(Çizim:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/bilgeeealpay/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bilge Alpay</a>)Denetim ve yönetim danışmanlığı firması Deloitte tarafından küresel ölçekte gerçekleştirilen <a fr-original-style="" href="https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/human-capital/articles/millennialsurvey-2021.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2021 Y ve Z Kuşakları Araştırması</a> 10. kez&nbsp;yayımlandı. 45 ülkede&nbsp;Y ve Z kuşağından toplam 22 bin 928&nbsp;katılımcıdan görüş alınırken, bu yılki raporda ilk defa saha çalışması yürütülen tüm ülkelerdeki Z kuşağı da araştırıldı. Saha çalışması 2021'in Ocak ve Şubat aylarında tamamlanmıştır. Çalışmada incelenen Y kuşağı, 1983 - 1994&nbsp;arası doğumluları kapsamakta, Z kuşağındaki katılımcılar ise 1995 - 2003&nbsp;arasında doğanlardan oluşmaktadır. Türkiye'den ise araştırmaya toplamda 500 kişi&nbsp;katılırken, içlerinde Y kuşağı üyesi 300 ve Z kuşağı üyesi 200 katılımcı yer alıyor.Görünen o ki; COVID-19&nbsp;salgını etkisi ile dünyanın bir çok açıdan karşı karşıya kaldığı belirsizlik ortamı, Y ve Z kuşağının sorumluluk konusundaki bilincini arttırmışa benziyor. Söz konusu bireyler kendilerini siyasal belirsizlikler, sınıfsal ve ırksal ayrımcılık&nbsp;ve iklim değişikliği&nbsp;nedeniyle sorumlu hissediyorlar. Bu kuşakların üyeleri uzun zamandır toplumsal değişim için bir şeyler yapılabileceğini savunuyor ve dünyanın önemli bir dönüm noktasında olduğunu düşünüyor. Daha eşitlikçi ve sürdürülebilir bir dünyayla sonuçlanacak bir değişimi yönlendirmek için sorumluluğun kendilerinde olduğunu belirterek ve üzerlerine düşen görevi yapmak istiyorlar.Rapora göre çevre, en önemli sorun olmaya devam ediyor. Aslında iklim krizi&nbsp;ve çevreyi korumak&nbsp;uzun zamandır Y kuşağının temel endişesiydi. Bu yıl pandemi koşullarının etkisiyle gelir eşitsizliği&nbsp;ve işsizlik&nbsp;de Y kuşağı için kişisel kaygılar listesinin başını çekiyor. Z kuşağı için de bu kaygılar, tıpkı Y kuşağında olduğu üzere öncelikli olarak öne çıkıyor. Türkiye’den ankete katılanlardan; Y kuşağının yüzde 37'si ve Z kuşağının yüzde 33’ü "salgından sonra daha fazla insanın çevre ve iklim konularında harekete geçmeye istekli olacağına" inanıyor. Bununla birlikte katılımcıların tümü değerlendirildiğinde küresel katılımcıların dörtte birinden fazlası, "işletmelerin çevre üzerindeki hem olumlu hem de olumsuz etkisinin satın alma kararlarını etkilediğini" belirtiyor.Katılımcıların en az üçte ikisi (Y kuşağı yüzde 69&nbsp;ve Z kuşağı yüzde 66) "servet ve gelirin&nbsp;eşitsiz bir şekilde dağıtıldığını"&nbsp;düşünüyor. Pek çoğu bunun değişmesi adına devlet müdahalesine ihtiyaç duyulacağına inanıyor. Yine katılımcıların yaklaşık üçte biri&nbsp;gelir eşitsizliğini azaltmayı hedefleyen siyasetçileri desteklediğini belirtiyor. Katılımcıların yaklaşık yüzde 60'ı üst düzey yöneticiler ve işçiler arasındaki ücret eşitsizliğini&nbsp;kısıtlayacak bir yasanın önemli derecede katkısı olacağını; bu uğurda makul bir geçim ücreti talep edebileceğini ve evrensel normlarda belirlenen temel gelir düzeyinin buna yardımcı olabileceğini belirtiyor.Y ve Z kuşakları ayrımcılığın yaygın olduğuna ve muhtemelen sistemik ırkçılıktan&nbsp;kaynaklandığına inanıyor. Her beş katılımcıdan biri&nbsp;"geçmişleriyle ilgili bir deneyimleri yüzünden her zaman veya sıklıkla, kişisel ayrımcılığa uğradığını" hissediyor. Paralel şekilde, Z kuşağındaki her 10 kişiden altısı ve Y kuşağından en az beş kişi sistemik ırkçılığın toplum genelinde yaygın olduğunu ifade ediyor. Bunu azaltmak için en çok bireyler sorumluluk alırken; eğitimin, yasal sistemin, devletin ve işletmelerin değişiklik yaratma potansiyellerinin gerisinde kaldıklarına inanıyorlar.Son olarak, Y kuşağı için ailelerinin refahı&nbsp;başlıca stres nedenlerinden biri olurken, Z kuşağının en önemli endişesi kariyerlerinin geleceği&nbsp;hakkındaki belirsizlikler oldu. Katılımcıların yaklaşık üçte biri&nbsp;(Y kuşağının yüzde 31'i, Z kuşağının yüzde 35'i) "pandeminin yarattığı stres nedeniyle işten izin aldıklarını" söyledi. Buna rağmen, katılımcıların yaklaşık yüzde 40'ı izin alma sebeplerini işverenlerine açıklarken kendilerini rahat hissedemiyor. Paralel şekilde Y ve Z kuşaklarının yaklaşık yüzde 40'ı "pandemi süresince zihinsel sağlıklarını destekleme konusunda işverenlerin yetersiz kaldığını" düşünüyor.

