<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Çin’in Tsinghua Üniversitesi’nde görev alan bilim insanları, dünyanın ilk erimeye dayanıklı nükleer güç santralini geliştirdi. Soğutma için su yerine çok daha yüksek sıcaklıklara dayanabilen helyum gazını kullanan reaktör, 950°C sıcaklığa kadar karşı koyabiliyor. Ancak yeni tasarım mevcut nükleer reaktörlere uygulanamıyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli? Nükleer santraller, aşırı sıcaklık ürettiği için doğru şekilde yönetilmediğinde patlama ve radyasyon yayma riski taşıyor. Bu nedenle Çin’de yapılan çalışma, 2011 yılında Japonya'daki Fukuşima nükleer santralinde yaşanan erime kaynaklı kazadan bu yana üzerinde çalışılan nükleer enerji güvenliğinde önemli bir atılımı temsil ediyor.</li></ul>

Quando

• Japonya Çevre Bakanlığı, Fukuşima nükleer santralindeki hasarlı reaktörleri soğutmak için kullanılan arıtılmış suyu denize boşaltmaya başlamasından günler sonra, deniz suyunda yapılan testlerde radyoaktivite tespit edilmediğini açıkladı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: Japonya’nın Perşembe günü Fukuşima santralinden Pasifik Okyanusu’na su salmaya başlaması, Japonya’da ve başta Japonya’dan su ürünleri ithalatını yasaklayan Çin olmak üzere komşu ülkelerde protestolara yol açmıştı.</li></ul><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uzman görüşü: Bilimsel kuruluşlar suyun, hidrojenin radyoaktif bir izotopu olan trityum dışındaki çoğu radyoaktif elementi gidermek üzere filtrelendikten sonra güvenli olduğunu söylüyor.</li></ul>

<img src="https://images.aposto.com/2023/7/0/1693146257371.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Fukuşima nükleer santrali" ratio="1.65" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">• Japonya Çevre Bakanlığı, Fukuşima nükleer santralindeki hasarlı reaktörleri soğutmak için kullanılan arıtılmış suyu denize boşaltmaya başlamasından günler sonra, deniz suyunda yapılan testlerde radyoaktivite tespit edilmediğini açıkladı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: Japonya’nın Perşembe günü Fukuşima santralinden Pasifik Okyanusu’na su salmaya başlaması, Japonya’da ve başta Japonya’dan su ürünleri ithalatını yasaklayan Çin olmak üzere komşu ülkelerde protestolara yol açmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uzman görüşü: Bilimsel kuruluşlar suyun, hidrojenin radyoaktif bir izotopu olan trityum dışındaki çoğu radyoaktif elementi gidermek üzere filtrelendikten sonra güvenli olduğunu söylüyor.</li></ul>

