Anayasa Mahkemesi 4 Haziran 2024 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan kararıyla[1] Cumhurbaşkanlığı Hükümeti Sistemine geçişi sağlayan 703 sayılı KHK’nın pek çok hükmünü iptal etmiştir. Hatırlanacağı gibi 16 Nisan 2017 referandumu ile kabul edilen 6771 sayılı Anayasa Değişikliği Kanunu ile Anayasa’da köklü değişiklikler yapılarak hükümet sistemi tamamen değiştirilmiş ve parlamenter hükümet sistemi yerine Cumhurbaşkanlığı sistemi denilen yeni bir sistem getirilmiştir. 6771 sayılı Anayasa Değişikliği Kanununun 17. maddesi ile Anayasaya eklenen Geçici 21. maddenin (B) fıkrasında sistem değişikliğinin gerektirdiği Meclis İçtüzüğü değişikliği ve diğer kanuni düzenlemelerin Kanunun yayımı tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yapılması öngörülmüştür. Ancak gerekli yasal değişiklikler TBMM tarafından Anayasada öngörülen sürede yapılmamış, TBMM 2018 yılı Nisan ayında erken seçim kararı almış ve erken seçim kararı aldıktan sonra sistem değişikliğinin gerektirdiği yasal değişiklikleri yapmak üzere Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi veren 7142 sayılı Yetki Kanunu’nu çıkarmıştır.&nbsp;Bakanlar Kurulu ise 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimlerin sonucu belli olduktan sonra 2 Temmuz 2018 tarihinde 233 esas ve 16 geçici madde içeren 703 sayılı KHK’yı kabul etmiş ve bu KHK Cumhurbaşkanı’nın yemin ederek göreve başladığı 9 Temmuz 2018 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 703 sayılı KHK, hükümet sistemi değişikliği ile ilgisi olmayan pek çok hususu da düzenleyen hükümlere yer vermiştir. Belirtmek gerekir ki bu KHK 249 maddeden oluşmakla birlikte her maddesi farklı kanunların pek çok maddesinde değişiklik öngördüğünden hukuk sisteminde çok kapsamlı ve külliyetli bir değişiklik yapmıştır.Cumhuriyet Halk Partisi grubu adına açılan iptal davasında üç aşamalı bir anayasaya aykırılık argümanı ileri sürülmüştür. İlk olarak, Anayasanın geçici 21(B) hükmü gereği münhasıran TBMM tarafından kanunla yapılması gereken düzenlemelerin KHK ile yapılmasının ve görev süresi sona eren Bakanlar Kurulu’nun görev süresi sona erdiği gün, ayrıca yetki kanununun süresinin bittiği gün yayımlanan KHK’nın tamamının Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle tümünün iptali istenmiştir. İkinci olarak, KHK’nın pek çok hükmünün yetki kanunu kapsamında olmadığı ya da Anayasanın KHK ile düzenlenmesini yasakladığı konularda düzenleme içerdiği gerekçesiyle Anayasanın mülga 91. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür. Bu kapsamda KHK’nın 87 farklı maddesinin iptali talep edilmiştir. Üçüncü olarak, KHK’nın 37 farklı maddesinin de esas bakımından Anayasaya aykırı hükümler içerdiği iddiasıyla iptaline karar verilmesi talep edilmiştir.Anayasa Mahkemesi KHK’nın 31 farklı maddesiyle ilgili iptal istemlerini ayırarak farklı bir esas numarası vermiştir. Diğer maddeler açısından davayı incelemiş ve KHK’nın tümüne yönelik iptal istemini reddetmiştir. Mahkeme, Anayasanın geçici 21 (B) hükmünü münhasır