<img src="https://images.aposto.com/2025/11/5/1766766728210.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.54" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel ısınmaya karşı jeomühendislik: Güneşi bloklamak iklim krizine çare olabilir mi?</h1>Bir zamanlar bilimkurgu romanlarında karşımıza çıkan “yaklaşan felaketin önüne yeni teknolojilerle geçme” girişimleri bugün artık gerçek hayatta karşımıza çıkıyor. Güneş jeomühendisliği savunucuları Dünya'ya gelen Güneş ışınlarının etkisini azaltarak iklim krizinin önüne geçebileceğimizi iddia ediyor. Peki bu ne kadar mümkün?Yazı: Deniz Aytekin154 ülke biraraya gelip, &nbsp;hükümetleri “Dünya'nın iklim sistemi için tehlike oluşturan insan kaynaklı müdahaleyi önlemek” amacıyla atmosferdeki sera gazı konsantrasyonlarını önemli ölçüde azaltmaya mecbur kılan&nbsp;Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ni (UNFCCC) imzaladığında sene 1992 idi. Sözleşmeye taraf olan ülkeler, iklim krizi ile mücadelede kaydedilen ilerlemeyi değerlendirmek üzere 1995’ten bu yana her yıl Taraflar Konferansı’nda (COP) buluşuyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu konferansların en akılda kalanı ise 2015 yılında küresel ortalama sıcaklık artışını sanayi öncesi döneme kıyasla 1,5 derece ile sınırlamayı temel hedef olarak belirleyen Paris Anlaşması'nın imzalandığı COP21’di.</li></ul>Aradan geçen 10 yılı aşkın zamanın ardından iklim bilimciler artık&nbsp;1,5 derece hedefinin imkansız, 2 derece hedefinin ise oldukça güç&nbsp;olduğunu söylüyor. Bu yıl Brezilya’nın Belém kentinde yapılan COP30’da bütün taahhütler yerine getirilse bile dünyanın en iyi ihtimalle 2,5 derece ısınacağı kabul edildi. Her yaz sıcağa bağlı ölümler ve yok olan türler artarken Akdeniz ülkeleri önüne geçilemeyen dev yangınlara çare arıyor; büyük şehirlere iklim sığınakları inşa ediliyor; kıyı kentlerine yükselen suların iç kısımlara ulaşmasını engelleyecek beton bariyerler inşa ediliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünyanın en büyük üç kirleticisinden biri olan ABD’nin diğer ülkeleri fosil yakıtlara daha fazla yatırım yapmaya teşvik etmesi, petrol devlerinin sürdürülebilirlik hedeflerini rafa kaldırması ve COP’ları fosil yakıt lobisinin istila etmesi de işleri kolaylaştıracak gibi görünmüyor. İklim krizine karşı kolektif ve bağlayıcı bir küresel eylem zemininin oluşması giderek imkansızlaşıyor.</li></ul>Hâl böyle olunca birkaç yıl öncesine kadar bilim kurgu film ve romanlarında ya da komplo teorilerinde karşımıza çıkan “yaklaşan felaketin önüne yeni teknolojilerle geçme”ye yönelik senaryo ve girişimler de artıyor. Öyle ki son birkaç ayda&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.newyorker.com/news/the-lede/a-startups-bid-to-dim-the-sun?utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The New Yorker</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/climate-solutions/2025/12/03/stardust-make-sunsets-geoengineering-startups/?utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Washington Post</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.theatlantic.com/science/2025/11/geoengineering-fight/685018/?utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Atlantic</a>, ve <a fr-original-style="" href="https://www.politico.com/news/magazine/2025/11/21/stardust-geoengineering-janos-pasztor-regulations-00646414?utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Politico</a> gibi yayınların da aralarında bulunduğu birçok mecra “güneş jeomühendisliği” olarak bilinen yeni teknolojiler üzerine çalışan girişimleri ele alan dosyalar yayımladı. <p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#c0e5a0" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#c0e5a0 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/s/kuresel-isinmaya-karsi-jeomuhendislik-gunesi-bloklamak-iklim?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(192, 229, 160) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

