MAHALLELİ: İsmail İlbey. 1986’dan beri saat 16.10 itibarıyla 12.427.496.347’den fazla sabah dükkânının kepengini açtı, 28.956.746’dan fazla okurla sohbet etti, 7.273.542.922’den fazla çay ısmarladı, 4.721.768’den fazla kitabı yeni emanetçilerine ulaştırdı.MAHALLE MAHALLE: Elimizde, birinci basım Attila İlhan O Karanlıkta Biz, ahşap taburelerde İsmail Abi’yi dinliyoruz. Beyoğlu'nun sahafları, Aslıhan Pasajı, Galatasaray'da neyi temsil ediyor?KRİTİK: Sahafa kitaplar nasıl gelir? Toplayıcılar kimlerdir, topladıkları nedir?&nbsp;SAHAF SÖZLÜĞÜ: Çaycı, örtü, koleksiyoner ve diğerleri.&nbsp;ROTA: Aslıhan Pasajı'nda mesai boyunca: Ne, ne zaman, nerede?

Soli

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aslıhan Pasajı özelinde kavramlar içerir. Kelimelere dönüp yeniden bakmayı gerektirir.</h3> Çaycı: Sahaflar çarşısının bel kemiği. Dağıttığı çayla sohbetin başlamasını sağlayan kişi. Erdal Abi. Aslıhan Pasajı aynı zamanda onun evi.&nbsp;Efemera: Ivır zıvır olarak bilinen eşyaların hepsi. Biriktirilmek amaçlı toplanan, başlangıçta değersiz olarak görülse de sonradan koleksiyonerler sayesinde değeri artan ürünler. Fotoğraf, harita, kartpostal, mektup, sigara kâğıdı, taş plak, pul, film afişi ve bir sahafta bulunabilecek her şey bu kategoriye ait. Pek de gizli olmayan bilgi: Nar Sahaf’ın bir müşterisi sünnet fotoğraflarını toplayarak albüm serisi oluşturuyormuş.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1678985861013.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gizlenen bir koleksiyon<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Koleksiyon: Ticari amaçla imal edilen, üretimi bittikten sonra aynı kalitede üretimi devam etmeyen her türlü satın alınabilir eşya.Koleksiyoner: Topladığı, biriktirdiği ürünün değerine değer katan, tarzı koleksiyonundan anlaşılan kişi.&nbsp;Sahaf: Okuyan, arşiv tutan ve koruyan, aynı zevklere sahip kişiler arasında köprü kuran, emanetçi, rehber. Farklı isimlere sahip bu kişilerin ortak özelliği dinlemeyi ve soru sordurmayı çok iyi bilmeleridir.&nbsp;Örtü: Pasaj içindeki sahafların kepenk niyetine vitrindeki kitapları kapatmak için kullandıkları güvenlik sistemi.Tereke: Ölen kişiden kalan her şey. Sahafların emanetlerinin büyük bir kısmını oluşturuyor.&nbsp;Toplayıcılar: Hurdacı, arabacı ya da kâğıt toplayıcısı. Buldukları eşyaları sahaflara getirerek kültür arşivinin devamlılığını sağlıyorlar. Sahafların yolunu gözlediği kişiler. Bir sahaf sözü: “Kitap arabada değerlenir.”

İsmail İlbey. Aslıhan Pasajı’ndaki Ayça Kitabevi’nin sahibi. 1985 yılında yolu mali müşavir olarak çalıştığı Tarhan Han’dan buraya düşüyor. Bir yıl kadar sonra da işinden ayrılıp pasajın içinde kendi sahafını açıyor.&nbsp;O günden beri saat 16.10 itibarıyla 12.427.496.347’den fazla sabah dükkânının kepengini açtı, 28.956.746’dan fazla okurla sohbet etti, 7.273.542.922’den fazla çay ısmarladı, 4.721.768’den fazla kitabı yeni emanetçilerine ulaştırdı.&nbsp;Haftanın 7 günü, hafta içleri 09.30-19.00, hafta sonları 11.00-19.00 arasında Aslıhan’da. Pasajda iki dükkânı var. Biri girişin sağındaki üçüncü dükkân diğeri de aynı yolun sonundaki biraz daha büyük olan. İkisinin de ismi aynı. Kirli beyaz sakalı, elinde kitabı ve yerinde durmayan adımlarıyla, gün içinde yolun sonundaki dükkânında değil de girişin oralarda muhtemel üniversite öğrencisi bir okurla konuşmayı tercih ediyor. &nbsp;

Aslıhan Pasajı’nda, hasır tabure üstünde, bir elde kitap bir elde çay. Karşıda İsmail İlbey, 1986’dan beri okuyor, okutuyor.

