Yazar: Büşra Uçan18 Kasım Cuma gününe kadar bir sonuca bağlanması gereken müzâkareler, finansman konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle pazar gününe kadar uzadı. Ukrayna meselesi ve tüketici enflasyonu konuları uluslararası dikkatleri dağıttı. Hindistan dahil olmak üzere bazı ülkeler nihai anlaşmanın kömür yerine tüm fosil yakıt kullanımının azaltılmasına dikkatleri çekti. Bu konuya Afrika’daki fosil yakıt yönünden zengin ülkeler sıcak bakmadı.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">COP27’nin en büyük kazancı: Kayıp ve Hasar Fonu</h3>Uzatmalara giden COP27 görüşmelerinde GSYİH'si yüksek ülkeler önce sigorta ve erken uyarı sistemleri gibi alternatiflerden oluşan çözüm setleri sundular. Ancak GSYİH'si düşük ve savunmasız olan ülkeler kayıp ve hasarları için yeni bir fon kazanmakta kararlıydı. Zirvenin son günlerinde, AB’nin ilk adımı atmasının ardından ABD ve Çin’in de kabul etmesi üzerine tüm tarafların fikir birliği ile Kayıp ve Hasar fonunun kurulması onaylandı.Bu karar COP27’nin en büyük kazancı olarak tarihe geçti. Ancak fona kimin ödeme yapması gerektiği, fondan kimin faydalanacağı gibi en tartışmalı konular gelecek sene düzenlenecek COP28’e bırakıldı. Delegeler, zengin ulusların tarihi karbon emisyonlarının körüklediği felaketlere karşı savunmasız ülkelere yardım etme amacını taşıyan fonu iklim adaleti çerçevesinde değerlendirdi ve bu atılımı memnuniyetle karşıladı.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Azaltım ve 1.5 Derece Hedefi</h3>Küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlamak için 2030’a kadar emisyonları %45 azaltmamız gerekiyor. Hâlihazırda dünya çapında uygulanmakta olan mevcut politikaların, sanayi öncesi seviyelerin yaklaşık 2,7 derece üzerinde ısınmaya yol açacağı tahmin ediliyor. Yeni açıklanan NDC'ler başarıyla uygulanabilirse ısınmayı 2,4 seviyelerinde sınırlayabiliyor. 1,5 derece hedefi için ülkelerin bağlayıcı, uzun vadeli net sıfır hedeflerini iklim eylemi politikalarına dahil etmeleri gerekiyor.COP27’den çıkan karar metnine göre 1,5 derece hedefi hâlâ korunuyor ancak açıklanan emisyon azaltım planları bunun için yeterli değil. Küresel bazı krizlerin de etkisiyle müzakerelerden çıkan sonuç hedef için çabaların artırılması yerine, mevcut çabalardan geri adım atılmamasını garanti etmek oldu. Özellikle fosil yakıtların aşamalı olarak azaltılmasında hemfikir olunmaması 1,5 derece hedefini büyük ölçüde riske atıyor.COP26 Başkanı Alok Sharma&nbsp;ülkelerin geçen sene anlaştıkları taahhütleri korumaya çalışmanın ve bazı ülkelerin elde edilen başarılara saldırmasının neden olduğu stres hakkında konuştu: “Belirlediğimiz çizgiyi koruyabilmek için bıkmadan usanmadan uğraşmamız gerekti. Glasgow’un kazançlarının üstüne koymak için savaştık.” Azaltım konusunda gecikmiş adımların atılması ve fosil yakıtlardan aşamalı çıkışın bir dizi lobici tarafından engellenmesi birçok delege tarafından hayal kırıklığı olarak nitelendirildi. Almanya’nın İklim Özel Elçisi Jennifer Morgan, anlaşmada daha sıkı emisyon azaltımları için bir madde olmamasına rağmen anlaşma metninin son hâlini neden kabul ettiklerini şu sözlerle duyurdu: “Çünkü en savunmasız olan ülkelerin yanında yer almak istedik.”<img src="https://images.aposto.com/2022/11/4/1669880300310.