Tek ayak üstünde durarak flüt çalmasıyla eşsiz bir görsel imza yakalamış progresif, folk rock efsanesi Jethro Tull’ın solisti Ian Anderson, küresel iklim krizi ve buna bağlı gelişen sorunlara uzun zamandır eğiliyor. Artan nüfus ve doğayı ikinci plana atan dünya liderleri hakkında her fırsatta fikir belirten Anderson’un müziği de farklı dönemlere özgü sosyo-kültürel ve politik vizyonunu ortaya koymayı bildi. Folk ve blues’a progresif rock perspektifinden bakan 57 yıllık grup, kariyeri boyunca 60 milyondan fazla albüm sattı. Aqualung (1971) ve hemen sonraki yıl çıkan Thick As A Brick ile rock tarihinin eşsiz örneklerine imza attılar.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Grup, 23 Kasım Cumartesi akşamı Volkswagen Arena’da verecekleri konserle bir kez daha İstanbul’da sahne alacak.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2024/10/1/1731333439497.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.45" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">16 yıl önce, bir konser, bir röportaj</h2>16 yıl önceye gidelim. 23 yaşında, müzisyenlerin peşinden koştuğum muhabirlikteki en aktif günlerimi yaşıyorum. Hürriyet’in hafta sonu eklerinde fırça yemeden güne başlamadığım ilk 2 yıl geçmiş bile. İyi işler yaptığımın farkındayım ama başlıklarım yeterince güçlü değil."Çok sıkı bir başlığa ihtiyacım var. Sağlam bir haber lazım" diye düşünürken, karşıma Jethro Tull'ın solisti Ian Anderson çıkıyor. 26 Nisan 2008’de Hürriyet Gazetesi’nin Cumartesi ekinde “Üç çocuk yapın demek çılgınlıktır” başlığı ile yayımlanan haber de o telefon görüşmesiyle ortaya çıkıyor.O röportaj öncesinde dünyanın geleceği ve sürdürülebilir yaşama takıntılı olduğunu bilsem de bu konuda bu kadar konuşacağını tahmin etmiyordum. Muhabbet derinleşse de ben dinlerken heyecanımı yitirmeye başlamıştım. Ramazan programı seslendirmelerini andıran davudi bir ses tonuyla tane tane anlatmaya devam ediyordu Anderson. Bense konudan kopmaya başladığımı, kendimi bir İskoç’un İngilizce telaffuzunu telefonda bu kadar net anlıyor olmama şaşırdığımı düşünürken bulduğumda anladım.Dünya nüfusunun haddinden fazla şiştiğinden bahsetmeye başladı ki bir anda uyanıp kendime geldim; hemen sordum:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Şu sıralar gündemimizde Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın seçim öncesi konuşmalarında seçmenine en az üç çocuk yapmalarını öğütlemesi var."</blockquote>Bütün haberin gidişatını değiştirdiği gibi başlığı da şu cümleleriyle atmıştı Anderson:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bu demeci çok garipsedim. Dünyanın en büyük problemi nüfusken böyle bir demeç vermek çılgınlıktır. Böyle fikirleri besleyen liderlerin gerçekçi olduklarına inanmıyorum. Sonu felakete doğru giden böyle kritik bir konuda nasıl bu kadar rahat olunabilir anlamıyorum."