi başına 1.732 saatlik çalışmaya işaret ediyordu.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ek bilgi:&nbsp;Meksika, bir işçinin yılda 2.128 çalışmasıyla toplamda en fazla saat çalışan ülke konumunda. Yıllık çalışma saatlerinin en düşük olduğu OECD ülkesi ise ortalama 1.349 saat ile Almanya.</li></ul>

Aposto Gündem

Pandemi sonrası çalışma saatleri nasıl değişti?

Çalışma saatleri dünya genelinde güncelleniyor

Şili de haftalık çalışma saatlerini düzenleyerek bu konuda adım atan ülkeler listesine katıldı. <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberght.com/calisma-suresinde-duzenlemeye-giden-ulkeler-2329722" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bloomberg HT'nin</a> derlemesine göre, 5 ülke çalışma hayatında dair yaptıkları düzenlemelerle öne çıkıyor.1️⃣ Şili:&nbsp;Meclis, haftalık çalışma süresini 45 saatten 40 saate düşüren yasa tasarısını onayladı. 14 hayır oyuna karşı 127 oyla kabul edilerek yasalaşan tasarı, ülkedeki haftalık çalışma süresini kademeli olarak 5 yıl içerisinde düşürmeyi öngörüyor.&nbsp;🔍 Detaylar:&nbsp;Haftalık çalışma süresi birinci yılda 44, üçüncü yılda 42 ve beşinci yılda ise hedeflenen 40 saate çekilecek.💉 Hatırlatma dozu:&nbsp;Şili'de haftalık çalışma süresi 2005 yılında da 48 saatten 45 saate düşürülmüştü.2️⃣ Belçika: Belçika'da koalisyon hükümetini oluşturan partilerin çalışma hayatında reformla ilgili Haziran ayında vardığı anlaşmadan sonra çıkarılan düzenleme, 2022'nin Kasım ayında yürürlüğe girdi.🔍 Detaylar:&nbsp;Düzenlemeyle çalışanlar 4 gün çalışma imkanı için işverenden talepte bulunabilecek. Çalışan isterse ve işverenle anlaşırsa haftalık 38 saat olan çalışma süresini 5 gün yerine 4 günde tamamlayabilecek.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İşverenin reddetme hakkı mevcut; fakat reddin haklı bir gerekçeye dayanması gerekiyor.</li></ul>💉 Hatırlatma dozu:&nbsp;Belçika,&nbsp;4 gün çalışma düzenini kabul eden ilk ülke olmuştu.3️⃣ İzlanda: 2021 yılında, dünyanın şimdiye kadarki en büyük haftada 4 gün çalışma denemesi büyük başarıyla sonuçlandıktan sonra, çalışan nüfusun yaklaşık %90'ı azaltılmış çalışma saatlerine geçiş yapmıştı.➕ Bununla birlikte:&nbsp;Denemenin ardından İzlanda'daki Sürdürülebilirlik ve Demokrasi Derneği Alda ile İngiltere'nin Autonomy adlı düşünce kuruluşlarının yayımladığı ortak analiz, 2015'ten 2019'a kadar süren ve 2 bin 500'den fazla kişinin katıldığı denemelerin 'üretkenliği ve refahı' artırdığını ortaya koymuştu.4️⃣&nbsp;İngiltere: "Haftada 4 gün çalışma denemesine" katılan 61 İngiliz firmasından 56'sı, 2023 Şubat itibarıyla 6 aylık pilot uygulamayı kalıcı hale getirmişti.🔍 Detaylar:&nbsp;4 Day Week Global'ın Haziran 2022'de başlattığı ve 6 ay boyunca 3 binden fazla çalışanın haftada 4 gün çalıştığı pilot uygulamanın etkisini değerlendiren bir rapor, özellikle çalışanların esenliği için uygulamanın "kapsamlı faydaları" olduğunu ortaya koymuştu.5️⃣ Almanya:&nbsp;Dünya Ekonomik Forumu (WEF) verilerine göre Almanya'da haftalık ortalama çalışma saati 34,2. Rakam düşük olmasına rağmen IG Metall sendikası ekonomiyi pandeminin süren etkilerinden kurtarmak için daha da fazla indirilmesi çağrısında bulunuyor.&nbsp;🔍 Detaylar:&nbsp;Belçika'nın 4 günlük bir çalışma haftası uygulamasından bir hafta sonra yayınlanan bir anket, Alman işverenlerin %71'inin çalışma saatlerinin 32'ye düşürülmesini istediğini gösterdi.&nbsp;➕ Dahası: Humansfirst'ün paylaştığı verilere göre Almanya'da yazılım mühendisliği, veri bilimi, pazarlama ve ürün yönetimi alanlarında çalışan 150'ye yakın şirket, ücretlerinde herhangi bir indirim olmaksızın 32 saatlik bir çalışma haftasına sahip.💾 Cep bilgisi: Haftada 4 gün çalışan veya bu konuda düzenlemeleri sürdüren diğer ülkelerin listesi şu şekilde; Avustralya, Avusturya, Kanada, Danimarka, İrlanda, Japonya, Hollanda, Norveç, İskoçya, Güney Afrika, İspanya, İsviçre, ABD, Birleşik Arap Emirlikleri.

