Son dönemde yükselen ifşa dalgası, uzun süredir içimde ağırlaşan bir düşünceyi görünür kıldı: Aynı gezegende, aynı coğrafyada, hatta aynı mahallede yaşıyoruz ancak sanki farklı çağların insanlarıyız. Bölünmüş zamanlardan birbirimize sesleniyoruz. Sesimiz ya hiç duyulmuyor ya da bastırılıyor. Ve bastırıldıkça bir çığ gibi patlıyor; yerleşmiş düzenin taşlarını yerinden oynatıyor. Çünkü düzen, konforuna sığındıkça daha da yozlaşıyor.Bunca uyumsuzluğun içinde, başkalarının ölçülerine göre yaşamak neredeyse toplumsal bir hastalık. İmajlar kalıplara sıkışmış, sınırlar daralmış. Böyle bir atmosferde ifşa, en işlevsel çıkış yolu olarak beliriyor. Gerçekliğin böylesine manipüle edildiği, yapaylaştığı bir dönemde insanın kendi hakikatini haykırması bir özgürlük hâline geliyor. Çünkü gerçek, derinlerimizde hissettiğimiz temel doğrularla, vicdanımızın fısıldadıklarıyla buluşuyor. Samimiyet, yozlaşmış arsızlığın içinden sıyrılıp yükseliyor; gerçeği berrak bir alana, en görünür noktaya bırakıyor. Kaosun ortasında bile insan, sonunda rahat bir nefes alıyor.Eski, yerini yeniye bırakıyor. Kötülük ise yarattığı sancılı farkındalıkla önce yüzeye çıkıyor; görünür oluyor, sarıyor, boğuyor… Sonra da, ister inanın ister inanmayın, dönüşüyor. Mutlak bir iyiliğe evrilmese de kaçınılmaz biçimde şekil değiştiriyor. Bu kadar farklı fikrin birarada var olduğu bir dünyada, sürekli bize yabancı olanla, dolayısıyla da kendi sınırlarımızla yüzleşiyoruz. Ve çoğu zaman bu yüzleşmeyi korkuyla, öfkeyle, hatta dehşetle karşılıyoruz. Bir yandan tek tip dünya düzenini beslerken, diğer yandan daha da kaçınılmaz biçimde bölünüyoruz. Kendi kötülüğümüzle yüzleşmemek için mutlak bir kötü yaratıyor, kendimizi tek doğru, tek iyi sanma yanılsamasına sığınıyoruz. Tuhaf değil mi? Herkes aslında giydiği maskenin zıttını taşıyor. Zamanla bu maskeler yüzümüze yapışıyor, biz de kendi yalanımıza inanmaya devam ediyoruz.Yakın zamanda biri bana, “Ahlakı mutlak bir çerçeveye oturtamazsın” dedi. Bu söz beni düşündürdü. “Herkesin ahlakı kendine” elbette ancak bu söylem çoğu zaman ahlaksız bir ahlakı meşrulaştıran bir sav hâline geliyor. Hele temel insani ahlak söz konusu olduğunda tehlikeli bir hâl alıyor. Belki de yapmamız gereken, ahlak kavramını baştan tanımlamak. Çünkü toplumsal ahlak, bugün en çok eksikliğini hissettiğimiz temel değer. Kabul edelim: Ne dünümüz ne de bugünümüz dürüst bir ahlak üzerine inşa edildi. Yeşilçam melodramlarından siyasi söylemlere kadar, çıkar temelli kültürel kodlar bizi temel insani değerlerden sistematik biçimde uzaklaştırdı.Spinoza’nın ahlak kavramı, tam da burada devreye giriyor. Spinoza’ya göre insan, aklını ve vicdanını rehber edindiğinde özgürleşir. Gerçek özgürlük, toplumun çürümüş değerlerine boyun eğmek yerine erdemli olmayı seçebilmektir. Başkasının acısını tam anlamasak bile onu görmezden gelmemek; çoğunluğa körü körüne uymak yerine doğruyu yapma cesaretini göstermek; güçlü olanın değil, adil olanın yanında durmak… İşte asıl insanlık sorumluluğu budur. Vicdanıyla barışık