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.92" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: <a fr-original-style="" href="https://climateactiontracker.org/global/temperatures/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">https://climateactiontracker.org/global/temperatures/</a><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Adaptasyon ve Dayanıklılık</h3>İklim değişikliğinin sebep olduğu felaketlere geçen sene defalarca dünyanın her bir köşesinden gelen haberlerle şahit olduk. Küresel ısınma artmaya devam ettikçe felaketler ne yazık ki katlanarak artmaya devam edecek. Bu yüzden, iklim değişikliğinin etkilerine karşı, özellikle savunmasız ülkelerin adaptasyonu ve dayanıklılaştırılması gerekmektedir.Adaptasyon konusu, Kayıp ve Hasar başlığından ayrılarak COP27’nin en önemli konularından biri olarak gündemde yerini aldı. Uzmanlar, azaltım hedeflerinin iklim değişikliği ile mücadelede tek başına yeterli olmayacağı konusunda uyarıyor.COP27’de hükümetler ve iş dünyasına adaptasyon için çağrı yapıldı ve eylemsizlik maliyetinden kaçınmaları vurgulandı. COP27 karar metninde adaptasyona ilişkin küresel bir adım atıldı ve bu konudaki gelişmelerin takibi için bir çerçeve geliştirilmesine ve adaptasyon için gerekli finansmanın iki katına çıkarılmasının takibine karar verildi.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Enerji Geçişi ve Fosil Yakıtlar</h3>COP27 sonuç metni, Hindistan ve diğer bazı delegasyonlar tarafından “tüm fosil yakıtların” kullanımının aşamalı olarak azaltılmasını talep eden referansı içermedi. Bunun yerine ülkeleri, COP26 Glasgow zirvesinde kararlaştırıldığı gibi, “karbon tutma teknolojisine sahip olmayan kömür enerjisinin aşamalı olarak azaltılması ve verimsiz fosil yakıt sübvansiyonlarının aşamalı olarak sonlandırılması” yönünde adımlar atmaya çağırdı.Kısacası, COP26’daki kömürün aşamalı olarak azaltılması söyleminin ötesine geçilemedi. Metin ayrıca “düşük emisyonlu enerjiye” atıfta bulunurken hem karbondioksit hem de metan emisyonlarına yol açan bir fosil yakıt olan doğalgazın kullanımının artacağı endişesi devam ediyor. Yeşil hidrojenin ise GSYİH'si düşük olan bazı ülkelerin karbonsuzlaşma yolundaki ekonomilere ihraç etmek için fırsat niteliğinde olduğu üzerinde duruldu. Ancak boru hattı geliştirme süreci devam ediyor.COP27'de ülkeler, "adil ve eşit enerji geçişinin" ulusal kalkınma önceliklerine dayanması ve geçişten etkilenen kömür işçilerine yeniden eğitim programları ve destek sağlamak gibi sosyal koruma ve dayanışma önlemlerini içermesi gerektiği konusunda anlaştılar. Adil geçiş üzerine bir çalışma programı oluşturulmasına ve bu sürecin bir parçası olarak bakanlar düzeyinde yıllık bir yuvarlak masa toplantısı düzenlenmesine karar verildi.Gelecek yılki&nbsp;COP28&nbsp;iklim zirvesine ev sahipliği yapacak olan&nbsp;Birleşik Arap Emirlikleri Lideri Şeyh Muhammed bin Zayed el-Nahyan, ülkesinin “dünya ihtiyaç duyduğu sürece” petrol ve gaz sağlamaya devam edeceğini söyledi.Maldivler İklim Bakanı Aminath Shauna:&nbsp;“COP27’de kaydettiğimiz ilerlemeyi takdir ediyorum. Ancak azaltım konusunda başarısız olduk. Fosil yakıttan aşamalı olarak çıkmalıyız.”