Deloitte tarafından küresel ölçekte gerçekleştirilen 2021 Y ve Z Kuşakları Araştırması yayımlandı.

Z kuşağı ve etik duyarlılık

(Görsel: Lim Huey Teng, Reuters üzerinden)COVID-19&nbsp;salgını ile lateks ve nitril eldiven kullanımında patlama yaşanırken, dünyanın bu alandaki bir numaralı üreticisi olan Malezya'da ise borç esaretine dayalı modern kölelik koşulları tüm çıplaklığıyla sürüyor. Öyle ki Malezyalı sanayiciler, yoksul komşu ülkelerden hukuksuz yollarla gelen ucuz iş gücünden senelerdir pek de şikayet etmeden yararlanmaya devam ediyor. Uzun yıllardır Avrupa ve ABD sağlık sektörünün en büyük tedarikçilerinden biri olan Malezya'da; mikro elektronik bileşen ihracatı yaklaşık 45 milyar dolar, giysi ve aksesuar ihracatı ise 4 milyar dolar&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2021/02/BENGTSEN/62772" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">seviyelerinde</a>. Bu doğrultuda Malezya, 2019'da yaklaşık 300 milyar çift kauçuk eldiven ihracatı ile küresel talebin yüzde 63'ünü karşıladı. Çalışma iznine sahip olmak için genellikle aracı firmalara yüksek oranda faizle borçlanan göçmen işçiler&nbsp;ise kendilerini bir tür tuzağın içinde buluyorlar. Yetmezmiş gibi, kendilerine bu firmalarda iş bulduğu için borçlandıkları aracılar tarafından ödemeleri garanti altına almak için işçilerin pasaportlarına el konuluyor.Uluslararası Çalışma Örgütü'ne (ILO) göre, göçmen işçiler yaklaşık 32 milyon&nbsp;nüfusa sahip ülkedeki iş gücünün yüzde 15'ini oluşturuyor. Dünya Bankası&nbsp;araştırmacıları 2017'de, bu sayının içerisinde en az 1,2 milyon kişinin zorla çalıştırma&nbsp;ya da Türk hukukunda angarya&nbsp;olarak ifade edilen koşullar altında çalışanlar olduğunu hesaplamıştı. Yine de zorlu koşullar ve uzun süreli ayrılıklara rağmen Malezya'da bulacakları bir sürekli iş imkânı Bangladeş, Nepal, Myanmar&nbsp;ve diğer komşu ülkelerden yoksul kesimlerin hayallerini süslüyor. Söz konusu ekonomiye göre, 2018&nbsp;yılında Malezya'dan göçmenlerin memleketlerine gönderilen işçi dövizinin&nbsp;(remittance) ise 10 milyar doları&nbsp;aştığı <a fr-original-style="" href="https://blogs.worldbank.org/eastasiapacific/three-things-to-know-about-migrant-workers-and-remittances-in-malaysia" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanıyor</a>.Söz konusu aracılar, Top Glove, Hartalega, Supermax&nbsp;gibi Malezyalı şirketler nezdinde işe alım ajansı&nbsp;şeklinde hizmet veriyor. Bu şirketler iş gücü sağladıkları tedarikçilerin taşıdığı üçüncü taraf risklerini (third-party risks) dikkate almadıkları gibi; bu yüzden uluslararası kamuoyundan defalarca kez yaptırım görmüş ve fakat söz konusu aracılık sisteminden henüz vazgeçmiş değiller. Mevcut uygulamada, örneğin Bangladeşli işçilerden ödeme planına göre değişen faizlerin yanı sıra; ortalama 4500 - 5200 dolar&nbsp;arasında değişen iş bulma ücretleri istenirken; Nepalli işçilerden ise söz konusu şirketlerde iş bulmaları karşılığında 1350 - 1500&nbsp;dolar tahsil ediliyor. Malezya'da asgari ücretin yaklaşık 300 dolar&nbsp;olduğu düşünülecek olursa, göçmen işçilerin neden pasaportlarını yıllar boyu geri alamadığı ve neden bu durumun modern kölelik&nbsp;olarak ifade edildiği daha net anlaşılacaktır.2014&nbsp;ile 2020&nbsp;arasında modern kölelik biçimleri