</blockquote>Başlık çıkmıştı, mutluydum. Deştim durdum konuyu, hatta “O adamdan kurtulmanız lazım” da demişti fakat habere o girmedi sanırım. En azından bugün Hürriyet internet arşivindeki haberde bu cümle yok, basılı gazete haberinde var mıydı, ne yazık ki anımsayamıyorum.Aradan geçti 16 yıl. Jethro Tull tekrar geliyor İstanbul’a. “16 yıldır cumhurbaşkanının değişmediğini üzülecek” diye düşünüp tekrar bir röportaj talebi geçtim kendisine. Kabul etti ve önceki röportajımızı da hatırladı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">'Hükümetler kadınları birer çocuk makinesi gibi görmemeli'</h2>Formundan hiçbir şey kaybetmemiş ki upuzun bir cevapla başladı röportaja:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Gezegenimizin birçok yerinde hassas noktalar var ve kaçınılmaz olarak iklim krizi ile yüzleşiyoruz. Daha önce hiç görmediğimiz bir ölçekte göçle de karşı karşıyayız. Bu konuda hoşgörü, kabul ve ulusal sınırların korunması arasında bir denge bulmamız gerekiyor. Çoğu insan herkesin kontrolsüzce ülkesine girmesini istemiyor, çünkü milyonlarca yeni insanın sağlık hizmetlerinden, okullardan, hastanelerden ve devletin sağladığı yardımlardan faydalanma talebiyle başa çıkmak imkansız. Dünyanın en çok ihtiyaç duyduğu şey nüfusun azaltılması. İklim krizi ve gelecekteki pandemilerin daha da kötüleşmesi de dahil olmak üzere birçok sorunun temelinde insan sayısı yatıyor. Senin ve benim ülkemin liderleri, nüfusu artırarak ekonomiyi canlandırmak için daha fazla insan isteseler de bu kısa vadeli bir çözüm ve gelecekte durumu daha da kötüleştirecek. Bir şekilde daha küçük bir küresel nüfusla yaşarken üretken olmayı öğrenmeliyiz. Beğensek de beğenmesek de dünya nüfusu azalacak. Bu, pandemiler ya da nükleer savaş gibi sert yollarla ya da yaşam tarzımızı uyarlayarak gerçekleşecek.Kadınların daha fazla çocuk doğurmasını beklemek çözüm değil. Medeni dünyada doğurganlık oranları giderek düşüyor. Kadınlar genelde bir ya da iki çocukla yetinmekten memnunlar ve bu onların seçimi. Hükümetler kadınları birer çocuk makinesi gibi görmemeli.&nbsp;Bakın Netanyahu’ya, adam iktidarda kalmak için her şeyi yapar. Donald Trump için de aynı şey geçerli. Bu insanlar ülkelerinin refahından çok kendi refahlarıyla ilgileniyorlar. Ama Netanyahu’nun geleceği pek parlak görünmüyor. 100 yıl sonra onun Wikipedia sayfasını okumak isterdim. İşte bu tür bireylerin siyasi hesaplarla hareket etmeleri, durumu çok daha kötü hâle getiriyor. Eleştirel olmalı ve sesimizi yükseltmeliyiz ancak bunu yaparken ırkçılığa kaymamalıyız. Bu süreçten korkmadan, medyada kötülenmeden konuşabilmeliyiz. Sakın ha Hamas'ı desteklediğimi düşünmeyin, kesinlikle desteklemiyorum. Hamas’ın yıllardır gerçekleştirdiği eylemler korkunçtu. Ama Filistin halkının da 1948'den bu yana çok kötü muamele gördüğüne inanıyorum."</blockquote>Ardından elbette o zamanın Başbakan’ı bugünün Cumhurbaşkan’ı Recep Tayyip Erdoğan’ın o günlerden beri dilinden düşürmediği meşhur "üç çocuk" demecini hatırlatıyorum. Fikrinin değişmediğinden adım gibi emin olduğum Anderson şu nispeten kısa cevabı veriyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"O zaman da aynı görüşteydim. Nüfus kontrolü hayati önem taşıyor. Zaten aşırı nüfusla mücadele eden bir dünyada, insanları daha fazla çocuk yapmaya teşvik etmek mantıksız. Hükümetler, sürdürülebilir politikalara odaklanmalı."</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">'Motivasyon kaynağım para değil'</h2>16 yıl önceki röportajımızı tekrar okuduğumda, gözüm Anderson’un eskisi kadar enerjik olmadığından bahsetmesine takılıyor. Bunca yıl devam etmesinin asıl sebebi ne olmuştu peki? Para mıydı motivasyonu yoksa rock’n roll gençleştiriyor muydu? Ian Anderson’un soruma biraz alaycı bir taraftan yaklaştığını hissediyorum elbette.