olmak, ödüllerden ya da itibardan çok daha değerlidir. İnsan, ancak böyle yaşadığında hem kendine hem başkalarına karşı dürüst ve özgür olabilir.Oysa biz, İranlı düşünür Daryush Shayegan’ın dediği gibi, artık ne Batı’nın bireyci sistemine ne de Doğu’nun geleneksel mana evrenine tam anlamıyla aitiz. Onun “melez bilinç” dediği hâl tam da biziz: Bir ayağımız geçmişte, diğeri modern dünyada, ama ikisine de tam basamayan, havada asılı bir bilinç. Artık yalnızca kültürel değil, ruhsal olarak da araftayız. Ne vicdana, ne sisteme, ne de ahlaka tam olarak yaslanabiliyoruz. Bu bir bireysel sancı değil; bu bir çağ yangını.Biz, 80’lerde doğup 90’larda çocuk olan, 2000’lerde ergenliğini tamamlayan bir nesiliz. Bizi yetiştirenler, 50’lerin, 60’ların çocukları, 70’lerin gençleri… Kendi dönemlerinin zorlukları ve bastırılmış duygularıyla şekillenmiş bir toplumun evlatları onlar. O çok konuşulan&nbsp;“boomer” kuşağı. Ama aslında, bugün geçmişin izlerini taşırken zorlu buhranlarla şekillenmiş bir ortamda yetişmiş, savunma mekanizması olarak inkarı geliştirmiş ve gerçeklerle yüzleşmekten çekinen genç Cumhuriyet neslinin temsilcileri de onlar.Bize bırakılan dünya, çözümsüzlüklerle örülü bir kaos. Belki de bugün sesimizi bu denli yükseltiyor olmamızın nedeni, bir yandan geçmişin değerlerine bağlı kalmaya çalışırken diğer yandan kendi yolumuzu bulma çabamızdaki çelişkilerdir. Ebeveynlerimizle ve onları şekillendiren toplumsal baskılarla empati kurmaya çalışırken, aynı anda kendimizi anlamaya ve iyileştirmeye çabalayan bir kuşağız biz. Yıllarımız farkındalık arayışıyla geçti; aile mitini en yoğun şekilde yaşayan ve yaşatmaya çalışan bir neslin çocuklarıyız. Ezberlenmiş, baskıcı bir sistemin içinde büyüdük.Bugün her taraftan çürüyen, eriyen, yok olan bir düzenin içindeyiz. Sorumluluğu kimin alması gerekiyor? Baskın bir iktidarın ve yenilik önermeyen, statükoyu sürdüren bir muhalefetin arasında sıkışmış; varoluş mücadelesi veren bireyler olarak, her yönden bölünmeye açık bir iklimde yaşıyoruz. İçten çatırdayan bir yapı, dışarıdan da sarsılmaya açıktır. Suçu karşı tarafa atmadan önce, kendi varoluşumuzla, dünyadaki konumumuzla, vicdani aklımızla yüzleşmek zorundayız.Düzenin her aktörünü var eden son derece kökensel, yaygın, olağan bir durum söz konusu. Bu noktada Hannah Arendt’in altını çizdiği “kötülüğün sıradanlığı” kavramını hatırlamak gerek: Kötülük çoğu zaman canavarca bir bilinçle değil, düşünmeden, sorgulamadan, sadece verilen görevleri yerine getirme alışkanlığıyla sıradan zihinler tarafından sürdürülür. İşte tam da bu nedenle, kötülük artık istisnai bir anomali değil; normalleşmiş, gündelik hayatın içine sızmış bir hâl almış durumda. Sıradan bir kötülük hâliyle, arada kalmış bir bilinçle yaşamaya devam ediyoruz.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu nedenle Ahmet Minguzzi cinayetiyle gündeme gelen “kötülüğe itilen çocuk” kavramını hatırlayarak, onun yerine “kötülüğe itilen toplum” kavramını kullanmayı öneriyorum çünkü düşünmeyi bıraktığımız her yerde, kötülük kök salıyor.