<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan, geçtiğimiz ay Dağlık Karabağ'daki ayrılıkçı Ermeni gruplara yönelik antiterör operasyonu düzenlemiş; operasyonun ardından 100 bini aşkın Ermeni bölgeyi terk etmişti.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki gerginlik, aylardır devam ediyordu. 2020'de 44 gün süren Dağlık Karabağ Savaşı'nın ardından<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;iki ülkenin&nbsp;</strong>en gergin dönemini geçirdiği vurgulanıyordu. Bunun temel nedeni olarak ise Azerbaycan ve Ermenistan arasında kapsamlı bir barış anlaşmasının hâlâ imzalanamamış olması gösteriliyordu.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ:</strong> 4 bin 400 kilometrekarelik tartışmalı bölgede nüfusun 120 bine yakını etnik Ermenilerden oluşuyor. Ermenistan’ı bölgeye bağlayan tek karayolu, Laçin Koridoru. Burası Rus barış güçlerinin kontrolünde. Laçin Koridoru, 2022 Aralık ayında BM tarafından “insani koridor” olarak tanımlanmış ve Dağlık Karabağ’daki Ermeni nüfusun gerekli gıda, ilaç ve diğer gereksinimlerinin kesintisiz olarak sağlanması amaçlanmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">2020 Savaşı:</strong> 2020 yılında yaşanan ve 44 gün süren savaşta 6 bin 500'ten fazla insan hayatını kaybetti. Azerbaycan'ın Türkiye'den de askerî destek aldığı savaş, Rusya'nın arabuluculuğunda sağlanan ateşkesle son buldu. Bu ateşkesle Azerbaycan, Dağlık Karabağ'da Ermenistan'ın kontrolündeki toprakların önemli bir bölümünü geri alırken Rusya da bölgeye barış gücü konuşlandırdı. Bölgedeki gerilim ise yükselmeye devam etti.</li></ul><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Gerilimin nedenleri arasında; Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'a bağlayan Laçin Koridoru'nun Azerbaycan tarafından kapatılması ve "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti" isimli siyasi yapının "cumhurbaşkanı seçimi" düzenlemesi de bulunuyordu.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle bölgedeki hâkimiyetini azaltmış olmasının da yaşanan <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">gerilimi tetiklediği</strong> düşünülüyor.&nbsp;</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Operasyon kararı&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Aylarca süren gerilimin ardından 19 Eylül'de Azerbaycan, bölgeye bir "<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">terörle mücadele operasyonu"</strong> düzenlediğini duyurdu. Azerbaycan yönetimi müdahalenin bölgedeki ayrılıkçılar teslim olana dek süreceğini duyurdu. Ermenistan, Azerbaycan'ı <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">"etnik temizlik"</strong> yapmakla suçladı.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Operasyonun ikinci gününde Karabağ'daki ayrılıkçı Ermeni güçlerin silah bırakma kararı almasının ardından Azerbaycan Savunma Bakanlığı, operasyonun durdurulduğunu açıkladı.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ yetkililerine göre, çatışmalarda 25 kişi hayatını kaybederken 80'den fazla kişi de yaralandı.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ateşkesi kabul eden Ermeni güçlerin; Rus Barış Gücü’nün gözetiminde yürütülen süreçte şu ana kadar 6 zırhlı araç ve 800'den fazla hafif silah, el bombası, havan topu ve çeşitli silahı teslim ettiği duyuruldu.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">28 Eylül'de ise Dağlık Karabağ’daki ayrılıkçıların lideri Samvel Şahramanyan, bağımsızlık mücadelesine resmen son verdiklerini açıkladı. Şahramanyan, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin 1 Ocak 2024'te feshedilmesini öngören kararnameyi de aynı gün imzaladı.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Operasyondan sonra&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan'ın Ermeni halkın haklarının garanti altında olduğunu duyurmasına karşın; ayrılıkçı grubun liderleri 120 bin Ermeni'nin Azerbaycan'ın bir parçası olarak yaşamak istemediğini ve "etnik temizlikten korktukları için" Ermenistan'a gideceklerini söyledi. Ermenistan Başbakanı Paşinyan da onları kabul etmeye hazır olduklarını belirtti.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bunun ardından Dağlık Karabağ bölgesinde yaşayan 120 bin kişilik etnik Ermeni grubun <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">100 binden fazla üyesi</strong> bölgeyi terk etti ve Ermenistan'a sığındı.&nbsp;</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Gözaltı:</strong> "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti"nin eski liderlerinden Ruben Vardanyan ise bu hafta bölgeden ayrılmaya çalışırken Azerbaycan güvenlik güçlerince "terörizmi finanse etmek" ile suçlanarak gözaltına alındı. Vardanyan, suçlu bulunması hâlinde 14 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir.</li></ul><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">BBC Türkçe'de yer alan haberde, operasyonun ardından Ermenistan kamuoyunda Rusya’ya yönelik eleştirilerin arttığı belirtildi. Bazı uzmanlar Rusya’nın yeni dönemde bu bölgedeki ağırlığının azalabileceği görüşünü savunuyor.</p></div><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Zengezur Koridoru projesi etkilenecek mi?&nbsp;</strong></h2><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki önemli gündem başlıklarından biri de Azerbaycan’ın batısını Ermenistan’ın topraklarının güneyinden geçerek Nahçıvan’a ve Türkiye’ye bağlayacak olan ulaşım yolları projesi.</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2020'deki 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası imzalanan anlaşmada Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında ulaşım yollarının açılması öngörülmüştü ancak henüz bu konuda bir ilerleme kaydedilmedi. Azerbaycan ve Ermenistan, anlaşmadaki bu maddeye farklı yaklaşıyor.</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan, anlaşma metniyle iki ülkenin Zengezur koridoru konusunda anlaşmış olduğunu öne sürüyor. Ermenistan ise ulaşım yollarının açılmasını desteklediğini ancak metinde Zengezur adının kullanılmadığı gibi Azerbaycan'ın talep ettiği şekliyle bir koridor projesinden de bahsedilmediğini belirtiyor.&nbsp;</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Projenin akıbeti meçhul. Zira İran da projeye ilişkin kaygılar taşıyan diğer bir taraf. Bunun nedeni ise Azerbaycan ve Nahçıvan arasındaki ticaretin 30 yıldır İran üzerinden yapılması. İran'ın Azerbaycan'ın bölgede güçlenmesinden çekindiğini savunanlar da mevcut.&nbsp;</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Şimdi ne olacak?&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan'dan ve Azerbaycan'dan yetkiler geçtiğimiz hafta Brüksel'de bir araya gelmişti. Yarın da Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in İspanya’nın Granada kentinde bir araya gelmesi bekleniyordu; ancak AA'nın aktardığına göre; Azerbaycan'ın Türkiye'nin de katılması şartı kabul edilmedi. Bunun üzerine Azerbaycan, Dağlık Karabağ gündemli olarak yapılacak özel görüşmeye katılmama kararı aldı. </p></div>