<img src="https://images.aposto.com/2024/10/1/1731333510437.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.52" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Eski basçımız Jeffrey Hammond, 1971-1976 yılları arası gruptaydı ve epey para kazandı. Çalışmaya gerek kalmayacak kadar parası olduğunu anladığında gruptan ayrıldı. Şu anda güzel bir evde yaşıyor ve yaptığı yatırımlarla gayet iyi durumda. Benimse 70'lerin sonlarından beri çalışmam gerekmiyor. Para asıl motivasyon kaynağım değil. Asıl motivasyon, tutku duyduğun bir şeyi yapmandır.Her yıl, kazancını hayır kurumlarına bağışladığım konserler veriyorum. Müzikte insanı yönlendiren şey para olmamalı. 50 yıldır başkalarının albümlerinde konuk olarak çaldığımda para istemem, bunu onların müziğini sevdiğim için ya da farklı türde müziklerde çalma zorluğunu yaşamak için yaparım. Bunun nedeni ise David Bowie. 1974’te, Steel Eyes Span adında bir İngiliz folk rock grubunun albümünü yapıyordum ve istekleri üzerine David'i saksafon çalması için çağırdım. Geldi, çaldı ve bir fatura göndermedi. Hiç para talebi olmadı. &nbsp;90'ların ortasında, hayatımda ikinci kez Bowie ile karşılaşınca ‘David, 1974'te o albümde çaldığın ve para istemediğin için sana teşekkür etmek istedim. O zamandan beri birçok albümde çaldım ve hep senin yolunu takip ettim, hep ücretsiz yaptım’ dedim. O da şaka yollu, ‘Nasıl oldu da para istemedim? Sana yarın faturayı yollarım’ dedi. Ama tabii ki sadece biraz eğleniyordu."</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">'İskandinav mitolojisine olan ilgim daha çok felsefi'</h2>Anderson’un Barok, Ortaçağ ve Asya folk müziğine olan ilgisi bestelerinde kolayca fark edilir. Kuzey Avrupa mitolojisinde odaklanan son albümü RökFlöte’ü konuşuyoruz biraz da.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"RökFlöte’de önceliğim, üzerinde daha fazla ayrıntı bulabileceğim kayıtlı tarihe sahip kaynaklardan yola çıkmaktı. Güvenilir bir şekilde geri gidebildiğim en eski dönem, İskandinav paganizminin kökenleriydi. Yol boyunca bu inançlar değişti, ancak tanrıların çoğunın işlevleri ya aynı kaldı ya da oldukça benzerdi. Bu da bana tarihsel açıdan ilginç bir bakış açısı sundu. Tabii bu sadece felsefi bir ilgi.Günümüzde İskandinav tanrılarına ve paganizme olan inançlar, özellikle bazı İskandinav heavy metal grupları tarafından milliyetçi ve tehlikeli bir şekilde kutsanıyor. Bu ekibin bir parçası olduğum düşünülmesin, çünkü dinleri milliyetçi bir şekilde toplumu şekillendirmek için kullanan insanlara karşıyım. Bir şeye ilgi duymak, onu desteklediğin anlamına gelmez. Tarihten ders çıkarmamız gerekiyor; ne olduğunu, neden olduğunu ve bir daha olmaması için nasıl önlem almamız gerektiğini öğrenmemiz gerekiyor."</blockquote>

Duende

Progressif rock'ta özgün bakış açısıyla fark yaratan grupların başını çeken Jethro Tull'ın solisti ve sanatsal beyni Ian Anderson'la, biri 16 yıl önce, biri de 23 Kasım'daki Volkswagen Arena konseri öncesinde bugün yapılmış iki röportaj. 16 yılda değişenler ve hiç değişmeden duranlar.

