Şairin Gördüğü: Şiir Üzerine Bir Deneme | Nergihan Yeşilyurt | Ornis Kitap<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne anlatıyor?&nbsp;Şair Nergihan Yeşilyurt&nbsp;Şairin Gördüğü kitabında bu kez eleştirmenlik açısından bakarak, “Ne görüyor bu şairler?” sorusuna cevap arıyor. Turgut Uyar, Orhan Veli, Nigâr Hanım, Ahmet Muhip Dıranas, Gülten Akın, Galib Dede, Emily Dickinson, Nâzım Hikmet, Melih Cevdet Anday’ı bu soru eşliğinde inceleyen kitap, “İlham nedir?” meselesine farklı bir yorum.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden okumalısınız? Kitap okura şu soruyu yöneltiyor: Şiir ancak ilhamla mı yazılır, yoksa üzerinde emek verilmesi gereken bir metin midir? Edebiyatın bu bitmeyen tartışmasına bakmak isteyenler için zihin açıcı bir çalışma.</li></ul>

Aposto Kitap

Belli bir yaşa kadar şiir okumayı sevmediğimden emindim. Özellikle bir "edebiyat öğrencisi" olduğum zamanlar, ikiliklerden hoşlanmadığım için düz yazıyı tercih ettiğimi sanıyordum. Halbuki—bir şiir kitabına yakın okuma yapma hadsizliğinde bulunduktan sonra anlaşıldığı gibi—kanonik metinleri önceliklendirmekle aynı şeymiş bu. Bu yüzden bugün bu heyecanla bir şiir kitabını ele aldığımdan bahsetmek, oldukça ilginç hissettiriyor: Bazı günler şiirin, "estetik" bir ifade aracı olmanın ötesinde, bireysel özgürleşme ve kendini ifade etme yolu olarak da işlev gördüğü kanıtlanıyor.Bir başkaldırı olarak lirizm: Popüler kültüre yaklaşımıyla dinleyicisini iyice ikiliklerden koparan İlker Hepkan’ın ilk şiir kitabı Beyefendiler’inin gerçekliğindeyiz bugün. "Şiir direnirse kazanacak!" diyen 160. Kilometre Yayınevi'nden çıkan kitap, 2020 yazında yazılmaya başlanan ve 2023 yılının Ağustos ayında biten şiirlerden oluşuyor. Hepkan, Gülsuyu, Adamlar ve Eray isimli üç ayrı bölüme ayırdığı kitabında, şiirin düz yazıdan farklı olarak kendine has bir özgürlük alanı sunmasının altını çiziyor. Buna, editörü olduğu Velvele’de yayımlanan söyleşiyi okuduktan sonra emin oluyorum:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">Lisede bende bir şeylerin etrafımdakilerden farklı olduğunu fark ettiğimde büyük bir panik içerisinde duygularımı bir yere saklama ihtiyacı duydum. O zamanlar elim kağıt kaleme ne zaman gitse, bana en geniş alanı şiir açıyordu, yani şiir yazmaya özgürleşmek için başladım. [...] Kendime, arkadaşlarıma ve aileme açıldıktan sonra da bu değişmedi. Şiir hâlâ en güvendiğim sırdaşım.</blockquote>Buna denk şekilde, Gözde Demirbilek’in KaosGL için İlker’le yaptığı söyleşiyi düşününce, Beyefendiler’deki tüm temsillerin şiirin resmiyetle ilişkilendirilmesine bir başkaldırı gibi kurgulandığını düşünmeden de edemiyorum:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">Şiirin okullarda yoğunlukla resmî ideolojinin etrafında öğretiliyor olması, yani şiirle ilk tanışmamızın direkt resmî ideolojiyle alakalı bir şekilde gerçekleşmesi zaten bir mesafe koyuyor şiirle okuyucu arasına.</blockquote>Çağdaş yazında bir temsil: Hepkaner, "efendiler, yarın âşık olacağız" diyerek başladığı kitabını "Eray söz sana son kez şiir yazıyorum" diyerek bitiriyor ve aralarındaki şiirlerinde lineerlikten, dolayısıyla da ikilikten en uzak şekilde kuir yazınına kendini ve dünyayla ilişkilenmelerini ekliyor. Okuyucusuna Aşkımızın formülünü yazıyorum’da 2020’lerin—Daddy Culture ve köpek videoları gibi maddeleriyle—temsilini üstleniyor. Hatta bir başka şiirinin başka bir dizesinde de kentin taksi sorununa da değiniyor. Yani şair, bana kalırsa, şiirin sosyal ve kültürel bağlamına, kitabın yapısı ve içeriğine kattığı akışla bunu sunuyor. Hem de hiç böyle bir derdi olmadan.İnanın, şiir üzerine nasıl yazılır bilmiyorum. Ne formu ne imgeleri hakkında kendimden emin şekilde konuşamayacağım. Bildiğim şey, Hepkaner gibi sosyal bilimcilerin lirizme ektiği popüler kültür nesnelerine kıymet vermemiz gerektiği. Böylece çağdaş yazına ve kuir temsillere dair cümlelerin, satır arasında kalmak zorunda kalmayacağına inanıyorum.Sanıyorum şimdi yazıyı İlker’in siz hiç bir çiftin arasında kaldınız mı? şiirindeki gibi bitirmek uygun olacak:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">şiire dönüştür yaşananları dedi yıldızlar şiir şiire nasıl dönüşür okuyucu?</blockquote>