Aposto Gündem

Azerbaycan'ın düzenlediği operasyondan sonra Dağlık Karabağ'ın akıbeti merak ediliyor.

Dağlık Karabağ'a operasyonun ardından

<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan geçtiğimiz ay <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ'a</strong> operasyon düzenledi. Azerbaycan'dan konuya ilişkin yapılan açıklamada ülke sınırları içinde "anayasal düzeni yeniden sağlamak amacıyla" Karabağ'da bir "terörle mücadele" operasyonu düzenlediğini ifade edildi.&nbsp;</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Bir adım geriden</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan ve Ermenistan arasında Dağlık Karabağ nedeniyle gerginlik, aylardır devam ediyordu.&nbsp;2020'de 44 gün süren Dağlık Karabağ Savaşı'nın ardından<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;iki ülkenin&nbsp;</strong>en gergin dönemini geçirdiği vurgulanıyordu. Bunun temel nedeni olarak ise Azerbaycan ve Ermenistan arasında kapsamlı bir barış anlaşmasının hâlâ imzalanamamış olması gösteriliyordu.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ:</strong> 4 bin 400 kilometrekarelik tartışmalı bölgede nüfusun 120 bine yakını etnik Ermenilerden oluşuyor. Ermenistan’ı bölgeye bağlayan tek karayolu, Laçin Koridoru. Burası Rus barış güçlerinin kontrolünde. Laçin Koridoru, 2022 Aralık ayında BM tarafından “insani koridor” olarak tanımlanmış ve Dağlık Karabağ’daki Ermeni nüfusun gerekli gıda, ilaç ve diğer gereksinimlerinin kesintisiz olarak sağlanması amaçlanmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">2020 Savaşı:</strong> 2020 yılında yaşanan ve 44 gün süren savaşta 6 bin 500'ten fazla insan hayatını kaybetti. Azerbaycan'ın Türkiye'den de askerî destek aldığı savaş, Rusya'nın arabuluculuğunda sağlanan ateşkesle son buldu. Bu ateşkesle Azerbaycan, Dağlık Karabağ'da Ermenistan'ın kontrolündeki toprakların önemli bir bölümünü geri alırken Rusya da bölgeye barış gücü konuşlandırdı. Bölgedeki gerilim ise yükselmeye devam etti.</li></ul><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Tabii bu gerilimin birden fazla nedeni bulunuyor. Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'a bağlayan<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;Laçin Koridoru'nun</strong> Azerbaycan tarafından <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">kapatılması,</strong> kapatılması nedeniyle Dağlık Karabağ’da 30 bine yakın çocuğun <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">yetersiz beslenmesi</strong>, "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti" isimli siyasi yapının parlamentosunda yapılan seçimlerde, bölgenin<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;yeni cumhurbaşkanınını seçmesi</strong> ve hâlâ <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">çatışmaların aralıklarla devam ediyor</strong> olması gerilimin nedenleri olarak gösteriliyor.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle bölgedeki hâkimiyetini azaltmış olmasının da yaşanan <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">gerilimi tetiklediği</strong> düşünülüyor.&nbsp;</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Operasyon kararı&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Aylarca süren gerilimin ardından 19 Eylül'de Azerbaycan, bölgeye bir <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">terörle mücadele operasyonu</strong> düzenlediğini duyurdu. Azerbaycan yönetimi "müdahalenin" bölgedeki ayrılıkçılar teslim olana dek süreceğini duyurdu. Ermenistan'dan yetkililer, Azerbaycan'ı <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">"etnik temizlik yapmak"</strong>la suçladı.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Operasyonun ikinci gününde Karabağ'daki Ermeni silahlı güçlerin silah bırakma kararı aldığı duyuruldu.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Silah bırakma kararının ardından Azerbaycan Savunma Bakanlığı, Azerbaycan ordusunun antiterör operasyonunun <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">durdurulduğunu</strong> duyurdu.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ yetkililerine göre, çatışmalarda 25 kişi hayatını kaybetti, 80'den fazla kişi de yaralandı.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Azerbaycan'ın</strong> düzenlediği operasyon sonrası ateşkesi kabul eden <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ'daki</strong> ayrılıkçı Ermeni güçlerin; Rus Barış Gücü’nün gözetiminde yürütülen süreçte şu ana kadar 6 zırhlı araç ve 800'den fazla hafif silah, el bombası, havan topu ve çeşitli silahı teslim ettiği duyuruldu.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Feshedildi</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Öte yandan 28 Eylül'de Dağlık Karabağ’daki Ermeni ayrılıkçıların lideri Samvel Şahramanyan, bağımsızlık mücadelesine resmen son verdiklerini açıkladı. Şahramanyan, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin 1 Ocak 2024'te feshedilmesini öngören kararnameyi de aynı gün imzaladı.