</li></ul>Yakın zamanda&nbsp;Evre Clark’la ilgili haberleri hepimiz okuduk. Genç bir kadın, birkaç haftalık ömrü kaldığını söyleyip yardım istediğinde ona şüpheyle yaklaşanlar vardı. Birkaç gün evvel ise ölüm haberini aldık. Şimdi merak ediyorum: Şüphe duyanlar, o haberi okuduklarında ne hissetti?Bunca şüphenin ortasında sesini çıkaranların göze aldıklarını düşündükçe, kimi zaman kendilerini bütünün hayrına feda ediyorlarmış gibi geliyor. Evrensel akıldan şaşmayarak, kendimizden şüphe etmek yerine, bizi şüpheye sürükleyenleri sorgulayarak, yeni bir yola başlayabiliriz belki de.&nbsp;Sosyal medya çağının yapay zekayla birleşmesi, bizleri kaçınılmaz biçimde şüpheye itiyor. O zaman pusulamız ne olmalı? Vicdanımız. Kendimizle hesaplaşma vakti geldi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Meseleleri mesele etmezsek, mesele kalmaz mı?</h2>Hayır. Meseleye göz yumar, konuşmazsak ortadan kalkmaz; görmezden geldiğimiz her şey, bir gün çok daha büyük bir patlamayla karşımıza çıkar. Ve bugün, işte o patlamanın tam ortasındayız.Statükonun bozulmasından duyulan korku, patriyarkayı besler. Çünkü tüm sabit sistemler–dişil ya da eril olmasına bakılmaksızın–aslında birer patriyarkadır. Buradaki&nbsp;“patriyarka” yalnızca erkek egemenliği değil; değişimden korkan, otoriteyi elinde tutmak isteyen her yapıdır. Esas olan, baskının kimden geldiği değil, nasıl sürdürüldüğüdür.Eşik bekçileri yalnızca siyasette değil; sanatta, kültürde, evin içinde ve diğer tüm sistemlerde de karşımıza çıkar. “Eşik bekçisi” dediğim, kimin konuşma hakkı olduğuna, kimin görünür olabileceğine karar veren görünmez otoriteler. Yeni geleni dışlar, değişimi bastırır, bilinenin konforunda kalmayı isterler. Onlara göre rahatsızlık tehlikelidir; çünkü rahatsızlık, değişimi çağırır.Çoğunluk da sunulan bu konformizme sıkıca tutunur. Konformizm, maddi bir altyapıya ihtiyaç duymadan, baskıcı ortamların sağladığı bir korunma kalkanı; örgütlü bir zayıflık ve nostaljiyle beslenen bir korku hâlidir.Mikrodan makroya, makrodan mikroya işleyen bir döngü bu. Küçük bir ailenin içindeki tahakküm, toplumun genel yapısına bire bir yansır. Bir evde bastırılan çocuk, bastırılan vatandaşın prototipidir. Mikro yapıdaki her şey, makro sistemin aynasıdır. Ve biz, bu döngünün farkında olup onu sorgulamaya ve kırmaya çalışan bir kuşağız.Adını koyalım: Patriyarkal düzeni ve ifşa süreçlerini düşündüğümüzde karşımıza çıkan tablo çok katmanlı. Ayşe Tokyaz, Rojin, Münevver, Narin… Kayırılan erkeğin yarattığı kaos ve ardından gelen tepkiler, toplumsal yapının derinlerine işleyen bir sorunu gözler önüne seriyor. Bu noktada artık şunu açıkça söylemek gerek: Mesele bir “kadınlık sorunu” değil; temelde bir “erkeklik sorunu” var. Bu sorun, konuşamadıklarımızı, sustuklarımızı ve korktuklarımızı besliyor. Ve dikkat edin: Bilinçli bir tekrarla belirtmeliyim ki, bu “erkeklik” yalnızca biyolojik cinsiyetle sınırlı değil.