<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/leventkurnaz/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof.Dr. Levent Kurnaz</a>&nbsp;1962 yılında Rachel Carson Sessiz Bahar kitabını yayımladı. Bu kitap hepimize endüstrinin üretip tarımın da bolca kullandığı DDT’nin, doğaya ve insanlığa ne derece büyük bir zarar verdiğini anlattı. Ancak, bu kimyasalın kullanımı 2004 yılına kadar serbestti. Hatta günümüzde bile birkaç ülkede hala kullanılıyor. Bu bize bu kadar tehlikeli bir zehri kullanmakta bile fazla seçici olmadığımızı açıkça göstermeye yeterli.1972 yılında ise Club of Rome&nbsp;Büyümenin Sınırları&nbsp;raporunu yayımladı. Bu rapor doğaya verdiğimiz zarara değil, doğayı daha ne kadar sömürebileceğimize odaklanmıştı. Elbette 1972 yılında henüz “sürdürülebilirlik” kavramını konuşmaya başlamamıştık ve dolayısıyla doğanın kaynaklarını sürdürülebilir olarak kullanmak gibi bir düşünce aklımızdan fazla geçmiyordu. Gene de bu rapor bize,&nbsp;1972 yılındaki tüketim hızımızla devam edecek olursak 2072’de doğanın önemli kaynaklarını tüketeceğimizi söylüyordu. Yarı yolu geçtik, 48 sene kaldı 2072’ye. Ayrıca bir de tüketim hızımız 1972’ye oranla epey arttı. Onun için de ciddi kaynak sıkıntısına girmemize 48 seneden oldukça kısa bir süre var.2009’da çoğunluğunu Avrupalıların oluşturduğu bir grup bilim insanı “Gezegenin Sınırları” kavramını ortaya koydu. Bu Rachel Carson’ın açtığı yoldaki en önemli bilimsel gelişmeydi. Gezegenin sınırları,&nbsp;yeryüzünde yaşamaya devam edebilmek için doğaya daha en fazla ne kadar zarar verebileceğimize bir sınır koyuyordu. Daha ne kadar fazla alanda tarım yapabiliriz, daha ne kadar fazla su kullanabiliriz, biyoçeşitliliğe daha ne kadar zarar verebiliriz, tarımda daha ne kadar fazla suni gübre kullanabiliriz gibi sorulara cevap aradık. Aradan geçen süre içerisinde çoğu bilim insanı bu sorulara cevap bulmaya yöneldi ve bulduğumuz cevaplar hiç de iç açıcı değil. Gezegenin dokuz sınırından altısını aşmış durumdayız. İnsanlık olarak bu gezegendeki varlığımızın da sonuna doğru hızla yaklaşıyoruz.Peki, bu sorunların farkında mıyız?Birleşmiş Milletler önderliğinde 2015’te toplanıp yeryüzündeki varlığımızı sürdürebilmek için kendimize 17 tane amaç belirledik. Bu amaçlara 2030 yılına kadar ulaşabilirsek sürdürülebilir olacağımızı düşündük. Aradan geçen 9 yılda ise değil bu amaçlara ulaşmak, neredeyse ters yönde hareket etmeye başladık.Bugün geldiğimiz noktada ne doğanın kaynakları bizim iştahımızı doyurmaya yetiyor ne de doğaya bunun karşısında verdiğimiz zarar azalıyor. İşin kötüsü de bu durumu durdurmak için çaba gösterme niyetimiz de yok. Ama felaketler üst üste gelmeye başlayınca da durdurmak için çok geç olacak. Adım atabilmemiz mümkün mü? Elbette, yalnız hepimizin rahat yaşadığımız alanları terk ederek çözüme katkıda bulunmaya başlamamız gerekiyor.Rahatlık alanlarımızdan vazgeçmediğimiz müddetçe her anlamda doğanın sınırları bizi zorlamaya devam edecek.Mesela, çoğumuz sıkça cep telefonu değiştiriyoruz ve eski telefonlarımız bir çekmeceye atılıp kalıyor. Döngüsel ekonomi çerçevesinde telefonu değiştirmek yerine yenilesek, ya da o kadar ileri bile gitmeyip eski telefonlarımızı geri dönüşüme göndersek, kıymetli metallere olan ihtiyaç hızla azalır. İhtiyaç azaldığında Erzincan İliç’te olduğu gibi makul kapasitesinin üç katına çıkarak topraktaki son gram kıymetli metali de çıkartmaya çabalamayız, ya da çıkartmak zorunda kalmayız. Doğanın fiziksel şartlarını zorlayıp kolay üretilen ama son derece zehirli tonlarca kimyasalın bir nehir yatağına dökülmesine de neden olmayız. Dökülen onca zehir Fırat’ın sularına karışmasa bile o bölgedeki hayatı öldürmez. “Hırsızın hiç mi suçu yok?” diyeceksiniz ve haklısınız ama hırsız sadece son noktada devreye giriyor. Biz de kendi hatalarımızı unutup sadece hırsızı suçladığımız müddetçe sorunlara çare bulmamız imkansızlaşıyor.Sınırları belli bir gezegende yaşıyoruz ve bu gezegenin kaynaklarını sonsuzcasına kullanıyoruz. Bu ciddi bir sorun ve çözüm ancak bizim isteklerimize gem vurmamızla başlayabiliyor, yoksa bu yolun sonu göründü, hem de fazla uzakta da değil.

