📚 Ne okuduk?&nbsp;Jules Boykoff,&nbsp;Donald Trump siyasetinde sporun oynadığı önemli role <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/sport/2025/jan/21/trump-sports-politics-democrats" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">işaret ediyor</a>.🎥 Ne izledik?&nbsp;Maçkolik'te Deniz Akoğul, doğduğu kulüp Santos'a dönen Neymar'ın hikayesini <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=HdDKu_oraIg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">anlatıyor</a>.🎧 Ne dinledik?&nbsp;Andy Roddick ve Kim Clijsters'ın Avustralya Açık <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/episode/7tmi8Hn2plvcVcgcQZxBLN?si=44916a6a18764e8c" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değerlendirmesini</a>.🗣️Ne tartıştık?&nbsp;FIFA'nın 2034 Dünya Kupası'nın ev sahibi Suudi Arabistan'daki göçmen işçilerin koşullarını gözlemlemeyi <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/football/2025/jan/27/fifa-rejects-request-monitoring-migrant-workers-conditions-saudi-arabia-world-cup-2034?CMP=share_btn_url" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">reddetmesini</a>.

Punto 

2034 Dünya Kupası’nın ev sahibinin Suudi Arabistan olduğu resmen açıklandı. FIFA’nın yıllar önce rezerve ettiği, uğruna 2030’un ev sahipliğini tarihte ilk kez olacak şekilde 3 kıtaya dağıttığı, Avustralya’yı da 2034’e aday olmaktan vazgeçirdiği koltuk artık resmen Riyad’ın.&nbsp;Geçen hafta özetlediğimiz Play The Game <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/rapor-suudi-arabistan-spor-dunyasini-nasil-ele-gecirdi-c65" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporunda</a> vurgulandığı üzere kısa sürede 194 futbol sponsorluğuyla&nbsp;FIFA’yı adeta kendine bağlayan Suudi Arabistan’ın ev sahipliği, genç “sportswashing” teriminin popülaritesini korumasını da beraberinde getiriyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Peki nedir bu “sportswashing” ya da sporla aklama? Nasıl ortaya çıktı? Onu geleneksel “sporu politikaya alet etme” pratiklerinden ayıran yanlar var mı? </li></ul>Önümüzdeki dönemde de bol bol duymaya devam edeceğimiz bu terimi temel hatlarıyla açıklayalım.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Terim, nasıl ve ne zaman ortaya çıktı?</h2>2021’de Norveç Dil Kurulu tarafından “yılın kelimesi” seçilen “sportswashing”, ilk kez 2015’te insan hakları savunucusu Rebecca Vincent tarafından o yıl Avrupa Oyunları’na ev sahipliği yapan Azerbaycan’ı hedef alarak kullanıldı. Vincent’a göre Azerbaycan lideri İlham Aliyev, ülke içindeki antidemokratik yönetimini ve insan hakları ihlallerini popüler bir spor organizasyonuna ev sahipliği yaparak unutturmaya çalışıyordu. Vincent’ın ithamı, Aliyev’in bunu hem iç politikaya hem dış politikaya yönelik olarak kullandığı yönündeydi.Spor ve mega organizasyonların politik, toplumsal etkilerine yönelik çalışmalarıyla tanınan ABD’li siyaset bilimci Jules Boykoff, terime dair kaleme aldığı “Toward a Theory of Sportswashing: Mega Events, Soft Power and Political Conflict” <a fr-original-style="" href="https://journals.humankinetics.com/view/journals/ssj/39/4/article-p342.xml" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalesinde</a> sporla aklanmayı “siyasi liderlerin dünya sahnesinde önemli ya da meşru görünmek için sporu kullanması ve bunu yaparken de genellikle iç siyasette milliyetçiliği güçlendirmesi, kronik toplumsal problemleri ve insan hakları ihlallerini unutturmaya çalışması” olarak tanımlamıştı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">21. yüzyıla has mı?