İyilik hâli (wellness), fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığın bir bütün olarak ele alındığı bir yaklaşım. İyilik hâlini sağlamak için egzersiz, beslenme, meditasyon, spa terapileri, alternatif tıp uygulamaları gibi birçok farklı yöntem kullanılıyor. Gittikçe popülerleşen bu tarz uygulamalar ve artan talep, alanı kurumsallaşmaya yönlendirerek küresel çapta önlenemez bir şekilde büyüyen wellness&nbsp;endüstrisini oluşturdu. Bu endüstri, bazı noktalarda sağlık endüstrisiyle kesişse de sağlık merkezleri, spor salonları, beslenme hizmetleri, alternatif sağlık uygulamaları, yoga stüdyoları, spiritüel merkezler, kişisel gelişim merkezleri ve benzeri kuruluşları içine alarak bireysel bir alan hâline dönüştü.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Zorla “iyilik” ve endüstrinin karanlık yüzü</h3>İyilik hâli endüstrisinin, insanların daha sağlıklı ve daha iyi bir yaşam tarzı benimsemelerini sağlayarak yaşam kalitesini arttırmaya yardımcı olmak gibi, oldukça önemli bireysel ve toplumsal faydalar sağladığı göz ardı edilemez. Ancak söz konusu iyilik hâli olduğunda her şey göründüğü kadar aydınlık ve olumlu değil. Evrensel aydınlık-karanlık karşıtlığı ve birlikte var olmaları gerçeği bu endüstri için de geçerli. Fayda sağlar umuduyla sarıldığımız uygulamaların aksini yaptığı bir yer de var. Tavsiye sonucu (ki bu aslında genelde akıllı bir pazarlama taktiği) ciddi bir bütçe ayırıp, büyük umutlarla kullanmaya başladığımız bir ürünün hiç işe yaramadığını düşünüp hayal kırıklığına uğradığımızda… Aldığımız bir wellness&nbsp;hizmetinin yanıltıcı olduğunu fark edip, hatta beklentimizin tam tersi sonuç verdiğini gördüğümüzde…Bunlar elbette ki her endüstride, her ticari alışverişte karşılaşabileceğimiz durumlar. Burada sorun, kontrolsüzce büyüyen bir endüstride kolaylıkla yer bulabilen, bilimsel dayanaktan yoksun ve insan sağlığını tehlikeye atan ürünler ve uygulamalar. Herhangi bir eğitimi, bilgisi ve yetkinliği olmayan kişilerin yürüttüğü çalışmalar ve bunların insanlara verdiği fiziksel ve ruhsal zarar. Ne yazık ki en basit tabiriyle dolandırıcılık olarak nitelendirilebilecek bu durumu başlı başına bir sorun olarak ele almak gerekiyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Basit bir yaşam tarzından çılgınlığa: iyilik hâli zorbalığı</h3>Wellness&nbsp;endüstrisindeki karanlık tarafı besleyen bir başka fenomen de iyilik hâli çılgınlığı. Günlük hayatımızın ortasına bomba gibi düşen, sosyal medyada uygulanan saldırgan pazarlama stratejileri sayesinde her yerde burnumuzun dibinde biten ve toplumsal algıları değiştiren bir çılgınlık. Artık “tamamen sağlıklı, fit ve mükemmel bir vücuda”, “bitmeyen gençliğe” , “daimi bir neşeye”, “sürekli bir enerji ve yaşam sevincine” sahip olmayanı dövüyorlar. Biz o dayağı yedik, oradan biliyoruz. Bedenen, ruhen ve zihnen mükemmel olduğu iddiasıyla sosyal medyada sürekli gözümüze sokulan “iyilik hâli endüstrisinin elçileri” bizi sosyal karşılaştırmanın ve bunun sonucu olarak da yetersizlik hissi ve “hayatı kaçırıyorum, bir şeyleri yanlış yapıyorum” düşüncesinin kucağına atıyor. Bir sonraki adımda ise yetersizlik, kaçırma ve hatalı olma düşüncesiyle bedenimizin ve zihnimizin daha iyi olmasını sağlayacağını düşündüğümüz wellness ürünlerine ve hizmetlerine koşuyoruz. Bir süre sonra bir tatminsizliğe ve sürekli bir arayış hâline gelen bu