<img src="https://images.aposto.com/2025/0/5/1737726156374.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.96" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Gezegenler geçidi: Mars, Venüs, Jüpiter, Satürn, Neptün ve Uranüs olmak üzere toplamda 6 gezegenin aynı hizaya gelmesiyle yaşanacak olan “gezegenler geçidi” olayının, Dünya’dan en net 29 Ocak’ta gözlemlenebileceği açıklandı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar: Hizalanan gezegenlerin büyük bir kısmı, Türkiye’nin de bulunduğu Kuzey Yarımküre’de çıplak gözle görülebilecek. Güneş battıktan sonra Mars, Venüs, Jüpiter ve Satürn, yaklaşık 3 saat boyunca gözlemlenebilecek. Uranüs ve Neptün'ü görmek için ise teleskoba ihtiyaç duyulacak.&nbsp;</li></ul>

Angst

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Gezegenler geçidi: Mars, Venüs, Jüpiter, Satürn, Neptün ve Uranüs olmak üzere toplamda 6 gezegenin aynı hizaya gelmesiyle yaşanacak olan “Gezegenler geçidi” olayının, Dünya’dan en net 29 Ocak’ta gözlemlenebileceği açıklandı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar: Hizalanan gezegenlerin büyük bir kısmı, Türkiye’nin de bulunduğu Kuzey Yarımküre’de çıplak gözle görülebilecek. Güneş battıktan sonra Mars, Venüs, Jüpiter ve Satürn, yaklaşık 3 saat boyunca gözlemlenebilir olacak. Uranüs ve Neptün'ü görmek için ise teleskoba ihtiyaç duyulacak.&nbsp;</li></ul>