yetki olarak yorumlamamış, KHK ile düzenlemenin mümkün olduğunu kabul etmiştir. Süre ile ilgili itirazları ise KHK’nın yayım tarihinden hiç söz etmeyerek kabul tarihi üzerinden yaptığı inceleme ile reddetmiştir. Oysa KHK’nın yayımlanması yürürlük için kurucu bir unsurdur ve yetkinin kapsamını bu yönden tartışmamış olması ciddi bir eksikliktir. AYM’nin KHK’nın tümüne yönelik ret kararı her iki argüman açısından da tartışmalıdır.AYM, KHK’nın 60 civarında farklı&nbsp;maddesiyle ilgili iptal kararları&nbsp;vermiştir. İptal edilen hükümler pek çok farklı kanunun pek çok hükmünü içermektedir. İptal nedenleri, düzenlemenin yetki kanunu kapsamına girmemesi, KHK ile düzenlenemeyecek alanlarda düzenleme içermesi ve esastan anayasaya aykırı olması gibi hususları içermektedir. AYM’nin bu kararı altı yıla yakın bir süre geçtikten sonra verildiği de gözden kaçırılmamalıdır. Yine de karar, yeni sistemde kullanılan yetkilerin önemli bir kısmının Anayasaya aykırı&nbsp;olduğunu ortaya koymuştur. Ancak bu iptal kararı anayasaya aykırılık sorunlarını çözmemiş, daha kaotik bir durum ortaya çıkarmıştır.&nbsp;AYM, 42 farklı maddeyle ilgili bazı iptal kararlarının yürürlüğe girmesini 12 ay süreyle ertelemiştir. 26 ayrı maddeyle ilgili bazı iptal kararları ise kararın yayımlanması ile yürürlüğe girmiştir. Yürürlüğe giren iptal hükümlerinin bir kısmı doğrudan Cumhurbaşkanına yetki veren hükümlerdir. Bir kısmı ise 703 sayılı KHK’nın yürürlükten kaldırdığı kanun hükümleridir. Olağan olarak TBMM’nin öncelikle yürürlüğe giren iptal hükümleri ile ilgili olarak derhal yeni düzenleme yapması, ardından da süresi içinde yürürlüğü ertelenen konularda gerekli düzenlemeleri yapması gerekir. Ancak TBMM’nin bugüne kadar AYM’nin verdiği ihlal kararları ile ilgili olarak üzerine düşen düzenlemeleri yaptığını söylemek mümkün değildir. &nbsp;TBMM’nin gerekli düzenlemeleri yapmaması hukuk düzeninde ciddi boşluklar oluşturacaktır.AYM’nin iptal kararı verdiği konuların bir kısmında zaten Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile düzenleme yapılmış ve Cumhurbaşkanı bu yetkileri kullanmaktadır. Ancak çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, 703 sayılı KHK’nın yürürlükten kaldırdığı kanun hükümlerinin yerine çıkarıldığı, oysa AYM’nin 703 sayılı KHK’nın bu hükümlerini iptal ettiği görülmektedir. &nbsp;Ancak AYM hükümleri geriye yürümediğinden, iptal edilen KHK hükümlerinin yürürlükten kaldırdığı hükümler kendiliğinden yürürlüğe girmeyecektir. TBMM herhangi bir kanun çıkarmazsa, AYM’nin bu iptal kararının hiçbir somut sonucu olmayacak, anayasaya aykırı olarak yetkiler kullanılmaya devam edecektir. Yeni rejimin Anayasaya ve hukuka uyma konusundaki iradesi bu karar ile bir kez daha test edilecektir.

Özgürlük Gündemi

TBMM herhangi bir kanun çıkarmazsa, AYM’nin bu iptal kararının hiçbir somut sonucu olmayacak, anayasaya aykırı olarak yetkiler kullanılmaya devam edecektir. Yeni rejimin Anayasaya ve hukuka uyma konusundaki iradesi bu karar ile bir kez daha test edilecektir.