Aposto Gündem

Afetlerin etkilerinin daha az hissedilmesinde teknolojiye de kritik bir rol düşüyor. Bu noktada teknoloji, sadece afetlerin önceden tahmin edilmesi için değil aynı zamanda afet sonrasında olabildiğince hızlı aksiyon alınması ve can kaybının en aza indirgenmesi için de büyük önem arz ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bu teknolojiler neler?</h2><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Haritalama teknolojisi</h3>Her türden haritayı hazırlamak, analiz etmek ve dağıtmak için kullanılan ekipman ve teknikler olarak tanımlanabilecek haritalama teknolojisi, afet zamanlarında oldukça kullanışlı olabiliyor. Uydular aracılığıyla, yardıma ihtiyacı olan bölgeler belirlenerek depremden etkilenen bölgenin ayrıntılı görüntüleri ve haritaları sağlanabilirken hasarın boyutu hakkında bilgi sağlanmasıyla karar vericilerin yardım çabalarına öncelik vermesine yardımcı olunabiliyor.Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Birleşmiş Milletler (BM), insani acil durumlarda uydu görüntü analizi sağlayan&nbsp;UNOSAT acil durum haritalama hizmetini etkinleştirdiğini duyurdu. Ayrıca, Copernicus Acil Durum Yönetim Hizmeti (EMS) de etkinleştirilerek depremden etkilenen bölgelerde hizmete sunuldu.<img src="https://images.aposto.com/2023/1/1/1676299517856.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.58" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Copernicus<h3 fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">FINDER&nbsp;</h3>NASA tarafından geliştirilen FINDER (Finding Individuals for Disaster and Emergency Response) aracı, deprem gibi afetlerin ardından enkaz altındaki insanların yerini tespit edebiliyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/1/1/1676299566169.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">NASAMikrodalga radar teknolojisini kullanan FINDER, üç metrelik beton ya da moloz yığınları arasından bile kalp atışı ve nefes alış verişini tespit ederek kurtarma ekiplerinin hayatta kalanlara daha hızlı ulaşmasına yardımcı olabiliyor. Hafif ve taşınabilir olan FINDER, çeşitli afet senaryolarında ilk müdahale ekiplerince kullanılabiliyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Drone teknolojisi&nbsp;</h3>Drone’lar, arama ve kurtarma, hasar tespiti ve ihtiyaç duyulan malzemelerin dağıtımı gibi pek çok amaç için kullanılabiliyor. İnsanların girmesi için riskli olan veya çevredeki hasar nedeniyle ulaşımı zor olan bölgelerde drone’lar arama-kurtarma operasyonları için büyük kolaylık sağlayabiliyor. Bu makineler, enkaz altındaki insanların yerini tespit etmek ve malzeme yardımlarını ihtiyaç sahiplerine ulaştırmak üzere termal kameralarla donatılabiliyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/1/1/1676299600509.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">flyt now<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Robot teknolojileri</h3>İnsanlar için tehlikeli olan görevlerde kayıpların önüne geçmek için robotların kullanılması fikri bir süredir var ve giderek daha fazla uygulamaya konuyor. Bu teknolojiyi kullanan ülkelerin başındaysa deprem konusunda akla gelen ilk isimlerden Japonya geliyor.Chiba Teknolojisi Enstitüsü, Tohoku Üniversitesi ve Uluslararası Kurtarma Sistemi Enstitüsü tarafından geliştirilen kurtarma robotu Quince, veri toplamak üzere Haziran ve Ekim 2011 arasında Fukuşima No.1 nükleer santralinde ağır radyasyona maruz kaldığı için insanların giremediği bir nükleer reaktör binasına yerleştirilmişti. Quince, reaktörlerin sökülmesinde santralin işletmecisi Tokyo Electric Power’a kritik veriler sağlamıştı.&nbsp;Bununla birlikte, Japonya’da afetlerden sonra veri toplanması için deniz ve hava robotları da kullanılıyor. Bu robotlar, 11 Mart 2011’de meydana gelen deprem ve depremi takiben tsunaminin ardından hayatını kaybedenlerin ve diğer nesnelerin tespitinde görevlendirilmişti. Konuya ilişkin olarak 1995’teki Büyük Hanshin Depremi’nde herkesin yeterli bilgiye sahip olmadığını belirten Tohoku Üniversitesi İnsan-Robot Bilişim Laboratuvarı şefi ve Uluslararası Kurtarma Sistemi Enstitüsü başkanı Satoshi Tadokoro, "İşte bu noktada robotlar yardımcı olabilir." ifadelerini kullanıyor.