İsmail İlbey

Toplayıcılıktan oluşan bir kültür arşivi olan sahaflar, onlar için toplayan hurdacı, arabacı veya kâğıt toplayıcılarının hüviyet değiştirmesi ve internet kullanımının artması sonucu ağır ağır ilerleyen uzun soluklu bir tehdit altında. Sahafların birikiminin en büyük paydaşlarından biri; toplayıcılar. Bu kişiler; kitap sahipleri, koleksiyonerler ya da apartman görevlileri olduğu kadar aynı zamanda sokakta topladıkları ürünlerden geçimlerini sağlayan hurdacı ve kâğıt toplayıcıları da. Onlar; çöpten, kapanan bir evden ya da kaldırımdan bulduklarını dönüştüren, tekrar kazandırarak kaybolmasını önleyen anı bekçileri. Fakat son yıllarda toplayıcıların sahaflara eskisi kadar uğramadığını öğrendim. Konuştuğum sahaflar bunun temelde iki nedeni olabileceğinden bahsediyor.&nbsp;Birincisi; dil bariyeri. Kolektif yaşamın parçası olduğu hâlde yapılması tercih edilmeyen çeşitli “pis işler*” var. Bu meslekler; saygınlıktan uzak, zaman zaman görülmeyen, zor ve ağır olmasının yanı sıra yapan kişiyi mental olarak da yıpratan iş kolları.&nbsp;Günümüzde bu işleri yapanlar hâlâ hak ettikleri saygınlığı göremiyor, işlerinin maddi karşılığını alamıyor. Geçmişte toplumun en yoksul kesiminin yaptığı işlerin bazılarını bugün toplumlarda göçmenler veya dezavantajlı kesimler yapmayı sürdürüyor. Burada da benzer bir durum söz konusu. Türkiye’de bu işleri genellikle Türkçe bilmeyen göçmenler yapıyor. Toplayıcıların çoğu, elinde tuttuğu şeyi okuyamadığından, koruyamıyor.&nbsp;Eylül Kitabevi’nden Mehmet Ağkuş’a göre sahaf kültürü oluşamadığından adını bile bilmediğimiz, bilemeyeceğimiz eserler ıslatılıp kâğıda dönüştürülerek yok oluyor. Yaptığı işi&nbsp;“Biz bir şey satmayız, emanet alırız. Emanetçinin bıraktığı şeyi başka bir emanetçiye bırakırken konakladığı yeriz, köprüyüz.”&nbsp;ifadeleriyle tanımlayan Mehmet Abi gibi sahafların arşivlerinin asıl kaynağı toplayıcılar şu an dil bariyerinden belki de ulaştıracakları kaynağı bile bilemiyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1678983652101.jpeg" width="550" ratio="0.67" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Unutuyorum hatırlamak isterken<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">İkinci olası nedense; teknolojinin yaygınlaşması. Bir süre kâğıt toplayıcısı olarak çalıştıktan sonra bir buçuk yıl kadar Aslıhan Pasajı’nda tezgâh açmış şimdi de Beyoğlu’daki Lamelif Sahaf’ın sahibi Oktay Abi’ye göre “Toplayacıların hepsi bir gün o işi bırakabilmek için çalışıyor.”&nbsp;Kendi isteğiyle çöp karıştırmaktan mutlu olan biriyle daha önce tanışıp tanışmadığımı soruyor bana bu cümlesinden hemen sonra. Susuyorum. “Bir yerde işe girebilmek için belirli meziyetlerin olmalı, bunlar toplayıcılara öğretilmeli ancak böyle bu düzen değişebilir.”&nbsp;“Yükte hafif pahada ağır şeyler toplar toplayıcılar. Kâğıt ucuz, en az 200 kilo toplamak lazım ki kazandığın emeğine değsin. Artık teknoloji sayesinde herkes bilinçlendi, kimse çöpe kitap atmıyor. Onun yerine kitap sahibi internet sitesinde kendi kitabını satıyor ya da toplayıcılar bina görevlileri vasıtasıyla ev sahiplerinin istemediği kitapları alarak sahaflara taşıyor. Günümüzde bu şekilde dönüyor sistem.”Yrd. Doç. Dr. Emin Toroğlu’nun “Hurdacılık sektörünün kırsal göçlere etkisi” makalesinde şehirlerde yaşayan hurdacıların %30,5’inin bu işi mahallelerde dolaşarak yaptığını vurguluyor. Teknolojinin yaygınlaşmasıyla toplama eyleminin bir kısmı dijitale taşınsa da toplayıcılar bugün hâlâ sahafların en büyük destekçilerinden. &nbsp;&nbsp;Editörün notu:&nbsp;Yabancı kaynaklarda 3D'ler olarak anılan “Dirty, dangerous and demeaning” Türkçe çevirisi: kirli, tehlikeli ve aşağılayıcı olan kavram, Asya’da türetilmiş bir Amerikan neolojizmidir ve genellikle sendikalı mavi yakalı işçiler tarafından gerçekleştirilen belirli emek türlerini ifade eder. Terim Japonca 3K: kitanai, kiken, kitsui (sırasıyla kirli, tehlikeli, zorlu) ifadesinden geliyor. Konu hakkında daha fazla bilgi edinmek için; Metis yayınlarından Eyal Press’in Pis İşler kitabı okunabilir.&nbsp;

Bir kültür arşivi nasıl oluşur?

