Rio de Janeiro’nun sayıları bini bulan favela’larından birindeyiz. Hayat burada zor; ekonomik güçlükler, sosyal adaletsizlik, uyuşturucu çetelerinin çatışmaları, ayrımcılık, yüksek suç oranları ve ulaşılamayan sağlık hizmetleri… İlk örneklerine 1800'lerin sonlarında rastlanan ve 1940'lardan itibaren kırsaldan şehre göçün artmasıyla birlikte ortaya çıkan konut sorunu ve yoksulluğun doğurduğu bu gecekondu mahalleleri, sayısız olumsuzluğun yanında "baile funk" ya da "favela funk" adı verilen bir müzik türüne ev sahipliği yapıyor.Adında funk geçse de bu müzik, bildiğimiz funk'tan farklı. 1980’lerde Rio favela'larında ortaya çıkan baile funk, birçok kaynaktan besleniyor. Kolonyal dönemdeki köle ticareti sonucu Brezilya'ya gelen Afrika kökenli kültürlerin müziklerindeki ritim yapısı, bölgede bir Afro-Brezilya tarzı oluşmasını sağlıyor. Buna Miami çıkışlı Miami bass ve gangsta rap türlerinin etkisi de ekleniyor.Miami'nin favela'lardaki müziğin üzerinde önemli bir etkisi var — bunun sebebi, buralarda çalan DJ'lerin plaklarını çoğunlukla Miami'den alması. Bu plaklar, büyük mahalle partilerinde Afro-Brezilya müzikleriyle birlikte çalınıyor. Tıpkı sound system kültüründe olduğu gibi, favela partileri de kamusal alanda gerçekleşiyor ve mahallelerdeki sosyal yaşamın ayrılmaz bir parçası oluyor. Portekizcede danslı eğlenceler için kullanılan "baile" sözcüğü, bu partilerden doğan müziği tanımlamak için kullanılmaya başlanıyor. Yani baile funk aslında bir türden çok, o müziğin çalındığı yere işaret ediyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/0/1627244242620.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Rio favela'ları | Kaynak: The Telegraph <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Baile funk şarkılarının ele aldığı konular, favela'lardaki hayatla doğrudan bağlantılı. Yoksulluk, şiddet, çeteler arası rekabet ve polise yönelik sert söylemlerin yanı sıra siyahların mücadelesi de şarkılarda sık sık gündeme geliyor. Türün Brezilya'daki otorite tarafından hoş karşılandığını söyleyemeyiz. Bazı şarkılar, uyuşturucu çetelerinin cinayet dahil çeşitli eylemlerini över nitelikte olduğu ya da polise karşı şiddet çağrısında bulunduğu için yasaklanıyor: <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/artist/2rwHPBK5IvPCDr0QjKlgQc?si=0k55P9xjS9-wB9UZV_McqQ&dl_branch=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cidinho &amp; Doca</a>'nın "<a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/1RthLf4ly4rTIg81k88Dce?si=8bf350c6506842ac" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Rap das Armas</a>" şarkısı bunun örneklerinden biri. Bu yüzden birçok sanatçı, şarkılarının radyolarda ve partilerde çalınması için ayrı versiyonlar kaydediyor.Baile funk'ın eleştirilen bir diğer yanı da şarkılarda seksin ana konulardan biri olması. Eleştiriler, detaylı seks tasvirlerinin ve kadınların aşağılayıcı sıfatlarla anılmasının, seks eğitiminin olmadığı, korunma yöntemleri ve aile planlaması bakımından dezavantajlı bölgelerde sağlık ve sosyal yaşam üzerinde olumsuz etki yaptığını öne sürüyor. Üretimleriyle türün içinde yer alan kadın şarkıcı, MC ve dansçılarsa bunu özgür ifadenin bir parçası olarak görüyor ve baile funk'ı feminist söylemlerle güncelliyorlar.2000'lere kadar etkisi bölgesel olan baile funk, bu tarihten sonra Avrupa'da keşfedilerek ülke sınırlarının dışına çıkıyor ve bazı sanatçılar, özellikle Doğu Avrupa ülkelerine turne yapma fırsatı buluyor. Baile funk adını dünyada en güçlü duyuran rapçi M.I.A oluyor. 2005 tarihli Arular albümünün&nbsp;single'larından <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/5eQABBjViGlMlA7ZDB1QL7?si=4e87b9081f694aa8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bucky Done Gun</a>'da türün temsilcilerinden Deize Tigrona'nın <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/64PgT8ZJIwtyHZOPhlMPVG?si=856f32f6ebf04b5f" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Injeção</a> parçasından ilham alan M.I.A., favela'lardan çıkan sesin ana akım televizyon kanalları ve radyo istasyonlarında duyulmasını sağlıyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/0/1627244989338.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Vincent Rosenblatt<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">2010'da yapılan nüfus sayımına göre, Brezilya'nın %6'lık kesimi favela'larda yaşıyor. Baile funk, hâlen toplumun geneli tarafından kabul görmüyor ve polisin çeşitli gerekçelerle partileri bastığı ve müzik sistemlerini tahrip ettiği haberlerine sık sık rastlanıyor. Rio de Janeiro'nun Cidade de Deus favela’sında doğan rapçi <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/artist/4oE4ASN8auDhoW9vsXp3VJ?si=Qyyd7M30Q1eq3OCN3zje2g&dl_branch=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MV Bill</a>, benzer bir durumun eskiden samba için de yaşandığını belirtiyor ve tüm bu müziklerin aynı ağacın meyveleri olduğunu söylüyor. MV Bill'e göre, baile funk da orta sınıf arasında popüler olana kadar marjinal kalacak.Toplumun kıyısına itilenlerin sansürsüz müziği, sokakların acımasız dilini konuşurken içinde favela'larda doğanlar için daha güzel günlerin umudunu da taşıyor.

