Rusya ile Ukrayna arasında yaklaşık 3 yıldır devam eden savaş döneminde çoğu Rus şirketi, büyük hasarlar almadan faaliyetlerini sürdürmeyi başardı. Ancak, her geçen gün zorlaşan koşullar, enflasyon, yüksek faizler ve işgücü sorunları başta olmak üzere Rus ekonomisini köşeye sıkıştırırken şirketleri de savaşın faturasıyla yüzleşebilecekleri yeni bir yıla hazırlanıyor. <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/business/2024/12/04/russian-businesses-are-beginning-to-bear-the-cost-of-war" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Economist</a>, savaşın Rusya ekonomisinde sektörel ve şirketler bazında yarattığı sorunları ele aldı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Batı'nın yaptırımları ve erişim sorunları</h2>Savunma harcamaları, Rusya bütçesini tüketirken her geçen gün yenileri eklenen Batı’nın yaptırımları şirketlerin dış pazarlara erişimi kısıtlamaya devam ediyor. Alman otomobil üreticisi Volkswagen'den Hollandalı petrol devi Shell'e kadar Batılı şirketler, Rusya operasyonlarını yerel işletmelere sattı. Bu süreçte tüketicilere ve firmalara verilen sübvansiyonlu krediler enflasyon yükseltse de içerideki harcamaları artırdı ve Rus şirketlerin ayakta kalmasına destek oldu.Hatta savaşın ilk aylarındaki düşüşün ardından istikrarlı bir şekilde toparlanan Rus şirketlerin hisselerinin listelendiği Moskova Borsası’nda (MOEX) son aylarda işler daha da kötüye gidiyor. MOEX, son altı ayda neredeyse üçte bir oranında gerilerken, şirket iflaslarının da sayısı arttı. Rusya Merkez Bankası, enflasyonla mücadele edebilmek için faiz oranını %21’e çıkararak tüm zamanların en yüksek seviyesine çekti.Ülkede 2020’ler öncesinde %3’ün altında seyreden enflasyon 2024’ün sonu yaklaşırken %9’ları gördü. Yüksek enflasyonla mücadele edilirken tarihî seviyeleri gören faiz oranları şirketlerin borçlanma maliyetlerini fırlattı. Üzerine bir de ABD’nin ve Avrupa’nın yeni yaptırımları eklenince rublede değer kaybı hızlandı ve ithalatı daha maliyetli hâle getirdi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">En büyük sorun: Artan borçlanma maliyetleri</h2>Makro verilerdeki kötüleşmenin yanı sıra iş gücü sorunları da yaşayan patronlar için çözülmesi için en acil sorun ise borçlanma maliyetleri. Rusya Merkez Bankası'nın rakamlarına göre, 2022'nin başında Rus şirketlerinin elindeki borcun yaklaşık %40’ı değişken faizliyken artık %80’lerin üzerine çıktı. Bu durum birçok Rus şirketini yükselen faiz oranlarıyla felç ederken mali yapılardaki bozulma&nbsp;yatırımları ve üretim seviyesi de olumsuz etkileniyor.Ülkenin en büyük işvereni konumundaki devlet işletmesi olan Rus Demiryolları, bunun sonucunda gelecek yıl yatırımlarını azaltmayı planlayan şirketler arasında yer alıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">AVM’ler ve gayrimenkul sektörü zorda</h2>Perakende sektöründeki kötüleşmenin bir göstergesi olarak ülkenin Alışveriş Merkezleri Birliği de daha ucuz krediler, ödeme ertelemeleri ve borç yeniden yapılandırması konusunda hükümetten yardım talebinde bulundu. Birlik, bu önlemlerin alınmaması durumunda 200 alışveriş merkezinin iflas riskiyle karşı karşıya&nbsp;olduğu konusunda <a fr-original-style="" href="https://www.themoscowtimes.com/2024/11/11/russia-faces-a-wave-of-bankruptcies-as-borrowing-costs-skyrocket-a86981" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uyardı.</a>&nbsp;Ülkedeki gayrimenkul şirketleri de Rus hükümetinden 2008 krizinde ABD'de uygulanan subprime modeline benzer bir finansman programı çağrısı yapıyor. Önerilen modelde, tüketicilere başta gerçek faiz oranlarının çok altında kalarak ilerleyen yıllarda dengelenen ucuz krediler sunulması isteniyor. Bu talepte bile Rusya-Ukrayna savaşının sona ereceği ve Rusya Merkez Bankası'nın para politikasını birkaç yıl içinde tersine çevireceği varsayılıyor. Ancak bu olmazsa Rusya’nın gayrimenkul sektörü kaynaklı büyük bir mali kriz yaşaması kaçınılmaz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şirket ödemeleri aylarca gecikiyor</h2>Devlete ait bir silah üreticisi olan Rostec'in CEO'su Sergei Chemezov, geçen aylarda yaptığı açıklamada şirketlerin çoğunun iflasın eşiğinde olduğu konusunda uyarılarda bulundu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in eski KGB meslektaşı Chemezov, üretim için yapılan avans ödemelerinin genellikle maliyetlerinin yalnızca %40'ını karşıladığını, bunun da aynı benzer durumdaki şirketlerin farkı kapatmak için borç alması veya tedarikçilerine&nbsp;ödemeyi aylarca ertelemesi anlamına geldiğini <a fr-original-style="" href="https://dsm.forecastinternational.com/2024/10/30/rostec-head-chemezov-warns-on-russian-economy/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledi</a>.&nbsp;Rus şirketlerinin birçoğu aylarca ertelenen ödeme sorunlarıyla boğuşuyor. Rusya Sanayiciler ve Girişimciler Birliği’nin üye şirketler arasında yaptığı anketin sonuçları da bu bilgiyi doğrular nitelikte. Ankete göre, ticari kredilerin artan maliyetlerine bağlı olarak geç ödemelerle ilgili şikayetlerde artış söz konusu.Rus işletmeleri bir diğer önemli sorunu da ithalat fiyatlarındaki artış. Veri sağlayıcısı S&amp;P Global tarafından yapılan bir üretici anketi, Kasım ayında maliyet enflasyonunun üst üste üçüncü ayda da hızlandığını gösteriyor. Aynı ankette üreticiler, üretim için gereken girdilerde uzayan teslim sürelerinden ve işçi bulma zorluklarından şikayet ettiler.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi notu:&nbsp;Rusya’da güncel işsizlik oranı sadece %2,3 seviyesinde olmasına karşın; işgücünü büyük kısmını askerî ve savunma sanayii domine ediyor.</li></ul>