AYM’nin Hükümet Sistemi Değişikliğine İlişkin İptalleri

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Muğla'da gençlerle bir araya geldiği programda "Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Meclis çoğunluğunun nasıl bir önemi var?" sorusuna verdiği yanıt oldukça dikkat çekiciydi. Cumhurbaşkanı, "Tabii belli oranlar, belli sayılar parlamento içinde sizi özellikle yasal düzenlemelerden öte, fırsat olsa anayasal düzenlemeyi getirmesi bakımından çok önemli. Mesela 400 rakamını yakalamak ciddi manada ne yapar? Parlamentonun gücünü çok artırır ve anayasal düzenleme, değişiklik gerektiği zaman da siz o gücünüzle anayasal değişikliği de yaparsınız." yanıtını verdi.Yasal düzenlemeler konusunda sıkıntı yaşamadıklarını ifade eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, kurumlar nedeniyle zaman zaman yaşanan sıkıntıların üstesinden de Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle gelindiğini söyledi. Erdoğan, “Gençlik eğer bu sandıkları inşallah şöyle patlatacak olursa, hele hele bize bir de anayasal noktada bir değişim gücü verecek olursa o zaman bizim ülkemizi yönetme noktasındaki gücümüz çok daha farklı olacaktır. Ben şu anda gençliğin bize olan ilgi alakasında bunu görüyorum, meydanlarda bunu görüyorum." ifadelerini kullandı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Valilik'ten parti propagandası</h2>Muğla'daki buluşmanın ardından Muğla Valiliği'nin sosyal medyadan "Muğla aşkı içimizde hiç bitmeyecek, Recep Tayyip Erdoğan" ifadeleriyle paylaştığı videoda AK Parti propagandası yapılması, muhalefetin "valilerin parti devletinin il başkanı gibi çalıştığı" eleştirilerine yol açmıştı.Erdoğan'ın anayasa değişikliği yapabilecek parlamento çoğunluğu ile "daha güçlü bir yönetim" vaadinde bulunması, ister istemez merkezî hükümetin yetkilerinin daha ne kadar genişletilmek istendiğiyle ilgili endişeye yol açtı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2017 referandumuyla genişleyen yetkiler</h2>2017’de yapılan referandumla kabul edilen ve 2018'deki genel seçimle yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı sistemi, Cumhurbaşkanlığı makamının yetkilerini oldukça genişletmişti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">87. maddede yapılan değişiklikle TBMM'nin bütçe yapma yetkisi kaldırılmış, bu yetki Cumhurbaşkanı'na verilmişti. TBMM'ye Cumhurbaşkanı'nın hazırladığı bütçeyi değiştirme yetkisi verilmezken onaylama ya da geri gönderme yetkileri sağlanmıştı. Ayrıca TBMM'nin Bakanlar Kurulu'nu denetleme ve belirli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma hakkı verme yetkileri kaldırılmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">98. maddede yapılan değişiklikle denetleme yöntemi olan gensoru ile hükümet ve bakan düşürme usulü kaldırılmış, TBMM'nin Cumhurbaşkanı'nı düşürmek için ancak seçime gidebilmesi mümkün kılınmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">101. maddede yapılan değişiklikle partili cumhurbaşkanlığının önü açılmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">104. maddede yapılan değişiklikle&nbsp;Cumhurbaşkanı hem devletin hem de hükümetin başı ilan edilmiş, Cumhurbaşkanı'na yürütmeyle ilgili konularda kararname çıkarma yetkisi verilmişti. Başbakanlık makamı kaldırılmıştı. Cumhurbaşkanı’nı denetleme yetkisi tırpanlanan TBMM'nin çıkardığı yasaların Cumhurbaşkanı tarafından iptal istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne gönderebileceği kararlaştırılmıştı. Ayrıca cumhurbaşkanının dört yıllık üniversite mezunu olması şartı değiştirilmiş, "yükseköğrenim yapmış" olması şartı getirilmişti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">105. maddede yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanı’nın bir suçtan dolayı sorgulanabilmesi için milletvekili tam sayısının beşte üçünün oyunun gerektiği şartı getirilmiş, Cumhurbaşkanı’nın Yüce Divan'a gitmesi için tam sayının üçte ikisinin sağlanması şart koşulmuştu. Ayrıca Cumhurbaşkanı’nın görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanması kararlaştırılmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">116. maddede yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanı’na ve TBMM tam sayısının beşte üçüne seçimleri yenileme hakkı verilmişti.