Quando

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/aysemargossian/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Erenel Margossian</a><a fr-original-style="" href="https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/economy/20151201STO05603/circular-economy-definition-importance-and-benefits" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Döngüsel ekonomi</a>, üretim ve tüketimde var olan ürün ve malzemelerin mümkün olduğunca paylaşılmasını, kiralanmasını, tekrar kullanılmasını, tamir edilip yenilenmesini ve geri dönüştürülmesini esas alan bir modeldir.Döngüsel ekonomi tasarıma dayanan 3 temel ilkeyi esas alır:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Atık ve kirliliği ortadan kaldırmak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ürün ve malzemelerin kullanımında tutum ve devamlılık.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğal sistemler oluşturmak.&nbsp;</li></ul>Bu model, doğrusal, lineer ya da diğer bir adıyla klasik ekonomide atık olarak adlandırılan materyallerin yeniden tasarlanarak sınırlı kaynakların tüketiminden sıyrılmayı hedefler. Aynı zamanda yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş sağlar ve dijital yeniliklerle desteklenerek, ekonomik, doğal ve sosyal sermaye oluşturur.&nbsp;Döngüsel ekonomide atık bir tasarım hatasıdır.Döngüsel ekonomi ile doğrusal ekonomi arasındaki farkı anlamak için bir çizgi ve daire hayal edebilirsiniz. Doğrusal ekonomide düz bir çizgi üzerinde girdi ve çıktı vardır. Girdilere yani kullanılan kaynaklara, harcanan enerjiye sonrasında ne olduğu ve elde edilen ürünün yaşam döngüsüyle ilgili bir kaygı yoktur. Kısıtlı kaynakların maksimum üretimini ve dağıtımını esas alır.&nbsp;Döngüsel ekonomi doğayı örnek alır.Döngüsel ekonomi ise bir daire üzerinde girdi, çıktı ve çıktının tekrar girdi olarak döndüğü bir süreçtir. Çıktı bir atık olmaktansa başka bir üretim sürecinde girdi olarak kullanılır. Döngüsel ekonomi doğayı örnek alır. Doğaya baktığımızda hiçbir atık bulamayız. Ömrünün sonuna gelen bitki ya da hayvanlar yaşam döngülerine, toprağa karışarak ve diğer canlılara besin olarak yani başka yaşamlara kaynak olarak devam ederler.“Gezegen B” yok!Endüstri Devriminden beri hakim olan al, yap ve at ilkelerine dayanan lineer ekonomiyle kısıtlı kaynaklardan kullanıyoruz ve toksik atıklar üretiyoruz. Son yıllarda ekolojik kaygılarla atıkların azaltılması, yenilenebilir kaynaklar kullanılması yoluna gidilse de lineer ekonomiyle sürdürülebilir bir gelecek mümkün değil. Şu an mevcut sistemde kaynakları yerine koyabildiğimizden yüzde 50 daha hızlı tüketiyoruz.. Bu tüketim hızıyla devam edersek doğal kaynak ihtiyacımızı karşılamak için 2030’da 2 gezegene, 2050 ise en az 3 gezegene daha ihtiyacımız var.&nbsp;Bugün seslerini duyurmaya çalışan genç aktivitelerimizin ‘GEZEGEN B YOK’ sloganlarıyla bunun pek de mümkün olmadığını defalarca vurguladıklarını görüyoruz.Sürdürülebilir bir gelecek için döngüsel ekonomiye ihtiyacımız var.&nbsp;Döngüsel ekonomiye geçişle <a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya Ekonomik Formu</a>’nun tahminine göre 2030 yılına kadar 4,5 trilyon dolarlık ekonomik fayda sağlayabiliriz.. Üreticiler de aslında döngüsel ekonomiye geçişle daha fazla kar edebileceklerini görebilmeliler. Yeniden değerlendirecekleri enerji, su, kimyasal malzeme gibi kaynaklara daha az maliyet ödeyerek ve en önemlisi atığın, israfın oluşmayacağı daha verimli bir üretim modeline geçerek hem karlılık hem ekolojik kaygılarını ortadan kaldırabilirler.&nbsp;Döngüsel ekonomiye geçiş yeni tasarımları, yeni davranış biçimlerini de beraberinde getirecek. Organik ve biyolojik atıkları geri kazanım çözümleri nispeten daha kolay iken makinelerin tekrar kazanımı için mühendislik tasarımları daha çok gelişecek.. Örneğin, ömrünün sonuna gelen çamaşır makinanızı üreticiye geri verdiğinizde, üretici aynı makinayı bir saç kurutma makinesi üretmek için kullanabilecek. Bu durumda tüketicinin &nbsp;kullandığı ürününün raf ömrü tamamlandıktan sonra üreticisine geri vermesi de teşvik edilecek.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://ellenmacarthurfoundation.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ellen MacArthur Foundation</a> (EMF) döngüsel ekonomiyi, değerle ve tasarımlarla desteklenecek onarıcı endüstriyel ekonomi olarak tanımlıyor.</li></ul>Döngüsel ekonomi mühendislikten sosyolojiye, ekonomiden siyaset bilimine kadar birçok alanı kapsıyor. Üreticiden tüketiciye hepimizin sorumluluk hissetmesi gerekiyor. Yuvamız Dünya dışında &nbsp;başka bir ‘Gezegen B’ olmadığı için &nbsp;tek çaremiz olarak görünüyor.

Dünyahali

Sürdürülebilir bir gelecek için döngüsel ekonomiye ihtiyacımız var. 

