İktidar partisine mensup milletvekillerince 12 Temmuz 2024 tarihinde TBMM’ye sunulan Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, hayvanseverlerin, muhalefet partilerinin ve sivil toplum örgütlerinin yoğun tepkisine rağmen bazı değişikliklerle Tarım, Orman ve Köy İşleri Komisyonunda kabul edildi. Teklifin TBMM Genel Kurulunda görüşülmesinin yeni yasama yılına kalacağı beklenirken, Cumhurbaşkanı Meclis tatile girmeden önce yasanın kabul edileceğini açıkladı.&nbsp;Kanun teklifinin gerekçesinde düzenlemenin amacının başıboş sokak köpeklerin doğurduğu sorunları çözmek olduğu ileri sürülüyor. Mevcut sorunun müsebbibinin ise 2004 yılında kabul edilen 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu olduğu ifade ediliyor. Gerekçede belirtildiğine göre “Yaşanan ve gelişen süreç içerisinde bu Kanım sahipsiz hayvanların rahat yaşamı ve can güvenliğini tam anlamıyla sağlayamadığı gibi insanların ve diğer canlıların yaşadıkları sorunları çözmekte de yetersiz kalmıştır.”[1] Sorunun kaynağı olarak, Kanunun öngördüğü tedbirleri almayan ve 20 yıldır iktidarda olan merkezi ve yerel yönetimlerin değil de bizzat Kanunun görülmesi, iktidarın zihniyetini ortaya koyması açısından önemli.&nbsp;Teklifin gerekçesinde 4 milyon sokak köpeğinin bulunduğu tahmin edilirken, mevcut barınak kapasitesinin ise 105 bin hayvan kapasiteli 322 adet hayvan bakımevi olduğu belirtiliyor. Tarım Bakanlığı verilerine dayanarak, son 20 yılda ancak 2.5 milyon köpeğin kısırlaştırıldığı aktarılan gerekçede, hayvan nüfusunun yüksek olduğu ülkelerde kısırlaştırma yönteminin çözüm olmadığı vurgulanıyor. 5199 sayılı yasanın kabul ettiği yakala-kısırlaştır-sal yönteminin ne ölçüde uygulandığına bakılmaksızın bu yöntemin başarısız olduğu belirtilerek çözümün “itlaf yöntemi” olduğu savunuluyor.Yeni düzenlemenin getirdiği çözüm önerisinin, “yakala-rehabilite et- barınakta tut- sahiplendir- (belli bir sürede sahiplenilmezse) ötenazi uygula” formülü olduğu görülüyor. &nbsp;Mevcut Kanunda yer alan “öldürme” terimleri, “ötenazi” terimiyle değiştiriliyor. Ancak bu değişikliğin uygulanacak eylemi daha masum hale getirmediği açık. &nbsp;Gelen yoğun tepkiler sonucu Komisyon görüşmelerinde formülün son ayağının belli ölçüde revize edildiği anlaşılıyor. Yani belli bir sürede sahiplenilmeyen bütün hayvanların değil, belli koşulları taşıyan, yani bulaşıcı hastalık taşıyan, insan ve hayvan sağlığı için tehlike oluşturan, tedavi edilemeyen ve sahiplenilmesi yasak olan hayvanlara veteriner hekim kontrolünde “ötenazi” uygulanması öngörülüyor. Ancak teklifte cevabı verilmeyen bir temel soru bulunuyor: “Mevcut 105 bin hayvan kapasiteli 322 barınakta 4 milyon hayvan nasıl tutulacak?” Yerel yönetimlere barınak kapasitesini artırmak ve yeterli hale getirmek için 2028 yılı sonuna kadar bir geçiş süresi öngörülmüş, ancak bu süre boyunca mevcutta bulunduğu iddia edilen 4 milyon hayvana nerede ve nasıl bakılacağına ilişkin bir çözüm teklifte yer almıyor.Teklifte öngörülen yeni yöntemin uygulanması bazı cezai yaptırımlarla destekleniyor. Öncelikle yerel yönetimler adına toplanan hayvanların bakımevi dışında bir yere bırakılması ve bakımevindeki hayvanların dışarı bırakılması kabahat haline getiriliyor. Belediyelere bütçelerinin belli bir oranını bakımevleri için ayırma yükümlülüğü getiriliyor ve bu kurala uymayanlar için yaptırım öngörülüyor. Sahipli hayvanların kaydedilmesi zorunluluğu getiriliyor ve bu hayvanları sokağa bırakanlar hakkında da yaptırım öngörülüyor. Ancak hayvan ithalatı, üretimi ve satılması konusunda bir yasak ve yaptırım bu teklifte yer almıyor.İktidar, bu yasa teklifi ile, kendi çıkardığı kanunu 20 yıl boyunca uygulamayarak ürettiği sokak hayvanları sorununu çözmek için bütün sokakları hayvandan arındırmayı amaçladığını iddia ediyor. Bunun için hayvanları toplayıp bakım evlerine almayı ve sahiplenilmeyen hayvanları öldürmeyi öngören radikal bir düzenlemeyi dayatıyor. Alternatif hiçbir çözüm önerisini dinlemeye yanaşmıyor. Teklife eleştiri getirenleri, sanki sokakların çeteleşen köpeklere bırakılmasını savunuyorlarmış ve köpeklerce zarar verilen insanları ve hayvanları dikkate almıyorlarmış gibi itham ediyor. Oysa herkes sorunun farkında, ancak çözüm önerileri farklı. Daha insancıl alternatif çözümler öneriliyor.İktidarın bu katı tutumunun, samimi bir şekilde sokak hayvanları sorununu çözme saikine dayandığına inanmak zor görünüyor. Bu tutumu daha ziyade, 31 Aralık 2024 seçim sonuçlarından memnun olmayan ve yerel yönetimlerin çok önemli bir kısmını kaybeden bir partinin, seçimi kazanan muhalefet partili belediyeleri mali ve hukuki yönden sıkıştırma, vatandaş ile belediyeleri karşı karşıya getirme taktiği olarak görmek daha makul görünüyor. Ancak hiçbir siyasi taktiğin, 4 milyon masum cana kıymayı meşru hale getiremeyeceğini akılda tutmak gerekir.