</h2>Terim ilk kez 2015’te kullanıldı belki ama sporun politik amaçlar uğruna kullanılması, devletler ya da belli iktidar grupları tarafından bu hedefle sömürülmesinin Antik Yunan’a kadar uzanan en az 2.500 yıllık bir geçmişi olduğunu biliyoruz. 20. yüzyılın da bu açıdan sayısız örnekle dolu olduğunu hatırlarsak, örneğin Nazilerin ev sahipliği yaptığı 1936 Berlin Olimpiyat Oyunları’nı da bir “sportswashing” örneği olarak verebilir miyiz? Ya da “sportswashing”i basitçe sporun iktidar sahipleri tarafından politik bir silah olarak kullanılmasından ayıran yanlar var mı? “Sportswashing” bu konseptin bir dalından ibaret mi?Boykoff gibi “sportswashing”i teorileştirmek için çaba harcayanlar şimdilik onu belli bir dönemin, 21. yüzyılın yöntemi olarak sınırlandırmayı tercih ediyor. Hâl böyle olunca “sportswashing”in nasıl ortaya çıktığı, nelerden beslendiğine dair kafa yorarken de başta neoliberalizm olmak üzere 21. yüzyıla özgü politik konseptlerden yararlanmak gerek. Neoliberal politik düzlemde sporun hâline dair referans metinlerin ortak yazarları David L. Andrews ve Michael L. Silk, Batı demokrasileri için bu çağın, toplumsal adalete dair bir sorumluluk hissetmeyen, kamu denetiminden bağımsız hareket eden özel ya da devlet teşekküllerinin nüfuz alanının arttığı bir döneme karşılık geldiğini vurgular.&nbsp;Öte yandan: Bunun dışında kalan coğrafyalarda ise (eski sosyalist rejimlerin ardından kurulan kapitalist devletler, Çin gibi hızla kapitalistleşen devler ya da Suudi Arabistan, Katar, BAE gibi rejimler) herhangi bir kamu kontrolünden tamamen azade hareket eden, devlet eliyle tekelleşen sermaye hareketleri/grupları söz konusudur.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Batılılar sporla aklanmaz mı?</h2>Peki sporla aklanma sadece Rusya’ya, Çin’e, Suudi Arabistan’a, Katar’a vs. özgü bir pratik mi? Asla!&nbsp;Boykoff, otokratlar kadar yetkililerin "özgür" seçimlerle işbaşına geldiği demokrasilerde de pekala yöneticilerin mega spor etkinliklerinin gücünü kullanarak bazı şeyleri örtbas etmek isteyebileceğini/ettiğini, kamuya karşı özel çıkar peşinde koşabileceğini/koştuğunu vurguluyor. Bir başka deyişle sporla aklanma, “Doğululara has”, “Batı istisnacılığının” geçerli olduğu bir maraz değil.21. yüzyılda mega spor organizasyonları bağlamında otokratik rejimlerle&nbsp;sporun neden bu kadar yan yana geldiğini ise bizzat IOC, FIFA gibi kurumların yöneticilerinin ağzından yanıtlayabiliriz. IOC üyesi Gian-Franco Kasper’in, “Belki de diktatörler, halka bir şey sormak zorunda olmadıklarından bu tip etkinlikleri düzenleyebiliyorlar” sözleri, FIFA’nın eski Genel Sekreteri Jerome Valcke’nin, “Bazen daha az demokrasi böyle büyük organizasyonları düzenlemek için daha iyi oluyor. Karar verebilen güçlü bir devlet başkanı, organizatörler için kolaylık demek” ifadeleri yeterince açıklayıcı.&nbsp;IOC ve FIFA, çoğunlukla kendileri için daha pürüzsüz organizasyonlar, daha yüksek kâr, daha çok sermaye akışı gibi gerekçelerle “sporla aklanma”ya ihtiyaç duyan ya da bu yolla tanınırlığını artırmayı, politik haritadaki yerini kuvvetlendirmeyi hedefleyen yönetimlerle daha kolay işbirliği yapıyor. Bu da sporla aklanmayı günümüzün politik/sportif ortamının elitleri için bir “kazan/kazan” oyununa dönüştürüyor.&nbsp;O zaman problem ne? Bu oyunda ev sahibi ülkenin/kentin yerel dinamiklerinin, halkın, sporseverlerin aynı “kazananlar” kümesinde yer almaması elbette. Bu senaryonun Suudi Arabistan örneği için de geçerli olacağı endişesi bir hayli haklı ve yaygın.

Suudi Arabistan'a "bahşedilen" 2034 Dünya Kupası ev sahipliğiyle yeniden gündeme gelen "sportswashing" terimini temel hatlarıyla mercek altına alıyoruz.

Jules Boykoff ile ilgili hikayeler