Yazar(lar): Sinem Uğurdağ ve Alara DemirelBovarizm’e (Bovarysme) kaymadan edebiyatın dönüştürücü gücünü kurgulaştırmak mümkün olur mu? Desdemona’yı etkileyen Othello muydu yoksa onun hikâyeleri mi? Peki Northanger Abbey’nin Catherine Morland’ı gotik edebiyattan mı daha çok korkmalıydı gerçek hayatın kendi tehditlerinden mi?Matt Haig’in Gece Yarısı Kütüphanesi, kimsenin trajik düşüşüne kaptırmadan okuyucusuna edebiyatın ve kurgunun insanlar üzerindeki gücünü yansıtıyor. Açılışta karşılaşılan Sylvia Plath alıntısı ve devamında verilen cümlelerden anlaşılacağı üzere kütüphaneler sayesinde yaşayabileceğimiz veya kendimizi yaşamla ölüm arasındaki limbodan çıkarabileceğimiz anlar, kurguda mevcut.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Yaşamla ölüm arasında bir kütüphane var," dedi. "Bu kütüphanedeki raflar sonsuza kadar gider. Her kitap yaşamış olabileceğin başka bir hayatı yaşama şansı sunar sana. Farklı seçimler yapmış olsan, şu an nasıl bir hayatın olacağını görürsün... Pişmanlıklarını telafi etme şansın olsaydı, bazı konularda farklı davranır mıydın?"</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hayatla kütüphane analojisi beraberinde bir gündelik yaşam anlatısı</h2>Gece Yarısı Kütüphanesi’nin hikâyelerin dönüştürücü gücüne ele aldığını ifade etmek, ilk sayfadan itibaren mümkün oluyor. Baş kahraman Nora Seed ve anılarıyla tanıştıkça da bu durumun önemini görmeye devam ediyoruz. Matt Haig, bunu kısa tuttuğu bölüm araları ve çok da sık olmayan zaman atlamalarıyla nispeten daha az uygulanan bir hikâye anlatıcılığıyla kelimeleştiriyor.Kütüphane analojisini hayatla bir tutmak kitap boyu mümkün—bütün olasılıkları mümkün kılan bir yer burası. Sonsuz olasılığın ortasındayız ve karmaşıklık, kaotiklik, hayatla yaşam arasında depresif bir limbo var bu gerçeklikte. Yalnız Haig, burada araya giriyor ve gündelik yaşam anlatısıyla tetiklemeden uzak bir hayat anlatısı gerçekleştiriyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Olmak istediğim her şey olmam, yaşamak istediğim bütün hayatları yaşamam mümkün değil. İstediğim bütün yetenekleri geliştirmem mümkün değil. İstememin nedeni ne peki? Hayatımda, olası bütün zihinsel ve fiziksel deneyimlerin her bir rengini, tonunu ve her çeşidini yaşamak istiyorum.</blockquote>— Sylvia Plath<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Depresyonun ürpertici gerçekliği ve binbir olasılık</h2>Gece Yarısı Kütüphanesi, hüzünlü veya talihsiz anların koleksiyonu olarak açılıyor. Haig’in anlatısı, okuyucuyu depresif anlarla boğmak yerine hikâyeye bağlı tuttukça mizahın gücünü kullanarak meraklanmaya devam ettiriyor. "Başarılı hayat" anlatısı yerine tercih edilen küçük şehirde yaşamın öyküsü; "sıradan hayat"ta kalmakla gelen bir işten kovulmak; hayatına eşlik eden kedinin kaybı; ailenin yokluğu ve kalanın seninle konuşmaması üzerine depresif bir limbo burası. Evet, oldukça ürpertici duruyor olabilir."Kendi hayallerinin peşinden gitmelisin!" retoriğini kitap tatlı bir dille eleştirirken aslında hayalimizi bulmanın, hayali hayata dönüştürmenin zorluğuna parmak basıyor. Kimi zaman en yakınımızdaki kişilerin hayallerini kendi hayalimiz olabileceğini hatırlatıyor. Kitap boyunca en yakın ilişkileri sorgulatırken, aslında hayallerimizin ve benliğimizin bir soğan gibi iç içe geçtiğini fark ettiriyor. Hangisi benim hayalimdi, hangisi bir başkasının gerçekliğiydi sorularına yeni bir gözlükle bakmamızı sağlıyor.Peki ya hayalimiz olsun olmasın sonsuz olasılıkları Nora Seed ve anılarıyla keşfedebiliyor olsaydık? O zaman okumaya devam etmeyi tercih eder miydik yoksa hayatın sıra dışılığı anlatısı da mı ilgimizi çekmezdi? İşte Gece Yarısı Kütüphanesi, burada literal anlamıyla karşımıza çıkıyor: Burası hayatın kendisine dair kitaplarla dolu bir kütüphane. O hâlde soru şuna evriliyor: Tek bir kitaptan hepsini ziyaret etmek ister miydiniz?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ve sonra şöyle düşündüm...</h2>Özgürlüğün, seçimlerimizin ötesinde kendimizi tanımakla ilgili olduğunu, eskinin tahakkümü ve pişmanlığı altında kimsenin kalmak zorunluluğu &nbsp;olmadığını yeniden hatırladım. Sonsuz seçimler içerisinde bugünü ve bu gerçekliği seçmeyle kurulan ilişkinin hiç tahmin etmediğim kişilerin etkisi altında kalmış olabileceğimi yeni bir gözle fark ettim.&nbsp;Hayallerin peşinden gitme dürtüsünde kimin hayali, hangi zaman ve kiminle gittiğinizi hatırlamak çok kıymetli. Kitapta da olduğu gibi tek doğrunun olmadığını, bazen basit bir hayatın kompleks bir hayattan daha rahatlatıcı olabileceğini ve bunların hepsinin birer tercih olduğunu yeniden her gün hatırlamaya ihtiyacımız var. Farkındalığın farklı katmanlarda gerçekleştiğini ve çevremizle olan ilişkimize yeniden bakmanın rahatlatıcı bir nefes olduğu kitaptan bende kalanlardan yalnızca biriydi.&nbsp;Gitmeden, son bir soru: Mümkünatların genişliğini en son ne zaman düşündünüz?