Angst

🔠 &nbsp;Haftanın kelimesi:&nbsp;Güneşi bloklamak. Güneş jeomühendisliği savunucuları Dünya'ya gelen Güneş ışınlarının etkisini azaltarak iklim krizinin önüne geçebileceğimizi iddia ediyor. Peki bu ne kadar mümkün? Deniz Aytekin Angst için <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/kuresel-isinmaya-karsi-jeomuhendislik-gunesi-bloklamak-iklim" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazdı</a>.💬 Haftanın tartışması? Türkiye’de gençler, ekonomik koşulların ağırlaşması, geçim sıkıntısı, hayat pahalılığı ve maaşların yetersizliği nedeniyle giderek ailelerine daha çok ve daha uzun süre bağımlı kalıyor. Melisa Gülbaş, Research İstanbul’un son araştırmasından hareketle gençlerle ekonomik bağımsızlık konusunu <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/her-10-gencten-7si-ailesiyle-yasiyor-gencler-neden-artik" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">konuşuyor</a>.📹&nbsp;Haftanın videosu: Asgari ücrete daha büyük bir zam yapılmasının karşısında iki tane temel makroekonomik argümanla karşılaşıyoruz. Bunlar, asgari ücret artışının enflasyonu ve işsizliği tetikleyeceğini söylüyor. Aposto'nun YouTube kanalı Kuşbakışı’nın yeni bölümünde editörümüz Alp Akiş, asgari ücretin enflasyon ve işsizlikle ilişkisine mercek <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/yJ8GRioERDk?si=xSim3_Z_n-aGM7xD" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tutuyor</a>.

Aposto Gündem

154 ülke biraraya gelip, &nbsp;hükümetleri “Dünya'nın iklim sistemi için tehlike oluşturan insan kaynaklı müdahaleyi önlemek” amacıyla atmosferdeki sera gazı konsantrasyonlarını önemli ölçüde azaltmaya mecbur kılan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ni (UNFCCC) imzaladığında sene 1992 idi. Sözleşmeye taraf olan ülkeler, iklim krizi ile mücadelede kaydedilen ilerlemeyi değerlendirmek üzere 1995’ten bu yana her yıl Taraflar Konferansı’nda (COP) buluşuyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu konferansların en akılda kalanı ise 2015 yılında küresel ortalama sıcaklık artışını sanayi öncesi döneme kıyasla 1,5 derece ile sınırlamayı temel hedef olarak belirleyen Paris Anlaşması'nın imzalandığı COP21’di.</li></ul>Aradan geçen 10 yılı aşkın zamanın ardından iklim bilimciler artık 1,5 derece hedefinin imkansız, 2 derece hedefinin ise oldukça güç&nbsp;olduğunu söylüyor. Bu yıl Brezilya’nın Belém kentinde yapılan COP30’da bütün taahhütler yerine getirilse bile dünyanın en iyi ihtimalle 2,5 derece ısınacağı kabul edildi. Her yaz sıcağa bağlı ölümler ve yok olan türler artarken Akdeniz ülkeleri önüne geçilemeyen dev yangınlara çare arıyor; büyük şehirlere iklim sığınakları inşa ediliyor; kıyı kentlerine yükselen suların iç kısımlara ulaşmasını engelleyecek beton bariyerler inşa ediliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünyanın en büyük üç kirleticisinden biri olan ABD’nin diğer ülkeleri fosil yakıtlara daha fazla yatırım yapmaya teşvik etmesi, petrol devlerinin sürdürülebilirlik hedeflerini rafa kaldırması ve COP’ları fosil yakıt lobisinin istila etmesi de işleri kolaylaştıracak gibi görünmüyor. İklim krizine karşı kolektif ve bağlayıcı bir küresel eylem zemininin oluşması giderek imkansızlaşıyor.