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Operasyondan sonra&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan'ın Ermeni halkın haklarının garanti altında olduğunu duyurmasına karşın; ayrılıkçı grubun liderleri 120 bin Ermeni'nin Azerbaycan'ın bir parçası olarak yaşamak istemediğini ve "etnik temizlikten korktukları için" Ermenistan'a gideceklerini söyledi. Ermenistan Başbakanı Paşinyan da onları kabul etmeye hazır olduklarını belirtti.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bunun ardından Dağlık Karabağ bölgesinde yaşayan 120 bin kişilik Ermeni vatandaştan <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">100 bin 617'si bölgeyi terk etti</strong> ve Ermenistan'a sığındı.&nbsp;</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Gözaltı:&nbsp;</strong>Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin eski liderlerinden Ruben Vardanyan ise bu hafta bölgeden ayrılmaya çalışırken Azerbaycan güvenlik güçlerince gözaltına alındı. Milyarder iş insanı Vardanyan, "terörizmi finanse etmekle" suçlanıyor. Kasım 2022'den Şubat ayına kadar Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin lideri olan Vardanyan, yargılacağı davada suçlu bulunursa 14 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Görüşler</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;"><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">BBC Türkçe</em></strong>’nin görüştüğü, Ermenistan’ın başkenti Erivan’daki düşünce kuruluşu Bölgesel Çalışmalar Merkezi’nin (RSC) direktörü Richard Giragosian, "2020’den sonra savaşın aslında tam olarak bitmediğini, Azerbaycan’ın son operasyonunun da Azerbaycan açısından Dağlık Karabağ’ı kontrol altına almak amacıyla sürdürdüğü operasyonların bir devamı olduğunu" belirtiyor.</p><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;" tabindex="-1"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Operasyonun ardından Rusya'nın konumu</strong></h2></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">BBC Türkçe'de yer alan haberde, operasyonun ardından Ermenistan kamuoyunda Rusya’ya yönelik eleştirilerin arttığı belirtildi. Bazı uzmanlar Rusya’nın yeni dönemde bu bölgedeki ağırlığının azalabileceği görüşünü savunuyor.</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Oxford Üniversitesi’nden Dr. Leyla Aliyeva, <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Rusya’nın hem Ermenistan hem de Azerbaycan’da, azınlıklar konusunu kendi etki ve genişleme anlayışı için kullanan 'kötücül bir aktör' olarak görüldüğünü"</em> söylüyor.</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Richard Giragosian ise Rusya’nın son süreçte etkili bir tavır almamasının sürpriz olmadığını belirtip, bu durumu iki sebeple açıklıyor:</p></div><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">“Birincisi Rusya, Ukrayna’daki başarısız işgali nedeniyle bunalmış ve dikkati dağılmış durumda. İkincisi ise Rusya'nın gücü, 2 bin barış gücüyle bölgedeki 2020'deki barış anlaşmasını korumaya ve şartlarını uygulamaya yetmedi ve bunda isteksizdi. Ermenistan, Rusya’nın meselenin çözümünün değil, sorunun parçası hâline geldiğini fark etti.”</p></div></blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Zengezur Koridoru projesi etkilenecek mi?</strong>&nbsp;</h2><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki önemli gündem başlıklarından biri de Azerbaycan’ın batısını Ermenistan’ın topraklarının güneyinden geçerek Nahçıvan’a ve Türkiye’ye bağlayacak ulaşım yolları projesi.</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2020'deki 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası imzalanan anlaşmada Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında ulaşım yollarının açılması öngörülmüştü ancak henüz bu konuda bir ilerleme kaydedilmedi. Azerbaycan ve Ermenistan, anlaşmadaki bu maddeye farklı yaklaşıyor.</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Ne deniyor?</strong> İlgili maddede, <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti; insanların, araçların ve malların her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti'nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti eder”</em> ifadelerine yer veriliyor. Ayrıca, <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni Azerbaycan'ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir”</em> deniyor.</li></ul></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan bu metin ile iki ülkenin Zengezur koridoru konusunda anlaşmış olduğunu öne sürüyor. Ermenistan ise ulaşım yollarının açılmasını desteklediğini ancak bu maddede Zengezur adının kullanılmadığı gibi Azerbaycan'ın talep ettiği şekliyle bir koridor projesinden de bahsedilmediğini belirtiyor.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Projenin akıbetinin ne olacağı ise meçhul. Zira İran da projeye ilişkin kaygılar taşıyan diğer bir taraf. Bunun nedeni ise Azerbaycan ve Nahçıvan arasındaki ticaretin 30 yıldır İran üzerinden yapılması. Tabii İran'ın Azerbaycan'ın bölgede güçlenmesinden çekindiğini savunanlar da mevcut.&nbsp;</p></div><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Şimdi ne olacak?&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan'dan ve Azerbaycan'dan yetkiler geçtiğimiz hafta Brüksel'de bir araya gelmişti. Yarın da Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in İspanya’nın Granada kentinde bir araya gelmesi bekleniyor.&nbsp;</p></div>