&nbsp;TBMM’nin seçimleri yenilemesi hâlinde görev süresi iki dönemle sınırlanan Cumhurbaşkanı’nın bir dönem daha aday olabileceği belirtilmişti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">119. maddede yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanı’na olağanüstü hâl ilan etme yetkisi&nbsp;verilmişti. Süresi altı aya uzatılan olağanüstü hâlde Cumhurbaşkanı’nın kararname çıkarma yetkisi artırılmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">123. maddede yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanı’na kamu tüzel kişilikleri düzenleme yetkisi&nbsp;verilmişti.</li></ul>Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini oldukça genişleten, yasama ve yürütme erkini Cumhurbaşkanı’na teslim ederek güçler ayrılığını ortadan kaldıran ve Cumhurbaşkanı liderliğindeki hükümetin TBMM’ye hesap verme yükümlülüğünü azaltan bu anayasa değişikliği paketi, 16 Nisan 2017’deki referandumda %51,4’ün evet oyuyla kabul edilmişti. Yüksek Seçim Kurulu'nun henüz oylama sürerken verdiği mühürsüz oyların geçerli sayılması kararı muhalefet çevrelerinde referandumun meşruiyetine dair şüphe doğursa ve protestolara yol açsa da Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Boşuna uğraşmayın. Atı alan Üsküdar’ı geçti, haberiniz yok.” açıklamasında bulunmuştu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne umduk, ne bulduk?</h2>Referandumdan önce yeni sistemin hükümetin bürokratik engelleri hızla aşmasını sağlayacağı iddia ediliyordu. Etkili ve istikrarlı bir yönetim sözü verilirken ekonomide yapısal reformların yapılmasının önünün açılacağı söyleniyordu.&nbsp;24 Haziran 2018’deki seçimden günler önce "Bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz." sözleriyle anayasa değişikliğiyle genişletilen yetkileri devralmak üzere halktan oy isteyen Recep Tayyip Erdoğan, ilk turda seçimleri kazanmayı başarmıştı. Oysa gerçekler, vaatlere uymadı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ekonomide düşüş: 2017’de dünyanın en büyük 17’nci ekonomisi olan Türkiye’nin 2022 verilerine göre 23’üncü sıraya düşmesi bekleniyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Millî gelir:&nbsp;2017’nin ilk çeyreğinde Türkiye’nin millî geliri dolar bazında 840 milyar dolar düzeyindeydi. Kişi başına düşen millî gelir 10 bin 600 dolardı. 2022’nin üçüncü çeyreğinde millî gelir 241 milyar dolara, kişi başına düşen millî gelir 10 bin doların altına düştü.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enflasyon: Nisan 2017’de %11,87 olarak ölçülen enflasyon, Aralık 2022’de baz etkisine rağmen %64,2 olarak ölçüldü. Referandum öncesinde 3,68 lira olan dolar kuru, bugün 18,80 lira.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">CDS oranı:&nbsp;Türkiye'nin yurt dışı tahvillerinde iflas risk primini gösteren CDS oranıysa 230 puan seviyelerindeydi. Aralık 2022’de, Türkiye’nin risk priminin 500 puanın altına düşmesi “başarı” olarak lanse edildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dış ticaret açığı:&nbsp;Nisan 2017’de 54 milyar dolar olan 12 aylık dış ticaret açığı ise 2022’de 110,2 milyar dolara yükseldi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Demokrasi Endeksi:&nbsp;Türkiye yalnızca ekonomide değil, hak ve özgürlükler alanında da geriye gitti. Economist Intelligence Unit’in Demokrasi Endeksi’nde 2017’de 97’nci sırada yer alan ülkemiz, 2022’de 103’ncü sırada yer aldı.</li></ul>Tüm bunlar ortadayken, tüm yetkiyi elinde bulunduran bir Cumhurbaşkanı'nın referanduma da gitmeden dilediğince anayasa değişikliği yapma gücüne sahip olduğu bir Türkiye'nin hem ekonomi alanında, hem de hak ve özgürlükler alanında bugünden daha iyi performans göstereceğine kamuoyunun ikna olması oldukça zor. Tüm araştırmalar, muhalefetin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem önerisine destek verenlerin sayısının, mevcut sistemin devamından yana olanlardan fazla olduğunu gösteriyor.&nbsp;Belki de Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın henüz sahip olmadığı hangi güce sahip olmak istediğini daha net söylemesi gerekiyor.