16 yıl sonra, aynı nakarat: Jethro Tull ve Ian Anderson

Albüm: Sun Ra Arkestra,&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/5gNQ2KLIe8Tjndvo2gs6Sf?si=twwtFLgHSjyllVyY5WBQuw" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Living Sky</a>Süre: 59 dakikaPlak şirketi: Omni SoundYayın tarihi: 7 EkimKartonet: Avangard ve spiritüel cazın efsanevi ismi Sun Ra’nın vefatından sonra alto saksafoncu Marshall Allen tarafından yönetilmeye devam edilen Sun Ra Arkestra, 2020 yılında yayımladıkları Swirling&nbsp;albümünü takiben üçüncü albümleri Living Sky’la geri döndü.&nbsp;Arkestra’nın, Ahmet Uluğ tarafından kurulan İstanbul ve New York merkezli plak şirketi Omni Sound’la ilk işbirliği olan albüm; alto ve tenor saksafonlar, keman, çello, flüt ve daha birçok enstrümanın bir araya geldiği 20 parçalık bir orkestrayla geçtiğimiz haziran ayında Philadelphia’da, David Darlington prodüktörlüğünde kaydedildi.&nbsp;Living Sky’ın kapak tasarımında kendisi de bir müzisyen olan Damon Locks imzası var.Sun Ra Arkestra’nın sesle astral seyahatler olarak tanımlayabileceğimiz müzikal geleneğine; klasik piyanist Chopin yorumlarını, avandgard cazın eklektik akışkanlığını, spiritüel cazın dingin deneyimselliğini ve big band janrının üflemeli enstrümanlarla bangırdayan temposunu getiren Living Sky, Sun Ra ve “arkestrasının” evrenlerarası keşiflerinde yeni bir durak olarak ortaya çıktı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/9/4/1666302152356.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sun Ra Arkestra, Living SkyNeden dinleyelim? Caz müziğinin psikedelik ve ruhani uzamlarını keşfeden, çalışmalarıyla yalnızca bir ses değil, aynı zamanda da bir seyahat imkânı yaratan Sun Ra, Marshal Allen tarafından devralınan Arkestra’sının da müzikal evreninin merkezinde yer aldı. Caza getirdiği yeni eklektik yaklaşımlarla “füzyon” müziğinin çoklu boyutlarını keşfeden Sun Ra ses geleneği; görülmeyeni, uzayı, ötesini ve tanrıyı aradığı yolculuğunda yeni bir tematik örüntü de geliştirmişti.&nbsp;Bu sessel ve tematik karışımın özgün yaratımları; Sun Ra Arkestra’nın bir araya getirdiği orkestranın çok sesli parçalarında, 7 şarkılık albümün ilk şarkısından son şarkısına kadar esneyen janr izgesinde, gökyüzüne ve yıldızlara bakan şarkı sözlerinde ve bir galaksiyi andıran albüm kapağında yansımalarını buldu.&nbsp;Albümün ilk şarkısı ve Chopin’in Opus 28/No.7 La Majör prelüt eserinin bir yorumu olan Chopin, barok aranjmanlarla pastoral bir ses manzarası yarattı. Yaylıların arka planda organik bir doku oluşturduğu, aralıklı piyano doğaçlamaları ve zil perküsyonlarıyla Marshall Allen’ın alto saksafonunu renklendiren şarkı akışı, klasikle cazın buluştuğu iddiasız ancak dingin bir açılışı mümkün kıldı. Diğer taraftan, Bir Güney Doğu Asya enstrümanı olan ve Punjabi, Rajasthani, Boro gibi folk müzik geleneklerinde kullanılan saranginin sürücü koltuğunda oturduğu Day of the Living Sky, albümün türler arası en hibrit şarkısı olarak öne çıktı. Minimalist vurmalılar, masalsı flütler, yaylılar, tenor ve alto saksafondan oluşan orkestral aranjmanıyla statik denilebilecek bir akışa sahip olan şarkı, içsel ve meditatif &nbsp;bir tefekkürün sükûnetiyle uhrevi bir seyahat durağı. &nbsp;Albümün tam ortasına düşen&nbsp;Marshall’s Grove, Arkestra’nın direktörü Marshall Allen’ın alto saksafon virtüözlüğünü sergilediği, üflemelilerin ve perküsyonun karşılıklı doğaçlamarıyla cazın orijinal ve salt formuna en yakın sessel direktliğin yakalandığı şarkı oldu.