Pareto

Avrupa'nın başı çektiği birçok ülkede, haftalık çalışma sürelerinin 40 saat ya da daha altına çekilmesi değerlendiriliyor

Mesai saatleri dünya genelinde kısalıyor: Sıra Şili’de

• Şili’de parlamento, haftalık çalışma süresini 45 saatten 40 saate düşüren yasa tasarısını onayladı. 14 hayır oyuna karşı 127 oyla kabul edilerek yasalaşan tasarı, ülkedeki haftalık çalışma süresini kademeli olarak 5 yıl içerisinde düşürmeyi öngörüyor.

OECD'nin güncel verilerine göre, 2021'de OECD ülkelerinde bir çalışan ortalama 1.716 saat çalıştı. Meksika 2 bin 128 saatle mesai saatleri en fazla olan ülke olurken listede Türkiye 1.572 saat ile Slovakya, Slovenya, Letonya ve Japonya'nın hemen üzerinde <a fr-original-style="" href="https://data.oecd.org/emp/hours-worked.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yer aldı.</a>Haftalık çalışma süresi bazında bakıldığındaysa 2020'de Türkiye'de bir çalışan haftada ortalama 45,6 saat&nbsp;çalışırken Birleşik Krallık’ta bu süre 36,6, ABD’de 38,8, İspanya’da 36,4, Almanya’da 34,5 Slovakya ve Portekiz’de 39,3 olarak öne <a fr-original-style="" href="https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=ANHRS" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıktı.</a> Öte yandan, çalışanların emekleri karşılığında elde ettiği asgari ücret 2020’de Birleşik Krallık’ta saatlik 11,2 dolar, ABD’de 7,6 dolar ve İspanya’da 10,7 dolarken Türkiye’de, İsrail’deki gibi 6,8 dolara karşılık geliyordu.&nbsp;OECD ülkeleri arasında çalışma süresi ortalamasının 37,2 saat olduğu 2010’da Türkiye, dünyada haftalık en fazla mesai saatine&nbsp;sahip ülkeydi. Türkiye’de haftada ortalama 50,8 saat çalışılırken Meksika’da bu süre 45, Kosta Rika’da 45,8 ve Kolombiya’da 49,4 saatti. Bu durum 2016’da Meksika’daki çalışma süresi Türkiye ile eşitlenene kadar bu şekilde devam etse de Türkiye haftalık çalışma süresi bakımından hâlâ birçok ülkenin önüne geçiyor.&nbsp;Bununla birlikte, yıllara göre veriler incelendiğinde emek yoğun Sanayi Devrimi’nden teknoloji ve verimlilik odaklı Endüstri 4.0 dönemine geçişin de etkisiyle, küresel ölçekte çalışma saatlerinin yıllar boyunca genellikle mütevazı ölçüde düştüğünü görmek mümkün. Örneğin; gelişmiş ülkeler, zaman içinde çalışma sürelerini kısaltmak için atılan&nbsp;"haftada 4 gün çalışma" uygulamasını denemek gibi adımlarla anılırken Türkiye’de tüm çalışanları kapsayan son düzenlemenin, haftalık çalışma saatinin 45 saat ile sınırlandırıldığı 2003 yılında yapıldığı görülüyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Farklı bir örnek: Güney Kore</h2>Bu bağlamda, çalışma saatlerinin uzunluğuyla bilinen Güney Kore şaşırtıcı bir örnek oluşturuyor; zira ülkede 2018’de hayata geçen ve çalışma saatlerini kısaltan düzenleme, bu yaz mercek altına alındı. Çalışma Bakanı Lee Jeong-sik, hükümetin haftalık çalışma süresini standart 40 saat, fazla mesaileri ise 12 saat ile sınırlandıran sistemi "çalışma hayatında verimliliği ve esnekliği artırmak için" aylık bazda revize etmeyi değerlendirdiğini söyledi. Teklif kabul edilirse işverenler 1 ayda toplamda 52 saate ulaşabilen fazla mesai sürelerinin o ay boyunca herhangi bir zamanda geçirilmesini isteyebilir. Böyle bir senaryoda, ülkedeki Çalışma Standartları Yasası'nda 7 günlük çalışma haftasını yasaklayan herhangi bir hüküm olmadığı için haftada 7 gün çalışan bir kişinin ayda 40,5 saate kadar fazla mesai yapabileceği, haftada 69, günde ise 14 saate kadar çalışabileceği <a fr-original-style="" href="https://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_national/1071435.