Aposto Kitap

Edebiyatın gücü ve depresyonla tetiklenen bir limbo üzerine.

Gece Yarısı Kütüphanesi’nde yaşamla ölüm arasında

<a fr-original-style="" href="https://www.goodreads.com/book/show/40495957-heartstopper" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kalp Çarpıntısı</a> serisinin ilk kitabında Nick ve Charlie tanışıp dost oluyorlar. "Ve sonra aşk başlar," diye ekliyor, açıklama metni. Genç yetişkin çizgi romanı, kuir bir ilişkiyi konu alıyor. Ben Alice Oseman'ın kaleme aldığı seriyle <a fr-original-style="" href="https://iletisim.com.tr/kitap/annemin-kaburgasi/9950" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Annemin Kaburgası</a>'nın yazarı <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/burcin_ttk" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Burçin Tetik</a>'in tweeti üzerine tanışıyorum: "LGBTİ+ gençlerin ve çocukların okudukları bir kitapta kendilerini görme şansını, cishetero çocukların kendilerini ve dünyayı anlama şansını, çok basit gibi görünen ama aslında her çocuk ve gencin sahip olduğu tahayyül hakkını çalıyorsunuz. Hayatlarını, hayatlarımızı çalıyorsunuz."&nbsp;Meğerse seri, "müstehcenlik" iddiasıyla açılan soruşturma üzerine toplatılmaya başlanmış. İnternet satışları da durmuş.Çocuk ve Genç Yetişkin Edebiyatı, sevgili annem sayesinde, okuma-yazma öğrenmeden önceden beri hayatımın önemli bir yerini kapsıyor. Edebiyatın gücünü herhangi bir akademik çalışmaya danışmadan yalnızca kendi hayatımdan örnek vererek görebiliyorum — şimdilerde yaptığım mesleğim editörlük, bana 11 yaşında hayran kurgu yazarken edindiğim kaslarımdan kalma. <a fr-original-style="" href="https://www.goodreads.com/book/show/13490314-eker-portakal?ac=1&from_search=true&qid=lZymSLUfeQ&rank=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Şeker Portakalı</a>'nın Zeze'si özel alandaki otoriteleri sorgulamasa, <a fr-original-style="" href="https://www.goodreads.com/book/show/438024.Let_s_Pretend_This_Never_Happened?ac=1&from_search=true&qid=b7ydpAfr49&rank=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sevgili Salak Günlük</a>'teki Jamie Kelly'nin sarkastik yorumları olmasa ve ben bu karakterlerle okuma deneyimim esnasında tanışmasam, büyürken kendimle ne kadar rahat hissederdim bilmiyorum. Zaten Desdemona da Othello'nun hikâyelerini dinleyerek savaşçıya âşık olmadı mı? Austen'ın sevgili Catherine Morland'ının hayatını kurtaran onu kurgunun gücünden uzaklaştıran güçlü kalem değil mi? Madam Bovary'nin sonunun edebiyatın gücünden kaynaklanmadığını kim iddia edebilir?Temsil oldukça kıymetli: Yine ilkokul yıllarımda The Sims 2'yi oynarken kuir bir çifti "evli" olarak aynı eve koyduğumda nüfuz eden rahatlama hissini unutamıyorum. Zira seçerken oyunun izin vermeyeceğini düşünmüş, elimi korkak alıştırmıştım. Normalleştirme süreçlerimiz tam olarak bu anıdaki şaşkınlığın yerini rahatlığın almasıyla ilerlemiyor mu? 1996 doğumlu, 20'lerinde biri olarak çocukluğumu ve günümüzdeki temsil gücünü karşılaştırdığımda fark ettiğim inanılmaz değişim, bana umut veriyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çocuk ve Genç Yetişkin Edebiyatı neden önemli?</h2>Filipović'in çalışması, çocuk kitaplarının cinsiyet, ırk ve sınıfla ilgili en erken ve en uzun süreli algılarından bazılarını sağlayarak sosyal öğrenme ve kimlik gelişimi sürecinde önemli bir role sahip olduğunu özetliyor. Masha Rudman'a göre kitaplar, okuyucularının zihninde önemli etkiler yaratıyor: "Düşünce ve davranışlar için uygun temeller oluştururken bize yardım edebilir veya engel olabilirler."&nbsp;Dolayısıyla&nbsp;hangi kitaplarla karşılaştığımız, özellikle çocukken çok daha elzem.