Özgürlük Gündemi

İktidar, bu yasa teklifi ile, kendi çıkardığı kanunu 20 yıl boyunca uygulamayarak ürettiği sokak hayvanları sorununu çözmek için bütün sokakları hayvandan arındırmayı amaçladığını iddia ediyor. Bunun için hayvanları toplayıp bakım evlerine almayı ve sahiplenilmeyen hayvanları öldürmeyi öngören radikal bir düzenlemeyi dayatıyor. 

Hayvanları Koruma Kanunu Değişikliği ile Ne Amaçlanıyor?

Deneye Hayır Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Yağmur Özgür Güven'le Türkiye'nin deneylerde sömürülen hayvan karnesi üzerine konuştuk.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Röportaj:&nbsp;Marsel Tuğkan Gündoğdu&nbsp;ve&nbsp;Alara DemirelTürkiye'de hayvanların kullanıldığı/sömürüldüğü deneyler ne kadar yaygın?Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de eğitimden ürün güvenlik testlerine kadar çok geniş bir alanda her gün ortalama 700 hayvan deneysel ve bilimsel araştırmalarda kullanılıyor ve öldürülüyor. Elimizdeki verilere göre ülkemizde hayvanlar üzerinde çalışma yapmak için izin almış 120’nin üzerinde kuruluş, yani “deney merkezi” var ve her yıl yenileri ekleniyor. Bu hayvanların bir kısmı eğitim amaçlı kullanılırken çok büyük bir kısmı da akademik yükselme amaçlı kullanılıyor.Kısa bir süre önce yeniden düzenlenen 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu bu deneyleri kapsamına alıyor mu?Alıyor — hayvan lehine beklenen kısıtlamaları getirmiyor maalesef. Bu kanunun hazırlanma aşamasında hayvan hakları savunucuları olarak hayvanlar adına talebimiz uzun vadede yasağı getirecek ciddi kısıtlamalardı ama bu gerçekleşmedi. Buna araştırmacıların ve merkezlerin çoğunluğun hazır olduğunu, uyum sağlayabileceğini düşünüyoruz ancak siyaset, müspet bir değişim ve dönüşüme bir kez daha engel oldu.Deneye Hayır Derneği konuyla ilgili olarak ne tür çalışmalar gerçekleştiriyor?&nbsp;Hayvan deneylerinin tarihe karışmasının ilk adımı olarak eğitimde hayvan kullanımına son verilmesi ve alternatif eğitim materyallerinden yararlanılması hedefiyle Etik Eğitim Hakkı projesini geliştirdik.&nbsp;Laboratuvardaki hayvanların haklarını korumaya yönelik eser miktardaki yasa maddelerinin bile uygulanmadığını, çalışmalarda yer almayacak ya da yer almış ve sağlıklı hayvanların yuvalandırılmadığını tespit ettik. Bununla ilgili Laboratuvarlardaki Tüm Türler Evlere (L.A.T.T.E.) projesini hazırlayarak deney yapan tüm kuruluşlara gönderdik.&nbsp;Mevcut mevzuata göre sokak ya da bakımevindeki hayvanların üzerlerinde deneysel ve bilimsel çalışma yapmak üzere araştırma tesislerine verilmesinde bir engel olmadığı için Deneysiz Belediye projesini hazırladık ve yerel yönetimlerin kendi meclislerinde karar alarak hayvanları denek olarak vermeyeceklerini taahhüt etmelerini talep ettik — şu an için sadece Didim Belediyesi ve Nilüfer Belediyesi bunu hayata geçirdi.<img src="https://images.aposto.com/2021/9/1/1634576533963.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Bekky Bekks<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu tartışmada en çok dile getirilen şey — elbette yine insan merkezci bir perspektifle — kozmetik ürün deneylerinden ziyade medikal deneylerde hayvanların kullanımının çok daha "tahammül edilebileceği" oluyor. Medikal alanda yapılan deneyler için sömürü yerine alternatif olarak ne yapılabilir? Dünyada iyi örnekler var mı?