Spektrum

<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2020'de 44 gün süren Dağlık Karabağ Savaşı'nın ardından<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;Azerbaycan</strong> ve <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Ermenistan</strong> arasında gerilim yeniden tırmandı. Bölgenin savaşın ardından en gergin dönemini geçirdiği vurgulanırken temel nedenin; Azerbaycan ve Ermenistan arasında kapsamlı bir barış anlaşmasının hâlâ imzalanamamış olması gösteriliyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Arka plan&nbsp;</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan ile Ermenistan, Azerbaycan’ın kontrolündeki ve Ermeni nüfusun yoğunlukta yaşadığı <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ</strong> nedeniyle 1990 ve 2020 yıllarında savaştı.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2020 yılında yaşanan ve 44 gün süren savaşta 6 bin 500'ten fazla insan hayatını kaybetti. Azerbaycan'ın Türkiye'den de askerî destek aldığı savaş, Rusya'nın arabuluculuğunda sağlanan ateşkesle son buldu. Bu ateşkesle Azerbaycan, Dağlık Karabağ'da Ermenistan'ın kontrolündeki toprakların önemli bir bölümünü geri alırken Rusya da bölgeye barış gücü konuşlandırdı. Bölgedeki gerilim ise yükselmeye devam etti.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ:</strong> 4 bin 400 kilometrekarelik tartışmalı bölgede nüfusun 120 bine yakını etnik Ermenilerden oluşuyor. Ermenistan’ı bölgeye bağlayan tek karayolu, Laçin Koridoru. Burası Rus barış güçlerinin kontrolünde. Laçin Koridoru, 2022 Aralık ayında BM tarafından “insani koridor” olarak tanımlanmış ve Dağlık Karabağ’daki Ermeni nüfusun gerekli gıda, ilaç ve diğer gereksinimlerinin kesintisiz olarak sağlanması amaçlanmıştı.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Şu anda neler oluyor?&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bölgedeki gerilimler birden fazla nedenden kaynaklanıyor. Nedenlerden ilki arasında Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'a bağlayan<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;Laçin Koridoru'nun</strong> Azerbaycan tarafından kapatılması yer alıyor. Rusya'nın kontrolünde olan koridordan giriş çıkışları denetlemek için bir kontrol noktası oluşturan Azerbaycan yönetimi, Temmuz ayında koridoru kapattığını açıklamış; ABD ve Fransa Azerbaycan'ın bu kararına tepki göstermişti.</p><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, abluka nedeniyle Dağlık Karabağ’da 30 bine yakın çocuğun yetersiz beslendiği uyarısında bulundu. Ermenistan ayrıca "ablukanın" Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan'a "şartsız teslim olmaya" zorladığını ifade etti.</p></div><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bu gerilim devam ederken henüz 3 gün önce Dağlık Karabağ bölgesinde egemenlik iddia eden "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti" isimli siyasi yapının parlamentosunda yapılan seçimlerde, bölgenin yeni cumhurbaşkanının seçildiği bildirildi. <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Hiçbir ülkenin tanımadığı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin</strong> Cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan oldu.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan, söz konusu seçimi "son derece provokatif bir adım" sözleriyle kınadı ve bu seçimlerin Azerbaycan'ın "egemenlik ve bölgesel bütünlüğünün açık bir ihlali" olduğunu ifade etti.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bu gerilimlerin yanında <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">ara ara</strong><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;çatışmaların da yaşandığı</strong> bölgede; uzun ve etkili bir barışın sağlanmasının çok da kolay olmadığı yorumu yapılıyor.