Pareto İçgörü

Ukrayna savaşının başladığı Şubat 2022’den bu yana bir şekilde zarar görmeden hayatlarını sürdüren Rus şirketleri, yüksek faiz oranları, değer kaybeden para birimi ve işgücü kıtlığı nedeniyle zorlu bir kış dönemine hazırlanıyor.

Rus şirketleri için savaşın maliyetleriyle yüzleşme zamanı

• Moskova Borsası (MOEX) 1 Mart 2023 tarihinden itibaren TL-RUB cinsinden vadeli işlemlere başlanacağını duyurdu. Konuya ilişkin 2022 Aralık ayında açıklama yapan MOEX Yönetim Kurulu Başkanı Yuriy Denisov, borsada TL'ye yönelik talebin 2022 yılında 17 kat arttığını ifade etmişti.

EXANTE

Moskova Borsası (MOEX), yaklaşık 1 ay sonra 24 Mart’ta sınırlı işlemler için yeniden açıldı. Sberbank, VTB, Rosneft ve Gazprom dahil 33 şirketin hisselerinin işlem gördüğü ilk işlem gününde %4,37 yükseliş kaydedildi.Tarihleri geri saralım:&nbsp;Rusya, 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik askerî harekâtı başlattı. Aynı gün MOEX, %35’e yakın değer kaybederken ertesi gün Rusya rublesi, dolar karşısında %24’e yakın değer kaybederek 105,27 seviyesine geriledi. 27 Şubat’ta bazı Rusya merkezli bankaların ülkeler arası para transferlerini kolaylaştıran SWIFT sisteminden çıkarılması ise rubledeki düşüşü hızlandırdı. Buna karşılık Rusya, 28 Şubat’ta MOEX’teki işlemleri durdurma kararı aldı. Rusya’nın modern tarihindeki en uzun süreli kapatma yaklaşık 1 ay sürdü.Hangi şartlarla açıldı?&nbsp;Moskova Borsası, geçtiğimiz perşembe ve cuma günü dört saatliğine işlemlere açıktı. Ağır kısıtlamalar altında yalnızca 33 şirketin işlem gördüğü ilk işlem gününde, yabancı yatırımcıların satış yapması yasaklanırken açığa satış işlemlerine de izin verilmedi. Öte yandan, Rus hükümeti 10 milyar dolar değerinde hisse satın alacağını açıkladı. Hükümet, daha önce Maliye Bakanlığı’na Ulusal Varlık Fonu’ndan 1 trilyon rubleye (10,1 milyar dolar) kadar kaynak kullanarak Rusya merkezli şirketlerin hisselerinin satın alınması talimatını vermişti.Açılışın ardından: MOEX'in resmî internet sitesine göre, ilk işlem gününde toplam işlem hacmi 108,6 milyar rubleye (1,1 milyar dolar) ulaşırken bireysel yatırımcıların payı %58 oldu. MOEX'in ortalama günlük işlem hacmi, Ocak-Şubat döneminde 190 milyar rubleydi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hisseleri en çok yükselenler, savaşın başlamasından bu yana petrol fiyatlarının %20’nin üzerinde artmasından faydalanan Gazprom gibi enerji şirketleri ve Nornickel gibi emtia üreticileri olurken Rusya’ya uygulanan kapsamlı yaptırımlardan olumsuz etkilenen şirketlerin hisseleri düştü.</li></ul>Kim, ne dedi?&nbsp;Uzmanlar, beklentilerin aksine Moskova Borsası’nın açılışta çökmemesini, hükümetin aldığı önlemler ve kısıtlamalara bağlıyor. Açılışı “göstermelik” olarak tanımlayan uzmanlar, borsanın açılıştaki yükselişine rağmen hala savaş öncesine göre %20, yıl başına göre ise %30’dan fazla değer kaybettiğine <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2022/03/26/business/dealbook/russia-stock-market.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurgu yapıyor</a>.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bu gerçek bir piyasa ve sürdürülebilir bir model değil. Yalnızca Rusya’nın küresel finansal sitemden izolasyonun altını çiziyor." - ABD’nin ulusal güvenlik danışmanı Daaleep Singh</blockquote>