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanıyor.</a><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi:&nbsp;Güney Kore’de çalışanların, 2020’de saatte ortalama 8,9 dolar kazandığı belirtiliyor.&nbsp;</li></ul>Çalışma süreleri ve ücretleri ülkeden ülkeye farklılık gösterse de içinde bulunduğumuz yüksek enflasyon ve ekonomik kriz ortamında işverenlerin sağladığı asgari ücretin enflasyon karşısında eridiği, çalışanın alım gücünü koruyamadığı ve hem işveren hem çalışan için salt olumlu bir tablodan söz edilemediği belirtiliyor.&nbsp;Örneğin, geçtiğimiz günlerde Gazete Duvar,&nbsp;asgari ücretin 1.600 avro olduğu Almanya’da, yıl içinde kademeli biçimde 9,60 avrodan ekim ayında 12 avroya yükseltilen saatlik asgari ücretin kasım ayında açıklanan %10’luk enflasyon karşısında eridiğini ve Sol Parti ile uzmanların saatlik asgari ücretin 14 avroya yükseltilmesini talep ettiğini aktarmıştı.&nbsp;Buna ek olarak AB’de bakanlar, ekim ayında asgari ücretin çalışanların yaşaması için yeterli ve makul düzeyde olmasını sağlamak amacıyla yeni bir düzenlemeyi onayladı. Bu doğrultuda ücretin yaşam koşulları karşısında yeterli olup olmadığını sorgulamak için düzenli değerlendirmeler yapılacak ve medyan brüt ücretin %60 veya ortalama brüt ücretin %50’si referans aralığı olarak kullanılacak. Bu uygulamayı hayata geçirmek için ülkelere 2 yıl süre tanındığı, ancak sendikaların yaşam maliyetlerinin yükselmesiyle bu sürecin hızlandırılmasını talep ettiği aktarılıyor.Türkiye'de ise asgari ücret maratonu, komisyon bugünkü üçüncü toplantısında TÜRK-İŞ'in 9 bin liranın altına imza atmayacağını belirtmesi üzerine hâlâ devam ediyor. O sırada çalışma süreleriyle ilgili değişiklikler yapılıp yapılmayacağıysa gizemini koruyor. Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, yaz aylarında katıldığı bir etkinlikte şu ifadeleri kullanmıştı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“8 saati biz normal olarak algılamaya başladık. Oysa yeni teknolojiler, insanın emeğini ikame eden yeni bilgiler üretim sürecine girdikten sonra 8 saat mesai artık eski alışkanlığımızın bir parçası olarak duruyor diye düşünmemiz, eleştirmemiz lazım. Bugün birçok ülkede 8 saatin aşağıya çekilmesine dönük çalışmalar var. Geçtiğimiz günlerde İngiltere’de bu konuda pilot bir uygulama başlatıldı. Bunlar yaygınlaşacak. Muhtemelen 25 yıl sonra 6 veya daha az saat fiziki çalışma, onun dışında uzaktan çalışmanın da olduğu çalışma biçimleri devreye girecek. Bu kaçınılmaz. Teknoloji emeği ikame ettikçe, teknoloji üretim sürecinin mekanla bağını kopardıkça bu değişmeler kaçınılmaz olarak ortaya çıkacaktır.”</blockquote>

çalışma süresi ile ilgili hikayeler