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Patriyarka, statükoyu koruyan bir sistem olarak; cinsiyet, statü, yaş gözetmeksizin herkeste kendini gösterebiliyor. Karşı mahallelerin sandığın kadar farklı olmadığını görmek ise en büyük yüzleşmeyi beraberinde getiriyor.</li></ul>Ama artık parçalara ayrılmakta olan bu düzenin sınırlarından çıkmak zorundayız. Kendi değerlerini yaratabilen ve mevcut düzeni aşabilen bir bireye doğru evrilmeliyiz. Bu “üstinsan”; mevcut düzeni yıkıp kendi değerlerini yaratabilen bireydir. Sürüden ayrılır. Kabile kültürünü geride bırakır. Rehbersiz yürümeye cesareti olan insan tipidir. Kabileden bireye, sürüden bilince.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Meseleleri mesele edelim ki, mesele kalmasın</h2>Yüzleşmek gerek. Her yönden. Her yerden. Kendimizle, ailemizle, toplumla, sistemle. Algofobi, yani acıdan korkmak, bu çağın hastalığı. Ruhsal bir felç hâli. İnsanlar artık en çok acıdan korkuyor. Sanki bakarsan yıkılacakmışsın gibi… Ama artık korkmadan bakmak zorundayız. Çünkü bakmadığımız her şey, büyüyüp karşımıza çıkıyor. Vicdani doğrudan şaşmadan, yalnız yürümeyi göze alarak… Çünkü yanlış olmakta kalabalık olmaları, onları haklı çıkarmaz. Yalnız yürüyebilen ise birlikte yürüyebilendir. Bu öyle bir paradokstur ki bireyselliği tatmamış kalabalıklar, yalnızlığı en ağır olanlardır.Günah keçisi olarak adlandırılmak da bundan kaynaklanır. Yozlaşmanın içinde erdemini korumaya yeltenenin üzerine yapıştırılan yaftadır bu. Aynı zamanda sanatçıyı doğuran, var eden ve onu sancıyla kuşatıp üretmeye iten bir dışlanmışlıktır. Belki de tam da bu durum, Platon’un Filozof Kralı'nı yaratan unsurdur. Çünkü Platon’a göre hakikati arayan, erdemli ve bilgeliğe ulaşmış kişiler, yani filozoflar, ideal yöneticilerdir. Ne var ki bu kişiler çoğu zaman toplumda anlaşılmaz ve dışlanır; onları olgunlaştıran da çoğu zaman işte bu yalnızlık ve dışlanmışlıktır.Daha da geniş bir perspektiften, kuş bakışı bakmaya çalıştığımızda ise her failin bir zamanlar mağdur olduğunu görürüz ama kimseye ulvi olma borcumuz yoktur. Şiddet yalnızca fiziksel değildir; statükoyu sürdürmeye yönelik her hareket, şiddet üretir. Toplumsal travmalar birbirini besledikçe, bu döngü giderek birbirine kenetlenir ve kaçınılmaz bir sona doğru sürükler bizleri.Peki, biz bu noktada ne yapacağız? Sınırlarımızla, dolayısıyla kendimizle yüzleşebilecek miyiz? İşte asıl güç burada saklıdır: Cesaretle bakabilmek, yalnız yürüyebilmek ve böylece birlikte yürümeye, dönüştürmeye başlamaktır. Çünkü ancak bu yol, hem bireyi hem toplumu gerçek anlamda özgürleştirebilir.

Her cumartesi iklimden sağlığa, modadan psikolojiye yeni dünyanın anksiyete yaratan konularına serinkanlı bir mesafeyle çözümler sunuyoruz.

Her cumartesi 12.00’de, çevre ve iklim gelişmelerini türler arası eşitlik ilkesini benimseyerek aktarıyoruz. 

Angst

Yüzleşmek gerek. Her yönden. Her yerden. Kendimizle, ailemizle, toplumla, sistemle. Algofobi, yani acıdan korkmak, bu çağın hastalığı. Ruhsal bir felç hâli. İnsanlar artık en çok acıdan korkuyor. Sanki bakarsan yıkılacakmışsın gibi… Ama artık korkmadan bakmak zorundayız.