Pareto

Moskova Borsası’nın yeniden açılışı

• <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/world/europe/moscow-exchange-resume-shares-bond-trading-normal-mode-monday-central-bank-2022-03-26/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Moscow Exchange</a> will resume trading in normal mode on Monday (today) between 09:50 and 13:50 local time, the Russian central bank said. Stock trading partially resumed on Thursday after nearly a month-long hiatus.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Previously on MOEX: Russian rouble extended its recovery on Friday, hitting 92.04 versus the dollar — its strongest since March 1. However, stocks fell consecutively on their second day of trading, with losses <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/business/russian-stocks-edge-lower-volatile-trade-rouble-stabilises-2022-03-25/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">led by flag carrier Aeroflot</a>.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">A higher risk of default: Fitch Ratings has <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/business/fitch-withdraws-russias-ratings-comply-with-eu-sanctions-2022-03-25/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">withdrawn Russia's ratings</a> on Friday, complying with sanctions by the EU. The agency had downgraded the country's rating to "junk" territory earlier this month.</li></ul>

Aposto World

Rusya’nın Ukrayna’ya askeri operasyonunun başlamasının ardından Rus Borsasında ve Ruble'de görülen değer kayıpları nedeniyle işlemler geçici olarak durdurulduktan sonra yeniden başladı. MOEX borsası işlemlerin başlamasının ardından %40’ın üzerinde tarihi düşüş kaydetti. Gelişmelerin ardından Rusya Merkez Bankası, döviz piyasasına müdahale edeceğini açıkladı. Operasyon sonrası, riskten kaçınma ile emtia fiyatlamalarında artış gözlenirken, yen ve dolar yükseliyor. ABD Dolar Endeksi DXY 96,91 bandında yükselişini sürdürüyor. EUR/USD paritesi ise 1,13 seviyesinin altında 1,12 seviyesinde düşüş momentumunu devam ettiriyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/1/5/1645777121652.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.88" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Rusya’nın Ukrayna’da askeri operasyon başlatması petrol fiyatlarında arz endişelerinin gündeme gelmesiyle Amerikan tipi ham petrolün 2014 yılından bu yana ilk kez 100 $’ı aşmasına sebep oldu. Petrol fiyatları geçtiğimiz gün içinde 105 $ seviyelerine kadar yükseldikten sonra güncelde 101,42 $ seviyesinden işlem görüyor.Ons altın Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve ABD 10 yıllık tahvil getirilerindeki düşüşün etkisiyle geçtiğimiz gün 1950 $’ın üzerinde belirgin bir kırılma ile hızla 1970 $ seviyelerine ulaştı ancak ons başına 1.974.40$'a ulaştıktan sonra rotasını değiştirdi ve güncelde 1918 $ seviyesinden işlem görmektedir.Rusya'nın Ukrayna gerginliği ve savaşı ile enerji fiyatları beklentiler doğrultusunda yukarı yönlü hareket etti. Avrupa'da mart vadeli kontratlarda doğal gaz fiyatları %27 artış gösterdi. Fiyatlardaki yükselişte, özellikle enerji tedarikinde yaşanabilecek kısıntılarla arzın daha da sıkılaşacağına yönelik endişeler etkili oldu diyebiliriz. Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, Ukrayna'ya askeri müdahalede bulunan Rusya'ya karşı finans, enerji, ulaşım, ihracat kontrolü ve finansmanı ile vize politikası gibi çeşitli alanlarda uygulanacak yeni yaptırımları belirledi.