&nbsp;Ancak, robotların insan hayatını kurtarmaktan ziyade veri toplamak için kullanıldığını belirtmek gerekiyor. Depremden sonraki 72 saatin hayati olduğu biliniyor; ancak bu robotların, depremden sonra hayatta kalanların tespitinde kullanılması amacıyla enkazla tıkanmış yollardan geçebilmeleri için afetten hemen sonra harekete geçebilecek şekilde hazırda beklemeleri gerekiyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uydu iletişimi</h3>Deprem anlarında uydu interneti; haritalar, altyapı ve hizmetlerin durumuna ilişkin gerçek zamanlı veriler dahil bilgi ve kaynaklara erişilmesini mümkün kılıyor ve bu sayede acil müdahale ekipleri, devlet kurumları ve afetten etkilenen topluluklar arasında iletişim ve koordinasyon için kritik bir bağlantı sağlanabiliyor.Elon Musk, Kahramanmaraş merkezli depremden sonra SpaceX tarafından geliştirilen uydu geniş bant hizmeti Starlink’in Türkiye’ye gönderilmek üzere hazır bir şekilde beklediğini duyurdu. Daha sonra yetkililer tarafından yapılan açıklamada, Türkiye’nin yeterli uydu kapasitesine sahip olduğu ifade edilerek Musk’ın teklifi reddedildi. Starlink, Rusya’nın Ukrayna'yı işgale başlamasının ardından Ukrayna ordusunun ana iletişim kaynağı olmuştu.<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/elonmusk/status/1622440235203264517" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2023/1/2023-02-13T14:47:35.015Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.53" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a> Deprem Erken Uyarı Sistemleri, Deprem Tahmin Sistemleri ve Deprem Olasılık Sistemleri<h4 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Deprem Erken Uyarı Sistemleri</h4>Deprem bilimi ve izleme sistemleri teknolojilerini kullanan “Deprem Erken Uyarı Sistemleri”, depremin yarattığı dalgaların ulaşması beklenen konumların uyarılmasını sağlar. Depremin etkisinin bir yere ulaşmasından yalnızca saniyeler önce uyarıda bulunabilen bu sistemler yine de insanların ve sistemlerin, canlarını ve mallarını korumaları için yeterli süreyi tanıyabilir.Bu sistemlerin öne çıkanlarından biri, Google’ın altyapısına bağlı olan Android Deprem Uyarıları Sistemi. Ücretsiz ve cihaza yerleşik olarak gelen bu sistem, telefonunuzda konum hizmetinin açık olması ve sistemin aktifleştirilmesi hâlinde kullanılabiliyor. Sistem, 4,5 ve üstü şiddetteki depremlere yönelik Android kullanıcılarına, depremin merkez üssüne olan uzaklıklarına göre 60 saniyeye kadar bildirim yollayabiliyor.Benzer bir diğer uygulama ise inovasyon ödüllü bir mobil uyarı sistemi olan 7TP Erken Uyarı. Fay hatları üzerinde kurulan, sismik hareket algılayan istasyonlar sayesinde öncü deprem dalgasını tespit edebilen bu uygulama, akıllı cep telefonlarına alarm gönderiyor ve bu sayede kullanıcılar, ikinci dalga gelmeden önce 25 saniyeye kadar zaman kazanabiliyor.AFAD da 2013 yılında afetlerde can ve mal kaybının önlenmesi amacıyla Bütünleşik İkaz ve Alarm Sistemi (İKAS) Projesi'nin yürütülmekte olduğunu açıklamıştı. Bununla birlikte, 2001 yılında Kandilli Rasathanesi'nde "İstanbul Deprem Hızlı Müdahale ve Erken Uyarı Sistemi"nin kuruluş çalışmaları başlamış ve bu sistem 2012 yılında güncellenmişti; ancak Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Düzce depreminin ardından erken uyarı sistemlerinin "mevzuat eksikliği" nedeniyle hazır olmalarına rağmen hayata geçirilmediğini bildirmişti.<h4 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Deprem Olasılık Sistemleri</h4>Deprem Olasılık Sistemleri aracılığıyla, bir zaman aralığında belirli büyüklükte bir depremin meydana gelme olasılığı uzun vadeli olarak tanımlanabiliyor. Çoğu deprem olasılığı tarihsel olayların ortalama oranından belirlenir ve yıllık oranın sabit olduğu varsayıldığında gelecekteki yıllar içinde bir deprem olma olasılığı hakkında belli bir öngörüde bulunulabilir. Bu olasılıklar 30’da 1 ile 300’de 1 arasında değişebilir.<h4 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Deprem Tahmin Sistemleri</h4>Deprem Tahmin Sistemleri aslında yukarıda bahsettiğimiz olasılıklar gibidir; ancak burada farkın, tahminlerin daha kısa zaman pencereleri için geçerli olması ve genellikle artçı şoklara uygulanması olduğu söylenebilir. Büyük bir depremden sonra tipik olarak daha az sıklıkta ve zaman içinde daha küçük olan artçı depremler meydana gelir. Artçı şok dizilerinin çoğu aynı modeli izler, bu nedenle bir depremi takip eden bir zaman penceresinde bir artçı şok olasılığı belirlenebilir. Bu olasılıkla, 30’da 1’den daha büyük olabilir.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Deprem odaklı mobil uygulamalar</h3>Odağına depremi alarak geliştirilmiş mobil uygulamalar, özellikle de depremden sonraki arama kurtarma çalışmaları süresince “hayat kurtarıcı” bir görev üstlenebiliyor. Mesela, AFAD Acil, 112 Acil Yardım Butonu, AKUT-Güvendeyim&nbsp;ve&nbsp;Bridgefy&nbsp;gibi uygulamalarla yetkililere konum bilgilerinizi iletebilir ve sevdiklerinizle iletişim kurabilir; Life 360 uygulaması ile sevdiklerinizin canlı ya da son konumlarını görebilir; Whistle uygulaması ile de enkaz altında konumunuzu belirtmek için dışarıya düdük sesi gönderebilirsiniz.

