Huzur için ikilemler romanı derler, Doğu-Batı, huzur-huzursuzluk, geçmiş-gelecek, bireyin iç dünyası-toplum… ben arayış romanı olarak adlandırmayı daha doğru buluyorum aslında. Her köşesinde anılar bıraktığın, yeri geldiğinde kalbini fazlasıyla kıran bir şehirde, kendini, geçmişini ve geleceğini aramak…Benim için bu romanı önemli kılan noktalardan biri tartışmasız Tanpınar'a ait olması. Kendine has kalemi, cümleleri en ince detayına kadar işlemesiyle bizi duygu karmaşasının içinde bırakıyor. Anlatım tekniği açısından bu romanın Türk Edebiyatı’nda özel bir yeri var; bir yanda rüyayı andıran duygusal bir dil ve şiirsel bir anlatım ile bireyin iç dünyasındaki dalgalanmaların içinde buluyoruz kendimizi. Tanpınar’ın hayatından izler taşıyan Mümtaz ile otobiyografik sayabileceğimiz bir roman bambaşka bir hal alıyor, sanırım benim için bu romanı bu kadar özel kılan nokta: anlatıcı-yazar ilişkisi.İç monologlar, üçüncü kişi kullanımı ile Tanpınar anlatımı kendinden uzaklaştırsa da biz Mümtaz’ın bilincinden olayları görebiliyoruz. Anlatım birinci kişi ağzından olmadığı halde biz olayları onun ağzından dinliyoruz. Bu kurgu da aslında ana fikre götürüyor bizi yine; içimizdeki huzur arayışı.Hayatının merkezine estetik olgusunu yerleştiren bir yazar Tanpınar. Özellikle yaşadığı dönemde bu estetiği sadece edebiyatta değil hem şehirde hem de sanatın tüm dallarında arıyor. Musiki onun için çok önemli ve bunu bir tema olarak, hem de şekilsel anlamda romanın kurgusunda etki edecek şekilde kullanıyor. Romanın dört bölümden oluşması ve her bölümdeki duygu iniş-çıkışları musikinin bölümleriyle eşleşiyor. Bu açıdan, bu romanı yazdığı ve yaşadığı çevre önem taşıyor; sanat ve müzikle iç içe Tanpınar, Narmanlı Han’da yaşarken Huzur’u yazıyor. 1933 itibariyle burası sanatçıların hanı olarak anılıyor. Ayla Erduran, Aliye Berger, D grubu gibi müzik açısından da çok zengin bir ortamda yaşıyor, tüm bu insanların etkisi de romanın estetik anlayışında fazlasıyla belli oluyor. Bedri Rahmi Eyüboğlu, Mari Gerekmezyan, Abidin Dino yine sıkça sohbet ettiği isimlerin başında geliyor. Yine Beyoğlu’nda Nisuaz Pastanesi’nde, Tanpınar, Orhan Veli, Aziz Nesin, Sait Faik, Yahya Kemal gibi isimlerle sıkça buluşarak sohbet ediyor hatta o dönemde bu pastaneden akademi olarak bahsediliyor. Tüm bu değerli insanlar Tanpınar'ın satırlarına gölgelerini bırakmış gibi hissediyorum okurken.Romanın örgüsünde İstanbul ve mekanlar tamamlayıcı bir motif rolünde, romandaki tüm ikilemler semtler ve o semtlerdeki karakterler üzerinden ilerliyor. İşte bu temsil gücüyle Huzur, gerçek bir İstanbul romanı…İstanbul, bir sentez olarak ele alınıyor, her bir semt başka bir duygunun temsili aslında. Osmanlı kültürünün devamlılığını sağlayıp, yeniyle bütünleşmek için seçilen semtler üzerinden İstanbul’u tanıyoruz. Doğu kültürünü daha sıkı elinde tutan Şehzadebaşı’ndan Üsküdar’a, yeni-eski arasında köprü kuran Emirgan’dan Kandilli’ye ve batılılaşmanın ilk adımlarını atan Beyoğlu’ndan Talimhane’ye, panaromik bir İstanbul silüeti var. En güzel duygularla anlatılan ise Boğaz…<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Görünmezsen ne çıkar, ben seni kendimde taşıyorum.”</blockquote>Tüm güzellikleri bir bütün olarak kavramak, insanın çeşitli alanlardaki güzeli kavrayarak yoğun bir duygu hayatı yaşamasını savunan Tanpınar, aşkı da bu şekilde ele alıyor. Doğaya, sanata, güzele ve Boğaz’a olan aşkını… Şimdi baktıkça içimizi acıtan, hızla tükettiğimiz, dokunarak kirlettiğimiz bu Boğaz’a olan aşkını…<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Her şey bir sonsuzlukta birbirinin tekrarıydı.”</blockquote>