</li></ul>Hâl böyle olunca birkaç yıl öncesine kadar bilim kurgu film ve romanlarında ya da komplo teorilerinde karşımıza çıkan “yaklaşan felaketin önüne yeni teknolojilerle geçme”ye yönelik senaryo ve girişimler de artıyor. Öyle ki son birkaç ayda&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.newyorker.com/news/the-lede/a-startups-bid-to-dim-the-sun" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The New Yorker</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/climate-solutions/2025/12/03/stardust-make-sunsets-geoengineering-startups/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Washington Post</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.theatlantic.com/science/2025/11/geoengineering-fight/685018/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Atlantic</a>, ve <a fr-original-style="" href="https://www.politico.com/news/magazine/2025/11/21/stardust-geoengineering-janos-pasztor-regulations-00646414" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Politico</a> gibi yayınların da aralarında bulunduğu birçok mecra “güneş jeomühendisliği” olarak bilinen yeni teknolojiler üzerine çalışan girişimleri ele alan dosyalar yayımladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Güneş jeomühendisliği nedir?</h2>Güneş jeomühendisliği, en basit anlamıyla gezegene ulaşan güneş ışığının etkisini azaltarak Dünya’yı yapay biçimde soğutmayı hedefliyor. İlham kaynağı ise volkanik patlamalar. Büyük yanardağ patlamalarının ardından atmosfere salınan sülfür dioksit, stratosferde sülfürik asit damlacıklarına dönüşerek güneş ışığının bir kısmını uzaya geri yansıtıyor. Bu da Dünya'nın belirli bir süreliğine bir miktar soğumasına neden oluyorGüneş jeomühendisliği savunucuları bu etkiyi kontrollü ve sürekli bir biçimde taklit etmenin mümkün olduğunu öne sürüyor ve bazıları bu alanda geniş çaplı denemeler yapmaya hazırlanıyor.<img src="https://images.aposto.com/2025/11/4/1766702180386.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Luke Iseman’ın kurduğu California merkezli Make Sunsets, güneş jeomühendisliğini ticari bir ürüne dönüştüren ilk girişimlerden. Iseman, yatırımcılarına yalnızca bir dolar karşılığında “dünyayı soğutmaya katkıda bulunmayı” vadediyor. Iseman ve destekçileri, Saratoga kenti yakınlarında havaya bırakılan sülfür dioksit yüklü balonların, stratosfere ulaşıp patlamasını ve atmosfere güneş ışığını engelleyecek parçacıklar salmasını umut ediyor.Kısa sürede yatırımcılardan bir milyon doların üzerinde fon toplayan ve yalnızca bu yıl içinde 100 bin doların üzerinde “soğutma kredisi” satan Make Sunsets, faaliyetleri için hükümetten resmî onay almış değil ancak California yasalarına göre bu eylemler suç da teşkil etmiyor. Iseman ise tüm ülkeler bu tür faaliyetleri yasaklasa bile, bir milyarderin desteğiyle, yasakları uygulamayan bir bayrak altında çalışmalarına devam edebileceğini belirtiyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevre Koruma Ajansı (EPA) ise, Make Sunsets’i soruşturduğunu ve “bu faaliyeti durdurmak için kullanılabilecek mevcut yetkilerin kurum içinde incelendiğini” ifade ediyor.</li></ul>Benzer bir amaçla 2023 yılında İsrail’de, nükleer fizikçiler Yanai Yedvab ve Amyad Spector ile parçacık fizikçisi Eli Waxman tarafından kurulan Stardust ise çok daha büyük ölçekli ve kurumsal bir oluşum. Bugüne kadar 75 milyon dolar yatırım toplayan şirket, atmosfere sülfür dioksitin aksine insan sağlığına zarar vermeyecek ve ozon tabakasını inceltmeyecek parçacıklar salacağını iddia ediyor. Yedvab’a göre şirket, bu parçacığı stratosfere dağıtacak teknolojiyi ve dağılımını izleyecek sistemleri de geliştiriyor ancak şirket, geliştirdiği parçacığın içeriği ve test süreçleri ile etik sınırlarını tanımlayan yol haritası hakkında kamuoyuna şimdiye kadar hiçbir bilgi vermiş değil.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Amacımız, gezegeni soğutmak için güvenli, sorumlu ve pratik bir yöntem geliştirmek. Gelecek birkaç yıl içinde hazır olmasını beklediğimiz, uçtan uca bir çözüm üzerinde çalışıyoruz. Üstelik bu, diğer tüm alternatiflerden 1.000 kat daha ucuza mal olacak."