Döngüsel Ekonomi 

Herkese merhaba, Bu hafta, “şimdiye kadar hakkında bolca bahsettiğimiz döngüsel ekonomi ve alakalı tüm konulara neden dikkat çekilmeli?” sorusunun bir anlamda ana cevabı hakkında düşüneceğiz. Gezegensel Sınırlar! İklim değişikliğinin kontrolden çıkmasını önlemek ve ekolojik çöküşü durdurmak için zaman hızla tükeniyor. Büyük ölçüde doğrusal olan ekonomik modelimiz ve sürekli artan doğal kaynak talebimiz yaklaşmakta olan bu iki senaryoyu ivmelendirerek üstlerine düşen görevi ziyadesiyle yerlerine getiriyorlar. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, özellikle Avrupa’nın gezegenin sahip olduğu sınırlar içerisinde yaşamadığı aşikar. Başka bir deyişle, gezegendeki herkes ortalama bir Avrupalı gibi yaşasaydı, küresel ekonomiyi sürdürmek için neredeyse üç Dünya’ya ihtiyacımız olurdu. Bu da demek oluyor ki sınırlara saygılı olmaz, döngüsel ekonomi konseptine uyum sağlamaz ve gerekli aksiyonları almazsak gezegenin bizi saf dışı etmesi an meselesi. Şimdi gelelim nedir bu bahsettiğimiz sınırlar? Gezegensel sınırlar kavramı, gelecek nesillerin gelişmeye devam edebilmesi için aşılmaması gereken dokuz gezegensel sınır kümesinden oluşur. 2009 yılında, eski merkez direktörü Johan Rockström, uluslararası üne sahip 28 bilim adamından oluşan bir grubun, Dünya sisteminin kararlılığını ve esnekliğini düzenleyen dokuz süreci tanımlamasına öncülük etti. Bilim adamları aşılması durumunda, büyük ölçekli ani veya geri döndürülemez çevresel değişiklikler oluşturma riskinin olduğu bu nicel gezegensel sınırları işte bu dönemde önerdiler. O zamandan beri gezegensel sınırlar çerçevesi bilim, politika ve uygulamada büyük ilgi yarattı. Hadi gelin birlikte bu sınırları biraz daha detaylı inceleyelim!<img src="https://images.aposto.com/2021/10/4/1636622895231.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.97" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">1- Stratosferik ozon incelmesi Atmosferdeki stratosferik ozon tabakası, güneşten gelen ultraviyole (UV) radyasyonu filtreler. Bu tabakanın incelmesi durumunda, daha fazla miktarda UV radyasyonu yer seviyesine ulaşacaktır. Yeryüzünün fazla miktarda UV ışınlarına maruz kalması, insanlarda cilt kanseri oluşumunu ciddi oranda tetikleyebilir ve hem karasal ve hem deniz biyolojik sistemlerinin dengesini bozarak zarar verebilir. 2- Biyosfer bütünlüğünün kaybı (biyoçeşitlilik kaybı) 2005 Binyıl Ekosistem Değerlendirmesi, insan faaliyetleri nedeniyle ekosistemlerde meydana gelen değişikliklerin son 50 yılda insanlık tarihindeki herhangi bir zamandan daha hızlı olduğu, ani ve geri döndürülemez değişiklik risklerini artırdığı sonucuna varmıştır. Değişimin ana itici güçleri, ciddi biyolojik çeşitlilik kaybına neden olan ve ekosistemde değişikliklere yol açan gıda, su ve doğal kaynaklara olan taleptir. Mevcut yüksek ekosistem hasarı ve yok olma oranları, canlı sistemlerinin (biyosfer) bütünlüğünü koruma, habitatı geliştirme, ekosistemler arasındaki bağlantıyı iyileştirme ve bir yandan da insanlığın ihtiyaç duyduğu yüksek tarımsal üretkenliği sürdürme çabalarıyla yavaşlatılabilir. 