Duende

Toplumun kıyısına itilenlerin sansürsüz müziği.

Rio’nun favela’larından yükselen ses: baile funk

<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-10T06:44:05.686Z.jpeg" alt="İstiridye Yiyen Kız (Het&nbsp;Oestereetstertje), Jan Steen, 1658-60, Tuval üzerine yağlı boya, Mauritshuis, The Hague"><figcaption>İstiridye Yiyen Kız (Het&nbsp;Oestereetstertje), Jan Steen, 1658-60, Tuval üzerine yağlı boya, Mauritshuis, The Hague</figcaption></figure><hr>İnceleyeceğimiz ilk tablo, eserlerinde dünyevi zevkleri sembolize etmek için sıkça istiridyeleri kullanan ressam Jan Steen’in en ünlü istiridye tablolarından biri olan İstiridye Yiyen Kız.Tablo, ilk bakışta sıradan bir portre gibi görünüyor. Masada yarısı yenmiş bir ekmek, beyaz şarap, porselen bir şarap testisi, tuz, karabiber ve bıçakla birlikte istiridyeler var. Bir yandan yeni açtığı istiridyelere tuz ve karabiber döken genç kız bir yandan gözümüzün içine bakıyor. Üzerindeki zarif saten giysilerine aldanıp kendi hâlinde bir genç kız sansak da eserin detaylarına dikkat ettiğimizde sanatçının resimde istiridye kullanmasının nedenini daha iyi anlıyoruz.&nbsp;17. yüzyılda tuzlanmış istiridyelerin tehlikeli “aşk iksirleri” olarak görüldüğünü düşünürsek bize istiridye uzatanın postürüne ve yüz ifadesine tekrar baktığımızda bizim için istiridye hazırladığını ancak bize sadece bir istiridyeden daha fazlasını, hatta kendisini sunduğunu fark ediyoruz.&nbsp;Odadaki yatağın varlığı aynı bağlamda şehvetli bir hazırlığa işaret ederken, karabiber ise sadece istiridyelerin tadını iyileştirmekle kalmıyor, aynı zamanda söylenene göre afrodizyak etkisini de artırıyor. Jan Steen, istiridyelerle yedi ölümcül günahtan ikisini; oburluk ve şehveti sembolize ediyor ve böylece hazzın iki farklı hâlini tek bir sembolle ifade etmiş oluyor.<figure class="image"><img src="https://lh5.googleusercontent.com/5RcmD6dpt0k7tOboyc42VfTYh7YhII8_mQqOLFt8Cb983KgcTZLKE8WcKfmkNvt-iLCOHfBbbOVWwRoVUuwA0ShlW7EGygSIrhFapXOsZQpyDvWuj5Scqa9yhf80JpPbyrwelsw" alt="A picture containing person, posing, dog, crowdDescription automatically generated"><figcaption>Tanrıların Ziyafeti. Peleus ve Thesis’in Düğünü, Jan Brueghel the Elder, 1609, Bakır üzerine yağlı boya, Museum for Kunst, Kopenhag</figcaption></figure><hr>İnceleyeceğimiz ikinci istiridyeli tablo, Jan Brueghel the Elder’ın Tanrıların Ziyafeti. Peleus ve Thesis’in Düğünü adlı eseri.Tanrıların ziyafeti, sanat tarihi boyunca çeşitli sanatçılar tarafından sıkça işlenen bir konu. Peleus ve Thesis’in evliliği Troya efsanesinde anlatılan olaylar zincirinin ilk halkası. İstiridyeler, bir önceki tablomuz gibi gündelik sahnelerin resmedildiği tabloların yanı sıra, mitolojik sahnelerin tasvir edildiği eserlerde de sıkça karşımıza çıkıyor.&nbsp;Olimposlu tanrıların Peleus ve Thetis’in evliliğini kutladıkları bir şölenin ve bir mağaranın içindeyiz. Tabloda ayrı ayrı birçok tanrı ve tanrıça seçilebilse de gözümüzü parlayan pürüzsüz beyaz teniyle, incilerle ve takılarla süslenmiş aşk tanrıçası Venüs (Yunan mitolojisinde Afrodit) alıyor. Bir eli masadaki istiridyelere uzanırken üzerindeki Cupid'in güller yağdırmakta olduğunu görüyoruz. Resmin sağ yarısında arkası dönük olmasına rağmen dikkat çeken ve parlayan bir başka tanrıça da evlilik ve doğum tanrıçası olarak bilinen ve Olimpos tanrıları arasında kraliçe vasfına sahip olan Juno (Hera). Juno’yu içki içtiği hanımla koyu bir sohbete dalmış olan Merkür’e (Hermes) istiridye uzatırken yakalıyoruz.Günlük hayatta menülerde karşılaştığımız yiyecekler sanat tarihinde birçok farklı temayı sembolize etmek için kullanıldı. İstiridyenin de sanatçılar tarafından bir yiyecekten daha fazlasını anlatmak için kullanıldığını farklı sanatçıların tablolarını inceleyerek anlamak mümkün. Bir sonraki müze ziyaretinizde içinde istiridye tasvir edilen bir esere rastladığınızda sanatçının sembollerini deşifre ederken bu yazıyı hatırlamanız dileğiyle…

ro ile ilgili hikayeler