durum, kitleleri tüketim çılgınlığına sürüklüyor. Üstelik bir türlü “yeterince fit, yeterince enerjik ve yeterince mutlu olamıyorum” düşüncesinin yarattığı psikolojik hasar da cabası.Bu wellness&nbsp;çılgınlığının yayılmasında referans grupların büyük etkisi var. İyilik hâli ürün ve hizmetlerinden yararlanan ve faydasını gördüğünü düşünen kişi &nbsp;“iyi olma hâli” deneyiminin çevresindeki insanlar tarafından da paylaşılmasını istiyor. Onların da daha sağlıklı, daha fit, daha enerjik olmaları için ısrarcı hatta zaman zaman zorlayıcı davranışlarda bulunabiliyor. Son yıllarda sıklıkla gördüğümüz bu durum “İyilik hâli zorbalığı” ya da “iyilik zorbalığı” (wellness bullying) olarak adlandırılıyor. İyilik hâli zorbalığı ısrarcı tavsiyelerin bir yaşam tarzı dayatmasına dönüşmesi olarak açıklanıyor. İyilik hâli zorbalığına maruz kalan kişi sağlık ve iyi hissetme konularında başkaları tarafından sürekli eleştiriliyor, tekrar eden tavsiyelerle karşılaşıyor ve baskı altında tutuluyor. Bu tavsiye ve baskıların kişiye kendisini sürekli olarak yetersiz ve yanlış hissettirdiğini de hatırlatalım. Fiziksel görünüşüne düzenli olarak bazı “küçük dokunuşlar” yaptıran bir kişinin, kırışıklıkları ile barışık birine sürekli yaptırdığı uygulamaların ne kadar etkili olduğundan bahsettiğini, bu kişinin kırışıklıklarını göstererek bu uygulamaları onun da yaptırmasında ısrarcı olduğunu düşünelim. Ya da, karşınızdaki kişinin siz hiç tavsiye istememiş olmanıza rağmen, kilonuzdan ve sağlıklı yaşamdan bahsedip zayıflama tavsiyelerini verdiğini. Ya da yaşamınızdaki zorlukları dikkate almayarak stresle başa çıkma ve “ruhsal büyüme” tavsiyesi verenleri. Tüm bu davranışlar gizli bir eleştiri, yargı ve kınama içeriyor, öyle değil mi? İşte bunlar iyilik hâli zorbalığından başka bir şey değil.İyilik hâli zorbalığının farklı şekilleri var. En çok rastlananlardan biri “kusur yaratmak”. İyilik hâli zorbası, belirli bir vücut ideali ve/veya zihinsel oluş hâlini dayatarak, karşısındakine kendisini kusurlu hissettirir. Örneğin, kilosuyla mutlu birisinde kilolu olduğu düşüncesi yaratarak yeme bozuklukları veya zayıflık takıntısı oluşmasına sebep olabilir. Büyük bir zorluk, travma ya da yasla başa çıkmaya çalışan kişiye, acısını inkâr edercesine “güçlü ve neşeli olma”, “devam etme”, “sahip olduklarına odaklanma” tavsiyeleri vermek de kişinin, acısının ve kederinin bir kusur ve eksiklik olduğunu düşünmesine neden olabilir. Tüm bunlar kişiyi çaresiz bir ruh hâline sevk edebilir. Bu çaresizlik hâli ve “kusurluluk” düşüncesi kişinin, zorbanın sağlıklı yaşam algısının vazgeçilmez parçası olan beslenme, egzersiz ve farkındalık uygulamalarını dayatmasıyla daha da yönetilemez bir mutsuzluğun ağına düşmesiyle neticelenebilir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İyilik hâli zorbalığı türleri</h2>Sosyal yaşamda iyilik hâli zorbalığı:&nbsp;Sosyal yaşamda iyilik hâli zorbalığına sadece bire bir yakın çevremizden uğradığımızı düşünüyor olabiliriz ama hayatın akışında istemsizce maruz kaldığımız reklamlar ve diğer uyaranlar nedeniyle toplumsal çapta bir zorbalıktan da bahsedebilir.Sağlıklı ve güzel olma, sağlıklı yaşama, genç kalma ve ruhen iyi olmaya ilişkin yaratılan idealleri bilmeyen ve bu ideallere ilgili beklentileri karşılamak zorunda hissetmeyen var mı? Başkalarının gözünde iyi bir izlenim bırakmak ya da sosyal çevreden dışlanmamak için, gönüllü değil zorunlu olarak, wellness&nbsp;uygulamalarını hayatına sokan ve bunları hayatın olağan bir parçasıymış gibi sergilemek zorunda kalan pek çok kişi var.