&nbsp;</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Rusya'nın yokluğu:&nbsp;</strong>Rusya'nın bölgedeki hâkimiyetinin Ukrayna'yı işgali nedeniyle azaldığı biliniyor. Bu boşluktan ABD ve Avrupa Birliği'nin yararlandığı ve arabuluculukta rol oynamaya başladıkları vurgulanıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Ancak:</strong> Bazı uzmanlar ise bölgedeki gerilimin devam etmesini Rusya'nın istediğini, aksi hâlde Rusya'nın bölgedeki rolünün ortadan kalkacağından endişe ettiğini savunuyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Türkiye'nin tavrı ne?&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Türkiye bölgedeki gerilimin daha da büyümesini istemiyor. <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanı Erdoğan</strong>, G20 Zirvesi için gittiği Hindistan’dan telefonla aradığı Azerbaycan Devlet Başkanı<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;İlham Aliyev&nbsp;</strong>ile son gelişmeleri ele almış ve görüşmesinin ardından<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;"Dağlık Karabağ’daki seçimlerin kabul edilemez olduğunu"</em> belirterek <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Ermenistan Devlet Başkanı Nikol Paşinyan'ın bölgedeki Ermenileri uyarması gerektiğini"</em> söylemişti.&nbsp;</p><div dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Erdoğan Türkiye'ye dönüşte de<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;Paşinyan</strong> ile görüşmüş, Paşinyan'a <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"bölgede kalıcı barış ve istikrarın tesisinin bölge ülkelerinin tamamının kalkınma ve refahına katkıda bulunacağını"</em> söylemişti.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Neden?</strong> Erdoğan'ın bölgede normalleşme ve kalıcı barış istemesinin temel nedeninin, bununla birlikte Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecini de daha somut düzeye taşımak olduğu değerlendiriliyor ve Azerbaycan ile ilerleme olmadan farklı adımların atılmayacağı vurgulanıyor.</li></ul></div><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Şimdi ne olacak?&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Uzmanlar, kalıcı bir barış anlaşması imzalanmadığı sürece bu gerilimin devam edeceğini savunuyor. Prof. Dr. Yıldız Deveci Bozkuş, <a fr-original-style="" href="https://fikirturu.com/jeo-strateji/ermenistan-yol-ayriminda-mi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fikir Turu için kaleme aldığı konuya ilişkin yazısında</a>, Ermenistan'ın Rusya ilişkilerinin kopma noktasına geldiğini, ABD ve AB üzerinde yarattığı "mağdur" imajıyla bu ülkelere yakınlaşmaya ve kamuoyu oluşturmaya çalıştığını vurguluyor. Deveci Bozkuş, Ermenistan'ın, Rusya ile ilişkisini kesmesinin de zor olacağını düşünüyor.&nbsp;</p><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">"Paşinyan bir kumar masasına oturmuş gibi görünüyor. Kazanma hevesiyle oturduğu bu masa her şeyin sonunu getirebilir. Zira diasporada olduğu gibi Erivan’da da Paşinyan’ın ne yapmaya çalıştığı konusunda akıllarda soru işaretleri var. Ermenistan’da artık kimse savaşmak istemiyor, zaten sürekli göç veren bir ülke olarak gerek ekonomik gerekse askerî anlamda Erivan’ın yeni bir savaş sürecine girmesi ülkeye çok büyük zararlar verecektir. Savaşın kazananı olmaz ilkesinden hareketle bir an önce barış masasına oturulması en çok Erivan’ın yararına olacaktır."</p></blockquote><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Editörün önerisi:</strong> Euronews, Azerbaycan ve Ermenistan liderleri ile konuya ilişkin bir röportaj <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2023/08/01/azerbaycan-ve-ermenistan-arasinda-baris-mumkun-mu-aliyev-ve-pasinyan-yanitladi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleştirdi</a>.</li></ul>

Azerbaycan ve Ermenistan arasında 2020'deki Dağlık Karabağ savaşının ardından gerilim yeniden tırmandı. Peki iki ülke arasındaki sorun ne? 

Yine, yeniden: Azerbaycan ve Ermenistan arasında neler oluyor? 