Aposto Gündem

Sınırsız güç

• CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve DEVA Partisi'nin bir araya gelerek "güçlendirilmiş parlamenter sistem" üzerine çalıştıklarını açıklaması iç politikada “anayasa değişikliğinin” yanı sıra “sistem değişikliği” tartışmalarını da başlattı. Daha önce iki kere bir araya gelen parti temsilcilerinin TBMM’de de toplantı gerçekleştirildiği açıklandı. CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, "Ortak bir metin oluşturuldu, partilerin genel başkanlarına sunulacak" dedi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanlığı sistemi: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Sistemi’nin avantajlarının ne kadar kritik olduğunun salgın döneminde görüldüğünü, "küçük revizyonlarla düzeltilebilecek tali meseleler" olarak tanımladığı "eksikler, aksaklıklar, düzeltmesi gereken hususlar" konusunda "kapsamlı çalışmaların ellerinde mevcut olduğunu" söyledi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Başbakanlık” tartışması: Meral Akşener’in “Ben başbakanlığa adayım” ifadelerini grup toplantısında yinelemesinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan Akşener'in "hayali bir makama talip olduğunu" söyledi.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Laiklik" tartışması: Eski TBMM Başkanı ve Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu Üyesi İsmail Kahraman, yeni anayasanın hazırlık sürecine dair&nbsp;"Değişmez maddeler anayasaya konmamalıdır. Milletin isteği hâlinde değiştirilebilir." dedi. İfadelerinin büyük tepki toplamasının ardından Kahraman, konuşmasının çarptırıldığını söyleyerek laikliğe ilişkin&nbsp;"Laiklik kelimesi çok değişik. Her parti kendini laik görüyor. Peki bu laiklik ne? Laiklik ileri sürülerek partiler kapatılıyor, laiklik ileri sürülerek hürriyetler engelleniyor. Ben diyorum ki laiklik olmasın, çünkü 195 ülkenin yalnızca beşinde var." dedi.&nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2021/9/3/1633543330225.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Cumhurbaşkanı Erdoğan" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Spektrum

Halkların Demokratik Partisi (HDP), dün Ankara'da gerçekleştirdiği etkinlikte Demokrasi Çağrı Belgesi, Demokrasi Tutum Belgesi gibi isimlerle anılan Adalete, Demokrasiye, Barışa Çağrı Deklarasyonu'nu açıkladı.HDP; Eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar tarafından açıklanan metin boyunca sıralanan ilkelerin hayata geçirilmesinden yana tüm toplumsal taraftarla ve siyasi aktörlerle görüşmeye, ortak mücadeleye ve ortak yönetime hazır olduğunu vurguladı.Ayrıca metinde Cumhurbaşkanlığı adaylığı için isimler yerine ilkelerin ve yöntemlerin tartışılmasının gerekliliğine dikkat çekildi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öne çıkanlar</h2>İttifak vurgusu: Açıklamada HDP'nin "Demokrasi İttifakı" şiarıyla toplumsal ve siyasal muhalefet, emek, kadın ve gençlik hareketleriyle en geniş birlikteliği ve ortak mücadele zeminini büyütme ve bu yoldaki güçlü yürüyüşünü sürdürme kararlılığının altı çizildi. Diğer yandan "herhangi bir ittifak içinde yer alma arayışımızın olmadığını açıklıkla vurguluyoruz"&nbsp;ifadesine yer verildi.Cumhurbaşkanlığı sistemi:&nbsp;HDP, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ni ve onu besleyen yapıları değiştirmek istediğini; "otoriter ve tekçi sistemin yerine güçlü demokrasinin, çoğulcu demokratik sistemin tesis edilmesini sağlamanın"&nbsp;amaçlandığını duyurdu."Kürt sorunu": "Türkiye'nin çözmesi gereken en köklü sorunu Kürt sorunudur" ifadesine yer verilen metinde Meclis'in çözüm sürecinde diyalog ve çözüm zeminini kurarak, demokratik müzakere yöntemleriyle önayak ve odak olması vurgusu yer aldı.