Çalışma yaşamında iyilik hâli zorbalığı:&nbsp;Çalışma ortamında iyilik hâli zorbalığı, hem zihinsel hem de fiziksel anlamda sağlıklı olmaya yönelik yüksek beklentilerle ilişkili. Birçok kurum çalışanlarını sağlıklı beslenme, egzersiz yapma ve stres yönetimi gibi konularda teşvik ediyor. Bununla birlikte, yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu teşvikler beklenti oluşturuyor ve çalışan üzerinde baskı yaratabiliyor. Kurumun çalışanlarını sağlık programına katılmaya zorlaması ya da sağlıklı yaşam tarzını benimsemeyen çalışanın iş yerinde dışlanması gibi örnekler var.Bazı çalışma ortamları iyilik hâli zorbalığının güçlenmesine neden olacak koşulları sağlıyor. Mesela zorlayıcı ve baskıcı kültüre sahip bir iş yerinde çalışanlara değerler, normlar, hikâyeler gibi kültürel faktörler vasıtasıyla “sağlıklı ol, ya da dışlanırsın" mesajı verilebilir ve sağlıklı yaşam pratikleri dayatılabilir.Çalışan, işyerinin düzenlediği çeşitli programlara ya da wellness&nbsp;uygulamalarına katılmak konusunda baskı hissedebilir. Bu tarz zorlamalar çalışanın işe ilişkin tatminini, işyerine olan bağlılığını ve çalışma performansını olumsuz etkilerken, iş yerinde yaşadığı stresi, işten kaytarma isteğini ve işyerine ilişkin olumsuz algısını arttırmaktadır. Aynı zamanda genel olarak varsayımlar ile hazırlanan bu zorlama programlar ve uygulamalar, çalışanların bireysel yetilerini ve ihtiyaçlarını göz ardı etmeleri nedeniyle, bireylerin iş yerinden uzaklaşmalarına ya da dışlanmalarına da yol açabilir. Bu dayatmacı uygulamaların planlanması ve uygulanması sırasında, kişisel tercihler, kişisel vücut kısıtları, kronik hastalıklar ve kültürel farklılıklar gibi faktörlerin göz ardı edilmesi, uygulamaya ayak uyduramayan bireylerin zorbalığa uğramasına, diğer çalışanların gözünde marjinalleşmesine ve buna bağlı olarak aidiyet hissinin zarar görmesine ve bireysel memnuniyetsizlik hissinin artmasına sebep olabilir.Çalışanlar, sadece iş yerinin kültürü nedeniyle değil, aynı zamanda çalışma arkadaşları tarafından “damgalanma ve dışlanma” korkusuyla da bu zorbalığa boyun eğmek zorunda kalabilirler. Özellikle iş yerindeki sosyal çevrede popüler olan kişi veya kişilerin benimsemiş olduğu sağlıklı yaşam standartlarını dayatmaları ve sosyal aktiviteleri de çoğunlukla bu çerçevede gerçekleştirmeleri nedeniyle bu standartlara uymayanların damgalanarak iş yerindeki sosyal ağlardan dışlanmaları söz konusu olabilir. Bu dışlanma hissi, iş yerinde ayrımcılığın artmasına neden olurken ve dışlanan çalışanın psikolojisi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.İyilik hâli zorbalığının işbirlikçisi sosyal medya:&nbsp;Nasıl yaşamamız, nasıl beslenmemiz, nasıl hissetmemiz gerektiğine dair tavsiye ve dayatmaları sadece yakınlarımız ya da iş çevremizden değil, sosyal medya sayesinde tanımadığımız yüzlerce başka insandan da duyuyor, görüyoruz.Sosyal medya fenomenleri, &nbsp;bazı “sözde” uzmanlar ve çeşitli markalara ait reklamlar, sabah kaçta kalkmamız gerektiğinden, öğlen saat kaçta ve ne yememiz gerektiğini, hangi takviyeleri alıp hangi kremleri kullanmamız, nasıl ve hangi süreyle nefes almamız, hangi sporu yapıp, nasıl uyumamız gerektiğine kadar öğüt