</blockquote>Politico’nun haberine göre Stardust, ABD Kongresi’nde gizlice lobi faaliyetleri yürüttü ve şirketin halkla ilişkiler firması, kamuoyunu bilgilendirme konusundaki eksikliğini “bürokratik bir hata” olarak açıkladı. Yedvab ise, şirketin gelecek yılın başında, hakem değerlendirmesinden geçtikten sonra parçacık ve kapalı alan deneylerinin sonuçlarını detaylandıran bilimsel makaleler yayımlayacağını söylüyor. Yedvab’a göre Stardust yalnızca “yeterli düzenleyici çerçevelere sahip ve sorumsuz bir uygulamaya girişmeyecek” hükümetlerle çalışacak.<img src="https://images.aposto.com/2025/11/4/1766702419457.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gerek Make Sunsets gerekse Stardust, bilim dünyasında ciddi tepkilerle karşılanıyor. Birçok iklim bilimci ve jeomühendislik uzmanı, bu tür müdahalelerin olası yan etkilerinin yeterince bilinmediğini vurguluyor. Stratosfere salınan herhangi bir parçacığın, yol boyunca başka gazlarla tepkimeye gireceği, birleşeceği ve öngörülemeyen sağlık riskleri yaratabileceği belirtiliyor.Özellikle Stardust’un "solunabilir ve tamamen güvenli" olduğu iddia edilen parçacığı, sert eleştirilerin odağında. Bu iddia, bazı akademisyenler tarafından bilimsel ciddiyetten uzak ve gerçek dışı&nbsp;olarak nitelendiriliyor. Uzmanlara göre, henüz içeriği bile açıklanmamış bir parçacığın kısa sürede risksiz ilan edilmesi mümkün değil.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Buna ek olarak, güneş jeomühendisliğinin küresel hava düzenini nasıl etkileyeceği de belirsiz. Bölgesel yağış rejimlerinin değişmesi, bazı bölgelerde kuraklık, bazılarında ise aşırı yağış riskinin artması gibi sonuçların ortaya çıkması ihtimal dahilinde. Bu tür etkilerin, politik ve toplumsal gerilimleri tetikleyebileceği de sıkça dile getiriliyor.</li></ul>“Özel sektöre, insanlar adına iyi kararlar alacağı konusunda güvenmiyorum. Bu ‘fevri hareket etme’ anlayışını daha önce gördüm ve toplum için pek de iyi sonuçlar doğurmadı” diyor güneş jeomühendisliğine adil karar süreçleri kazandırmayı amaçlayan, kâr amacı gütmeyen Alliance for Just Deliberation on Solar Geoengineering’in kurucusu Shuchi Talati.Eski Birleşmiş Milletler yetkilisi ve jeomühendislik konularında çalışan Carnegie Climate Governance Initiative’in eski başkanı Janos Pasztor ise bu gelişmeleri şöyle yorumluyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Devletlerin ya bu tür faaliyetleri yasaklaması ya da yürütüleceği çerçeveyi belirlemesi gerekiyor, ancak kafalarını kuma gömmüş durumdalar."</blockquote><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kısacası bu alanda uzman çoğu bilim insanı yeni teknolojileri körü körüne savunmayı da reddetmeyi de doğru bulmuyor; bilinçli kararlar alınması için risklerin ve faydaların yetkin kişiler tarafından derinlemesine incelenmesi gerektiğini söylüyorlar.</li></ul>Columbia Business School’dan iklim ekonomisti Gernot Wagner’in ise daha çarpıcı bir yaklaşımı var:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Bunu yapabilecek tek bir Silikon Vadisi risk sermayedarı yok, nokta. Yüz milyarlarca doları olan biri bile er ya da geç parasız kalır. Ama askerî hava kuvvetleri bütçesi tek başına bunu karşılayabilecek olan onlarca ülke var. Beni asıl endişelendiren şey tam da bu: Bu ülkelerin hepsinde, gezegenin çıkarları doğrultusunda hareket eden demokratik olarak seçilmiş hükümetler olmayabilir."</blockquote>

Bir zamanlar bilimkurgu romanlarında karşımıza çıkan “yaklaşan felaketin önüne yeni teknolojilerle geçme” girişimleri bugün artık gerçek hayatta karşımıza çıkıyor. Güneş jeomühendisliği savunucuları Dünya'ya gelen Güneş ışınlarının etkisini azaltarak iklim krizinin önüne geçebileceğimizi iddia ediyor. Peki bu ne kadar mümkün?

Güneş Jeomühendisliği ile ilgili hikayeler