1Kitap1Mekan

“Bir zihinde yaşayanlar daima güzeldirler.” Bu hafta İstanbul’a ve tüm yaşanmışlıklara Mümtaz’ın gözünden baktığımız bir huzur arayışı içindeyiz…

İstanbul'da Huzur Arayışı

<h1>Müzayedede ustalar geçidi: <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNWEwMzc0Yzc3Y2IwMDAwN2M0NWFkMCZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZhcnRhbS5jb20lMjUyRm11emF5ZWRlJTI1MkYzNDgtY2FnZGFzLXZlLWtsYXNpay10YWJsb2xhcg=="">348. Çağdaş ve Klasik Tablolar</a> &nbsp;</h1><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-10T10:45:02.689Z.jpeg" alt="Halikarnas"></figure> Artam Antik A.Ş.’nin 348. Müzayedesi’nde Şakirpaşa aile koleksiyonundan çok değerli eserler <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNWEwMzc0Yzc3Y2IwMDAwN2M0NWFkMCZ1c2VyPTVlMzlkMTZjZGRkZjgxNDc5Zjg0ZDU5YiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZhcnRhbS5jb20lMjUyRm11emF5ZWRlJTI1MkYzNDgtY2FnZGFzLXZlLWtsYXNpay10YWJsb2xhcg=="">satışa sunuluyor.</a>&nbsp;<ul><li>Müzayedede ustalar geçidi: II. Abdülhamit döneminde sadrazam, tarihçi ve&nbsp; yazar olan Cevat Paşa’nın kardeşi Şakir Paşa asker ve diplomattır. Resme olan ilgisiyle bilinen Şakir Paşa, sanatının her dalını takip etmeye çalışmıştır. Şakir Paşa ailesi birçok sanatçı yetiştirdi. Fahrel Nissa Zeid, Aliye Berger, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Füreya Koral, Nejad Devrim, Şirin Devrim, Cem Kabaağaçlı gibi isimler, Şakir Paşa ailesine mensup oldukları gibi, Türk sanatına, edebiyatına ve tiyatrosuna katkıda bulunmuştur. Fahrelnissa Zeid yorumu ile ağabeyi Cevat Kabaağaçlı (Halikarnas Balikçısı) portre calışmaları, Aliye Berger ve Füreya Koral desen ve gravürlerinin satışa sunulacağı müzayedede Avni Arbaş ve Bedri Rahmi Eyüboğlu aile koleksiyonundan eserler ilk kez satışa sunuluyor. &nbsp;</li><li>Çağdaş Sanat Eserleri Müzayedesi: ‪12 Eylül Cumartesi (yarın) saat 14.00’te‬ başlayacak Artam Antik A.Ş. müzayedesi, sanatseverlerin müzayede heyecanını internet üzerinden yaşamasına olanak tanıyor. Çağdaş Türk resminin önde gelen isimlerinden Avni Arbaş, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Burhan Doğançay, Nuri İyem, Edip Hakkı Köseoğlu, Selim Turan, Mehmet Gün, Kemal Önsoy gibi önemli ressamların eserlerine yer veriliyor. Türkiye’nin öne çıkan güncel sanatçıları Gülçin Karamustafa, Alev Ebuzziya, Kutluğ Ataman, Tayfun Erdoğmuş, Mentalklinik, Nuri Kuzucan, Murat Morova, Ekrem Yalçındağ ve daha birçok değerli sanatçıya ait farklı dönemlerden eserler de satışa sunuluyor.</li></ul>