Aposto Gündem

Bu şiirler lineerlikten, dolayısıyla da ikilikten en uzak yerde kalarak kuir yazınına kendini ekliyor.

İlker Hepkan'ın Beyefendiler kitabı

<div data-page-number="1" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şiirin hayatımızdan uçup gitmesi en büyük kayıplarımızdan birisidir. Bir yoksullaşma, yavanlaşma, bozarma işaretidir. Odadaki lavanta kokusu azalırken bayat havanın yerleşmesidir. O havanın içinde doğup büyümüş olanlar ne dediğimi anlayamazlar. Zaten en ağır kayıplarımız, kaybettiğimizi bilmediklerimizdir. Kazancakis’e sorun: Ege’nin maviliğine yelken açmamış olanlar neleri kaçırdıklarının farkında olabilirler mi? Şiirin gündelik hayattan uçup gitmesi yalnızca bize özgü değil. Batı ülkelerinin çoğunda da durum böyle. Büyük şairler yetiştirmiş Avrupalılar artık ezberden şiir okumuyorlar. Hatta hiç şiir okumuyorlar. Ve bu yüzden daha da tatsızlar. Ama böyle olmayan ülkeler de var. Bunların çoğu doğumuzdalar. Bazı yerlerde şiir hâlâ hayatın harcında, mısralar sabah yelinde uçuşuyor… </div>Hafız, hafızalarda yaşıyorÜç-beş yıl kadar önce İran gezimiz için Şiraz’a uçarken yakınımda oturan kadın yolcuya sordum: “Hafız’ı hâlâ okuyor musunuz?” Malum Şiraz, 800 yıl önce yaşamış olan büyük şair Hafız’ın şehridir. Ve Hafız, Şirazlı Hafız olarak bilinir. Şehirle şair özdeşleşmiştir. Kadın “Tabii okuyoruz,” dedi. “Hele gençler. Kimileri Hafız’ın divanından sayfa açıp günün falına bakıyorlar.” “Şiirin hayatın harcına karışması” derken böyle bir bütünleşmeyi kastediyorum. Yapay değil, doğal. Olması gerektiği gibi... Ondan birkaç yıl önce de Baku’da bir Azeri ressam arkadaş beni otomobille dolaştırırken sürekli ezberinden şiir okumuştu. Belli ki orada yapılması gerekeni yapıyordu. Hayat her fırsatta şiir okunan bir yolculuktu. ‘Yarin dudağından getirilmiş’Ben şiir okunan bir evde büyüdüm: Asker emeklisi babam bazen sofrada: “Yarin dudağından getirilmiş bir katre alevdir bu karanfil” gibilerden bir mısra patlatırdı. Bursa’da lisedeyken arkadaşlarımın hemen hepsi şiir yazardı. Ben de orada başladım. Şiirlerimizi Bursa gazetelerinin genç yetenekler sayfalarında yayımlardık! Okullardaki şiir matineleri çok popülerdi. “Şairin dediği gibi” günlük konuşmalarımızda çok kullandığımız