Bir çağ yangını: Bölünmüş zamanlardan birbirimize seslenirken

Yaratmak için acı çekmek, toplumlarca ve kuşaklarca fetişize edilen bir kavram olmuştur. Oysa Alman Romantizm’inden yadigâr ve artık kalıtsal olan bu yaklaşım, yaratıcı mecra profesyonellerinin pek çok ruhsal bozukluğunu da meşru kılmıştır. Sanatı tarafından tüketilen sanatçı, bu tükenişi bir onur nişanı gibi taşımakta, muafiyetini bir deha kılığına gizlenmiş deliliğine saydırmaktadır. 19. yüzyıldan kalma bu deli-dâhi ikileminde kendine yer edinmiş onca ‘yüce yaratıcı’ da narsisizmin romantize edilmesi için kusursuz birer örnek teşkil etmektedir. Belki de zihinsel acılar içinde kıvranan, psikotik bozukluklara sahip bu bireylerin sergiledikleri patolojik tablodan çok daha ilginçtir filmlerindeki sanrılar dünyası… Veya bu dünyanın sihriyle avutularak yetişmiş kitlelerin kendilerini bir selfie çılgınlığı içinde bulmaları, yansımalarına, imgelerine duydukları sonsuz hayranlık, aslında ne yadsınacak bir durum ne de bir tesadüftür. Rönesans döneminde yaşamış olan sanat eleştirmeni Leon Battista Alberti “Resmin
mucidi Narcissus’tu.” demiş, “Resim, havuzun yüzeyini sanat vesilesiyle kucaklamak
değildir de nedir?” diye sormuştur. Gerçekliğin kusursuz bir temsilini yaratma sanatı olarak ele aldığımız vakit, sinemayı resmin ötesine ulaşmış, duyuları ve duygulanım hallerini bütünsel ve kapsamlı bir biçimde etkileşime sokan bir mecra olarak ele almak kaçınılmaz olacaktır. Dolayısıyla bu mecranın yaratıcılarının yoğun bir tanrı kompleksinden mustarip olmaları da şaşılacak bir durum değildir. Bizleri zihinsel olarak yarattıkları çeşitli gerçekliklere ışınlayan bu kişiler her ne kadar popüler kültüre, tarihe, temsiliyetlerin bütününe şekil veren yedinci ve en kapsayıcı sanat dalı sinemanın en yetkin isimleri arasında yer alsalar da, büyük ve hiyerarşik bir düzenin parçaları olduklarını unutmamak gerekir.Kitlesel gösteri formatında düzenlenen ödül törenleri, dünya çapında üne
kavuşmuş ve ulaşılamayan gök cisimleri
misali film ‘yıldızları’ olarak adlandırılan
oyuncuları, onları kırmızı halıda poz
verip kendilerini sunmaya hazırlayan
medya koçları, görünümlerini popüler
şablonlara uyarlayan moda sektörü ve
kitlelerin bilinçaltını bu ihtişam ile büyüleyen popüler medya… Kendi içindeki
idealleri metalaştırarak çürüten her alan
gibi, tezat bir ikilemde sinema dünyası… Sunduğu hayalin ardında yaşanan
gerçeklikler, yarattığı ihtişam algısını
da dönüştürüyor. Skandallar, sıra dışı,
abartı tavırlar ve polemik de böylelikle
gösterinin vazgeçilmez bir parçası haline
geliyor. Filmin öykü dünyasının oldukça
dışında kalan fakat bir o kadar ilgi çeken
bu baskın ancak ikincil anlatı katmanı
vesilesiyle de “yönetmenin yatağı” tabirinin kullanıldığı yegâne sektör olan
sinema sektörü, narsisizmin patolojik bir
bozukluktan ziyade bir meslek hastalığı
olarak kabul gördüğü sektörlerin başında
yerini alıyor. Sanatçının başarı oranının
sanatı tarafından ne denli yıkıma uğradığı ile ölçülmesi kitlelerce meşruluk
kazanmış durumda. “Sonuçta bu unvanın
getirdiği sorumluluktan muaf olmak
da bir yönetmenin hakkı değil midir?’’ diye sorarken dahi bulabiliriz kendimizi.