Dünyahali

Gezegenin dokuz sınırından altısını aşmış durumdayız

Gezegenimizin Sınırları

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>&nbsp;“Ben keşfe gidiyorum” diye seslendi çocuk. Çünkü merak ediyordu. Merak etmeden keşfetmek olmazdı ki…&nbsp;“Sen de benimle oyna” dedi bana. Benden oyundaşı olmamı istedi.&nbsp;Ben de çocuğun teklifini kabul ettim. Beni elimden tutup ormana götürdü. Oyundaşı olmam için. Bir sonraki sefer, yine aynı yere geldiğimizde bu defa o, keşfe tek başına gitti. Keşfettiklerini dinlemek için beni bıraktığı meşenin altında onu heyecanla bekledim. Döndüğünde keşfettiklerini bana anlatabilmek için, gördüğü her şeye bir de benim gözümle baktı.&nbsp;Amerikalı biyolog ve doğa yazarı Rachel Carson’ın çok sevdiğim bir sözü var: “Bir çocuk doğuştan gelen merak duygusunu canlı tutabilmek için, bunu paylaşabileceği, içinde yaşadığımız dünyanın coşkusunu, heyecanını, gizemini birlikte yeniden keşfedeceği en az bir yetişkinin yol arkadaşlığına ihtiyaç duyar.”Doğa dostu çocuk kitapları yazarı ve çevre eğitmeni olarak benim için her şey çevremdeki dünyaya duyduğum ve iştahımın hiç kapanmadığı merakımla başladı. Doğru tahmin ettiniz; ben keşfe gidiyorum, diyen o çocuk benim. Çocukluğumdan bu yana en çok kullandığım cümle bu olabilir. Hâlâ gittiğim her şehri, kıyısında yüzdüğüm her koyun ardını, kalbinde zaman geçirdiğim her ormanı keşfe giderim. Keşfetmek, tüm duyularımla orada olmamdır. Büyük kayaların üzerine yatıp avuçlarımla onların emdiği sıcaklığı hissetmek, toprağın değişen kokusuyla onun ne kadar sağlıklı olduğunu anlamaya çalışmak, gözlemlediğim hayvanların hislerine kafa yormak gibi… Ben merak ederken, bu coşkumu nasıl yönlendirebileceğimi bana öğreten birden çok oyundaşım oldu etrafımda. Çünkü onların çocukluğunda da kendi oyundaşları olmuştu yanında…Çocukken babamdan öğrendiğim bir şey vardı: Kurt gibi ulumak. Bu, bizim küçük oyunumuzdu. Kuş uçan ama kervan geçmeyen her yerde, doğanın koynunda çokça zaman geçirmiş bir çocuk olarak alıp başımı gitmelerim çoktu. Sesimizin birbirimize erişebildiği yakınlıkta olup olmadığımız, birbirimize uluyarak kontrol ederdik. Bir keresinde bir kurt sürüsünün fazlasıyla yakınımızdaki ulumalarını duymuşluğumuzla bu oyunumuzu daha da anlamlı kılmış ve geldiğimiz yolu hızla geri tepmiştik. Demem o ki, kurtları ve ulumayı hâlâ severim; aile içinde doğada zaman geçirirken bir iletişim yöntemi olarak hâlâ kullanırız.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1652386823117.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Babamın beni duyabildiği yere kadar uzaklaşmam serbestti. Ben babamı duyuyorsam, o da beni duyuyor demekti. O zamanlar bilmiyordum tabii. Babamın bilinçli bir şekilde yapmasa da içgüdüsel olarak bana aşılamaya çalıştığı şey kendime güvenmeyi ve gözümü dört açmayı, yolumu bulmayı öğrenmemdi.