<img src="https://images.aposto.com/2022/11/3/1672241229502.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.33" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/hayalleme/status/814723950806790144" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tek Kollu Cemal gişesinde yılbaşı bileti alanlar (1936) Kaynak: Bir İstanbul Hayali</a><img src="https://images.aposto.com/2022/11/3/1672241605534.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.07" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/aksam/aksam_1934/aksam_1934_kanunusani_/aksam_1934_kanunusani_1_.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kaynak: Akşam, 1 Ocak 1934, Sayfa 1.</a><img src="https://images.aposto.com/2022/11/3/1672241455503.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.74" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/daciraki/status/896993613229551618" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Boğaziçi'ne yılbaşı hediyesi: Şirket-i Hayriye 1938</a>

Kupür

Salacak Plajı’nı benzerlerinden ayıran en önemli farkı manzarasıydı. Düşünsenize, uzanmışsınız kumsala, güneş damlıyorken içinize (konu Sertab Erener şarkısına kayar gibi oldu farkındayım🙄) karşınızda Kız Kulesi… Çok şairane değil mi?&nbsp;Gerçekten de Salacak Plajı denizi kadar manzarası ve ağaçlarla kaplı gazinosuyla da ünlüydü. Plaja bu gazinoyu geçip 80 basamak merdiven indikten sonra varılıyordu. Plajın üstünde ise Aile Parkı Gazinosu vardı. "Burada <a fr-original-style="" href="https://www.istdergi.com/tarih-belge/bir-foto-oyku-istanbulun-ilk-plajlari" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bando takımı, mandolin, incesaz, zurna, polka, zeybek, çiftetelli</a> gibi oyunlar oynanır”dı.&nbsp;"Havanın en güzeli, manzaranın en iyisi, eğlencenin en şatafatlısı ve suyun en nefisi burada”ydı. İlerleyen yıllarda gazinosunda <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1943-07-15/8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Münir Nurettin Selçuk</a>, Zehra Bilir, <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1946-06-07/4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“meşhur caz yıldızı Gregor”</a>&nbsp; gibi devrin pek çok önemli ismi boy gösterecekti. Hafta sonları ise Hot Swing isimli sekiz kişilik caz orkestrası sahne alıyordu.<img data-fr-image-pasted="true" src="https://lh6.googleusercontent.com/VluzxVzQRgQj0VZg6JEhN2g-GZ9GmhmPTTYvhcIIPHA5b4BN2dpMDGezAPR-r2cH9rV5Gp8WOMti0uuUJ0ovCl3k2ReJKc01IPsz6voDMGLQVTq0oT39QP9-DQnq41nSKDMDVdlGB03XnGaIjXFTT1k" width="550" height="173" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="3.12" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/haber/1937-08-16/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1937 yılında Salacak Plajı’nda yüzenler</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Salacak’ın diğer plajlardan bir diğer farkı ise şehir içinde olmasıydı. Bu yüzden de ulaşım daha ucuzdu. Hatta plaj ve gazino işletmesi yaz aylarında <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/tan/1936-07-09/4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Şirket-i Hayriye</a> ile anlaşarak Salacak’a gidiş ve geliş yol parası, plaj ve kabin ücreti toplam birinci mevki 35 kuruşa, ikinci mevki biletleri 30 kuruşa vererek çeşitli kampanyalar dahi yapıyordu. Ancak vapur seferlerinin azlığı ve düzensizliği yine de şikâyet konusuydu. Seferler sık olmadığı için önce Üsküdar’a gelip sonra Salacak’a gidiliyordu. Başta Şirket-i Hayriye buraya gece seferleri yapmamaya karar vermişken işletmecisi <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/haber/1937-08-16/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Todori Konstanidis</a>’in masrafın bir kısmını üstlenmesiyle şirket bu kararından vazgeçmişti. Her ne kadar doğrudan Salacak’a vapur seferleri az olsa da diğer plajlarda bir şişe gazoz 15 kuruşayken burada 7.5 kuruşa içilebiliyordu. Ama bunu da pahalı bulanlar ve bundan yakınanlar vardı.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/2/1661253682161.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.69" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/DoganHasol/status/1119886263912423424/photo/1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Salacak plajıyla ilgili bir reklam</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Tüm bu yakınmalara ve şikâyetlere rağmen Salacak Plajı âdeta ana baba günü olurdu. <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/haber/1937-08-14/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kız Kulesi</a>’ne doğru yaklaştıkça sahilin kalabalığını görenler bütün mahallenin bir arada denize girdiğini zannederdi. Bu kalabalık içinde bilhassa yabancılar dikkati çekiyordu. Çünkü İstanbul’da yabancıların pek çoğu yüzmek için burayı tercih ediyordu. Bunlardan biri de her sabah ailesiyle beraber plaja gelen İtalyan Profesör Mösyö Bartini’ydi. Samyeli rüzgârının vücuda leke yaptığını düşünen bir genç ise buna çözümü koluna iple bir çivi asmakta bulmuştu. Bir yanda atlama iskelesinden atlayanlar ve top oynayanlar, bir yanda şemsiyenin altında kitap okuyanlar vardı.<img data-fr-image-pasted="true" src="https://lh3.googleusercontent.com/GvwMIU82bDRmqzC4SNqwBHIeMOf2dx21gVFgd0SX_Ppa5wvh1vsFSw5mL-MP0HXCK8S6NTe17J46YlTyoP9olHF8izmprAtax6TSERysqDJI15TBg1fNyPljmKsdfF1AKvSeZ5sdNd65CKMp4t8pQZc" width="550" height="310" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.74" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/haber/1937-08-14/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Salacak Plajı’nın “hoş-meşreplerinden” Mösyö Bartini ve ailesi</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Akşam yavaş yavaş çökerken plajdakiler son vapuru yakalamaya çalışıyor, gazinoda ise gece daha yeni başlıyordu.