Peki, sergiledikleri karakter özellikleri bu
yaratıcı insanların yapıtlarını ne yönde
etkilemektedir?<img src="https://images.aposto.com/2023/1/2/1675784718854.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.62" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Otoriter ve zorba yönetmen imajının mihenk taşı, klasik anlatı sinemasının da kurucusu olarak değerlendirilen D. W. Griffith, Bir Ulusun Doğuşu (1915) filmiyle tarih kitaplarına girmiştir girmesine de bu filmin varlığını 20. yüzyılın başında henüz insan hakları reformlarının vuku bulmamış olmasına borçlu olduğu gerçeği de yadsınamaz. Bu ikonik yapıtın bir sahnesinde, suratları siyaha boyanmış beyaz oyuncuların canlandırdığı yağmacı ve tecavüzcü siyahi askerlerin beyaz bir aileye saldırması ve bu ailenin son anda Ku Klux Klan birlikleri tarafından kurtarılması ele alınmaktadır. Toplumun çoğunluğunun ırkçı sayılabileceği bir dönemde, Griffith bir yandan da narsistliği ile ün salmış olsa da filmi, anlatı sinemasının doğuşunu ele alan derslerde, üniversitelerde okutulmaktadır. Griffith’in bu başarısı, çizmiş olduğu yönetmen prototipini günümüze değin devam ettiren etkenlerden biri olmuştur şüphesiz.Sinema tarihinin ticari bağlamda en başarılı yönetmen ve yapımcısı unvanını günümüze dek devam ettiren, Amerikan sinemasının kurucularından olan Cecil B. DeMille ise başarılarını ayı postlarıyla donatılmış çalışma odasındaki taht gibi yükseltilmiş çalışma sandalyesinden yürütmekteydi. Çekimlere gidiş gelişlerine eşlik eden kemancısı ve arkasında sandalyesiyle onu takip etmekte olan Filipinli kâhyası ile çok da mütevazı bir imaj çizdiği söylenemez doğrusu. Bir diğer yoğun narsistik karakter özelliği sergileyen yönetmenimiz ise dört kere Oscar kazanmış rekortmen John Ford’dur. Onun için zalim ve sadist denilmesi, aktörlerini tekmelemek için onlardan eğilmelerini istemesi de sektörün en büyük kurumu tarafından tasdiklenen bu koca başarının ardında görmezlikten gelinebilen önemsiz bir detay sayılırdı. Başarıyı bu denli yücelten bir toplumda aksi mümkün olamazdı muhtemelen… “Hollywood” denince akla gelen bu meşhur isimler, hem ihtişamlı ve şaşaalı bir hayali kitlelere pazarlayan başarılı birer işadamı hem de bu eril düzenin esas kurucularıdırlar. Ayrıca kadın imajının metalaşmasında da önemli bir rol oynamışlardır. Zamanla bu erkek egemen sistemi değiştirmek için ufak adımlar atılmış olsa da, örneğin God Father (1972) ve Love Story (1970) gibi kült filmlerin “adı çıkmış” prodüktörü Robert Evans’ın, Henry Weinstein ile başlatılan #Metoo hareketinden nasibini almamış olması, film çevrelerini ve sinema yazarlarını şaşırtmıştır. Belki de bu durum geçtiğimiz yıl hayatını kaybeden Evans’ın ilerlemiş yaşından veya klasik Hollywood’un sinemanın kutsalı sayılmasından kaynaklanıyordur. Oysaki Amerikan sinemasına şekil veren bu maço düzene ve bu düzenin karakterlerine bakınca, sektörün çoğunlukla narsistler tarafından kurulup yönetilmiş olduğunu görmemek elde değil. Dolayısıyla bu bakış açısının şekillendirdiği filmlere ve bu filmlerin şekillendirdiği kitlelere bakınca belki de şaşırmak yeğdir. Peki, Amerikan sinemasından art house’a ve Avrupa sinemasına geçince işler nasıl gelişmiştir?Karşımıza ekibine sandalye fırlatmayı “pedagojik patlama” olarak tanımlayan bir Bergman çıkıyor mesela. Veya bir yönetmenlik tekniği olarak bellediği oyuncu aşağılamaları, onlardan birinin intiharına sebep olacak boyutlara ulaşan bir Sergio Leone. Kendisi ayrıca bir başka oyuncusunun panik içinde koşmasını garantilemek için saldırgan bir köpeği peşine salmamasıysa bilinirdi. Godard ile disfonksiyonel bir evlilik yaşamış olan Anna Karina, eski eşinden söz ederken “Mutlu olmak onun canını sıkardı sanki,
mutlu olduğumuz bir an geledursun, bozmak