3- Kimyasal kirlilik ve yeni varlıkların salınımı Sentetik organik kirleticiler, ağır metal bileşikleri ve radyoaktif malzemeler gibi toksik maddelerin emisyonları, gezegen üzerinde insan kaynaklı önemli değişikliklerden bazılarını temsil eder. Bu bileşikler, canlı organizmalar ve fiziksel çevre üzerinde (atmosferik süreçleri ve iklimi etkileyerek) potansiyel olarak geri döndürülemez etkilere sahip olabiliyor. Ekosistem derken sadece çevre üzerine düşünmemiz yeterli olmaz bunun bir de insan vücudundaki etkileri var ki gerçekten ürkütücü. Öldürücü olmayan seviyelerde olsa dahi, canlı sistemine kimyasal kirliliğin alımı ve birikimi, doğurganlığı negatif yönde etkiliyor ve kalıcı genetik hasarlara sebep olabiliyor. 4- İklim değişikliği Son kanıtlar, şu anda atmosferde 390 ppmv CO2'yi geçen Dünya’nın gezegen sınırını çoktan aştığını ve birkaç Dünya sistemi eşiğine yaklaştığını gösteriyor. Şu anda halihazırda, kutup deniz buzunun kaybının neredeyse kesinlikle geri döndürülemez olduğu bir noktaya ulaşmış bulunmaktayız. Bu, iklim değişikliğinin oldukça hızlı olan etki geri bildirimine sahip olduğunun bir kanıtı olurken aynı zamanda Dünya sistemini yine hızlı bir şekilde dengeden çıkarabilecek iyi tanımlanmış eşik örneğidir. Örneğin, yağmur ormanlarının tahribatı doğal karbon yakalama desteğinin zayıflamasına, Dünya’nın ısınmasına hatırı sayılır bir hızda sebep olabiliyor. İşte yıllardır tartışılan asıl soru şu: Büyük, geri dönüşü olmayan değişiklikler kaçınılmaz hale gelmeden önce bu sınırın üzerinde ne kadar kalabiliriz? 5- Okyanus asitlenmesi Özellikle insansı aktivitelerin atmosfere saldığı CO2'nin yaklaşık dörtte biri okyanuslarda çözülür. Burada okyanus kimyasını değiştirerek ve yüzey suyunun pH’ını düşürerek karbonik asit meydana getirir. Bu artan asitlik, birçok deniz türü tarafından kabuk ve iskelet oluşumu için kullanılan temel bir “yapı taşı” olan mevcut karbonat iyonlarının miktarını azaltarak korkutucu sonları hızlandırır. Bu artık bir eşik olmanın ötesinde bir durum, çok hızlı etki göstererek yükselen asit seviyesi, mercanlar ve bazı kabuklu deniz ürünleri ve plankton türleri gibi organizmaların büyümesini ve hayatta kalmasını zorlaştırıyor. Bu türlerin kaybı sadece bir “tür kaybı” olarak kalmıyor, okyanus ekosistemlerinin yapısını ve dinamiklerini değiştirerek kendisiyle birlikte balık türlerini geri dönüşsüz bir kayba sürüklüyor. Öyle ki sanayi öncesi dönemlerle karşılaştırıldığında, günümüzde yüzey okyanus asitliğinde 30% artış söz konusu. 6- Tatlı su tüketimi ve küresel hidrolojik döngü Tatlı su döngüsü iklim değişikliğinden güçlü bir şekilde etkilenir ve sınırı iklim sınırıyla yakından bağlantılıdır. Ancak insan baskısı şu anda küresel tatlı su sistemlerinin işleyişini ve dağılımını etkileyen en baskın itici güç durumundadır. Su kütlelerinin insan tarafından değiştirilmesinin sonuçları, hem küresel ölçekte nehir akışı değişikliklerine hem de arazi kullanımı değişikliğinden kaynaklanan buhar akışlarındaki değişikliklere sebep olur. Hidrolojik sistemdeki bu kaymalar ani ve geri döndürülemez olabilir ve maalesef su kaynakları giderek “kıt” diye nitelendirdiğimiz bir seviyeye hızla gelebilir. Yapılan araştırmalar 2050 yılına kadar yaklaşık yarım milyar insanın su stresine maruz kalmasının muhtemel olduğunu ve bu durumun su sistemlerine müdahale etme baskısını arttıracağını belirtiyor. 