İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Kitap Yayınevi genel yayın yönetmeni olan Çağatay Anadol, "Bir başka sorun da ülkemizde eleştiri kurumunun çökmüş olması. 'Burnundan kıl aldırmayan' bir toplum olduğumuz için eleştiri elbirliğiyle ‘öldürüldü.” Siz sadece iktidarın ya da siyasetçilerin eleştiriden hoşlanmadığını sanıyorsanız çok yanılıyorsunuz!" diye konuştu.

“Eleştiri kurumunun olmadığı bir ülkede iyi yayıncılık da olmaz!”

Zamanın şartlarında türlü türlü tehlikeyi göze alarak salt bir merak duygusuyla seyahat edenlerin, yolu istemese de İstanbul’a düşenlerin, bir geminin penceresinden ilk kez Sarayburnu’nu görenlerin hepsi de bir şekilde büyülenmekten alıkoyamamış kendini. Kaleme aldıkları anı defterleri ve seyahatnamelerin ne kadarı hayal gücü ne kadarıysa gerçek bilinmez. Ama Avrupa’dan şarkın başladığı diyarlara geçişin karmaşası içinde bulunmak <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZGNjMmY2ODE5MmMzMDAwOGMzODc5NyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmRlcmdpcGFyay5vcmcudHIlMjUyRnRyJTI1MkZkb3dubG9hZCUyNTJGYXJ0aWNsZS1maWxlJTI1MkY2NTI4NTAlMjUzRnV0bV9zb3VyY2UlMjUzRGFwb3N0bw=="">seyyahların</a> hep kafasını karıştırmış, doğru kelimeleri bulmalarını hep zorlaştırmış. Öyle betimlemişler ki şehri, tek yazıya sığdırmaya kıyamadım.&nbsp;<ul><li>Fulcher de Chartres: De Chartres, 1097 yılında, henüz İstanbul Roma İmparatorluğu’nun bir parçasıyken gelmiş şehre. Haçlılara katılmak üzere geldiğini yazan seyyah, aynı zamanda ilk Haçlı Seferi’ni kayda geçiren vak’a-nüvis* olarak <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZGNjMmY2ODE5MmMzMDAwOGMzODc5NyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmNkbi5pc3RhbmJ1bC5lZHUudHIlMjUyRmZpbGUlMjUyRjFDRDU4REY5MEElMjUyRjNCNUI2QTJDRjk3NDQ1NjQ5QUQ0RkE2RDc4RTc5RjE2JTI1M0Zkb2klMjUzRDEwLjI2NjUwJTI1MkZqb3QuMjAxNS4xLjEuMDAwNCUyNTI2YW1wJTI1M0J1dG1fc291cmNlJTI1M0RhcG9zdG8="">anılıyor</a>. Dönemin Bizans imparatoru, haçlı ordularının şehre zarar vereceğinden korktuğu için aynı anda sadece beş ya da altı kişinin kapıları aşmasına izin veriyor. De Chartres da, İstanbul’u görmesine izin verilen kısıtlı sürede bize kadar ulaştırıyor duygularını: “Bir şehrin sokaklarında bir seferde kaç tane inanılmaz güzellikte bina görebilirsiniz ki? Ve bunların hepsini nasıl aklınızda tutabilirsiniz?” &nbsp;</li><li>Stephan Gerlach: Alman-Avusturya imparatorunun Osmanlı topraklarına gönderdiği elçi David Ungnad ile birlikte seyahat eden rahip Gerlach; 1573 yılında, o yıllarda herkesin du sultan Soliman le Magnifique olarak andığı Kanunî’nin döneminin hemen ardından ayak basmış İstanbul’a. Kaleme aldığı seyahatname, günümüzde var olmayan, hatta yerleri bile bulunamayan pek çok yapıyı tarif ettiğinden tarihsel açıdan çok kıymetli <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmZGNjMmY2ODE5MmMzMDAwOGMzODc5NyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGbmVrLmlzdGFuYnVsLmVkdS50ciUyNTNBNDQ0NCUyNTJGZWtvcyUyNTJGVEVaJTI1MkZFVDAwMTU0Mi5wZGYlMjUzRnV0bV9zb3VyY2UlMjUzRGFwb3N0bw=="">sayılıyor</a>. Galata’daki Hrisopigi Manastırı’nı, seyyah daha İstanbul’u terk etmeden yıkılan Ayasofya Medreseleri’ni anlatıyor; Kasımpaşa’da bulunan tersane zindanından ilk kez Gerlach bahsediyor. Atmeydanı'ndaki eğlenceleri, elçilerin nasıl karşılandığını, Ramazan ayını, cenazeleri, düğünleri, nevruzu, hıdırellezi, sürüler hâlinde dolaşan yunusları… 1577’de İstanbul’un ilk rasathanesini kuran Takiyüddin Efendi'nin, İstanbul semalarından geçeceğini hesapladığı kuyruklu yıldızı… “O devirde İstanbul; kuşları azad eden, sokaklardaki kedi ve köpekleri besleyen, hatta bu iş için vakıf kuran, tuttuğu balıkları sevaptır diye tekrar denize atan insanlarla meskûndur.” diyor. &nbsp;</li><li>Albertus Bobovius: Soylu bir Leh ailesinin 1610’da Lviv’de dünyaya gelen oğlu Bobovius, 1628’de Kırım Tatarlarına esir düşüyor. İstanbul’a özgür iradesiyle gelmeyen ve Topkapı’da bir içoğlan olarak çalışan Bobovius -ya da Bobowski- sarayda santur çalmayı öğrenerek musikiyle uğraşmaya başlıyor. Bir düzine dil bildiği için tercümanlık da yapan Bobovius’un kaleme aldığı anılar, pek çok klasik Türk müziği eserini kaybolmaktan kurtarıyor. Yaşadığı devirdeki Topkapı Sarayı’nı, Enderun Mektebi’ni, saray teşkilatını en ince ayrıntısına kadar anlatan Bobovius, belki şehre bir seyyah olarak gelmiyor; ama yaşamının sonuna kadar İstanbul’da kalıyor, bize de Ali Ufki Bey ismiyle İstanbul’da yankılanan melodileri bırakıyor.&nbsp; &nbsp;</li></ul>Kaynakça Nalçacı, N. N. (2010). İstanbul’un Tarihsel Kaynakları Olarak Seyahatnameler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8(16), 523-562.Notlar *Vak'a-Nüvis, Osmanlı İmparatorluğu zamanında saltanatın tarihî olaylarını kaydetmekle görevlendirdiği kişi.

seyahatname ile ilgili hikayeler