için mutlaka bir şeyler bulurdu.” demişti. Ayrılıklarından yirmi sene sonra, 1987’de katıldığı bir televizyon programına Godard’ın da sürpriz bir katılım gerçekleştirmesiyle şaşkınlığa uğrayan Karina, ilişkilerini anlatan Godard’ın kendisini diğer yönetmenleri taklit edip başrol oyuncusuyla aşk yaşamış olmak için kullandığını söylemesiyle gözyaşlarına boğulup stüdyoyu terk etmişti. Charlie Chaplin’den sonra reşit olmayan birliktelikleriyle en çok konuşulan isim Polanski olmuştur. Fransız Vogue’unun kendisine “Çıtır Kızlar” başlıklı bir sayının konuk editörlüğünü teklif etmesi ise onun bu zaafından yararlanmayı amaçlamış, bir yandan da bu zaafı meşrulaştırmıştır. Pek çok suçlamaya maruz kalan Polanski, 2009’da Ömür Boyu Başarı Ödülü almak için yola çıkmışken İsviçre polisi tarafından tutuklanıp Woody Allen ve Martin Scorsese gibi yönetmenlerin de dilekçeleriyle kefalet karşılığında serbest bırakılır. Huysuzluk ve de kötümserliği ile tanınan Woody Allen’ın kendi evlatlık çocuğu ile ilişkisinin gözler önüne serilmesi üzerine görülen davada, hâkim çocukların vekâletini Mia Farrow’a verirken Allen için ‘narsistlerin en kalın kafalısı” ifadesini kullanmıştır. Âlemciliği ile nam salmış Oliver Stone’dan başrol oyuncusu Uma Thurman’ı sakatlama pahasına tacizkâr bir yönetmenlik sergilediği ifşa olan Tarantino’ya, yaptığı ırkçı şakalarla Cannes Film Festival’inde “Persona Non Grata” ilan edilen Lars Von Trier’e, bu kişilerin patolojik rahatsızlıklarını narsisizm ile birleştiren ortak nokta muhtemelen bu tavırları sergilerken duydukları umarsızlık ve fütursuzluktur. Hiyerarşik bir güç mekanizması tarafından yönetilen sinema sektörünün bütününe yayılmış, onun adeta vazgeçilmez en temel parçası haline gelmiştir böylelikle narsisizm.Narsistliği ve hatta sadistliği ile tanınan Walt Disney’in yapıtı Pamuk Prenses’teki kötü Kraliçe’nin “Ayna, ayna, söyle bana, var mı benden güzeli bu dünyada?” sorusuyla belleklerimize kötülük, açgözlülük ve haset ile eşanlamlar kazanan narsist film karakterlerin en meşhuru şüphesiz ki “Gaslighting” terimine de ismini vermiş film olan Gaslight’ın (1944) ana karakterlerinden Gregory Anton’dur. Eşinin teyzesinin öldürülmüş olduğu eski evine yerleşen Anton, bu cinayetle ilgili bir sırrı kendisine saklayarak eşine sistematik şekilde zihinsel şiddet uygulayıp, onu delirtmeyi başarır.Günümüz sinemasında ise özellikle lise çağına hitap eden yapımlarda normatif bir davranış biçimine dönüşmüştür narsisizm. Amerikan sinemasının “High School” filmlerine bakınca, Mean Girls’ün (2004) başkarakteri Regina George gibi, lise arkadaşlarına ne kadar güzel olduğunu tekrarlatan, onları istediğini elde etmek için rahatlıkla manipüle eden, tanıdığı herkesten daha iyi olduğuna ikna olmuş karakterler bütünüyle karşılaşırız. Film mi hayatı, hayat mı filmi yaratır tartışılır ancak, 80 sonları ve özellikle 90’larda başlayan, 2000’li yıllarda ise sözünü ettiğimiz yönelimleri kesinkes benimseyen lise çağı filmleri ve dizilerinde gösterilen bu gençlerin, özellikle günümüzün selfie çılgınlığı ile yoğurulan kitlelerin atası oldukları da geçerli bir bakış açısı sayılabilir. Karakter bozuklukları, sinemacılar için irdelenmesi en ilginç karakter özelliklerini teşkil eder. Ancak kültleşmiş olanlara baktığımız vakit, özellikle narsist eğilimli karakterlerin en çok ilgi görenler arasında yer alması dikkat çekicidir. Her birimizin özellikle gelişim çağında önemli rol oynamış olan narsisizm, her ne kadar zaman içinde empatiyle dengeleniyor olsa da çağımızın sosyal medya çılgınlığı, temsiliyetlere gerçeklikten fazla değer verişimiz, teşhir kültürü ile performatif bir boyutta sergileniyor, ancak bir yandan da temel değer yargılarımızla çelişmesinden sebep sistematik