veriyorlar.Bu öğütler ve sosyal medyada sunulan kusursuz iyilik hâli örnekleri, mükemmel bir bedenin ve sürekli harika hissettiğin bir hayatın yoksa bir şeyleri yanlış yaptığın algısını yaratıyor. Dijital okuryazarlık bilincinin eksikliği bu algının daha güçlü olmasına hizmet ediyor.Tüm söylediklerimizi toparlarsak, elbette sağlıklı ve iyi olmak hepimizin isteği. Bu konuda bize yol gösteren gerçek uzmanlara da minnettarız. Sorun, işin ehli olmayan kişilerce “pazarlanan” gerçekçi olmayan iyilik hâli örnekleri ve kişinin sürekli maruz kaldığı sağlıklı ve iyi olma dayatması. Bunlar kişide ciddi anlamda kalıcı kötü etki bırakabiliyor. Kişi, çevresinden yaşam biçimine dair sürekli tavsiye ve eleştiri aldığında özsaygısı ve özgüveni zarar görüyor, stres ve kaygı yaşıyor.İyilik hâli zorbalığı, kişinin beden imajıyla ilgili olumsuz duygular geliştirmesine ve yeme bozuklukları gibi sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Kişi “gerektiği gibi” yaşayamadığında tatminsiz, mutsuz ve kaybolmuş hissedebiliyor. Burada “gerektiği gibi”nin başkalarınca tanımlandığını ve dayatıldığını hatırlatalım. Başkalarının dayattığı sınırlamalar altında kendini ifade etmekte zorluk çeken birey, kendine ve özüne ait biricik potansiyelini keşfedip ortaya çıkarmakta güçlükler yaşayabiliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çare ne?</h2>Peki bu “iyilik zorbalığı” denen şeyle başa çıkmak, en azından etkilerini azaltabilmek için yapabileceğimiz bir şey yok mu? Tabii ki var! İşe, size iyilik hâline dair kendinden menkul standartları, uygulamaları ve ürünleri dayatan tüm insanlar ve mecralarla aranıza mesafe koyarak başlayın. Eğer siz, kendiniz “iyi olma” isteği içindeyseniz, işin hakiki uzmanlarından destek alarak, kendi “iyilik hâlinizin” tanımını yapın, hedeflerinizi koyun. Size kendinizi neyin iyi hissettirdiğini bilmek, kendi olanaklarınız ve kısıtlarınız içinde ulaşılabilir olan sağlık ve iyilik hâli hedeflerini belirlemek oldukça önemli. Böylece iyilik hâli zorbalarının, sizin yerinize, sizin için hedefler koymalarını bir çırpıda engelleyebilirsiniz.Diyelim ki hâlinizden memnunsunuz ve iyilik hâliyle ilgili bir şey yapma ihtiyacı hissetmiyorsunuz. Bu sizin yaşamınız. Bunu hatırlayın ve en önemli önlemi alın: sınır çizmek. Hem kendi bedensel ve zihinsel sınırlarınızı bilmek hem de çevrenizdekilere “sınırlarını” hatırlatmak için bunu yapın. Kişisel sınırlarınızın aşılmasını istemiyorsanız ilk adım o sınırları net çizgilerle çizmek olmalı.Yapabileceğimiz diğer bir şey de sosyal medya ve sanal dünyaya dair sağlıklı bir algıya sahip olmak: orada gördüklerimiz gerçek değil. &nbsp;Gördüğünüz iyilik hâli örneklerine ve standartlarına bu gözle bakın.Bilinçli tüketici olun! Sadece satın aldığınız ürün ve hizmetler konusunda değil, okuduğunuz, takip ettiğiniz ve söylediklerine inandığınız bilgi kaynakları konusunda da araştırma yapın, titizlenin.Destek arayın. İyilik hâli zorbalığıyla başa çıkmak için destek almak önemli. Aileniz, yakın arkadaşlarınız veya bir uzman size yardımcı olabilir. Konuyla ilgili destek gruplarına katılmak da faydalı olabilir.En önemlisi kendinizi, bedeninizi, zihninizi olduğu gibi kabul edin. Hepimiz farklıyız. Sağlıklı ve iyi olma konusunda kimsenin beklentisini karşılamak zorunda değiliz, sizin için geçerli tek beklenti, sizinki. Hayatımıza ilişkin sorumluluğumuz tamamen kendimize.