&nbsp;İstanbul Sözleşmesi: Temsilde eşitliğin sağlanabilmesi için eş başkanlık uygulanmasının yaygınlaşmasının savunulduğu açıklamada İstanbul Sözleşmesi'nin geçerli hâle getirilerek uygulanması ve toplumsal cinsiyet eşitliği önündeki tüm engellerin kaldırılması "ilk acil adımlar arasında" tanımlandı.Yeni anayasa:&nbsp;"Farklı kültürlere, kimliklere, inançlara, anadillerine ve yaşam tarzlarına saygıya dayalı eşit yurttaşlığı esas alması gereken"&nbsp;sivil, özgürlükçü, yeni bir anayasa;&nbsp;"Türkiye'de yeni bir başlangıcın ve demokratikleşmenin tacı" olarak tanımlandı.Doğaya Saygı, Gençler İçin Özgür Yaşam, Kamu Yönetiminde Liyakat, Ekonomide Adalet, Barışçı Dış Politika, Kayyım Rejimi Değil Halk İradesi ve Tarafsız ve Bağımsız Yargı ve Güçlü Demokrasi; metinde sıralanan ilkeler arasında yer aldı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İlk yorumlar</h2>Eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş "HDP bir Türkiye partisidir ve tüm sorunların çözümüne taliptir. Bu deklarasyon da bunun en somut göstergesidir." paylaşımını yaptı. Eski HDP Milletvekili Sırrı Sakık metnin&nbsp;"Hem Cumhur İttifakı'nı hem Millet İttifakı'nı diyalog ve müzakereye davet eden bir deklarasyon" olduğunu söyledi.&nbsp;euronews'e değerlendirmelerde bulunan Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi&nbsp;Dr. Vahap Coşkun, deklarasyonu "oldukça genel çizilmiş ilkeleri konuşacak ve uygulayacak bir aday için muhalefete yapılan bir çağrı" olarak tanımlıyor. Geçtiğimiz haftalarda CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nun "Kürt sorununun çözümü" konusunda HDP'yi "meşru muhatap" olarak görmesinin HDP'yi muhalefet ekseni etrafında tutmaya yönelik bir çaba olarak gören Coşkun, bundan sonrasının muhalefet ya da iktidarın HDP'yle nasıl ilişki kuracağına bağlı olduğunu ifade ediyor.&nbsp;İYİ Parti'nin "HDP'nin meşruiyeti" konusunda "daha tutucu" olduğunu düşünen Ecevit Kılıç ise Meclis'in seçimden hemen sonra çözümde rol üstleneceği konusunda anlaşıldığı takdirde HDP ve Millet İttifakı'nın ortak aday çıkarabileceğini öngörüyor. HDP'nin üzerinde durduğu ilkelerin Millet İttifakı açısından kabul edilmez teklifler olmadığını belirten Kılıç, seçim sürecinde iki ittifak tarafından da yeni bir çözüm sürecinin gündeme gelebileceğine işaret ediyor.T24 yazarı Murat Sabuncu "HDP'nin toplumun karşısına sadece merkezine Kürt sorununu koyduğu bir söylemle çıkmadığını, metinde 'İmralı ya da Öcalan' göndermesi olmadığına"&nbsp;dikkat çekiyor. Medyascope yayınına katılan eski Diyarbakır Barosu Başkanı Cihan Aydın ise "silahların bırakılması ve çatışmanın gündemden çıkarılması gibi konularda Kandil ve Öcalan'ın rolünün kendini dayatacağını, Öcalan'ın ısrarla sorunun mecliste çözülmesi gerektiğini vurguladığını"&nbsp;söylüyor.&nbsp;

Cumhurbaşkanlığı sistemi ile ilgili hikayeler