biçimde inkârla baskılanıyor. Bir narsiste söylenmesi en zor söz narsist oluşudur. Bunu kitlelere yaydığımız vakit karşılaşacağımız tablo biraz daha zorlu olacaktır elbet. Black Swan’daki (2010) narsist karakter Erica’nın, başkarakter Nina’nın bastırılmış narsist alter egosu olması ve Erica’nın onunla kurmuş olduğu obsesif ilişki gibi, yıkıcı bir haletiruhiyenin kostümlü ve makyajlı, sahneye hazır haline hayranlık besliyoruz kitleler halinde. Örneğin bir organize suç krallığının başındaki Don Vito Corleone, aşırı özgüveni, sempati yoksunluğu, üstünlük duygusu ile sınırsız başarı ve güç peşinde bir karakterdir. Başkalarını bu amaç için kullanmak, hayatının bir parçası haline gelmiştir. Ancak bu, “Baba” olarak nice kitlelerin örnek alarak büyüdüğü bir kült karakter haline gelmesine engel olmamıştır. The Devil Wears Prada’nın (2006) Miranda Priestly’si ise bir New York moda dergisinin kibirli ve acımasız moda editörüdür. Karakterin, meşhur moda editörü Anna Wintour’un bir adaptasyonu olduğu bilinir. Belki de moda sektörünün bütününün hayali Anna Wintour olmaktır. Öyleyse bu davranış paternleri başarıya giden yolun kendisi olarak gösterilmekte değil midir?Unutmamak gerekir ki ünün ihtişamlı
ışığı altında durunca davranışları eğlenceli gözüküp teşvik dahi edilebilir, ancak
bu görünüşte kendine aşırı güvenen
insanlardan pek çokları sadece narsistik
bir kişilik özelliği sergilemiyor, ruhsal
hastalık sözlüğündeki en yıkıcı ve tedavisi zor koşullardan biri olan narsisistik
kişilik bozukluğundan mustarip, ciddi
psikolojik sıkıntı içinde yaşıyorlar. Araştırmacılar, bu kişilik bozukluğuna sahip
olan bireylerin özsevgiden değil, bir tür
kendinden nefretten, bunun doğurduğu
dehşetten, derin bir utançtan, yoğun bir
başarısızlık korkusu ve bunun getireceği
duygusal çöküşe katlanma kapasitesinin yoksunluğundan kaynaklandığını
belirtiyorlar.Vermiş olduğumuz örneklerin her birinin ortak noktasına baktığımız vakit
ise iflah olmaz bir narsistten çok daha
öte bir şeyler görüyoruz aslında. Eril ve
kapitalist bir fabrikaya benziyor bir diğer yüzü de sektörün. 19. yy sirklerinde
başlamış bir söz olan “The Show Must
Go On” (Gösteri devam etmelidir.) söyleminden yola çıkan, yapılan herhangi
protest bir davranışın reklam niteliği
kazanabileceği bu dünyanın etkisi altında
yetişmiş ve yetişmeye devam eden kuşakların bir nevi çoğunluk teşkil ediyor
olması ise durumu geri dönülmez bir
noktaya taşıyor. Anlaşılan o ki herhangi
bir kitlesel uyanış yaşansa bile, içinde
yaşadığımız teknolojik çağın bu yönelimleri güçlendirmesi vesilesiyle, bu tehlikeli
karakter özelliğinin methiyesine maruz
kalmak kaçınılmaz olacaktır. Bir değişim dahi vuku bulsa ve bu devrimsel bir
nitelik dahi taşısa, onu sinemanın öykü
dünyasının bir uzantısı olarak hashtag’lerin yönlendirdiği bir gösteri formatında
izliyor olacağımız muhtemel.<img src="https://images.aposto.com/2023/1/2/1675784699250.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.60" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Meselesi anlatmak olan sinema ile meselesi anlamak ve çözmek olan psikiyatri ve psikolojiyi ortak
platformda ele alan Psikesinema'dan özel yazılar her çarşamba 17.00'de Aposto'da.

Sinema ile meselesi anlamak ve çözmek olan psikiyatri ve psikolojiyi ortak platformda ele alan yayın.

Psikesinema

Âlemciliği ile nam salmış Oliver Stone’dan başrol oyuncusu Uma Thurman’ı sakatlama pahasına tacizkâr bir yönetmenlik sergilediği ifşa olan Tarantino’ya, yaptığı ırkçı şakalarla Cannes Film Festival’inde “Persona Non Grata” ilan edilen Lars Von Trier’e, bu kişilerin patolojik rahatsızlıklarını narsisizm ile birleştiren ortak nokta muhtemelen bu tavırları sergilerken duydukları umarsızlık ve fütursuzluktur.

Lara Kamhi