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Dünyanın en güzel manzarasına sahip plajı

Birkaç gün önce Serdar Kuzuloğlu’nun <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm9wZW4uc3BvdGlmeS5jb20lMjUyRmVwaXNvZGUlMjUyRjVDZ2t4T2JJc3VwSEV1VFZ2TGlVSEYlMjUzRnNpJTI1M0R1NDBITGZVLVNMeTlGbVE2d3NfaDlR""""""">bir podcast serisinde</a> şu cümleyi duyunca bir an durakladım. “Hayatın akışını reddedip sabırsızlığımızla bir şeylerde telaş etmek ve bir şeylerin çabucak olmasını istemek büyük bir haksızlık.”&nbsp;Size de oluyor mu bilmem, bazen kendimi uzun zamandır İstanbul’da yaşıyormuş gibi değil de İstanbul benim onunla beraber yaşamama izin veriyormuş gibi hissediyorum. Demek istediğim, sanki o benim hayatıma girmiş değil de ben onun hayatına izinsiz girmiş gibiyim. Böylesine kalabalık ve telaş içide olan bir şehirde yavaşlamak sizce mümkün mü?Aklımdan bu düşünceler geçerken Kuzuloğlu devam ediyor ve anlamak ve durmak arasındaki ilişkiye dikkat çekiyor. İngilizce “to understand" (anlamak) kelimesinin içinde geçen “stand” (durmak) kelimesine değiniyor ve kısa bir süre içinde aklıma İstanbul’un vapurları geliyor. Benim için İstanbul’da anı en çok yaşadığım, yavaşladığım, durduğum, anlamak için durduğum yer; vapurlar…Sanat için vapur: Attila İlhan’dan Sunay Akın’a, Orhan Veli’den Vedat Türkali’ye kadar birçok şairin şiirlerine de konu ettiği, romantik ve naif duygularımızın mekânı olan vapurlar, boğazın ve İstanbul’un simgelerinden biri olarak <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmxpc3RlbGlzdC5jb20lMjUyRmlzdGFuYnVsLXZhcHVybGFyaS10YXJpaGkta2lzaWxpayUyNTJG""""""">kabul edilir.</a> Ressam Ali Balkan, “İstanbul uzaktan değil, vapurdan güzel.” <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnJlc3NhbWFsaWJhbGthbi53b3JkcHJlc3MuY29tJTI1MkZ0YWclMjUyRnNhbmF0LXZhcHVyLWljaW5kaXIlMjUyRg==""""""">diyor ve ekliyor</a>, “Vapur öyle bir semboldür ki. Denizcilik alanındandır. Endüstri çağındandır. İstanbul’un yatay-dikey kontrastını çok iyi bir şekilde özetler. Ben vapurların İstanbul’dan gidebileceğini düşünmem.&nbsp; Ancak zamanla ebatları küçülebilir ve anıt değerini kaybedebilirler endişesini taşırım. (…) Hep dediğim bir şey 10 metrelik Eyfel Kulesi olmaz. Yine mesajımı vereyim, Eyfel Kulesi Paris için neyse, vapurlar da İstanbul için odur. İkisi de 19. yüzyılın ikinci yarısından. İkisi de demirden.”&nbsp;Vapurların tarihçesi Cevdet ve Fuat Paşaların girişimleriyle 1851 yılında kurulan Şirket-i Hayriye’ye dayanıyor. Osmanlı Devleti’nde kurulmuş ilk anonim şirket olan Şirket-i Hayriye’nin kuruluş amaçlarından biri de İstanbul ve Boğaziçi iskeleleri arasında daha önce kayıklarla gerçekleştirilen ulaşımı kayıklara göre daha konforlu ve güvenli olan buharlı gemilerle <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXN0YW5idWwuZ292LnRyJTI1MkZpc3RhbmJ1bHVuLW5vc3RhbGppay12YXB1cmxhcmk=""""""">sağlamakmış.