&nbsp;Santora da benzer bir şekilde aynalar ve penceler teorisini literatürle tanıştırarak nefretin olmadığı bir dünyayı hayal etmemize yardımcı oluyor. Bu teoriye göre kitaplar "ayna" görevi gördüklerinde çocukların, yaşam tarzlarının, ailelerinin, ev/okul ve toplumun yansımalarını içeriyorlar. "Pencere"lerse çocukların yaşadığı dünyanın çeşitliliğine bir göz atma hakkı sağlıyor. Böylece bireyler, tanımadıkları insanlara, yerlere ve yaşam tarzlarına karşı rahatlık ve saygı geliştirebiliyorlar. O hâlde sağlıklı bir toplumun reçetesi, temsilin artmasında yatıyor olabilir — dolayısıyla kitap toplatmak buna uygun düşen bir eylem değil gibi.Distopik gerçekliğimizin içinde olaylar süregelirken ben de Mîna Urgan'dan <a fr-original-style="" href="https://www.goodreads.com/book/show/2006419.Bir_Dinozorun_An_lar_?" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bir Dinozorun Anıları</a>'nı okuyordum: "Ailesi ve çevresi tarafından az çok korunan bir çocuk, on altı on yedi yaşına varıp […] toplumun, insanların, cinselliğin gerçekleriyle ansızın karşı karşıya gelince, nasıl mutlu olabilir ki?"&nbsp;Urgan'ın sorusundaki "ansızın" kelimesinin hem Tetik'ten gelen tahayyül hakkı talebiyle hem de aynalar ve pencereler teorisiyle benzer yerlerden geldiğini düşünüyorum. Etrafımız temsillerle çevrilmeden nasıl mutlu olabiliriz? İçinde yaşadığımız toplumun özneleriyle geç tanışmak hepimize zarar vermeyecek mi? Ansızın tanışmaları görünür olmakla önleyebiliriz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Birkaç kitap önerisi</h2>"Tahayyül hakkı" diyerek bana ilham olan Burçin Tetik'e hoşuna giden LGBTİ+ temsil örneği sorduğumda trans deneyimini konusu edinen <a fr-original-style="" href="https://www.npr.org/2020/05/17/857118566/finding-love-and-feeling-worthy-of-it-in-felix-ever-after" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Felix Ever After</a>&nbsp;geliyor aklına. Akademide Sanat Tarihi ve Toplumsal Cinsiyet çalışan&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/derysayin/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Derya Sayın</a>, yazının konusunu bilmeden soruma biseksüel temsili nedeniyle Kalp Çarpıntısı&nbsp;serisini bir kez daha öneriyor — akabinde <a fr-original-style="" href="https://www.goodreads.com/book/show/26156987-if-i-was-your-girl" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">If I Was Your Girl</a>'ü methediyor. Ben listemize <a fr-original-style="" href="https://www.goodreads.com/book/show/12000020-aristotle-and-dante-discover-the-secrets-of-the-universe" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aristo ve Dante Evrenin Sırlarını Keşfediyor</a>'u ekleyeceğim.Demem o ki, benim tercihim Nick ve Charlie'nin aşkından yana olmaktan — okumaktan, temsilinin bilincime hükmetmesinden ve öznelerle sarılmaktan.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Kaynaklar:Filipović, Katarina. "Gender Representation in Children’s Books: Case of an Early Childhood Setting." Journal of Research in Childhood Education, 2018, pp. 310–325.Lesnik-Oberstein, Karín. "Issues in Children's Literature Criticism." Children's Literature: Criticism and the Fictional Child, OUP Oxford, 1994, pp. 1–34.Santora, Linda A. Assessing Children's Book Collections Using an Anti-Bias Lens.&nbsp;2013.</blockquote>🎙 Editörün notu: Susma Platformu ve Kaos GL'nin ortak düzenlediği "LGBTİ+'ların İfade Özgürlüğü ve Sansür" konferansı 29 Mayıs'ta <a fr-original-style="" href="https://susma24.com/lgbtilarin-ifade-ozgurlugu-ve-sansur-konferansi-gerceklesti-lgbti-hareketinin-ilmek-ilmek-ordugu-toplumsal-donusum-esitligi-kazanmamizi-saglayacak/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleşmişti</a>.

Othello ile ilgili hikayeler