<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İklim Finansmanı</h3>GSYİH'si yüksek ülkeler, savunmasız ve GSYİH'si düşük olan ülkeler için yıllık 100 milyar dolar sağlama sözünde başarısız olmaya devam etmelerine rağmen, COP27'de (kayıp ve hasar, adaptasyon, kömür geçişi için çok taraflı anlaşmalar dahil) iklim finansmanı konusunda bazı taahhütlerde bulundular.Kamu finansmanının özel finansmanı tamamlayacak ve önünü açacak şekilde konuşlandırılması gerektiği fikri güçlendi. Artık iklim krizine yanıt vermek için küresel finans kurumlarının (Dünya Bankası, IMF, vb.) reformu için artan bir baskı oluştu.Adaptasyon için finansman ihtiyacı tartışma konularının merkezindeydi, ancak hâlâ ciddi anlamda finansman açığı mevcut. (2020'de 410-560 milyar dolarlık finansman ihtiyacının yaklaşık %10'u finanse edildi.) Kamu denetimi arttıkça ve net sıfır taahhütlere yönelik tavsiyeler daha katı hâle geldikçe, taahhütlerin uygulanmasına dair planlamalarda kayda değer geçişler olmakta.Uzmanların yorumlarına göre COP27’de beklenmedik şekilde kurulan Kayıp ve Hasar fonu büyük bir başarı, fona kimlerin katkı sağlayacağı ise muamma. Adaptasyon için finansman eksiği acilen tamamlanmalı, hatta iki katına çıkarılmalı. Bu, gelecekte yaşanacak iklim felaketlerine hazırlıklı olmak için şart. Azaltım için ise atılması gereken adımlar büyük. 1,5 derece hedefi için hâlâ umut var ancak ülkeler ve işletmeler bu umudu güçlü net sıfır politikalarını hayata geçirerek desteklemezse kısa süre sonra bu hedef bir hayal olarak kalabilir.Birçok uzmana göre doğalgaz dahil tüm fosil yakıtların kullanımının aşamalı olarak bırakılması gerekiyor ancak ufukta böyle bir durum görünmüyor. Şimdi tüm gözler 2023’te Birleşik Arap Emirlikleri’nde gerçekleşecek COP28’de olacak.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">COP27 sürecini bizimle takip ettiğiniz için çok teşekkürler.Sağlıkla kalın.

COP27

Kazançlar ve hayal kırıklıkları

COP27’den çıkan 5 sonuç

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/veposta" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ve’posta</a>, vesaire ekibi tarafından hazırlanan haftalık bir kültür antolojisi. Her sayıda nitelikli bir okuma deneyimi vadediyor, e-posta kutunuza düşmeyi bekliyor.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Fransa’nın ilk çevre mültecisi kararı ne anlama geliyor?Çevre sorunları ve iklim değişikliği her gün hayatımızda daha da şiddetli etkilerini gösteriyor. Çevre hakkı, iklim adaleti, şehir hakkı gibi haklardan bahsedilse de bu hakların doğrudan ihlali sebebiyle verilen yargı kararlarına denk gelemiyoruz. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamında incelediğimizde, çevre hakkının çoğunlukla Yaşam Hakkı (2. Madde), Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkı (8. Madde) ve Mülkiyetin Korunması (Ek Protokol 1, Madde 1) kapsamında değerlendirildiği görülüyor. İklim değişikliğine yönelik davalarda da genellikle ülkelerin ulusal mevzuatı kapsamında yaşam hakkına bağlı hükümler üzerinden yargılamalar yürütülüyor. Dünya genelinde ulusal ve uluslararası düzeyde iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılması amacıyla çevre hukuku kapsamında iklim yargısı konusu tartışılıyor. Zira iklim yargısının gelişmesi ve yargı mercileri tarafından kabul edilen bir uygulamaya dönüştürülmesi, iklim hareketinin geleceği için büyük önem arz