<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Dağlık Karabağ Savaşı’nda farklı saflarda yer alan ve tarihi anlaşmazlıkları olan Ermenistan ve Türkiye, 2020 yılında normalleşme sinyalleri verdi. Geçtiğimiz ay da iki ülkenin özel temsilcileri Serdar Kılıç ve Ruben Rubenyan, tarafların normalleşmesi için ilk görüşmeyi Moskova'da yaptı. Bu yazıda normalleşme sürecinde neler olduğunu ele alacağım.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Azerbaycan ve Ermenistan arasında 2020 sonbaharında çıkan ve Azerbaycan ordusunun zaferiyle sonuçlanan Dağlık Karabağ Savaşı'nın en önemli sonuçlarından biri, Ankara-Erivan arasında ilişkilerin normalleşmesi için yeni bir fırsat penceresi yaratması olmuştu. 20 Kasım 2020 <a fr-original-style="" href="https://apos.to/i/yeni-baskan-yeni-politikalar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aposto</a>! Gündem’de de yazıldığı üzere, Azerbaycan ve Ermenistan arasında savaşın en önemli iki sonucu, iki tarafın da topraklarından eşit miktarda kullanılarak açılan Laçin ve Zengezur Koridorları olmuştu. Laçin koridoru Erivan ve Hankendi’yi, Zengezur koridoruysa Azerbaycan-Nahçıvan-Türkiye hattından Avrupa’ya bağlantı sağlanması açısından kayda değer projelerdi. Bugün Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesiyle bölgedeki bu fiziki bağlantıların, diplomatik bağlantılarla tamamlanması hedefleniyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Tarihi anlaşmazlıklar</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Türkiye-Ermenistan arasında hepsi tarihi sayılabilecek üç önemli sorun var: Ermenistan'ın 1915 "Ermeni Soykırımı" iddiası ve Türkiye'den itiraf beklemesi, Dağlık Karabağ'da Azerbaycan topraklarını Ermenistan'ın işgal etmiş olması ve 1979'dan beri devrede olan, Türkiye sınırına 16 km uzaklıktaki Metzamor Nükleer Santrali. Karabağ sorunu savaşın ardından Rusya’nın önderliği ve Türkiye’nin de dâhil olmasıyla çözüldü denebilir. "Ermeni Soykırımı" itirafı konusunda ABD'de Ermeni lobisi üzerinden Türkiye’ye hâlâ uluslararası baskı yapılsa da bu anlaşmazlık şimdilik geri plana itilmiş duruyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">İlk temas</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">13 Ocak’ta, 13 yılın ardından ilk defa Türkiye-Ermenistan görüşmesine tanık olduk. Görüşmede Ankara'nın Ermenistan Özel Temsilcisi olan Büyükelçi Serdar Kılıç, Erivan’ın Özel Temsilcisi, Ermenistan Parlamentosu Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan ile yüz yüze geldi. Görüşme sonunda yapılan ortak açıklamada<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;"Taraflar, müzakereleri tam normalleşme hedefiyle ön şart olmaksızın sürdürme hususunda mutabık kalmışlardır"&nbsp;</em>ifadesi, "Ankara ve Erivan'ın diplomatik süreci ilerletmek isteği" şeklinde yorumlanabilir.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Kapalı Sınır kapıları ve hava sahası</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan'ın işgal ettiği Azerbaycan topraklarına tepki olarak Türkiye, Ermenistan sınır kapılarını Nisan 1993'te, hava sahasını da 1994'te kapatmıştı. İki ülkenin yakınlaşmaya başlamasının ardından FlyOne havayollarına ait uçak, 2 Şubat'ta Erivan Zvartnots Havalimanı'ndan yerel saatle 18.00'de havalandıktan sonra Türkiye saatiyle 19.20'de İstanbul Havalimanı'na indi. Pegasus Havayolları ise Erivan’a ilk seferini 2 Şubat’ta ve dönüş seferini 3 Şubat’ta <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/pegasus-airlines-flyone-begin-turkey-armenia-charter-flights-february-2022-01-13/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleştirdi</a>. Diplomatik temasın ilerlemesi hâlinde, ekonomik ve ticari bağların da gelişmesi için sınırların açılması büyük bir ihtimal olarak görünüyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Bölgesel bir gelişme</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Tabii bu yakınlaşmada tek önemli aktörler Türkiye ve Ermenistan değil. Önceki toplantıda Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ermenistan ile normalleşme süreciyle ilgili <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Charter uçakları da yakında başlayacak. Karşılıklı ziyaretler dâhil doğrudan temasa geçip yol haritası belirlenmesi gerekiyor. Bu süreçte can Azerbaycan'la eşgüdüm önem arz ediyor"&nbsp;</em>diyerek Azerbaycan’ın gelişmelerdeki hassas konumunu <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59802160" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtmişti</a>. Ayrıca ilk ikili görüşmelerin Moskova’da yapılması önerisi için Çavuşoğlu,&nbsp;<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Bizim için üçüncü bir ülke olduktan sonra Moskova olmuş başka bir ülke olmuş fark etmez. Ama Rusya da bu konuda çaba sarf ettiği için Moskova'da olmasına biz de sıcak baktık"&nbsp;</em>diyerek, Rusya’nın önemine de ışık tutmuştu.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Ekonomik önem ve sıkışan İran</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Türkiye-Ermenistan iletişimsizliği ayrıca önemli ekonomik ve ticari bir bağlantının da düğümlendiği noktaydı. İlişkilerin normalleşmesiyle beraber, Laçin ve Zengezur koridorlarının aktif ticaret için kullanıldığına tanık olabiliriz. Bu durum bölgedeki çoğu ülkenin kendi çıkarını genişletebilmesine olanak sağlayacak, doğal olarak yeni anlaşmazlık noktaları da doğuracaktır. Bunlardan en önemlisi, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi için çizilen Güney Kafkasya’dan geçen yoldaki düğümün çözülmesi <a fr-original-style="" href="https://evnreport.com/opinion/was-china-all-innocent-during-the-2020-artsakh-war/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">olabilir</a>. Öte yandan, Ermenistan ve Azerbaycan yoluyla Avrupa bağlantısından yararlanabilecek Rusya, Çin, Türkiye gibi devletlerin yanında, inşa edilmesi karar verilen iki koridora da en baştan beri karşı çıkan <a fr-original-style="" href="https://eurasianet.org/perspectives-how-china-gains-from-armenia-azerbaijan-war" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İran</a>, bölgede ekonomik anlamda sıkıştırılacak ve yalnızlığa itilecek gibi görünüyor.</p>