&nbsp;Marshall’s Grove, klasik ve yerli Doğu Asya müziğiyle caz arasında geçişkenlikler yaratan albüm girişinden sonra, Arkestra’nın bir nevi öze dönüşünü temsil etti. Bu öze dönüş,&nbsp;Firefly&nbsp;şarkısında çınlayan ve cazın ilk orkestral üretimleriyle özdeş kabul edilen&nbsp;big band&nbsp;esintileriyle zirveye ulaşırken, Marshall Allen ve arkadaşları Sun Ra’nın müzikal mirasından ilhamla kıtalar ve galaksiler arası yeni bir yolculuğun haritasını çıkardı.Omni Sound’un kurucusu Ahmet Uluğ’la yaptığımız, Sun Ra ve ötesine de uzanan söyleşiye <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/ahmet-ulugdan-omniye-uzanan-yol" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şuradan</a> ulaşabilirsin.Benzer işler:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Floating Points, Pharoah Sanders &amp; The London Symphony Orchestra, <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/4pDYkOvRt8GA6PxpVaHnLC?si=m091FKIbRrys6BS0lOv_9A" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Promises</a></li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Matana Roberts, <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/0kNc7P4kmG5ZQbCvI44R9B?si=Xk5BEMEJQRigP3_38ULdVg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Coin Coin Chapter One: Gens de Couleur Libres</a><a href="https://open.spotify.com/album/0kNc7P4kmG5ZQbCvI44R9B?si=Xk5BEMEJQRigP3_38ULdVg" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://open.spotify.com/album/0kNc7P4kmG5ZQbCvI44R9B?si=Xk5BEMEJQRigP3_38ULdVg" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a></li></ul>

Living Sky albümü, Sun Ra Arkestra’nın müzikal mirasına barok aranjmanlarla big band arasında dalgalanan seslerle ruhani ve avangard yeni uzamlar ekledi.

Caz evreninin yeni boyutlarında

<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Berlin’de yaşıyordum, komşularımın hepsi Türk’tü. Yakın komşuların çocuklarıyla ilişki kurdum. Onlar da “Bu Alman ne yapıyor?” diye merak ettiler. Onlara blok flüt çaldım, sonra da birer flüt hediye ettim. Karşılığında onlar da bana iki kaset hediye etti. Kasetlerin biri Ajda Pekkan ve diğeri Küçük Emrah’ındı. O zamanlar Emrah küçüktü. Her şey böyle başladı.Biliyorsunuz 1983-84 yılında Alman hükümeti Türkiye’ye dönen ailelere 10 bin Mark veriyordu. Komşularım da bu destekten yararlanarak gitti. Taşınmalarına yardım ederken, beni Türkiye’ye davet ettiler.Ben Alman gibi düşündüğüm için bunu lafzi almadım, ayıp olmasın diye davete icabet ettim. Böylece ilk defa Türkiye’ye geldim. Önce babamla birlikte Leningrad’a gittim, oradan Türkiye’ye geçtim, epey uzun bir yolculuktu. Tiflis’ten geçip Kars’a gelmemle şok oldum. Sonra güneye devam ettim, Marmaris’e gelince de şok oldum. Kars ile Marmaris aynı ülkede mi? Bir müzik kursuna katıldım. Orada Hafız Burhan gibi eski sanat müziği taş plak kayıtları dinledik. Sonra komşularımdan aldığım kasetlere baktım kasette de sanat müziği yazıyor.Hafız Burhan ile Ajda Pekkan aynı olur mu? Hayat boyu araştırsam da hiçbir şeyi tam anlamayacağım ama bunun verdiği keyifle de devam ediyorum.</blockquote>

istanbulberlin Hattı

Almanya’daki Türkiye’den müzik araştırmalarının başında, özellikle 1990’lara kadarki dönemle ilgili “Hayali Türkiye’nin Müziği” kitabı geliyor. Sekiz yıl süren kapsamlı bir alan çalışması sonucu ortaya çıkmış bu kitap yazılışının üzerinden geçen yirmi yıla rağmen hâlâ en önemli kaynaklardan biri. Kitabın yazarı, uzun yıllardır İstanbul’da yaşayan Alman Müzikolog Martin Greve‘nin hikâyesini kısaca paylaşmaktan mutluyuz.