Duende

İlber Ortaylı, Beyoğlu’nun Tünel tarafı için “Elçilik binaları yüzünden oldukça hareketsiz ve resmî bir hüviyettedir. Fakat eski sefaret saraylarının bahçeleri sayesinde de şehrin içinde yeşil ve pitoresk bir bölge olarak kalabilmiştir.” der.* Bu söz, aklıma hep Narmanlı Han’ı getiriyor. 19. yüzyılda inşa edilen bina gerek hapishane olarak kullanıldı gerekse Aliye Berger, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi sanatçılara atölye ve ev oldu. Sonrasında otel veya AVM olacağı söylentileriyle başlayan protesto ve tartışmalar ardında sonuçsuz ve yalnız bir bina <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNmRjYmUyZTAwMTZmMDAwODdlMzIzOSZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmJpYW5ldC5vcmclMjUyRmJpYW5ldCUyNTJGdG9wbHVtJTI1MkYxNjI2NTEtbmFybWFubGktaGFuLWluLWFraWJldGluaS1taW1hcmktYWNpa2xhZGklMjUyMyUyNTNBJTdFJTI1M0F0ZXh0JTI1M0RUJTI1MjVDMyUyNTI1QkNuZWwlMjdkZSUyNTI1MjB5ZXIlMjUyNTIwYWxhbiUyNTI1MjBOYXJtYW5sJTI1MjVDNCUyNTI1QjElMjUyQ3NvbnJhJTI1MjUyME5hcm1hbmwlMjUyNUM0JTI1MjVCMSUyNTI1MjBhaWxlc2luaW4lMjUyNTIwbSUyNTI1QzMlMjUyNUJDbGslMjUyNUMzJTI1MjVCQyUyNTI1MjBvbG11JTI1MjVDNSUyNTI1OUYu"">bıraktı</a>. Şu anki renkli cephesinin eskiye uyum sağlayamadığı -ve belki de böyle bir amacının olmamasının da üzücü olduğu- hâlâ <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNmRjYmUyZTAwMTZmMDAwODdlMzIzOSZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iYmMuY29tJTI1MkZ0dXJrY2UlMjUyRmhhYmVybGVyJTI1MkYyMDE2JTI1MkYwMiUyNTJGMTYwMjI0X25hcm1hbmxpX2hhbg=="">tartışılıyor</a>. Şehir değişirken ona uyum sağlamış olan hanın, gelecekte belleğimizde nasıl kalacağına emin olamasak da bugün kendisini selamlayalım.&nbsp;• Narmanlı Han: İnşasından sonra 1880’e kadar Rusya’nın İstanbul’daki çalışma alanı olarak kullanılan hanın 1912’de tramvay hattının geçmesi sebebiyle cephesinin yıkılarak bizim hatırladığımız hâline getirildiği ve 1914 yılına dek hapishane olarak değerlendirildiği söyleniyor. 1933'te iki tüccarın, Avni ve Sıtkı Narmanlı’nın, büyükelçilikten hanı satın almasıyla han ismini kardeşlerin soyadından alıyor. Narmanlı ailesinin amacı Eminönü’ndeki iş yerini buraya taşımak. Bu sebeple giriş katı onların ofisi olurken geri kalan dükkânlar konaklamak ve işletilmek üzere kiralanıyor. İşte tam da bu dönemden itibaren Aliye Berger, Bedri Rahmi Eyüpoğlu ve gibi isimlerin kalmasıyla hanın namı kültürel hayata yaptığı katkıyla <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNmRjYmUyZTAwMTZmMDAwODdlMzIzOSZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iYmMuY29tJTI1MkZ0dXJrY2UlMjUyRmhhYmVybGVyJTI1MkYyMDE2JTI1MkYwMiUyNTJGMTYwMjI0X25hcm1hbmxpX2hhbg=="">anılıyor</a>. Tanpınar’ın öğrencisi Tatyana Moran o günleri “Bu daire her akşam dolup taşıyordu; Bedri Rahmi, karısı, kız kardeşi Mualla (şimdi Anhegger’in karısı) Sabahattin Eyüboğlu, ressam Zeki Faik İzer, Mehmet Ali Cimcoz ve karısı Adalet… Türküler söylenir, yenilip içilirdi,” diye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNmRjYmUyZTAwMTZmMDAwODdlMzIzOSZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LnRhbnBpbmFybWVya2V6aS5jb20lMjUyRnlhc2FkaWdpLW1la2FubGFyJTI1MkY="">anımsıyor</a>. (Moran, T., Dün, Bugün, İletişim Yayınları, 2000, s.111).