Dağlık Karabağ Savaşı'nın sonuçlanmasının ardından Türkiye ile Ermenistan'ın yakınlaşması için doğan fırsat bölgesel dinamikleri değiştiriyor. 

Türkiye-Ermenistan normalleşmesi ve değişen dinamikler

<p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu,<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;</em></strong><em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Yakında Ermenistan'la normalleşme adımları için karşılıklı özel temsilciler atayacağız. Her adımda Azerbaycan’la birlikte hareket edeceğiz"</em> dedi. Çavuşoğlu, Ermenistan'la charter uçuşların yeniden başlatılması kararının da alındığını bildirdi.</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Ermenistan’dan teyit&nbsp;</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Çavuşoğlu’nun açıklamasının ardından Ermenistan yönetiminden de konu hakkında bir bilgilendirme yapıldı. <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Ermenistan Dışişleri Bakanlığı</strong> Sözcüsü Vaan Unanyan, ülkesinin <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">"her zaman olduğu"</strong> gibi Türkiye'yle ilişkileri ön koşulsuz normalleştirme sürecine hazır olduğunu vurgulayarak Çavuşoğlu'nun açıklamasını olumlu değerlendirdiklerini bildirdi. Unanyan açıklamayı teyit ettiklerini söyledi.&nbsp;</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">İkili ilişkilerin durumu&nbsp;</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz yıl 27 Eylül’de başlayan Dağlık Karabağ Savaşı’nda Türkiye, Azerbaycan'a mühimmat desteğinde bulunmuştu. 9 Kasım’da Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında imzalanan anlaşmayla savaşın son bulmasının ardından taraflar karşılıklı diyaloglar kurulmasında Türkiye’nin de desteğinin bulunduğunu bildirmişti.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Türkiye daha sonra Ermenistan'la ilişkilerin normalleşmesine hazır olduklarının mesajlarını vermeye başlamıştı.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan’da haziranda gerçekleşen seçimin ardından <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Nikol Paşinyan,</strong> yeniden başbakan seçilmesi sonrası <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Türkiye ile ön koşulsuz diyaloğa hazır olduğunu”&nbsp;</em>dile getirmişti.&nbsp;</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Çözülemeyen bir konu: 1915 olayları&nbsp;</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">İki ülke arasındaki normalleşmenin en zorlu başlıklarından biri olarak 1915 olayları gösteriliyor. Ermenistan yönetimi olayların “soykırım” olarak adlandırılmasını ve Türkiye’nin özür dilemesini talep ediyor. Türkiye ise bu tanımlamaya karşı çıkarak tarihî olayların uzmanlar tarafından değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Ermenistan, uluslararası kampanyalarla birçok ülkenin olayları "soykırım" olarak tanımlaması için çalışmış; son olarak da ABD Başkanı Joe Biden göreve başlamasının ardından önceki başkanlardan farklı olarak açıkça "soykırım" ifadesini kullanmıştı. Bu açıklama Ermenistan tarafından olumlu karşılanmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"ABD Başkanı Biden, bir asırdan daha uzun süre önce yaşanmış acı olaylarla ilgili mesnetsiz, haksız, hakikatlere aykırı ifadeler kullanmıştır"</em> demişti.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Biden'la görüşmeden önce “soykırım” ifadesini gündeme getireceklerini ve bunun konuşmadan geçilmesinin mümkün olmayacağını dile getiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşme sonrasında konunun konuşulup konuşulmadığı sorusuna <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Hamdolsun hiç gündeme gelmedi"</em> yanıtını vermişti.&nbsp;</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Bir adım daha: Demokrasi Zirvesi</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">ABD Başkanı Biden geçtiğimiz günlerde gerçekleştirdiği <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Demokrasi Zirvesi'ne</strong> Türkiye, Azerbaycan ve Macaristan gibi ülkeleri davet etmemiş, bu tavır da Vaşington’un ülkelere "demokrasi ve insan hakları mesajı" olarak yorumlanmıştı.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Demokrasi ve insan hakları vurgusunu günbegün yineleyen Biden’ın bu tutumunun ardında iş insanı Osman Kavala’nın serbest bırakılması için ABD’nin de aralarında bulunduğu 10 ülke büyükelçisinin Türkiye’ye ortak çağrısı sonrası Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın büyükelçileri <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">istenmeyen kişi</em> ilan etmek istemesinin de rol aldığı yorumları yapıldı.&nbsp;</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Değerlendirmeler</strong></h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Bloomberg’de</strong> yer alan haberde Türkiye'den üst düzey bir yetkilinin Türkiye’nin bu adımının Biden’ın Ermenistan'la sınırların açılması talebine <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">uyum gösterdiği</strong>&nbsp;ifadesine yer veriliyor. Haberde ayrıca iki ülkenin normalleşme adımlarının Türkiye’nin Rusya’dan S-400 alması nedeniyle gerginleşen ABD- Türkiye ilişkilerini de <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">iyileştirmesinin umulduğu</strong> paylaşılıyor. Haberde <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“2023 seçimleri öncesi hızla yükselen enflasyon popülaritesini tehdit ederken Erdoğan, ekonomiyi istikrara kavuşturmaya yardımcı olacak herhangi bir dış politika hamlesinden büyük faydalar sağlayabilir.”&nbsp;</em>yorumu yapılıyor.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Medyascope’a konuşan<strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">&nbsp;Prof. Dr. Mustafa Aydın</strong> ise Türkiye’nin bu adımında ABD’nin herhangi bir etkisi olduğunu düşünmediğini ancak Rusya’nın bu konuda önemli etkisi olduğunu düşündüğünü vurguluyor. Aydın Rusya'nın Ermenistan’daki demir yolları ve enerji gibi birçok alanda kontrol sahibi olduğunu belirterek<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;“Bunların ötesinde Rusya’nın Ermenistan’da üssü bulunuyor. O nedenle Rusya’nın nasıl duracağı çok önemli. Ben birçok kişinin aksine Rusya’nın bu konuda çok negatif olmadığını düşünüyorum.”</em> diyor. Ermenistan’ın 1915 olaylarını <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“mesele etmeden normalleşelim, kapıyı açalım, ticaret başlasın”</em> yaklaşımı içinde olduğunu dile getiren Aydın,<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;“Ancak bu meseleyi de ele almadan ilerlemek de pek mümkün gözükmüyor.”</em> diyor.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Aposto!’ya konuşan <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">BNE Intellinews’un Bakü muhabiri</strong> <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Cavid Ağa&nbsp;</strong>ise bu konuda <strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">somut bir adım</strong> olmadığının altını çiziyor. Sınırın 90’lardan beri kapalı olduğunu ve açılmasının Ermenistan için büyük bir ekonomik değişime sebep olacağını belirten Ağa, <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Bu etkinin daha çok Ermenistan’ı olumlu etkileyeceğini söylemek mümkün.”</em> diyor. Ağa da adımın ABD’den ziyade Rusya’yla ilişkileri geliştirmek için atıldığını savunuyor.&nbsp;</p>