Martin Greve ile Kısaca

<h3>Hayatımızın ilk anından son günlerimize kadar en çok iletişim kurduğumuz sanat formu müzik. Hepimizin bir favori şarkısı var, hepimiz bazı şarkıları ilk duyduğumuz anı tüm netliğiyle hatırlıyoruz, hepimiz kendi kendimize bir şeyler mırıldanıyoruz. Peki neden? Müzik neden insan yaşamının bu kadar ayrılmaz bir parçası? Neden bazı sesler hüzünlüyken bazıları mutlu geliyor? Dünyanın ayrı yerlerinde, birbirinden bağımsız kültürler müzikle nasıl birbirine çok benzeyen ilişkiler kuruyor? “Müziğin Etkisinde” serisinde insanlığın en büyük ortak paydalarından olan müziği daha önce düşünmediğimiz biçimlerde düşünüyoruz.&nbsp;</h3>Röportajlarda müzisyenlere içinde müzik olan ilk anılarını soruyorum bazen. Bu soru onları aile arabasında çalan şarkılara, evde mırıldanılan melodilere, oyunları içinde uydurdukları müziklere götürüyor. Varoluşçu psikolog Rollo May, Yaratma Cesareti eserinde, yaratıcılığın koşullarından biri olarak gördüğü “kavrayış” ortaya çıktığında çevremizdeki renklerin keskinleştiğini, sanki dünyanın yarı saydam olduğunu söyler. Bu hissi çoğumuz, hayatımızda iz bırakan şarkıları ilk dinleyişimizde yaşamışızdır. Müziğin de May’in bahsettiği kavrayış gibi yaşama deneyimini yoğunlaştırma gücü var.&nbsp;Müziğe dair ilk anılarımız: Keele Üniversitesi’nden Alexandra Lamont, yaptığı deneylerde anne karnında belirli bir müzik eseri dinletilen bebeklerin, doğumdan bir yıl sonra aynı eser dinletildiğinde onu tanıdıklarını tespit etmiş. Bu, çocukluğun ilk yıllarına dair bir hafızamız olamayacağı fikriyle çelişiyor ve müziğin, dil ya da farkındalık oluşmamışken bile hafızamızda yer edebildiğini kanıtlıyor. Ağır hafıza kaybı yaşayan Alzheimer hastaları ise çoğunlukla ergenliklerinde dinledikleri şarkıları hatırlayabiliyor. Hayata dair ilk ve son anılarımızda kendine böyle büyük yer bulan müzik, insanlar için neden bu kadar önemli?&nbsp;Mağara akustiğinde: Arkeolojik kayıtlar bize müziğin dünyanın her yerinde, her dönemde insan yaşamının bir parçası olduğunu gösteriyor. Atalarımız yaklaşık 50 bin yıl önce, henüz tarım yapmaya başlamamışken avladıkları hayvanların kemiklerinden flüt yapıyordu. Onlar da bizim gibi çok sessiz ortamlarda tedirgin olup ıslık çalıyor, çocuklarına melodiler mırıldanıyorlardı. İnanması güç olabilir ama kulaklarına hoş gelen armoniler, bugünkülerden çok farklı değildi.Reverb ve echo: Müzisyen Jarvis Cocker, Yeraltının Sesi başlıklı makalesinde modern müziğin mağaralardaki kökleri üzerine düşünüyor. Mağara resimlerinin yankının çok olduğu noktalarda yoğunlaşması, Neanderthal akrabalarımızın müzik yaptıkları yerleri tıpkı bugünkü sahneler gibi görsellerle süslemesinden mi kaynaklanıyordu? Acaba