Deprem gibi afet senaryolarında hayat kurtarmada kritik rol oynayan teknolojilere kısaca göz atıyoruz.

Depremde hayat kurtaran teknolojiler

Eski Japonya Başbakanı Naoto Kan, Türkiye’ye nükleer enerjiyi tavsiye ettiği <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwNDc0NDY1YWJlMTFiMDAwNmZmZjMxMiZ1c2VyPTVmZGIzMjEyOGVkYzdhMDAwNzVhZDNkMiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuY2V2cmVjaWdlZWsuY29tJTI1MkZlc2tpLWphcG9ueWEtYmFzYmFrYW5pLXR1cmtpeWV5ZS1udWtsZWVyLWVuZXJqaXlpLXRhdnNpeWUtZXR0aWdpbS1pY2luLXBpc21hbmltLXV0YW5jLWR1eXV5b3J1bSUyNTJG"">için pişman olduğunu ve utanç duyduğunu belirtti.</a><ul><li>Fukuşima nükleer felaketinin 10. yıldönümü yaklaşırken, o sırada başbakan olan Naoto Kan ve bir diğer eski başbakan Junichiro Koizumi, bakanlık yetkililerinin uzun yıllar nükleer enerji konusunda kendisi de dahil herkesi aldattığını iddia etti.</li><li>Bir Adım Gerisi: Fukuşima felaketinin henüz gerçekleşmediği bir dönemde Türkiye’ye gittiğini belirten Kan, Türk yetkililere, eğer Türkiye nükleer enerjiyi getirmeyi düşünüyorsa bu teknolojiyi Japonya’dan almalarını rica ettiğini söyledi. Kan, Fukuşima’dan sonra öğrendiği gerçekleri o gün bilse böyle bir satışta asla bulunmayacağını söyledi.</li><li>Bir Adım Berisi: 2013’te Sinop’ta kurulması planlanan ve Japonya’nın da ortak olduğu nükleer enerji santrali, planlanan maliyetten sapması nedeni ile iptal edilmişti.</li></ul>

Fukuşima ile ilgili hikayeler