&nbsp;Çocuğun dünyasında bu ve buna benzer oyunlar, özdenetim duygusunu içten içe bir kale gibi inşa eder. Bir çocuğa güvenmek… Uzun bir cümledir.&nbsp;Ebeveynleriyle sağlıklı güven bağı kurabilen her çocuk, doğada kendini güvende hisseder. Korkmaz. Hiçliğin ya da çokluğun ortasında kendiyle kalabilmeyi; kendi kendine de oynayabilmeyi sever.&nbsp;Her çocuğun doğayla arasındaki kendi hikâyesini yazmasına izin vermek gerekiyor.&nbsp;Benim ailem beni buna cesaretlendirmişti. Bana hiç uzaklaşma demediler. Çünkü uzaklaşmayacağımı biliyorlardı. Ben de hiç uzaklaşmadım. Hiç kaybolmadım. Doğada temkinli davranmaktan hiç vazgeçmedim. Sadece bir kere alışveriş merkezinde kaybolmuştum ama orada doğanın aksine her yer ve her şey birbirine benziyordu. Bir daha alışveriş merkezinde keşfe gitmedim. Zaten keşfedecek bir şey yoktu…Oyundaş olmak, örnek olmaktır.&nbsp;Bir çocuğa yaşam biçimi olarak doğayı sevmeyi öğretmenin başka bir yolunu bilmiyorum. Çocukların doğadan uzaklaştığını söylediğimiz o ağıtta; biz keşfe gitmekten vazgeçmişken; bizi çağıran doğaya çocukluğumuzdaki gibi dönmüyorsak, arada derede bile olsa, bizim olmadığımız yerde çocukların ne işi varsa…&nbsp;“Burada keşfedilecek neler var?”“Burada hangi canlılar var?”“Buranın en çok nesini sevdin?”“Burayı bulduğumuzdan daha iyi bir şekilde bırakmak için neler yapabiliriz?” gibi sorgulamalar, ilk keşif deneyiminde keşfe dair merak duygusunu harekete geçirir.&nbsp;Doğadayken görmek ile bakmak arasındaki farkı, işte o an geliştirmeye başlar her çocuk. Oyun arkadaşlarımızdan biri de doğa olduğunda, gerçek hayatta henüz bilmediğimiz, daha önce oynamadığımız oyunları oynamaya, bilmediğimiz şeyleri denemeye cesaret eden bir çocuk olmaktan doğal olan ne var?Çocukların bir yer ile bağ kurabilmeleri için çocuğun belli bir zaman aralığında o yerle ev arasındaki mekik dokuması ve o mekâna zaman ayırması gerekiyor. Tanımak için zaman gerekir. Acele etmeden, doğayla yavaş yavaş derin bağlar kurarak ilerlemek bu keşif yolculuğundaki en önemli adımdır.Aynı yere tüm yıl boyunca gitmek, tüm mevsimlerini, farklı hava durumlarını, doğanın ritimlerini deneyimlemek. Amaç çocuklara bilgi aktarmak değil, içlerindeki doğal olarak var olan merak duygusunu uyandırmak. Çocukların gözleri, onların adımları ve yüreğiyle dünyaya bakabilmek, hissedebilmek için ilk iş, birlikte dört duvarın dışına çıkabilmek. Doğal dünya ile bağ kurabilmeleri için orada olmaları gerekiyor. Doğada. En güzeli de bir oyundaşla…

Rachel Carson ile ilgili hikayeler