bugün rock müzikte kullanılan en popüler efektlerin reverb ve echo olması, mağaralara dayanan geçmişimizle bağlantılı mı? İlk insanlarla benzer seslerden hoşlanmamız, belirli müzikal bağlantılara biyolojik olarak yatkınlığımız olduğunu mu gösteriyor?Bu duygular nereden geliyor? Muhtemelen varoluşumuzun başından beri müzik yapıyoruz ve bunu belirli ölçeklere göre yapıyoruz. Duke Üniversitesi’nden Dale Purves, müziğe dair biyolojik temelimizin müzik ve konuşma arasındaki benzerlik olduğunu ileri sürüyor. İngilizce ve farklı dillerde 600 konuşma örneğini sessiz harflerden temizleyen, sadece ses tellerimizle çıkardığımız sesleri bırakan Purves ve ekibi, bu sesleri notaya aktardığında en yüksek ve öne çıkan seslerin bugün batı müziğinde kullanılan 12 notaya denk düştüğünü görüyor.Mutlu ve melankolik: Konuştuğumuz kişinin ses tonundan duygularını anlayabiliyoruz. Mutsuz olduğumuzda kullandığımız ton ve melodilerle heyecanlı olduğumuzda kullandıklarımız birbirinden farklı. Müzikte de bazı sesleri ve melodileri melankolik, bazılarını ise mutlu olarak algılamamızın sebeplerinden biri bu olabilir. Majör gamların neşeli, minör gamların hüzünlü olduğu düşüncesi ise farklı kültürlerin müzik gelenekleri tarafından sarsılıyor. (Yine de müzikolog Deryck Cooke, Slav ve İspanyol müziğinde minör gamların neşeli müzikler için kullanıldığı hatırlatıldığında, bu toplumların hayatları çok zor olduğu için mutluluğun ne olduğunu bilmediklerini iddia ediyor.)Ayna nöronlar: Müzik dinlerken ateşlenen ayna nöronlarımız sayesinde, dinlediğimiz piyanistin piyano çalarken kullandığı kaslarla ilişkili nöronlar beynimizde ışıl ışıl yanıyor. Müziğin binbir çeşit duygu hissettirmesinde, şarkıların anlatılarıyla birleştirdiğimiz kişisel deneyimlerimizin yanında ayna nöronların da etkisinin olması mümkün.&nbsp;İster doğa seslerinin taklidinden doğmuş olsun ister savaşçıları transa sokma ihtiyacından; müzik, tarih öncesinden beri insanı insan yapan şeylerden biri. Doğumumuzdan ölümümüze kadar her önemli anımızda; ninnilerde, oyunlarda, düğünlerde, cenazelerde bizimle. Müzisyen David Byrne’ün dediği gibi sosyal bir tutkal. İyi ki müzik var.&nbsp;Kaynaklar Byrne, David, How Music Works, Canongate, 2012 Levitin, Daniel J., Müziğin Etkisindeki Beyin, Pegasus Yayınları, 2015 Cocker, Jarvis, <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTlmMTkwYzc3Y2IwMDAwN2M0M2JhZiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYzNGUyNDFlZWQ1ODgwMDA2MWM0YWIwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRndlcHJlc2VudC53ZXRyYW5zZmVyLmNvbSUyNTJGc3RvcnklMjUyRmxpdGVyYWxseS1qYXJ2aXMtY29ja2VyJTI1MkY="">The Sound of the Underground</a>, 2020&nbsp;

flüt ile ilgili hikayeler