Yeni “normalleşme”: Türkiye- Ermenistan

<p><strong>Maradona</strong><br>&nbsp;</p><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-29T19:57:59.976Z.jpeg" alt="Maradona"><figcaption>Ece Tugay</figcaption></figure><p><br>• Arjantin doğumlu futbolcu, teknik direktör ve menajer Diego Maradona hayatını kaybetti.<br><br><strong>Polonya kürtaj protestoları</strong><br>&nbsp;</p><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-29T20:07:55.007Z.jpeg" alt="Polonya"><figcaption>Kaynak: Czalek Sokolowski - AP</figcaption></figure><p>• <strong>Polonya'da</strong> kürtajı neredeyse tamamen yasaklayan yasa tasarısı geniş katılımlı gösterilerle protesto edildi. Hükümet geri adım atıp tasarıyı ertelese de protestolar, aralık ayında yeniden başladı.<br><br><strong>Dağlık Karabağ Savaşı</strong></p><p>• <strong>Azerbaycan ve Ermenistan</strong> arasındaki Dağlık Karabağ gerilimi 27 Eylül'de savaşa dönüştü. 8 Kasım'da Şuşa şehrinin Azerbaycan tarafından ele geçirilmesini takiben Ermenistan geri çekilme kararı aldı; Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin aracılığıyla barış anlaşması imzaladı.<br><br><strong>İklim olağanüstü hâli</strong><br><br>• Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Gutteres, ülke liderlerine ülkelerinde <strong>"iklim olağanüstü hâli"</strong> ilan etmeleri yönünde çağrıda bulundu.</p>

Dağlık Karabağ Savaşı ile ilgili hikayeler