7- Arazi sistemi değişikliği Maalesef günümüzde boşta duran her arazinin insan kullanımına dönüştürülmesi gibi bir yönelim mevcut. Ormanlar, çayırlar, sulak alanlar ve diğer bitki örtüsü türleri öncelikle tarım arazisine dönüştürülmüştür. Bu arazi kullanımı değişikliği, biyoçeşitlilikteki ciddi azalmaların arkasındaki itici güçlerden biridir. Bunun yanında denge değişikliğinin su akışları ile karbon, nitrojen, fosfor ve diğer önemli elementlerin biyojeokimyasal döngüsü üzerinde de ciddi etkileri vardır. Her arazi örtüsü değişikliği olayı yerel bir ölçekte meydana gelse de, etkileri benzer şekilde yerel olmuyor. Etkilerin birbiri üzerine eklenerek büyümesi küresel ölçekte Dünya sistemi süreçleri için üzücü sonuçlar doğuruyor. Arazi sistemlerinde insani değişiklikler için bir sınır, yalnızca arazinin mutlak miktarını değil, aynı zamanda işlevini, kalitesini ve mekânsal dağılımını da yansıtmalıdır. Ormanlar, arazi kullanımı ve iklimin bağlantılı dinamiklerini kontrol etmede özellikle önemli bir rol oynar ve arazi sistemi değişikliği için sınırın odak noktasıdır. 8- Biyosfere ve okyanuslara akan azot ve fosfor Azot (nitrojen) ve fosforun biyojeokimyasal döngüleri, birçok endüstriyel ve tarımsal sürecin bir sonucu olarak insanlar tarafından kökten değiştirilmiştir. Azot ve fosfor, bitki büyümesi için gerekli elementlerdir, bu nedenle gübre üretimi ve uygulaması ana endişe kaynağıdır. İnsan faaliyetleri artık, Dünya’nın tüm karasal süreçlerinin toplamından daha fazla atmosferik nitrojeni reaktif formlara dönüştürüyor. Bu yeni reaktif nitrojenin çoğu, ekinler tarafından alınmak yerine çeşitli biçimlerde atmosfere salınır. Yağmur yağdığında su yollarını ve kıyı bölgelerini kirletir veya karasal biyosferde birikir. Benzer şekilde, gıda üretim sistemlerine uygulanan fosforlu gübrelerin nispeten küçük bir kısmı bitkiler tarafından alınır; insanlar tarafından harekete geçirilen fosforun çoğu da su sistemlerine girer. Bakteriler, yüksek besin kaynağına tepki olarak büyüyen alg çiçeklerini tükettiğinden, bunlar oksijen açlığı yaşayabilir. Uygulanan nitrojen ve fosforun önemli bir kısmı denize ulaşır ve deniz ve su sistemlerini kendi ekolojik eşiklerinin ötesine itebilir. Bu etkinin bölgesel ölçekte bir örneği, Meksika Körfezi’ndeki ‘ölü bölge’deki karides avında, nehirlerde taşınan gübrenin neden olduğu azalmadır. 9- Atmosferik aerosol yüklemesi Atmosferik aerosol gezegen sınırı, öncelikle aerosollerin Dünya’nın iklim sistemi üzerindeki etkisi nedeniyle önerildi. Aerosoller, su buharı ile etkileşimleri sayesinde, bulut oluşumunu gibi atmosferik dolaşım modellerini etkileyen hidrolojik döngüde kritik bir rol oynar. Ayrıca, atmosferde ne kadar güneş ışınımının yansıdığını veya emildiğini değiştirerek iklim üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptirler. İnsanlar, sebep olduğu atmosferik kirlilik, havadaki toz ve duman salınım ve artıran arazi kullanımı değişikliği ile aerosol dengesini değiştirir. Bölgesel iklim rejimleri ve muson sistemlerindeki değişimler özellikle çok kirli ortamlarda görülmüş olup ve bir aerosol sınırı için ölçülebilir kanıt sağlamıştır. Gezegenimizin sınırlarını, kendimizin ve çevremizin sınırları kadar dikkate aldığımız ve onlara saygı duyduğumuz o güzel zamanlara!

Gezegen ile ilgili hikayeler