İşgalle birlikte yukarı yönlü hareket eden emtia fiyatlarında dikkatleri çeken bir diğer emtia buğday oldu. Buğday fiyatları 9,60 $ ile 13 yılın zirvesine yükseldi. Küresel buğday ticaretinin üçte birinden fazlasını bu iki ülkenin gerçekleştirdiği düşünüldüğünde “Avrupa’nın ekmek sepeti” olarak bilinen Ukrayna’ya olan saldırı fiyatların yukarı yönlü hareketinde etkili oldu diyebiliriz. Mısır, pamuk, soya fasulyesi fiyatlarında da yükseliş gözlemlenirken analistler emtia fiyatlarındaki yükselişin gübre ve enerji maliyetlerindeki artış ile tetiklendiğini düşünüyor.Hisse senetleri Perşembe günü kayda değer bir geri dönüş gerçekleştirdi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından açılışta düşüş yaşadı ve ardından Başkan Joe Biden'ın yeni yaptırımları açıklamasının ardından güçlü bir yükselişle kapanışa döndü. Wallstreet endekslerine baktığımızda, S&amp;P 500, teknoloji hisselerindeki dip alım hareketinin öncülüğünde Perşembe günü kayıplarını azaltarak pozitif kapattı. Geçtiğimiz gün S&amp;P 500 %1,5, Dow Jones Sanayi Ortalaması %0,28 yükseldi. NASDAQ gün içinde %20 düşüşle ayı piyasası bölgesine düştükten sonra %3,3 yükseldi.&nbsp;Finansal piyasalar ve emtiadaki artık enflasyon görünümünü de etkilerken küresel piyasalar FED faiz kararı öncesi güncel durumun FED kararını nasıl etkileyeceği merak konusu. Fed yetkililerinden bazıları verilerde sapma olmaması durumunda yola devam edileceği görüşünde. Atlanta Fed Başkanı Raphael Bostic ise Mart ayında faiz artışı beklentisinde bir değişim olmadığını belirterek “Eğer veriler beklentilerime yakın gelirse faiz artışı planına devam edebiliriz” değerlendirmesini yaptı. Öte yandan Avrupa Merkez Bankası’nın üyesi Robert Holzmann’a göre Ukrayna gelişmeleri desteğin çekilmesini geciktirebilir.ABD Çalışma Bakanlığı’nın verilerine göre işsizlik maaşı başvuruları geçen hafta tahminlerin altında 17 bin düşüşle 232 bin artış kaydetti. Ülkede büyüme geçen yılın son çeyreğinde yıllıklandırılmış bazda yukarı yönde %7’ye revize edildi. Piyasalar bugün Rusya-Ukrayna savaşına ilişkin gelişmelerle birlikte ABD tarafından gelen önemli kişisel harcama ve kişisel gelir verilerini takip edecek. ABD, tatil sezonundan sonraki ay olan Ocak ayı için kişisel harcamaların bir önceki aya göre %1,6 artmasını ve Aralık ayının eksi %0,6'lık okumasını geride bırakması bekleniyor. Kişisel Gelirin ise %0.3 düşüş açıklayacağı tahmin ediliyor.Sun Tzu'nun Savaş Sanatı kitabı şöyle başlar,&nbsp;''Savaş bir ülkenin baş sorunu, ölüm kalım yeri, var olma ya da yok olma yoludur''. Bölgede, sıcak temas devam ederken; önümüzdeki günlerin hangi gelişmelere gebe olduğunu hep birlikte takip ediyor olacağız. Yazımızın sonuna gelirken bugün ki dinletimiz Çingeneler Zamanın’dan: <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=EZf00ad3G6o" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" tabindex="-1" target="_blank" title="https://www.youtube.com/watch?v=ezf00ad3g6o">https://www.youtube.com/watch?v=EZf00ad3G6o</a>‘’Çay’ın kenarında oturuyorduk anne, hepimiz buradaydık Oro, ben ve arkadaşlarım sonra bir anda gökten bombalar düşmeye başladı. Oro öldü anne ben sağ kaldım’’. Filler tepişirken çimenlerin ezilmemesi ve baharın güzellikleriyle gelmesi dileğiyle...

MOEX ile ilgili hikayeler