</a> Vapurların 1858’den beri faaliyet gösterdiği Haliç hattında kurulu bulunan Haliç Vapurları Şirketi’nin 1941 yılında; Boğaz hattında vapur işletmek üzere 1851’de kurulmuş olan Şirket-i Hayriye’nin ise 1945 yılında kamulaştırılarak bütün haklarının Şehir Hatları’na devredilmesi ile İstanbul sularında vapur taşımacılığı tek çatı altında toplanmış. İkinci Dünya Savaşı sonrasında filosunu yenileme ihtiyacı hisseden ve adı Şehir Hatları İşletmesi olarak değiştirilen işletmeye 1950’lerin başlarında üç parti hâlinde Hollanda’da inşa edilen yeni yolcu vapurları katılmış.İstanbul Boğazı’nın bahçeleri: İstanbul’un vazgeçilmez simgeleri arasında yer alan ve “Bahçe Sınıfı” olarak adlandırılan Dolmabahçe, Fenerbahçe ve Paşabahçe vapurları, ismini İstanbul’un semtlerinden almış. Marmara Denizi sularında uzun yıllar hizmet veren bu vapurlardan Fenerbahçe, Rahmi M. Koç Müzesi’nde ziyaretçilerini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXN0YW5idWwuZ292LnRyJTI1MkZpc3RhbmJ1bHVuLW5vc3RhbGppay12YXB1cmxhcmk=""""""">bekliyor</a>, Paşabahçe’nin ise yeniden Boğaz’la buluşması <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5jbm50dXJrLmNvbSUyNTJGdmlkZW8lMjUyRnR1cmtpeWUlMjUyRnBhc2FiYWhjZS12YXB1cnUteWVuaWxlbml5b3ItdmlkZW8=""""""">planlanıyor.</a> “Bahçe Sınıfı” olarak adlandırılan ve diğer gemilere göre daha büyük ve gösterişli olan bu üç vapur İstanbul sularında, Adalar hattında ve Yalova hattında çalışmış; uzun yıllar yolcuların gözdesi olmuş. İstanbul’da deniz ulaşımının yakın tarihine tanıklık etmiş bu üç vapurdan günümüze yalnızca Paşabahçe ve Fenerbahçe vapurları <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXN0YW5idWwuZ292LnRyJTI1MkZpc3RhbmJ1bHVuLW5vc3RhbGppay12YXB1cmxhcmklMjUzRg==""""""">ulaşmış</a>.Bir deniz şehrinde vapurun anlamı: Aslında İstanbul’un hızlı bir şekilde büyümesinde vapurların katkısı oldukça fazla. Şehir büyüdükçe vapurlar çoğalmış, vapurlar çoğaldıkça şehir daha fazla büyümüş. İstanbul sularında aralıksız 94 yıl sefer yapan Şirket-i Hayriye vapurları, iki meşrutiyet, bir cumhuriyet, iki dünya savaşı gördüler, birincisine bilfiil <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRlemFyc2l2aS5jb20lMjUyRmlzdGFuYnVsLWJvZ2F6aW5kYS1jYWxpc2FjYWsteWVuaS1iaXIteW9sY3UtZ2VtaXNpLXRhc2FyaW1p""""""">katıldılar.</a> Belki de bu sebepten vapurlar, çalıştıkları yerle bu kadar çok özdeşleştiler.&nbsp;Kuzuloğlu’nun sözlerini yeniden düşünüyorum. Hayatın akışını reddedip sabırsızlığımızla bir şeylerde telaş ederek bir yerden başka bir yere ulaşım sağlamaya çalışırken vapur bizi İstanbul’da hem trafikten uzaklaştırıyor hem de ıslanmaktan kaçamadığımız telaş yağmurundan. Çeyrek kala-çeyrek geçe zamanlarını değil de özgürlüğümüzü bekliyoruz sanki farklı iskelelerde. Derin bir oh çekip, martıların, sıcacık çayımızın ve eşsiz boğaz manzarasının tadını çıkarıyoruz. Belki ortamın romantik ambiyansına kendimizi kaptırıp Ali Asker Barut’un dizelerini tekrarlıyoruz içimizden: “Karaköy’den kalkan vapurlar bilir / Yıllardır nasıl yangın Galata Kulesi / Kız Kulesi’ne”&nbsp;Öyle ya, İstanbul vapurdan çok güzel.

Şirket-i Hayriye ile ilgili hikayeler