Toplayıcılardan toplayıcılara

<h2>Güzel kitapların emanetçisi İstanbul sahafları</h2>Sahaflar; kokusuyla ve dokusuyla “tektipleşen” mekân algısına bir karşı duruş aslında. Bilgiyi ticaretten öne koyan, çok sesliliği merkezine alan, paylaşım kültürünü öven ve geçmişe özlem duyan... Farklı dillerden kitapların korunduğu, artık birlikte yaşayamadığımız insanlara dair hikâyelerin elden ele dolaştığı bellek mekânları; İstanbul’un günümüze yolculuğunda muhafaza etmekte zorlandığı kimliğinin ayrılmaz bir parçası. Kitaplara ve dahası tarihin tozlu sayfalarında anlatılan tüm hikâyelere meftun olanların; o hikâyeleri biriktirenlerin ve paylaşanların meskeni olan pek çok sahaf var İstanbul’da. Gönül mahalle mahalle farklı sahaflardan, Beyazıt’ta sahaflar çarşısından, Beyoğlu’nda Aslıhan’dan bahsetmek istese de bugünün not defterine dört sahaf sığdırdım.&nbsp;• Denizler Kitabevi: Belleğimizde İstanbul’u İstanbul yapan, şehre karakterini veren mekânların birbiri ardına kapanmasına veya taşınmasına alıştığımız bu dönemde Denizler Kitabevi tanıdık bir sima. Bir dönem leblebici olarak hayatına devam etse de şu an İstiklal Caddesi 199 numarada, denize ve denizciliğe dair kadim bilgilerin, türlü türlü harita ve efemeranın bulunabileceği bir yayınevi ve sahaf olarak işletiliyor. Bordo renkli, yarım tonoz şeklinde, akordiyonlu tentesiyle ünlü sahafın bulunduğu bina zamanında Hollanda Konsolosluğu lojmanı olarak kullanılıyormuş.&nbsp;• Sahaf Müteferrika: Kadıköylüler ve İstanbul’un farklı mahallelerinde sahaf izi süren "bibliyofiller" Müteferrika ve namıdiğer Sakallı Lütfi’yi yakından tanıyor. Nadir bulunan kitaplarda ve Osmanlı el yazmalarında uzmanlaşan Lütfi Seymen, aynı zamanda 27 yıldır Türkiye’nin tek kitap tarihi ve sahaflık dergisi Müteferrika’yı da çıkarıyor. Sahafı ziyaret müellif nüshalardan temellük kaydı muntazam kitaplara, siyah-beyaz fotoğraflardan vintage kartpostallara geçmişin peşinde bir yolculuğa çıkmak gibi.&nbsp;• Heybeli Sahaf: Heybeli Sahaf’ın sahibi Nazım Hikmet Erkan; alışveriş merkezlerinin ve beton çılgınlığının çekirdeği Taksim’de başladığı yolculuğu bir vapura atlayıp Heybeliada’da tamamlamış. İçinde yaşadığımız coğrafyanın çok kültürlü, çok dilli yapısını adada, sahafın bulunduğu ahşap köşkte ve kitaplarda&nbsp;muhafaza etme mücadelesi veriyor. Heybesini kitapla doldurmak isteyenler için bir sığınak. Aynı zamanda sahaftaki tüm çocuk kitapları ücretsiz. Yeni gelen koleksiyon parçalarından haberdar olmak için <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNWIzYmEzNjY0YmNmMDAwOTliZGUzNSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnR3aXR0ZXIuY29tJTI1MkZTYWhhZkhleWJlbGklMjUzRnJlZl9zcmMlMjUzRHR3c3JjJTI1MjU1RWdvb2dsZSUyNTI1N0N0d2NhbXAlMjUyNTVFc2VycCUyNTI1N0N0d2dyJTI1MjU1RWF1dGhvcg=="">Twitter</a> ve <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNWIzYmEzNjY0YmNmMDAwOTliZGUzNSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZoZXliZWxpc2FoYWYlMjUyRg=="">Instagram</a> hesaplarını da şuraya bırakalım.&nbsp;• Gezegen Sahaf: Sektöre kitapçılıkla başlayan Sedat Yardımcı ve Kerime Yardımcı, daha sonra bir sahaf açmaya karar veriyor ve Gezegen’in temeli Beyoğlu'nda atılıyor. Sahafta Almanca, Fransızca, İngilizce ve Osmanlıca yazılmış eserleri ve koleksiyonerlerin peşinden koştuğu ilk baskı, imzalı ve baskısı bitmiş sahafiye kitapları; poster, dergi ve kartpostal gibi efemeraları bulmak mümkün. Bir de her cumartesi 14.00-19.30 saatleri arasında bu belge ve objelerin açık artırmayla satıldığı bir mezat yapılıyor. Gitme fırsatınız olmazsa mezatlara Gezegen Sahaf <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNWIzYmEzNjY0YmNmMDAwOTliZGUzNSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGY2hhbm5lbCUyNTJGVUNsQ0NiSVR3NDdNSjRMVXNUUWJMZ3BR"">YouTube kanalı</a> üzerinden de katılabiliyorsunuz.&nbsp;&nbsp;

sahaf ile ilgili hikayeler