bir deyişti. “Şairin dediği gibi, ‘Gel gör beni aşk neyledi.’”Alaturka musiki ile Divan şiiri arasındaki yakınlık şiir dağarcığımızı zenginleştiren kaynaklardan biriydi. Her insani duruma ışık tutan bir mısra ya da beyit bulunurdu belleğimizin derinliklerinde. O yüzden daha renkli, nükteli ve güzel konuşurduk. Bunun kaybolması yaşamın lezzeti açısından ağır bir kayıp değil midir?Tembelleşen belleklere şiirOkullarda şiir ezberletirlerdi. Pek çoğumuz istemezdik. “Ezberci eğitim sisteminin” bir uzantısı sayardık. Ve ezberciliğe karşıydık! Artık ezber yok! Ezber şiir de yok! Şiir yok! Ve işin en ilginci, nörologlar son yıllarda çok yaygınlaşan bellek zayıflaması ve kaybına karşı insanlara şiir ezberlemesini tavsiye ediyorlar. Ezberledikleri şiirleri sık sık tekrarlamalarını öneriyorlar... Hey gidi Eflatun, 2.400 yıl önce Phaedrus’ta, “yazı”yı tam da bu nedenle eleştirmemiş miydi? “Yazı ruhları tembelliğe alıştırır, unutkanlığa yol açar!” dememiş miydi? Şimdi de dijital teknoloji belleklerimizi tembelliğe alıştırıyor: Aslında “elektronik beyin” dediğimiz aletin gerçek bellek değil, bir yardımcı, bir kolaylaştırıcı olduğunu unutuyoruz! Sonuç: Gittikçe yaygınlaşan bir bunama hâli!Nörologlara göre çözümlerden birisi: Bol bol şiir ezberlemek! “Güneş giren eve doktor girmez” diyenler gibi biz de “Şiir okunan eve nörolog girmez!” diyebilir miyiz?<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-width: medium; border-bottom-style: none; border-bottom-color: currentcolor; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2023/11/6/1702741243772.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Haluk Şahin'e İpek Yolu Uluslararası Şiir ÖdülüAkademisyen, gazeteci, televizyoncu, romancı Haluk Şahin’e Çin’den “İpek Yolu Uluslararası Şiir Ödülü” verildi. Ödül, Arnavutköy Sanat Galerisi’de bir okuma ile kutlandı. Şahin, Büyüyor Üzümler Bağlarda adlı kitabındaki kısa şiirlerin Bozcaada adlı minievrenden hayat sahneleri olduğunu söyledi ve “Onlar benim minimalist hâlimi temsil ediyorlar” dedi.

Şiirin kaybolması yaşamın lezzeti açısından ağır bir kayıp değil midir? Üstelik nörologlar bile son yıllarda yaygınlaşan bellek zayıflaması ve kaybına karşı insanlara şiir ezberlemesini tavsiye ediyorlar.