ediyor. Ancak henüz yargı kararlarında doğrudan bu haklara atıf yapılamazken, iklim yargısının gelişiminin hızlanamayacak olması özellikle iklim değişikliği üzerine çalışan hukukçular açısından endişe verici bir hâl alıyor. Son dönemde doğrudan çevre hakkının ihlalinden kaynaklı olarak insanların temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edilmesine dair çeşitli davalar açılıyor. Bu davalar, iklim adaletinin sağlanması ve çevre hakkının korunması açısından bizlere umut veriyor. Bu davalardan en güncel olanı ise bu metinde inceleyeceğimiz, Bordeaux İstinaf (Bölge İdare) Mahkemesi tarafından hükme bağlanan ve çevre mültecisi kavramına dolaylı bir şekilde de olsa resmen atıf yapılan 18 Aralık 2020 karar tarihli dava.<h4 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çevre mültecisi kimdir? </h4>Dava sonucu hükmedilen karara geçmeden kısaca çevre mültecisi kavramına değinmekte fayda var. Çevre mültecisi kavramı esasında çoğumuzun uzun zamandır aşina olduğu bir kavram. Kavramın kendisi üzerinde fikir birliği sağlanamamakla birlikte çevresel nedenlerle yerinden edilmiş kişiler, iklim mültecisi veya ekolojik mülteci olarak da karşımıza çıkabiliyor. 1985 tarihli UNEP raporunda çevre mültecisi kavramının kullanılmasıyla ilk defa gündeme gelen bu kavram, 1951 Cenevre Sözleşmesi (Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme) ile belirlenen mülteci tanımını da en çok esneten kavram olarak değerlendiriliyor. Bu sözleşmenin Madde 1/A (2) hükmünde belirtildiği üzere “ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen” kişiler mülteci olarak adlandırılıyor. 1985 tarihli UNEP raporunda ise çevre mültecilerini “(doğal veya beşeri sebeplerle ortaya çıkan) belirgin bir çevresel bozulma sonucu hayatlarını sürdürmelerinin tehlikeli olması ve/ya hayat kalitelerini ciddi anlamda düşmesi sebebiyle mutad meskenlerini geçici veya kalıcı şekilde terk etmek zorunda kalan” kişiler olarak tanımlanıyor. İklim mültecileri ise kısaca bulundukları bölgenin doğal koşullarındaki tahribat sebebiyle yer değiştirmek zorunda kalan kişileri kapsıyor. Burada da mülteci tanımı iki farklı noktadan esnetiliyor. İlki kişilerin yer değiştirme gerekçelerinin yaşam koşullarının doğa ile bağlantılı sebeplerle ortaya çıkması, yani bulundukları bölgede artan sel baskınları, hava kirliliği gibi ekolojik sebeplerle hayatlarını sürdürmekte (fizyolojik, ekonomik vb.) sıkıntı çekiyor olmaları. İkincisi ise ülke değil, bölge değiştirme zorunluluğu, yani artık mülteci statüsünün yalnızca devletlerarası değil aynı ülke içerisinde de gündeme gelebiliyor olması.Burada çevre mültecisi kavramına yönelik pek çok tartışmaya ve açıklamaya girmek mümkün, ancak esas konudan sapmamak amacıyla çevre mültecisi kavramını bu temel hareket noktalarında bırakacağım. Zira devletlerin iklim değişikliği ile mücadele için çoğunlukla iktisadi faaliyetler göstererek büyük sermaye şirketlerinin çevre tahribatına neredeyse hiçbir şekilde müdahale edilmediği günümüzde, ekosistemlerin bozulması sonucu ortaya çıkan sorunlar maalesef pek az ülkede çözüm buluyor. Bu kararda da Fransa’nın hukuken (dolaylı da olsa) çevre mültecilerini tanıması ve sosyal devlet geleneğinin kapsamını bu doğrultuda genişletmesi bir hayli umut verici.

iklim adaleti ile ilgili hikayeler