Jurnal

İyilik hâli zorbalığı (wellness bullying)

Her zaman iyi olmak zorunda mıyız? 

Bir kur yapma biçimi olarak kokteyl. Galiba 18 yaşındayken içkileri birbirine karıştırma üstüne tefekkür etme için motivasyon kaynaklarımdan biri buydu. Tahmin ediyorum sadece benim için böyle değildi. Nice çilekli mojito'lar üstlerinde “Pelin” ismini taşıyarak arzuların müphem bir ifadesine dönüştüler – püf noktası shaker'da hazırlamak ki imza bir şey olduğunu iddia edebilesiniz. Nice fıçıda yaşlandırılmış negroni'ler ıssız adamlığın şairane ruhuna temas ettiler.Bütün bunlar; her ne kadar çiğ de olsa, kokteyllerin yanlarında küçük ifadelere her zaman yeri olduğunu gösteriyor. Bu yönüyle hep hoşuma gitmiştir. Paylaşacağım bu üç tarif de sevgilerini ifade etmek için topluca belirlenmiş bir güne biat etmeyenler içindir. Sevgisini bir haiku ile ifade edebilenler için; alternatif ve lirik bir yöntem olması dileğiyle… Sahneye ilk olarak Ayurveda’nın afrodizyak çocukları çıkıyor. Üç bin yıllık bu Hindistan kökenli alternatif tıp disiplini; en iyi afrodizyağın partnerinizin kendisi olduğunu savunsa da bazı baharatların bu duruma tuz biber olabileceğini düşünüyor.<h2>Sende mi Buluşalım Bende mi?</h2> Malzemeler:<ul><li>5,5 cl İrlanda viskisi (Burbon veya İskoç viskisi kullanıyorsanız 5 cl daha ideal.)</li><li>2 cl shukra şurubu (Aslında böyle bir şey yok, İsveç şurubu gibi bir şey zannetmeyin. Metaforik bir isim sadece.)</li><li>2,5 cl limon suyu</li><li>1 yumurta beyazının yarısı</li><li>Itır yağı &nbsp;</li></ul>Shukra şurubu için malzemeler<ul><li>300 gr şeker</li><li>300 ml su</li><li>0,2 gr safran (Mermer havanda toz hâline getirin)</li><li>5 adet kakule (Çekirdekleri açılmış)</li><li>3 dilim taze zencefil</li><li>2 gr öğütülmüş meyan kökü &nbsp;</li></ul>Yapılışı:&nbsp;<ol><li>Yumurtayı, yanlarına ıtır yağı damlatılmış bir pamuk koyarak bir gece buzdolabında bekletin. Yumurta kabuğunun geçirgenliği sayesinde koku yumurta akına sinecek ve kokteylin köpüğü ıtır kokacak. Püf noktası ıtırı pamuğa az damlatmak, yoksa parfüm gibi bir tat elde etmeniz muhtemel. &nbsp;</li><li>Shukra şurubu için malzemeleri bir tencerede kaynayana kadar karıştırarak ısıtın. Kaynamaya başlayınca ateşi kapatıp, yarım saat soğumaya bırakın. Süzün ve şişeleyerek dolapta saklayın. &nbsp;</li><li>Viskiyi, şurubu, limon suyunu ve yumurta akını shaker'da önce buzla çalkalayın sonrasında ince bir süzgeçten geçirip buzsuz olarak