Şiir girmeyen eve nörolog girer: Şiirin kaybı ve insanlık

Pek çoğumuz bunu bir şarkı olarak bilsek de Mehmet Selahattin’in yazısına göre belli ki bu şarkının bir çıkış noktası var. Bir hikâyeye göre <a fr-original-style="" href="https://www.bilgenc.com/mavi-boncuk-deyiminin-hikayesi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nasreddin Hoca</a>’nın iki karısı birbirlerini sürekli kıskanırmış. Bir gün Hoca’yı sıkıştırıp “Hangimizi daha çok seviyorsun?” diye sorarlar. Hoca da onlara birbirlerinden habersiz birer mavi boncuk verir ve “Bu mavi boncuk benim aşkımın nişanesidir, sakın bunu başkasına gösterme” der. Bundan sonra kadınlar aynı soruyu sorduklarında Hoca,&nbsp;“Canım ne sıkıştırıp duruyorsunuz? Mavi boncuk kimde ise benim gönlüm ondadır.”&nbsp;demeye başlar. Benzer bir hikâye <a fr-original-style="" href="http://fahrettin-bayrasa.blogspot.com/2012/12/mavi-boncuk-kimdeyse.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Peygamber</a>’in eşleri için de anlatılır. Özneler değişmiş, boncuğun yerini de yüzük almıştır ancak kadınların erkeklerin nesnesi olma hikâyesi aynıdır.Şarkı ise <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/69xtWpMzF2H3RonEjRpWXh?si=00bbd43e4e1d4a7e" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Mavi Boncuk”</a> adıyla ilk defa Emel Sayın tarafından seslendirilir. Çoğumuz bu şarkıyı aynı adı taşıyan Yeşilçam filmiyle özdeşleştiririz. Ancak <a fr-original-style="" href="https://www.cnnturk.com/magazin/emel-sayinin-mavi-boncuk-sarkisi-ile-ilgili-sok-iddia?page=2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir bilgiye göre</a> şarkının orijinali Azerbaycan’a ait olup ilk kayıt 1968 yılında alınmış. Sözleri Mikail Müşfik’e ait olan şarkının bestecisi ise Alekber Tağıyev.Gidelim Göksu’ya<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Gidelim Göksu'ya bir âlem-i âb eyleyelim Ol kadeh-kâr güzeli yâr olarak peyleyelim Bize bu tâli’imiz olmadı yâr n’eyleyelim Ol kadeh-kâr güzeli yâr olarak peyleyelim"</blockquote>Belli ki Göksu’nun eğlence âlemleri çok meşhurdu. Şiirlere ve şarkılara dahi konu olmuştu. İşte bunlardan en bilineni Yahya Kemal Beyatlı’nın şiiri olan “Gidelim Göksu’ya bir âlem-i âb eyleyelim”. Şiir <a fr-original-style="" href="https://eksisozluk.com/gidelim-goksuya--135478" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Lavtacı Hristo</a> tarafından bestelenmiş. Kürdilihicazkâr makamındaki bu şarkıyı Safiye Ayla’dan Zeki Müren’e ve Müzeyyen Senar’a kadar pek çok isim ve grup seslendirmiş. Biz <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/625da2322acadc0006579d00" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Safiye Ayla</a>’nın sesinden dinlemeyi daha çok sevdik. Şarkıyı <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/track/7qwhFAm088o9wzBpereGdZ?si=269a2e9aa6784025" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> bırakıyoruz.Şiirde/şarkıda geçen <a fr-original-style="" href="https://www.facebook.com/Divan.Edebiyat/photos/a.106941309399711/1226355820791582/?type=3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“âlem-i âb”</a> içki meclisi demekken, “kadeh-kâr” saki, içki dağıtan demektir.

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Mavi boncuk

Dünyanın evim olduğunu düşünerek büyüdümHer yer benim, istersem her yere gidebilirim,yaşayabilirim, evim diyebilirimBu jenerasyon icabı olabilir, bir de yengeçliktenHint okyanusu eğer ben oradaysam benim evimdir işteAntarktika, orada yaşamayı hayal edersem…şeyler olarak birbirimize yakınlaşıncaben ne olarak hissediyorsam evimi, sözcükler bile yeniden anlamlandırılır sözlüğümde&nbsp;Dünya şeylerin yakınlığıdır.Bu da şeylerin dünyasında (dünya dediğimizde başka bir şey değildir)&nbsp;dolaşacağız demektir.Her Şey=Dünya=Evim.“Ev Hakkında Kendimle Diyalog”, Elvin Eroğlu, Moero, Sayı 3Şiirin tamamını <a fr-original-style="" href="http://www.moero.org/ev-hakkinda-kendimle-diyalog/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> okuyabilirsiniz.

Şiir ile ilgili hikayeler