<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-25T10:49:56.586Z.jpeg" alt="narmanlı"><figcaption>Kaynak: bianet.org</figcaption></figure>• Mimari açıdan: Rusya Elçiliği’nin ofis binası olarak kullanılan Narmanlı Han, ön cephedeki yarım sütunlarıyla Neo-Rönesans yapılarından biri. Binanın 1831’de inşa edildiği tahmin ediliyor, hatta İsviçre’nin İtalya kantonunda doğan Fossatti kardeşlerin mimarı olduğu söyleniyor. Fakat 1831’deki <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNmRjYmUyZTAwMTZmMDAwODdlMzIzOSZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5jZWt1bHZha2ZpLm9yZy50ciUyNTJGaGFiZXIlMjUyRmJleW9nbHUteWFwaWxhci1tZWthbmxhci1pbnNhbmxhci0xODMxLTE5MjM="">Büyük Beyoğlu Yangını'nda</a> zarar gören ve İstiklal Caddesi üzerinde hâlâ duran Elçilik Sarayı’nın yapılması için Rusya’dan çarın görevlendirdiği mimar kardeşler, 1837’de şehre ayak basıyor. Fossatti kardeşlerin Rusya’daki Neo-Rönesans akımından etkilendiği ve bunu uyguladıkları yapılarıyla 1836’da saray mimarı unvanı aldığı göz önünde bulundurulursa o dönem, ülkeye ait topraklardaki yapılacak herhangi bir yapının kendileri dışındaki biri tarafından yapılması pek de mümkün değil. Nitekim o dönemki elçilik binası için “Çar, İstanbul’da saray yaptırıyor,” söylentileri dolanıyor. Yani bu şatafatın devamı için Narmanlı Han’ın yapımı için de aynı kişilerin elinden çıktığı düşünülüyor.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-25T10:46:59.235Z.png" alt="rus sarayı"><figcaption>Kaynak: Skylife&nbsp;</figcaption></figure>• Yalnızlaşan mekân: Kamusal alan olması istenen mekânın atıl duruma gelmesi ise 2010’ların tartışma konularından biri oldu. Bir yapının bu hâle gelmesi için zamanla bireylerle olan bağın kopartılmasıyla gerçekleşiyor. Aslında bunun bir örneği Narmanlı Han. 1908 yılında yayın hayatına başlayan ve Ermenice yayımlanan Jamanak gazetesinin ofisi uzun süre handaydı ve gazete de hanla anılan bir yayındı. Gazetenin genel yayın yönetmeni Ara Koçunyan o zamanları “Kimseye çık denmiyordu ama yeni kiracı da alınmıyordu.” şeklinde anlatıyor. * Ortaylı, İ. İstanbul'dan Sayfalar, Turkuvaz Yayınları, 2009, s. 106

Aposto İstanbul

19. yüzyıldan itibaren şehrin değişimine uyum sağlamış olan Narmanlı Han, tarihinden uzak ve yalnız hissettiren bir yapı. Gelecekte belleğiizde nasıl kalacağına emin olamasak da bugün kendisini selamlayalım. 

Aliye Berger ile ilgili hikayeler