tekrar çalkalayın. Bu işlemin tam tersi de yapılabilir. Ben kokteyl soğuduktan sonra havalandırma işleminin yapılmasının daha iyi bir kıvam verdiğini düşünüyorum. Tabii en mükemmelinin peşinde olanlar için iç kısmı gümüş bir shaker tavsiye ederim. Gümüşün porozitesi daha yüksek olduğu için kokteyl çok daha fazla havalanıyor ve ipeksi bir doku ortaya çıkıyor. Tabii bunlar sadece gerçek şikemperverler için nüanslardır. Yoksa kavanoz da kullanabilirsiniz.&nbsp; &nbsp;</li><li>Buzlu bir rocks bardağa doldurun.&nbsp; &nbsp;</li><li>Garnitür olarak köpüğün üzerine üç minik dal safran koyun. Bir sen, bir ben, bir de… &nbsp;</li></ol><hr>Sıradaki kokteyl, Sevgililer Günü'nü yalnız geçirenler için. Kim bilir belki de tasavvufi aşkın bir metaforudur bu kokteyl. Tarif görece daha basit; biliyorum kendin için yapınca her şey gözünde büyür. Bunu dikkate aldım biraz.<h2>Ruhuna Dokun</h2> Malzemeler:<ul><li>5 cl votka</li><li>3,5 cl taze nar suyu</li><li>Beyoğlu reyhanlı güllü gazoz</li></ul> Yapılışı:&nbsp;<ol><li>Collins bardağı buzla doldurup votka ve nar suyunu ekleyin, gazozla tamamlayıp hafifçe karıştırın.&nbsp; &nbsp;</li><li>Garnitür olarak tek bir tomurcuk gül kurusu koyun kokteylin üstüne. Ona bakın. Mevlana’yı İngilizce seslendirmelerinden dinleyin, bırakın ruhunuzun güzelliği gül kurusunun üzerinden size yansısın.</li></ol><hr>Sıradaki kokteyl sevdiceği için gözünü kırpmadan seppuku yapabilecekler ve aşkı bambu kesici hikâyesindeymişçesine yaşayanlar için geliyor.<h2>Bambulara Kazıdım Adını &nbsp;</h2>Malzemeler:<ul><li>5,5 cl cin</li><li>2 cl yaseminli yeşil çay şurubu</li><li>2 cl bergamot şurubu</li><li>1 cl bal sirkesi &nbsp;</li></ul>Yaseminli yeşil çay şurubu için malzemeler:<ul><li>300 gr şeker</li><li>300 ml su</li><li>1,5 yemek kaşığı yaseminli yeşil çay &nbsp;</li></ul>Yapılışı:&nbsp;<ol><li>Yaseminli yeşil çay şurubu için önce tencerede su ve şekeri karıştırarak ısıtın. Kaynamasına yakınken yaseminli yeşil çayı atıp ocağı kapatın. Yedi dakika bekletip süzün ve şişeleyin. &nbsp;</li><li>Diğer bütün malzemeleri shaker'da çalkalayıp önceden soğuttunuz bir martini bardağına süzün.&nbsp; &nbsp;</li><li>Garnitür olarak; kokteylin üzerinde bir adet defne yaprağı yüzdürün, onun da üzerine kuru yasemin yaprakları ekleyin. Dudaklarınızdan zaten bir haiku dökülecektir, sonrasında içmenizi tavsiye ederim.</li></ol> İllüstrasyon: Burcu Kavkacı

alternatif tıp ile ilgili hikayeler