üzerine çalışan Birleşmiş Milletler&nbsp;(BM) özel raportörü Urmila Bhoola&nbsp;bu durumu, "Aracılar, göçmenlere yurtdışında göz boyayacak işler önerip, büyük meblağlar koparıyor. İşçiler ise çok geçmeden kendilerini, sistemin farkında olan işverenlerine bağımlı halde buluyorlar." sözleriyle özetliyor. Diğer yandan, küreselleşmenin giderek artan etkisi nedeniyle Batılı şirketler de bu tip uygulamalardan fayda sağlıyor. Zira tedarikçilerine zorla çalışmayı yasaklayan kurallar dayatsalar bile, bu sorun küresel tedarik zincirlerinde gözlemlenmeye devam ediyor. Nitekim Malezyalı lastik eldiven üreticilerinin esas müşterileri, Fortune&nbsp;dergisinin <a fr-original-style="" href="https://fortune.com/fortune500" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">En Büyük 500 Şirket</a>&nbsp;listesinde yer alıyor.Öte yandan uluslararası alanda faaliyet gösteren TÜV Rheinland, Bureau Veritas, SGS&nbsp;gibi denetçilerin küresel tedarik zinciri özelinde gerçekleştirdiği denetimlere rağmen, bu mesele şeffaflıktan uzak ve somut adımlardan yoksun bir halde. Öyle ki, Temiz Giysiler Kampanyası&nbsp;adlı sivil toplum girişimi 2019&nbsp;tarihli raporunda "200'den fazla yetersiz denetim vakası" <a fr-original-style="" href="https://cleanclothes.org/faq/suppliers" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tespit etti</a>. Çalışmanın raportörlerinden Ben Vanpeperstraete&nbsp;bu durumu, "Sosyal denetleme sistemi çalışanları korumak için yeterli değil. Yalnızca marka itibarını ve karlılığı korumaya yönelik bu sistem, daha tatmin edici modellerin gelişmesini engelliyor." sözleriyle özetliyor. Söz konusu uygulamalara başvuran Malezyalı üreticilerden ürün ithal eden ABD, İngiltere, İsveç&nbsp;veya Danimarka&nbsp;menşeli firmaların listesini incelediğimizde, mevcut sistemin pek de işlemediği gözler önüne seriliyor.Ek olarak, Walk Free&nbsp;inisiyatifi ile ILO&nbsp;ve Uluslararası Göç Örgütü (IOM) tarafından ortaklaşa yürütülen çalışma, 2016&nbsp;itibarıyla yaklaşık 40 milyon&nbsp;kişinin modern köleliğin kurbanı olduğunu ortaya koyuyor. Bu rakam özelinde yaklaşık 25 milyon kişinin zorunlu çalışma&nbsp;ve 15 milyon kişinin de zorla evlendirilme&nbsp;pratiklerinden zarar gördüğü <a fr-original-style="" href="https://www.walkfree.org/projects/global-estimates-of-modern-slavery" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanıyor</a>.&nbsp;Avrupa Parlamentosu&nbsp;başkan yardımcısı Heidi Hautala, "AB, savunmasız insanların sömürülmesi ve kölelik pratikleri ile ilişkili ürün ya da hizmetlerin ithal edilmesini engelleyebilmeli" sözleriyle net bir görüş belirterek, "AB menşeli şirketlerin, çalıştıkları taşeron firmaların insan haklarına saygılı davrandığını denetlemeye zorlayan bir yasa hazırlığında olduklarını" vurguluyor. Bu kapsamda, Malezyalı üreticiler zorla çalıştırma pratiklerine başvuran tüm şirketlerden tedarik sağlayan AB firmalarının cezalandırılması bekleniyor. Ek olarak, mağdurlar için etkin tazminat mekanizmaları kurulması ise bir diğer beklentiyi oluşturuyor.

Dünyada yaklaşık 25 milyon kişinin zorunlu çalışma ve 15 milyon kişinin de zorla evlendirilme kurbanı olduğu, dolayısıyla en az 40 milyon kişinin modern kölelik pratiklerinden zarar gördüğü hesaplanıyor.

COVID-19 salgını ile ilgili hikayeler