Özellikle <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=G393z8s8nFY" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Save Ralph</a> kısa filminin ardından kozmetik ürünlerin hayvanlarda test edilmesi konusu gündeme oturdu. Küresel anlamda bir farkındalık rüzgârı yaratan bu çalışma — ki şahsen Ralph’in her şeyin yolunda olduğuna dair bizleri ikna etme çabasını epey sıkıntılı buluyorum — belki de binlerce insanın hayvanlar üzerinde deney yapıldığını öğrenmesine sebep oldu, kuşkusuz ki insanların tercihlerinde değişim de yaratmıştır.&nbsp;Tabii bu işin başlangıç kısmıydı çünkü bu konuda konfor alanımız ve alışveriş alışkanlıklarımızın dışına çıkabilir, rimel alırken X değil Y markasını tercih edebiliriz. Sorun şu ki kozmetik ürün ve içeriklerinin testleri için her yıl dünyada kullanılan hayvan sayısı deneylerde kullanılan toplam hayvan sayısının %0,5’i ve geri kalan %99,5’i asla unutmamamız lazım.&nbsp;Bir sömürü ve bir işkence türü bu deneylerin tamamen son bulması sizce mümkün mü? Bunun için neler yapmamız gerekiyor?Hayvan deneyleri tarihi bunun mümkün olduğunu gösteriyor ama bu hemen olmayacak. Burada moral bozucu olan şey, uzun vadede gerçekleşecek bu dönüşümün zarar gören konumundaki hayvanlar için pek bir şey ifade etmemesi. Çünkü her gün öldürülüyorlar.&nbsp;Hayvan deneylerini onlara karşı bir “kötü muameleler bütünü” kabul ederek yasaklayan San Marino Cumhuriyeti dışında dünyadaki tüm ülkelerde, örneğin bir ilaç piyasaya arz edilecekse çeşitli aşamalardan geçiyor ve hayvan deneyleri yasal bir zorunluluk. Dolayısıyla bu bir sistem sorunu ve bizler sistemi tümden değiştirmeliyiz.&nbsp;Tıbbın pek çok alanında hayvan içermeyen alternatif bilimsel yöntemler var ve hayvan deneylerinden çok daha güvenli olduğu bilinerek kullanılıyor. Bu yöntemlerin geliştirilerek tüm alanlarda yaygınlaştırılması için özellikle son yıllarda hız kazanan Avrupa kaynaklı çok ciddi bir hareket var, bu hareketi başlatıp sürdürenler de elbette bilim insanları. Dolayısıyla “sıradan vatandaş” olarak yapabileceklerimiz sınırlı: sadece bilim insanlarından değil, yasa yapıcılardan da ciddi ve istikrarlı şekilde hayvan deneylerinin son bulmasını talep etmek.

Angst

Deneye Hayır Derneği'ni tanıyor musun? Türkiye'nin deneylerde sömürülen hayvan karnesi nasıl?

LABORATUVARLARDAKİ TÜM TÜRLER EVLERE

• 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu:&nbsp;Amacının hayvanların rahat yaşamların temin edebilmelerinin, acı, ıstırap ve eziyet çekmelerine karşı en iyi şekilde korunmalarının ve her türlü mağduriyetlerinin önlenmesini sağlamak olması gerekirken hayvan hakları örgütleriyle defalarca görüşülmesine rağmen ne örgütlerin taleplerininin ne de meclis komisyon raporunun tam anlamıyla karşılık bulduğu yasa. Failleri caydırı cezaların olmadığı, cezaların alt limitlerinin çok düşük kaldığı, evcil hayvan dükkânları, yunus parkları ve sirkler konusunda tatmin edici maddelerin olmadığı bir kanun.

5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ile ilgili hikayeler